Psoriasis: Chronische huidziekte met droge huid en schilfers

Psoriasis is een veel voorkomende chronische huidziekte waarbij de huid van de patiënt ontstoken is en afschilfert. Ook nagelafwijkingen zijn veel voorkomend bij de huidaandoening. Meestal treden de symptomen op bij jongere patiënten, al komen ze op elke leeftijd voor. Enkele uitlokkende factoren verergeren de klachten of doen de symptomen verschijnen. De diagnose van de auto-immuunziekte, die in diverse vormen bestaat, gebeurt aan de hand van een stukje weefsel dat de arts verder onderzoekt. Heel wat behandelingsopties zijn mogelijk voor de huidafwijking, al combineert de arts vaak meerdere behandelingen om een zo optimaal mogelijk resultaat te verkrijgen. De vooruitzichten zijn verschillend, maar veelal lijdt de patiënt levenslang aan de ziekte, al treden soms rustigere periodes op. De ziekte is tot slot gekoppeld met tal van complicaties.

• Synoniemen psoriasis
• Epidemiologie huidafwijking
• Oorzaken huidziekte
• Risicofactoren huidaandoening
• Symptomen: Droge huid met schilfers
• Vormen van psoriasis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose: Vaak chronische ziekte
• Complicaties

Synoniemen psoriasis

Mensen kennen psoriasis nog onder andere termen zoals:

• schubvlecht
• zilverschub
• schubbenziekte

Epidemiologie huidafwijking

Ongeveer 2-3% van de bevolking in westerse landen lijdt aan psoriasis. Hoewel de ziekte voorkomt in alle leeftijdsgroepen, zijn voornamelijk volwassenen getroffen. De leeftijd waarop de symptomen tot uiting komen, komt voor in twee pieken. Een vroeg begin (leeftijd 16-22 jaar) is het meest voorkomend en gaat vaak gepaard met een positieve familiegeschiedenis. Een latere verschijning van de symptomen piekt op de leeftijd van 55-60 jaar. Psoriasis kent voorts geen seksuele of raciale voorliefde.

Oorzaken huidziekte

Normale huidcellen groeien diep in de huid en komen ongeveer één keer per maand aan de huidoppervlakte. Psoriasis ontstaat wanneer deze huidcellen snel (binnen de paar dagen) naar boven stijgen en zich vervolgens opstapelen op het huidoppervlak voordat ze de kans krijgen om te rijpen. De dode huidcellen bouwen zich hierdoor op en vormen vervolgens schilfers. De huidziekte is een auto-immuunaandoening. In veel gevallen is een familiegeschiedenis van psoriasis aanwezig. De huidaandoening is tot slot niet besmettelijk.

Risicofactoren huidaandoening

Typerend aan psoriasis zijn de opflakkeringen waarbij de huidproblemen plots weer verergeren. Deze zijn afgewisseld met rustigere periodes. Aandoeningen die opflakkeringen veroorzaken omvatten infecties (groep A Streptococcus: keelontsteking en infecties van de bovenste luchtwegen), droge lucht of een droge huid, stress, alcoholmisbruik, roken, te weinig zonlicht en veranderingen in het klimaat die de huid doen uitdrogen. Ook veroorzaken of verergeren bepaalde geneesmiddelen de symptomen van de ziekte, zoals Lithium, antimalariamiddelen en bètablokkers (zelden). Soms hebben patiënten met psoriasis huidletsels op de huid waar hij een trauma heeft gehad (een snede, een snijwonde, een brandwonde, een insectenbeet, een schram, zonnebrand (rode, pijnlijke huid door langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht), of een infectie). Psoriasis verergert tot slot bij patiënten met een zwak immuunsysteem. Dit zijn patiënten die lijden aan aids of bepaalde auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen) en patiënten die chemotherapie krijgen voor de behandeling van kanker.

Symptomen: Droge huid met schilfers

Psoriasis presenteert zich in verschillende klinische patronen maar vaak treedt wel een overlap op tussen de verschillende vormen. De symptomen verschijnen snel of geleidelijk en vaak komen en gaan de symptomen van de huidziekte.

Huid

In zijn typische vorm verschijnt psoriasis in goede afgebakende, rode, schilferige plaques (vlekken). De huid is hierdoor dik, rood (ontstoken) en droog. Deze plaques jeuken meestal of voelen pijnlijk aan (pijnlijke huiduitslag). Ze bevinden zich meestal op de ellebogen, de knieën, andere delen van de benen, de hoofdhuid, de lage rug, het gezicht, de handpalmen en de voetzolen (jeukende voeten), maar ze komen mogelijk overal op de lichaamshuid voor. Zo heeft een patiënt bijvoorbeeld jeuk onder de oksels en pijn aan de oksel als gevolg van psoriasis. Ook komen afwijkingen rond of in de ogen voor als gevolg van psoriasis.

Nagels

Tot 50% van de patiënten met psoriasis ontwikkelt nagelafwijkingen aan de tenen of vingers. Zelden gaan deze veranderingen vooraf aan de huidziekte. Vijf soorten nagelwijzigingen zijn mogelijk bij psoriasis:

• putjes in de nagelplaat (putjesnagels)
• distale scheiding van de nagelplaat (onycholyse)
• een geelbruine verkleuring
• leukonychie (witte nagels)
• subunguale hyperkeratose (verhoorning en verdikking van de huid onder de nagels)
• een beschadigde nagelmatrix en het verlies van de nagelplaat

De behandeling van nageldystrofie is erg moeilijk.

Andere symptomen

Ook treft de ziekte bij sommige patiënten de zachte weefsels van de genitaliën (genitale zweren bij mannen) en de mond (cheilose: zwelling, kersrode verkleuring, fissuur- en korstvorming, soms met erosies van liprood en mondhoeken). Gewrichtspijn en ernstige roos op de hoofdhuid zijn andere symptomen. Af en toe is de ziekte geassocieerd met pijnlijke, gezwollen vingers en/of tenen (dactylitis).

Vormen van psoriasis

Psoriasis bestaat in diverse vormen.

Eruptieve psoriasis

Bij eruptieve psoriasis zijn de bovenste romp en bovenste ledematen getroffen door plaques; dit komt het vaakst voor bij jongere patiënten.

Erythrodermische psoriasis

Bij erythrodermische psoriasis ontstaat een wijdverbreide roodheid en afschilfering van de huid. Deze ernstige vorm van psoriasis gaat mogelijk gepaard met malaise (een algemeen ziek gevoel), koorts en verstoringen in de bloedsomloop. Erythrodermische psoriasis komt tot stand als een reactie op ernstige zonnebrand of bij het gebruik van medicijnen zoals onder andere corticosteroïden (sterke ontstekingsremmers). Dit is mogelijk eveneens het gevolg van een langere periode van verhoogde activiteit van psoriasis die slecht behandeld is. Erythrodermische psoriasis is bij een deel van de patiënten zeer ernstig en vereist bijgevolg onmiddellijke medische aandacht.

Guttata psoriasis

Kleine, druppelvormige letsels bevinden zich hierbij op de romp, de ledematen en de hoofdhuid. Meestal zijn de bovenste luchtwegen (zoals keelpijn veroorzaakt door streptokokkenbacteriën) de oorzaak van psoriasis guttata (druppelvormige, rode vlekken op de huid met jeuk). De symptomen verschijnen veelal ongeveer twee weken na een streptokokkeninfectie.

Inverse psoriasis (psoriasis inversa)

Gladde, rode vlekken verschijnen in de huidplooien nabij de genitaliën, onder de borsten of in de oksels. De symptomen verergeren door wrijving en zweten. Psoriasis inversa komt vaak voor bij kinderen en jongvolwassenen.

Plaque psoriasis

Dit is de “gewone” vorm van psoriasis. Deze vorm van de huidziekte kenmerkt zich door rozerode schilferige plaques, met zilveren schilfers die zich vooral op de knieën en ellebogen bevinden. De onderrug, de oren en de hoofdhuid zijn eveneens vaak aangetast door plaque psoriasis. Bij een huidtrauma verschijnen nieuwe plaques van psoriasis; de zogenaamde “fenomeen van Köbner”. De letsels zijn jeukend of pijnlijk.

Psoriasis pustulosa

Bij pustuleuze psoriasis (huidziekte met witte bultjes met pus) verschijnen bij hoofdzakelijk oudere patiënten terugkerende blaren en puisten met niet-infectieuze pus op de huid, vooral op de handen en voeten. Dit is meestal het gevolg van medicatiegebruik, infecties, stress of blootstelling aan bepaalde chemische stoffen. Ook rokers zijn vaak getroffen. Meestal gaan geen ernstige systemische symptomen gepaard met psoriasis pustulosa.

Psoriasis syphilitica

Op psoriasis gelijkende schilfering aan handpalmen en voetzolen, soms optredend bij syfilis.

Psoriatrische artritis

Vijf tot tien procent van de patiënten met psoriasis lijdt aan psoriatrische artritis (symptomen aan huid en gewrichten). Dit is een vorm van artritis (gewrichtsontsteking) die eveneens psoriasisletsels veroorzaakt. De gewrichtsontsteking en huidletsels vinden niet altijd tegelijkertijd plaats. Wel hebben patiënten met deze vorm van psoriasis vaak nagelveranderingen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

Huid
De dermatoloog bekijkt de droge, schilferende en rode huid. Soms vinden artsen het moeilijk om psoriasis te diagnosticeren, omdat het sterk lijkt op andere huidziekten. De bevestiging van de diagnose gebeurt dan door het onderzoeken van een klein huidmonster (biopt) onder een microscoop.

Ogen
Een oogonderzoek is bij een aantal patiënten eveneens geïndiceerd omdat bij hen soms een aantal oogaandoeningen verschijnen zoals:

• blefaritis (ontsteking van de ooglidranden)
• conjunctivale hyperemie
• conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)
• ectropion (naar buiten gedraaide oogleden)
• een droog hoornvlies met gestippelde keratitis (hoornvliesontsteking)
• trichiasis (naar binnen groeiende oogharen)

Bewegingsapparaat
Stijfheid, pijn, zwelling, of gevoeligheid van de gewrichten zijn mogelijk. Vaak zijn de vingers, tenen, polsen, knieën en enkels getroffen. Dit ontwikkelt zich mogelijk tot een ernstige en verminkende artritis van de handen, vooral als de behandeling niet optimaal verloopt.

Differentiële diagnose

De arts voert diverse onderzoeken uit bij psoriasis omdat hij volgende ziekten wil uitsluiten:

• allergische contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk)
• atopische dermatitis (atopisch eczeem: huidziekte met jeuk)
• atopische keratoconjunctivitis
• blefaritis
• het droge ogen syndroom
• jicht (ziekte met pijn en zwelling aan grote teen en andere gewrichten door ophoping van urinezuur) en pseudojicht (pijn en zwelling van gewricht in knie en pols)
• lichen planus (symptomen aan mond, huid en geslachtsorganen)
• lichen simplex chronicus (huidziekte met jeuk door krabben)
• luieruitslag (huidaandoening met rode vlekken in luiergebied)
• mycosis fungoides
• nummulair eczeem (huidziekte met rode, muntvormige vlekken)
• onychomycose (schimmelnagel)
• pityriasis alba (huidziekte met eerst rode en daarna witte vlekken)
• pityriasis rosea (moedervlek met vurige huiduitslag op de romp)
• plaveiselcelcarcinoom van de huid (vorm van huidkanker)
• pustuleuze uitbarstingen
• reactieve artritis
• seborreïsche dermatitis (huidziekte met hoofdroos en een rode huid)
• sicca keratoconjunctivitis
• subcorneal pustulose
• syfilis
• tinea (ringworm)

Behandeling

De behandeling van de ziekte gebeurt in stappen en is gebaseerd op de ernst van de huidaandoening, de grootte van de aangetaste gebieden, het type psoriasis, de voorkeuren van de patiënt en de respons van de patiënt op de initiële behandeling. De behandeling bestaat uit topische medicijnen (geneesmiddelen die de patiënt op de huid aanbrengt), fototherapie (behandeling via licht) en geneesmiddelen die de patiënt via de mond (oraal) inneemt of via een injectie krijgt (systemische therapie). Na verloop van tijd is de aangetaste mogelijk resistent zijn tegen de behandeling, vooral wanneer de patiënt lokale corticosteroïden gebruikt. Ook werkt niet elke behandeling voor iedere patiënt even effectief. Daarom wijzigt de patiënt soms van behandeling als deze niet werkt of wanneer te veel bijwerkingen optreden. Ook is het mogelijk dat de arts een combinatietherapie inzet waarbij hij gebruik maakt van combinaties van diverse behandelingsvormen.

Topische behandeling
De symptomen verbeteren bij sommige patiënten wanneer hij medicijnen rechtstreeks aanbrengt op de huid via een zalf of crème. Deze bevatten corticosteroïden, vitamine D3, retinoïden, koolteer of anthraline. Vochtinbrengende crèmes en warme baden zijn rustgevend, maar ze zijn zelden sterk genoeg om conditie van de huid te verbeteren. Daarom zet de arts deze behandelingsvormen meestal in in combinatie met sterkere geneesmiddelen.

Lichttherapie

Natuurlijk ultraviolet (UV) licht van de zon en een gecontroleerde behandeling met kunstmatig UV-licht is voor een aantal patiënten nuttig bij de behandeling van psoriasis. De behandeling verloopt steeds via een arts, want zelf lang in de zon of onder een zonnebank doorbrengen brengt schade toe aan de huid waardoor het risico op huidkanker vergroot en de symptomen bovendien mogelijk verergeren.

Systemische behandeling

Voor meer ernstige vormen van psoriasis, schrijven artsen medicijnen voor die de patiënt via de mond inneemt of anders krijgt hij deze medicatie toegediend via een injectie.

Combinatietherapie

Het combineren van een topische behandeling, lichttherapie en een systemische behandeling is vaak nuttig omdat hierdoor lagere doses van elke behandelvorm nodig zijn. Bovendien is het effect van deze combinatietherapie vaak beter dan een enkele behandeling.

Gewicht verliezen

Gewicht verliezen vermindert bij een aantal patiënten eveneens de symptomen van psoriasis.

Prognose: Vaak chronische ziekte

De meeste mensen met chronische plaque psoriasis hebben levenslang problemen, al treedt bij 80% van de patiënten wel een remissie (tijdelijke verbetering van de symptomen) op. Guttata psoriasis verdwijnt spontaan en bij maximaal één derde van de patiënten. Twee derde van de patiënten ervaren echter terugkerende guttata-aanvallen of ontwikkelen chronische plaque psoriasis. De huidziekte ontwikkelt zich bij ongeveer 10% van de patiënten in artritis.

Complicaties

Lichamelijk en psychologisch

Patiënten met psoriasis vinden de huidaandoening soms erg vervelend. Soms is hij zelfs door de jeuk en pijn niet in staat om normaal te functioneren in het dagelijks leven, waardoor zelfzorg, wandelen, en slapen zijn aangetast. Bovendien ervaart de patiënt soms sociaal isolement. Door de plaques op de handen zijn bepaalde beroepen namelijk niet mogelijk. Ook het beoefenen van bepaalde sporten of de zorg voor familieleden of een huis is niet altijd meer mogelijk. Daarnaast ervaren een aantal patiënten met matige tot ernstige psoriasis problemen met het uiterlijk, hetgeen resulteert in depressie, sociale isolatie, een verlaagd zelfbeeld, angst, …

Ziekten

Ook ontwikkelt de patiënt mogelijk als gevolg van psoriasis enkele aandoeningen.

Andere auto-immuunziekten
Coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten), sclerose en inflammatoire darmziekte zoals de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies) komen vaker voor bij patiënten met psoriasis.

Diabetes mellitus type 2
Het risico van diabetes mellitus type 2 (suikerziekte) is hoger bij patiënten met psoriasis. Hoe ernstiger de psoriasis, hoe groter de kans op diabetes mellitus type 2.

Een hart- en vaatziekte
Voor patiënten met psoriasis, is het risico op het ontwikkelen van een hartaanval bijna drie keer groter dan bij mensen zonder de huidziekte. Het risico op een onregelmatige hartslag en een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) is eveneens hoger bij patiënten met psoriasis. Dit is te wijten aan een overmatige ontsteking of een verhoogd risico op obesitas en andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Sommige psoriasisbehandelingen veroorzaken tevens een abnormaal verhoogd cholesterolgehalte wat het risico op aderverkalking (atherosclerose) verhoogt.

Een hoge bloeddruk (hypertensie)
De kansen op een hoge bloeddruk zijn hoger bij patiënten met psoriasis.

Een nieraandoening
Matige tot ernstige psoriasis is gekoppeld aan een hoger risico op een nieraandoening.

Een oogaandoening
Bepaalde oogaandoeningen zoals conjunctivitis, blefaritis en uveïtis (ontsteking van de middelste laag van het oog) komen vaker voor bij patiënten met psoriasis.

Het metabool syndroom
Dit is een cluster van aandoeningen waaronder hoge bloeddruk, een verhoogde insulinespiegel (hypoglykemie) en een abnormaal hoog cholesterolgehalte, wat resulteert in een hoger risico op hart- en vaatziekten. Patiënten met psoriasis hebben een hoger risico op het metabool syndroom.

Psoriatische artritis
Deze complicatie van psoriasis veroorzaakt gewrichtsschade en functieverlies in bepaalde gewrichten.

Ziekte van Parkinson
De ziekte van Parkinson, een neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en met bevingen, komt ook vaker voor bij patiënten met psoriasis.

Zwaarlijvigheid
Patiënten met (ernstige) psoriasis lijden vaker aan obesitas (zwaarlijvigheid). Waarom dit precies gebeurt, is anno oktober 2020 niet bekend. Mogelijk heeft dit te maken met het feit dat patiënten door de aandoening minder actief zijn.

Lees verder

• Huidziekten: Huidaandoeningen door trauma of ziekte (special)
• Psoriasis guttata: Druppelvormige vlekken op huid met jeuk
• Fototherapie (behandeling via licht) voor psoriasis: Soorten
• Köbner-fenomeen bij psoriasis: Letsels door schade aan huid
• Psoriasis bij kinderen: Soorten van chronische huidziekte
• Psoriasis: Uitlokkende factoren van opflakkering huidziekte