Psoriasis: Chronische huidziekte met droge huid en schilfers
Psoriasis is een veel voorkomende chronische huidziekte waarbij de huid van de patiënt ontstoken is en afschilfert. Ook nagelafwijkingen zijn veel voorkomend bij de huidaandoening. Meestal treden de symptomen op bij jongere patiënten, al komen ze op elke leeftijd voor. Enkele uitlokkende factoren verergeren de klachten of doen de symptomen verschijnen. De diagnose van de auto-immuunziekte, die in diverse vormen bestaat, gebeurt aan de hand van een stukje weefsel dat de arts verder onderzoekt. Heel wat behandelingsopties zijn mogelijk voor de huidafwijking, al combineert de arts vaak meerdere behandelingen om een zo optimaal mogelijk resultaat te verkrijgen. De vooruitzichten zijn verschillend, maar veelal lijdt de patiënt levenslang aan de ziekte, al treden soms rustigere periodes op. De ziekte is tot slot gekoppeld met tal van complicaties.
Synoniemen psoriasis
Mensen kennen psoriasis nog onder andere termen zoals:
- schubvlecht
- zilverschub
- schubbenziekte
Epidemiologie huidafwijking
Ongeveer 2-3% van de bevolking in westerse landen lijdt aan psoriasis. Hoewel de ziekte voorkomt in alle leeftijdsgroepen, zijn voornamelijk volwassenen getroffen. De leeftijd waarop de symptomen tot uiting komen, komt voor in twee pieken. Een vroeg begin (leeftijd 16-22 jaar) is het meest voorkomend en gaat vaak gepaard met een positieve familiegeschiedenis. Een latere verschijning van de symptomen piekt op de leeftijd van 55-60 jaar. Psoriasis kent voorts geen seksuele of raciale voorliefde.
Oorzaken huidziekte
Normale huidcellen groeien diep in de huid en komen ongeveer één keer per maand aan de huidoppervlakte. Psoriasis ontstaat wanneer deze huidcellen snel (binnen de paar dagen) naar boven stijgen en zich vervolgens opstapelen op het huidoppervlak voordat ze de kans krijgen om te rijpen. De dode huidcellen bouwen zich hierdoor op en vormen vervolgens
schilfers. De huidziekte is een
auto-immuunaandoening. In veel gevallen is een familiegeschiedenis van psoriasis aanwezig. De huidaandoening is tot slot niet besmettelijk.
Alcoholmisbruik verergert de symptomen van psoriasis /
Bron: Jarmoluk, PixabayRisicofactoren huidaandoening
Typerend aan psoriasis zijn de
opflakkeringen waarbij de huidproblemen plots weer verergeren. Deze zijn afgewisseld met rustigere periodes. Aandoeningen die opflakkeringen veroorzaken omvatten infecties (groep A
Streptococcus:
keelontsteking en infecties van de bovenste luchtwegen), droge lucht of een
droge huid,
stress,
alcoholmisbruik,
roken, te weinig
zonlicht en veranderingen in het klimaat die de huid doen uitdrogen. Ook veroorzaken of verergeren bepaalde geneesmiddelen de symptomen van de ziekte, zoals Lithium, antimalariamiddelen en
bètablokkers (zelden). Soms hebben patiënten met psoriasis huidletsels op de huid waar hij een trauma heeft gehad (een snede, een
snijwonde, een brandwonde, een
insectenbeet, een schram,
zonnebrand (rode, pijnlijke huid door
langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht), of een infectie). Psoriasis verergert tot slot bij patiënten met een
zwak immuunsysteem. Dit zijn patiënten die lijden aan
aids of bepaalde auto-immuunziekten zoals
reumatoïde artritis (
ontsteking van gewrichten en organen) en patiënten die
chemotherapie krijgen voor de behandeling van
kanker.
Symptomen: Droge huid met schilfers
Psoriasis presenteert zich in verschillende klinische patronen maar vaak treedt wel een overlap op tussen de verschillende vormen. De symptomen verschijnen snel of geleidelijk en vaak komen en gaan de symptomen van de huidziekte.
Huid
In zijn typische vorm verschijnt psoriasis in goede afgebakende, rode, schilferige plaques (vlekken). De huid is hierdoor dik, rood (ontstoken) en droog. Deze plaques jeuken meestal of voelen
pijnlijk aan (
pijnlijke huiduitslag). Ze bevinden zich meestal op de ellebogen, de knieën, andere delen van de
benen, de
hoofdhuid, de lage rug, het
gezicht, de
handpalmen en de
voetzolen (
jeukende voeten), maar ze komen mogelijk overal op de lichaamshuid voor. Zo heeft een patiënt bijvoorbeeld
jeuk onder de oksels en
pijn aan de oksel als gevolg van psoriasis. Ook komen
afwijkingen rond of in de ogen voor als gevolg van psoriasis.
Nagels
Tot 50% van de patiënten met psoriasis ontwikkelt
nagelafwijkingen aan de
tenen of vingers. Zelden gaan deze veranderingen vooraf aan de huidziekte. Vijf soorten nagelwijzigingen zijn mogelijk bij psoriasis:
- putjes in de nagelplaat (putjesnagels)
- distale scheiding van de nagelplaat (onycholyse)
- een geelbruine verkleuring
- leukonychie (witte nagels)
- subunguale hyperkeratose (verhoorning en verdikking van de huid onder de nagels)
- een beschadigde nagelmatrix en het verlies van de nagelplaat
De behandeling van nageldystrofie is erg moeilijk.
Andere symptomen
Ook treft de ziekte bij sommige patiënten de zachte weefsels van de genitaliën (genitale zweren bij mannen) en de mond (cheilose: zwelling, kersrode verkleuring, fissuur- en korstvorming, soms met erosies van liprood en mondhoeken).
Gewrichtspijn en ernstige
roos op de hoofdhuid zijn andere symptomen. Af en toe is de ziekte geassocieerd met pijnlijke, gezwollen vingers en/of tenen (
dactylitis).
Vormen van psoriasis
Psoriasis bestaat in diverse vormen.
Eruptieve psoriasis
Bij eruptieve psoriasis zijn de bovenste romp en bovenste ledematen getroffen door plaques; dit komt het vaakst voor bij jongere patiënten.
Erythrodermische psoriasis
Bij
erythrodermische psoriasis ontstaat een wijdverbreide roodheid en afschilfering van de huid. Deze ernstige vorm van psoriasis gaat mogelijk gepaard met malaise (een algemeen ziek gevoel),
koorts en verstoringen in de bloedsomloop. Erythrodermische psoriasis komt tot stand als een reactie op ernstige zonnebrand of bij het gebruik van
medicijnen zoals onder andere
corticosteroïden (sterke ontstekingsremmers). Dit is mogelijk eveneens het gevolg van een langere periode van verhoogde activiteit van psoriasis die slecht behandeld is. Erythrodermische psoriasis is bij een deel van de patiënten zeer ernstig en vereist bijgevolg onmiddellijke medische aandacht.
Guttata psoriasis
Kleine, druppelvormige letsels bevinden zich hierbij op de romp, de ledematen en de hoofdhuid. Meestal zijn de bovenste luchtwegen (zoals
keelpijn veroorzaakt door streptokokkenbacteriën) de oorzaak van
psoriasis guttata (druppelvormige, rode vlekken op de huid met jeuk). De symptomen verschijnen veelal ongeveer twee weken na een streptokokkeninfectie.
Inverse psoriasis (psoriasis inversa)
Gladde, rode vlekken verschijnen in de huidplooien nabij de genitaliën, onder de
borsten of in de
oksels. De symptomen verergeren door wrijving en zweten.
Psoriasis inversa komt vaak voor bij
kinderen en jongvolwassenen.
Plaque psoriasis
Dit is de “gewone” vorm van psoriasis. Deze vorm van de huidziekte kenmerkt zich door rozerode schilferige plaques, met zilveren schilfers die zich vooral op de knieën en ellebogen bevinden. De onderrug, de oren en de hoofdhuid zijn eveneens vaak aangetast door plaque psoriasis. Bij een huidtrauma verschijnen nieuwe plaques van psoriasis; de zogenaamde “
fenomeen van Köbner”. De letsels zijn jeukend of pijnlijk.
Psoriasis pustulosa
Bij
pustuleuze psoriasis (huidziekte met witte bultjes met pus) verschijnen bij hoofdzakelijk oudere patiënten terugkerende
blaren en puisten met niet-infectieuze pus op de huid, vooral op de
handen en
voeten. Dit is meestal het gevolg van medicatiegebruik, infecties, stress of blootstelling aan bepaalde chemische stoffen. Ook rokers zijn vaak getroffen. Meestal gaan geen ernstige systemische symptomen gepaard met psoriasis pustulosa.
Psoriasis syphilitica
Op psoriasis gelijkende schilfering aan handpalmen en voetzolen, soms optredend bij
syfilis.
Psoriatrische artritis
Vijf tot tien procent van de patiënten met psoriasis lijdt aan
psoriatrische artritis (symptomen aan huid en gewrichten). Dit is een vorm van
artritis (gewrichtsontsteking) die eveneens psoriasisletsels veroorzaakt. De gewrichtsontsteking en huidletsels vinden niet altijd tegelijkertijd plaats. Wel hebben patiënten met deze vorm van psoriasis vaak
nagelveranderingen.
Alarmsymptomen
Bij psoriasis moeten de volgende alarmsymptomen in de gaten worden gehouden:
- ernstige jeuk en pijn die niet verlicht wordt door gebruikelijke behandelingen
- verspreiding van huidlaesies naar andere delen van het lichaam
- ontstekingen die leiden tot ernstige zwelling en roodheid van de huid
- ontstekingsverschijnselen in gewrichten, wat kan wijzen op psoriatische artritis
- koorts en algemene malaise die gepaard gaan met huidveranderingen
- slechte reactie op standaardbehandelingen of medicatie
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
Huid
De dermatoloog bekijkt de droge, schilferende en
rode huid. Soms vinden artsen het moeilijk om psoriasis te diagnosticeren, omdat het sterk lijkt op andere huidziekten. De bevestiging van de diagnose gebeurt dan door het onderzoeken van een klein huidmonster (
biopt) onder een microscoop.
Ogen
Een
oogonderzoek is bij een aantal patiënten eveneens geïndiceerd omdat bij hen soms een aantal oogaandoeningen verschijnen zoals:
- blefaritis (ontsteking van de ooglidranden)
- conjunctivale hyperemie
- conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)
- ectropion (naar buiten gedraaide oogleden)
- een droog hoornvlies met gestippelde keratitis (hoornvliesontsteking)
- trichiasis (naar binnen groeiende oogharen)
Bewegingsapparaat
Stijfheid, pijn, zwelling, of gevoeligheid van de gewrichten zijn mogelijk. Vaak zijn de vingers, tenen, polsen, knieën en enkels getroffen. Dit ontwikkelt zich mogelijk tot een ernstige en verminkende artritis van de handen, vooral als de behandeling niet optimaal verloopt.
Differentiële diagnose
De arts voert diverse onderzoeken uit bij psoriasis omdat hij volgende ziekten wil uitsluiten:
Behandeling
De behandeling van de ziekte gebeurt in stappen en is gebaseerd op de ernst van de huidaandoening, de grootte van de aangetaste gebieden, het type psoriasis, de voorkeuren van de patiënt en de respons van de patiënt op de initiële behandeling. De behandeling bestaat uit
topische medicijnen (geneesmiddelen die de patiënt op de huid aanbrengt),
fototherapie (behandeling via licht) en geneesmiddelen die de patiënt via de mond (oraal) inneemt of via een injectie krijgt (systemische therapie). Na verloop van tijd is de aangetaste mogelijk resistent zijn tegen de behandeling, vooral wanneer de patiënt lokale corticosteroïden gebruikt. Ook werkt niet elke behandeling voor iedere patiënt even effectief. Daarom wijzigt de patiënt soms van behandeling als deze niet werkt of wanneer te veel bijwerkingen optreden. Ook is het mogelijk dat de arts een combinatietherapie inzet waarbij hij gebruik maakt van combinaties van diverse behandelingsvormen.
Vochtinbrengende crèmes zijn nuttig /
Bron: Jniittymaa0, Pixabay Topische behandeling
De symptomen verbeteren bij sommige patiënten wanneer hij medicijnen rechtstreeks aanbrengt op de huid via een zalf of crème. Deze bevatten corticosteroïden, vitamine D3, retinoïden, koolteer of anthraline.
Vochtinbrengende crèmes en warme baden zijn rustgevend, maar ze zijn zelden sterk genoeg om conditie van de huid te verbeteren. Daarom zet de arts deze behandelingsvormen meestal in in combinatie met sterkere geneesmiddelen.
Lichttherapie
Natuurlijk ultraviolet (UV) licht van de zon en een gecontroleerde behandeling met kunstmatig UV-licht is voor een aantal patiënten nuttig bij de behandeling van psoriasis. De behandeling verloopt steeds via een arts, want zelf lang in de zon of onder een zonnebank doorbrengen brengt schade toe aan de huid waardoor het risico op
huidkanker vergroot en de symptomen bovendien mogelijk verergeren.
Systemische behandeling
Voor meer ernstige vormen van psoriasis, schrijven artsen medicijnen voor die de patiënt via de mond inneemt of anders krijgt hij deze medicatie toegediend via een injectie.
Combinatietherapie
Het combineren van een topische behandeling, lichttherapie en een systemische behandeling is vaak nuttig omdat hierdoor lagere doses van elke behandelvorm nodig zijn. Bovendien is het effect van deze combinatietherapie vaak beter dan een enkele behandeling.
Gewicht verliezen
Gewicht verliezen vermindert bij een aantal patiënten eveneens de symptomen van psoriasis.
Prognose: Vaak chronische ziekte
De meeste mensen met chronische plaque psoriasis hebben levenslang problemen, al treedt bij 80% van de patiënten wel een remissie (tijdelijke verbetering van de symptomen) op. Guttata psoriasis verdwijnt spontaan en bij maximaal één derde van de patiënten. Twee derde van de patiënten ervaren echter terugkerende guttata-aanvallen of ontwikkelen chronische plaque psoriasis. De huidziekte ontwikkelt zich bij ongeveer 10% van de patiënten in artritis.
Complicaties
Lichamelijk en psychologisch
Patiënten met psoriasis vinden de huidaandoening soms erg vervelend. Soms is hij zelfs door de jeuk en pijn niet in staat om normaal te functioneren in het dagelijks leven, waardoor zelfzorg,
wandelen, en slapen zijn aangetast. Bovendien ervaart de patiënt soms sociaal isolement. Door de plaques op de handen zijn bepaalde beroepen namelijk niet mogelijk. Ook het beoefenen van bepaalde sporten of de zorg voor familieleden of een huis is niet altijd meer mogelijk. Daarnaast ervaren een aantal patiënten met matige tot ernstige psoriasis problemen met het uiterlijk, hetgeen resulteert in
depressie, sociale isolatie, een verlaagd zelfbeeld,
angst, …
Ziekten
Ook ontwikkelt de patiënt mogelijk als gevolg van psoriasis enkele aandoeningen.
Andere auto-immuunziekten
Coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten), sclerose en inflammatoire
darmziekte zoals de
ziekte van Crohn (aandoening met
buikpijn,
diarree en
gewichtsverlies) komen vaker voor bij patiënten met psoriasis.
Diabetes mellitus type 2
Het risico van diabetes mellitus type 2 (
suikerziekte) is hoger bij patiënten met psoriasis. Hoe ernstiger de psoriasis, hoe groter de kans op diabetes mellitus type 2.
Een hart- en vaatziekte
Voor patiënten met psoriasis, is het risico op het ontwikkelen van een
hartaanval bijna drie keer groter dan bij mensen zonder de huidziekte. Het risico op een onregelmatige hartslag en een
beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de
hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) is eveneens hoger bij patiënten met psoriasis. Dit is te wijten aan een overmatige
ontsteking of een verhoogd risico op
obesitas en andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Sommige psoriasisbehandelingen veroorzaken tevens een abnormaal verhoogd
cholesterolgehalte wat het risico op aderverkalking (
atherosclerose) verhoogt.
Een hoge bloeddruk (hypertensie)
De kansen op een
hoge bloeddruk zijn hoger bij patiënten met psoriasis.
Een nieraandoening
Matige tot ernstige psoriasis is gekoppeld aan een hoger risico op een
nieraandoening.
Een oogaandoening
Bepaalde
oogaandoeningen zoals conjunctivitis, blefaritis en
uveïtis (ontsteking van de middelste laag van het oog) komen vaker voor bij patiënten met psoriasis.
Het metabool syndroom
Dit is een cluster van aandoeningen waaronder hoge bloeddruk, een verhoogde insulinespiegel (
hypoglykemie) en een abnormaal hoog cholesterolgehalte, wat resulteert in een hoger risico op hart- en vaatziekten. Patiënten met psoriasis hebben een hoger risico op het
metabool syndroom.
Psoriatische artritis
Deze complicatie van psoriasis veroorzaakt gewrichtsschade en functieverlies in bepaalde gewrichten.
Ziekte van Parkinson
De
ziekte van Parkinson, een neurologische aandoening met verlies van beweging,
coördinatieproblemen en met
bevingen, komt ook vaker voor bij patiënten met psoriasis.
Zwaarlijvigheid
Patiënten met (ernstige) psoriasis lijden vaker aan obesitas (zwaarlijvigheid). Waarom dit precies gebeurt, is anno oktober 2020 niet bekend. Mogelijk heeft dit te maken met het feit dat patiënten door de aandoening minder actief zijn.
Preventie
Hoewel psoriasis niet volledig kan worden voorkomen, kunnen de volgende maatregelen helpen om de frequentie en ernst van opvlammingen te verminderen:
- het vermijden van triggers zoals stress, roken, en overmatig alcoholgebruik
- het regelmatig aanbrengen van vochtinbrengende middelen om droge huid te voorkomen
- het volgen van een gezond dieet met veel fruit, groenten, en volle granen
- het gebruik van medicinale shampoos en huidverzorgingsproducten die speciaal zijn ontwikkeld voor psoriasis
- het regelmatig ondergaan van gecontroleerde blootstelling aan zonlicht, onder toezicht van een arts
- het volgen van een behandelplan voorgeschreven door een dermatoloog
- het monitoren van mogelijke infecties en het behandelen ervan om verergering van symptomen te voorkomen
Lees verder