Reactieve artritis: Symptomen aan huid, maag, darmen en ogen

Het syndroom van Reiter, tegenwoordig vaak aangeduid als reactieve artritis (ReA), is een auto-immuunaandoening die zich ontwikkelt als reactie op een bacteriële infectie. De primaire symptomen omvatten uretritis, artritis, conjunctivitis en huidaandoeningen. Hoewel het syndroom zelf niet besmettelijk is, kunnen de bacteriën die de aandoening uitlokken, van de ene persoon op de andere worden overgedragen. De Duitse arts Hans Conrad Julius Reiter beschreef dit syndroom voor het eerst in 1914 bij een Pruisische soldaat. Vanwege Reiters betrokkenheid bij de nazipartij kiezen artsen vaak voor de term "reactieve artritis" om dit syndroom te benoemen.

• Epidemiologie Reiter-syndroom
• Mechanisme
• Oorzaken en erfelijkheid van de ziekte
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Huid, maag, darmen en ogen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling aandoening
• Prognose reactieve artritis
• Complicaties van reactieve artritis
• Preventie van reactieve artritis
• Praktische tips voor het omgaan met reactieve artritis
• Zorg voor een tijdige diagnose en behandeling
• Beweeg op een veilige en verantwoorde manier
• Verminder gewrichtsbelasting in het dagelijks leven
• Zorg voor een gezonde levensstijl
• Gebruik koude- en warmtetherapie
• Wees alert op bijkomende symptomen
• Creëer een ondersteunend netwerk
• Wees voorbereid op opvlammingen
• Werk samen met je zorgteam

Epidemiologie Reiter-syndroom

Reactieve artritis is een aandoening die wereldwijd voorkomt, maar de prevalentie varieert sterk afhankelijk van de regio, leeftijdsgroep en risicofactoren. Het wordt vaak geassocieerd met infecties, en de incidentie is hoger in bepaalde populaties. Deze aandoening komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, met een piekincidentie tussen de 20 en 40 jaar. Daarnaast spelen genetische factoren een belangrijke rol in de ontwikkeling van reactieve artritis.

Prevalentie wereldwijd
De prevalentie van reactieve artritis verschilt per land, maar wereldwijd wordt het geschat dat tussen de 0,1 en 1,0 procent van de algemene bevolking getroffen is. In westerse landen wordt reactieve artritis vaak geassocieerd met infecties die het maagdarmkanaal of de urinewegen betreffen. Dit komt vaker voor in ontwikkelde landen, maar de prevalentie is ook merkbaar in andere regio's waar bepaalde infecties meer voorkomen, zoals in ontwikkelingslanden.

Prevalentie en risicofactoren
Reactieve artritis wordt vaak geassocieerd met infecties zoals gonorroe en Salmonella, en de prevalentie is verhoogd bij mensen die deze infecties hebben doorgemaakt. Bij mensen met een genetische aanleg voor HLA-B27 (een bepaald gen) komt reactieve artritis vaker voor, wat wijst op een sterke genetische component. Dit betekent dat mensen met een familiegeschiedenis van reumatische aandoeningen een verhoogd risico lopen.

Mechanisme

Het mechanisme van reactieve artritis is nog niet volledig begrepen, maar het wordt verondersteld dat een infectie in het lichaam een immuunreactie uitlokt die de gewrichten aantast. Bij reactieve artritis speelt de immuunrespons een cruciale rol in het ontstaan van ontstekingen in de gewrichten. De afweercellen richten zich onterecht op de gewrichten, wat resulteert in pijn en zwelling.

Oorzaak en immuunrespons
Reactieve artritis wordt vaak uitgelokt door infecties, met name van het maagdarmkanaal (bijvoorbeeld door Salmonella of Shigella) of de urinewegen. Het immuunsysteem reageert op deze infecties door ontstekingen te veroorzaken, die zich niet alleen beperken tot de infectieplaats, maar ook in de gewrichten. Dit leidt tot de typische symptomen van pijn, zwelling en stijfheid.

Genetische factoren
De genetische achtergrond, met name de aanwezigheid van het HLA-B27 gen, speelt een belangrijke rol bij de gevoeligheid voor reactieve artritis. Personen die het HLA-B27 gen dragen, hebben een verhoogd risico om reactieve artritis te ontwikkelen na een infectie, hoewel niet alle mensen met dit gen de aandoening ontwikkelen.

Oorzaken en erfelijkheid van de ziekte

Reactieve artritis wordt uitgelokt door een bacteriële infectie. Het precieze mechanisme waardoor sommige patiënten na een infectie reactieve artritis ontwikkelen, terwijl anderen dat niet doen, is nog niet volledig begrepen. Genetische factoren spelen mogelijk een rol in de ontwikkeling van de aandoening. Belangrijke oorzaken en risicofactoren zijn:

• Bacteriën zoals Chlamydia trachomatis (L2b serotype), Campylobacter jejuni, Cyclospora (voedselinfectie), Mycoplasma pneumoniae, Salmonella (o.a. serovars Typhimurium, Enteritidis), Shigella flexneri, Yersinia enterocolitica en viridans streptokokken.
• HIV (human immunodeficiency virus) infecties.
• Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA), zoals chlamydia.
• Dragers van het HLA-B27-gen: Ongeveer 75 tot 80% van de patiënten met reactieve artritis heeft dit gen, hoewel slechts 6% van de mensen met het HLA-B27-gen daadwerkelijk reactieve artritis ontwikkelt.

Risicofactoren

Infecties als trigger
Reactieve artritis wordt vaak uitgelokt door infecties, vooral in de urogenitale of gastro-intestinale tractus. Bacteriën zoals Chlamydia trachomatis en Salmonella zijn vaak betrokken. Deze infecties kunnen een ontstekingsreactie in de gewrichten veroorzaken, zelfs nadat de infectie zelf is verdwenen. Patiënten die in het verleden dergelijke infecties hebben gehad, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van reactieve artritis.

Genetische aanleg
Er is een sterke associatie tussen reactieve artritis en bepaalde genetische markers, zoals het HLA-B27 gen. Patiënten met deze genetische aanleg hebben een verhoogd risico om reactieve artritis te ontwikkelen, vooral na een infectie. Deze genetische predispositie wijst op een rol van immuunrespons in de ontwikkeling van de ziekte.

Levensstijlfactoren
Levensstijlfactoren, zoals roken en overmatig alcoholgebruik, kunnen ook bijdragen aan het risico op reactieve artritis. Roken wordt in verband gebracht met een verhoogde ernst van artritis en kan het risico op het ontwikkelen van verschillende auto-immuunziekten verhogen. Een ongezond voedingspatroon en een gebrek aan lichaamsbeweging kunnen eveneens het risico verhogen, doordat ze bijdragen aan overgewicht en andere gezondheidsproblemen die de gewrichten kunnen belasten.

Seksuele transmissie van infecties
De transmissie van seksueel overdraagbare aandoeningen, zoals gonorroe en chlamydia, kan de ontwikkeling van reactieve artritis bevorderen. Patiënten die deze aandoeningen hebben gehad, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van artritis, zelfs als de infectie zelf succesvol is behandeld. Het is essentieel om veiligere sekspraktijken te hanteren om het risico op infecties te minimaliseren.

Oudere leeftijd
Hoewel reactieve artritis op elke leeftijd kan optreden, is de kans groter dat ouderen de aandoening ontwikkelen, vooral als ze eerder hebben geleden aan infecties. De immunologische respons kan minder effectief zijn bij ouderen, wat hen kwetsbaarder maakt voor de ontwikkeling van gewrichtsontstekingen na een infectie.

Risicogroepen

Mensen met eerdere infecties
Patiënten die in het verleden hebben geleden aan infecties in de urinewegen of darmen, zoals Salmonella, Shigella, of Chlamydia, behoren tot de risicogroepen voor reactieve artritis. De geschiedenis van deze infecties verhoogt de kans dat ze een ontstekingsreactie in de gewrichten ontwikkelen.

Genetisch vatbare patiënten
Patiënten met een positieve HLA-B27-status hebben een verhoogd risico op reactieve artritis. Dit gen is sterk verbonden met auto-immuunreacties en is een belangrijke factor bij de predispositie voor ontstekingsartritis. Het is essentieel voor zorgverleners om deze genetische achtergrond te overwegen bij het diagnosticeren van patiënten.

Mensen met een ongezonde levensstijl
Patiënten die roken, overmatig alcohol gebruiken of een ongezond voedingspatroon hebben, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van reactieve artritis. Deze levensstijlfactoren kunnen de algehele gezondheid en immuniteit aantasten, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van ontstekingen en andere gezondheidsproblemen.

Ouderen
Ouderen zijn een risicogroep voor reactieve artritis, vooral als ze eerder infecties hebben gehad. De veroudering van het immuunsysteem kan de kans op de ontwikkeling van ontstekingsreacties verhogen. Het is belangrijk dat ouderen regelmatig hun gezondheid laten controleren, vooral na het doormaken van infecties.

Mensen met seksueel risicogedrag
Patiënten die betrokken zijn bij risicovolle seksuele praktijken, zoals onveilige seks, lopen een verhoogd risico op seksueel overdraagbare infecties die kunnen leiden tot reactieve artritis. Het is cruciaal voor deze groep om bewust te zijn van de risico's en om adequate preventieve maatregelen te nemen.

Symptomen: Huid, maag, darmen en ogen

Reactieve artritis is een multisystemische aandoening waarbij symptomen zich op verschillende manieren kunnen manifesteren, zowel tegelijkertijd als afzonderlijk. De ernst en duur van de symptomen variëren per patiënt, en zowel remissies als recidieven komen voor.

Huid
De huidproblemen bij reactieve artritis kunnen variëren en omvatten:

• Huiduitslag, kleine knobbeltjes op de voetzolen en soms op de handpalmen of elders.
• Pus gevulde zweren op de voetzolen, handpalmen en de penis. Zweertjes in de mond zijn ook mogelijk.
• Pijnlijke, gezwollen vingers en/of tenen (dactylitis).
• Pijnloze, ondiepe zweren op de penis, hoewel penispijn ook kan voorkomen.

Maag en darmen
De betrokkenheid van het maagdarmkanaal kan leiden tot:

• Buikpijn.
• Diarree.

Nagels
Bij reactieve artritis kunnen putjes in de nagels voorkomen.

Ogen
Oogcomplicaties bij reactieve artritis kunnen onder andere zijn:

• Cataract (staar).
• Conjunctivitis (oogbindvliesontsteking), meestal kort en mild.
• Dacryoadenitis (traanklierontsteking).
• Episcleritis (ontsteking van het bindweefsel tussen sclera en conjunctiva).
• Glaucoom (verhoogde oogdruk).
• Hoornvlieszweer.
• Iritis (ontsteking van de iris), hoewel dit minder vaak voorkomt en onmiddellijke medische behandeling vereist.
• Keratitis (hoornvliesontsteking).
• Netvlies- of oogzenuwzwelling.
• Oogzenuwontsteking.
• Retinale vasculitis (bloedvatontsteking in het netvlies).
• Uveïtis (ontsteking van de uvea), hoewel dit minder vaak voorkomt en onmiddellijke medische behandeling vereist.

Andere symptomen
Andere mogelijke symptomen zijn:

• Artritis, met pijn, zwelling, stijfheid en roodheid van de gewrichten, vaak de heupen, knieën, enkels, rug en voeten.
• Hartproblemen, die bij ongeveer 10% van de patiënten kunnen voorkomen.
• Uretritis (urinebuisontsteking) met pijn of een branderig gevoel bij het plassen (dysurie) en frequente aandrang om te plassen. Pus uit de penis en ontsteking van de prostaat of cervix kunnen ook optreden.

Alarmsymptomen

Pijn en zwelling in de gewrichten
Een van de meest voorkomende alarmsymptomen van reactieve artritis is pijn en zwelling in de gewrichten. Dit kan plotseling optreden en vaak één of twee gewrichten tegelijk beïnvloeden, meestal de knieën of enkels. De pijn kan variëren van mild tot ernstig en kan het dagelijkse leven van de patiënt beïnvloeden.

Ochtendstijfheid
Patiënten met reactieve artritis kunnen last hebben van ochtendstijfheid, wat betekent dat ze na een periode van rust moeite hebben om hun gewrichten te bewegen. Deze stijfheid kan een aanzienlijke tijd aanhouden en verbetert vaak naarmate de patiënt meer beweegt gedurende de dag. Ochtendstijfheid is een indicatie van ontsteking en vereist aandacht.

Koorts en algemene malaise
Koorts en een algemeen gevoel van malaise kunnen ook symptomen zijn van reactieve artritis. Deze symptomen wijzen vaak op een onderliggende infectie en kunnen de ernst van de artritis beïnvloeden. Het is belangrijk dat patiënten deze symptomen serieus nemen en medische hulp zoeken.

Huiduitslag
Sommige patiënten kunnen huiduitslag ervaren, wat kan wijzen op een immuunrespons. Huiduitslag kan variëren van milde roodheid tot ernstigere aandoeningen zoals psoriasis. Dit is een alarmsymptoom dat kan samenhangen met de reactieve artritis en moet worden beoordeeld door een zorgverlener.

Oogproblemen (conjunctivitis)
Conjunctivitis of ontsteking van de ogen kan optreden bij reactieve artritis. Dit kan leiden tot pijn, roodheid en zwelling van de ogen. Het is een belangrijk alarmsymptoom dat verdere evaluatie en behandeling vereist om blijvende schade aan het gezichtsvermogen te voorkomen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De diagnose van reactieve artritis wordt gesteld op basis van de anamnese en een grondig lichamelijk onderzoek. Het is belangrijk dat de patiënt de arts informeert over alle eerdere medische aandoeningen en recente infecties.

Diagnostisch onderzoek
Er bestaat geen specifieke test voor reactieve artritis. Er kunnen echter tests worden uitgevoerd voor chlamydia door middel van een uitstrijkje van de keel en de urethra bij mannen of de cervix bij vrouwen. Daarnaast kan urine- en ontlastingsonderzoek worden uitgevoerd. Bloedonderzoek kan worden ingezet om andere ziekten uit te sluiten en om te controleren op het HLA-B27-gen. De diagnose kan soms moeilijk zijn, vooral bij jonge, anderszins gezonde patiënten zonder de klassieke symptomen.

Differentiële diagnose
Reactieve artritis kan verward worden met andere aandoeningen, zoals:

• Acute systemische lupus erythematosus.
• Atopische dermatitis (eczeem).
• Balanitis circumscripta plasmacellularis, balanitis xerotica obliterans, balanoposthitis.
• Campylobacter-infecties.
• Cervicitis (ontsteking van de baarmoederhals).
• Chlamydia infecties.
• Colitis (ontsteking van de dikke darm), colitis ulcerosa.
• Contactdermatitis (huiduitslag door contact).
• Ziekte van Behçet.
• Ziekte van Crohn (buikpijn, diarree, gewichtsverlies).
• Ziekte van Kawasaki.
• Ziekte van Lyme.
• Glaucoom.
• HLA-B27 syndromen.
• Iritis.
• Jicht en pseudojicht.
• Juveniele reumatoïde artritis.
• Mycoplasma-infecties.
• Psoriasis.
• Sarcoïdose.
• Scleritis.
• Prikkelbare darmen (prikkelbaredarmsyndroom).
• Synechia.
• Tendinitis (peesontsteking).
• Uveïtis.

Behandeling aandoening

De behandeling van reactieve artritis vereist een multidisciplinaire aanpak. Specialisten zoals een reumatoloog (voor artritis), een oogarts (voor oogproblemen), een dermatoloog (voor huidproblemen) en een cardioloog (voor hartproblemen) werken samen. Behandelopties kunnen zijn:

• Antibiotica.
• Niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's).
• Corticosteroïden.
• Immunosuppressiva.
• Tumor necrosis factor (TNF)-remmers.
• Oogdruppels.

Een gezonde voeding, mogelijk met begeleiding van een voedingsdeskundige, en fysiotherapie kunnen ook nuttig zijn om de spieren soepel te houden, spieratrofie te voorkomen en pijn te verminderen.

Prognose reactieve artritis

De prognose van reactieve artritis varieert. De eerste aanval duurt meestal tussen de drie en twaalf maanden. Veel patiënten herstellen volledig binnen drie tot vier maanden. De aandoening is zelden dodelijk, hoewel complicaties van behandelingen mogelijk zijn. Reactieve artritis kan echter vaak terugkeren, vooral bij patiënten die positief zijn voor het HLA-B27-gen. Herhaalde infecties of andere stressfactoren kunnen een terugval veroorzaken.

Complicaties van reactieve artritis

Complicaties van reactieve artritis kunnen zijn:

• Chronische gewrichtsschade.
• Langdurige oogproblemen zoals uveïtis of glaucoom.
• Hartproblemen, hoewel deze relatief zeldzaam zijn.
• Langdurige huidproblemen zoals zweren en uitslag.

Preventie van reactieve artritis

Preventie van reactieve artritis richt zich voornamelijk op het vermijden van de bacteriële infecties die de aandoening kunnen uitlokken. Dit omvat:

• Goede hygiënepraktijken en veilige seks om bacteriële infecties te voorkomen.
• Tijdige behandeling van bacteriële infecties met antibiotica.
• Regelmatige controle bij risicogroepen zoals mensen met HIV of een geschiedenis van SOA's.

Praktische tips voor het omgaan met reactieve artritis

Zorg voor een tijdige diagnose en behandeling

Reactieve artritis ontstaat vaak na een infectie en kan pijnlijke gewrichten veroorzaken. Het is belangrijk om zo snel mogelijk een arts te raadplegen bij symptomen zoals gewrichtspijn, zwelling, roodheid of stijfheid. Vroege behandeling kan helpen om pijn te verminderen en verdere schade aan de gewrichten te voorkomen.

Volg het behandelplan van je arts nauwkeurig. Dit kan bestaan uit ontstekingsremmende medicijnen, pijnstillers of antibiotica als de oorspronkelijke infectie nog aanwezig is. Houd een medicatieschema bij om er zeker van te zijn dat je geen dosis mist en bespreek bijwerkingen direct met je arts.

Beweeg op een veilige en verantwoorde manier

Hoewel rust belangrijk is tijdens een acute ontsteking, is het cruciaal om je gewrichten voorzichtig te blijven bewegen om stijfheid en spierverlies te voorkomen. Werk samen met een fysiotherapeut om een oefenprogramma op te stellen dat aangepast is aan jouw situatie.

Lichte oefeningen zoals zwemmen, wandelen of yoga kunnen helpen om de flexibiliteit en spierkracht te behouden. Vermijd echter activiteiten die je gewrichten overbelasten. Gebruik hulpmiddelen zoals wandelstokken of braces als je extra ondersteuning nodig hebt.

Verminder gewrichtsbelasting in het dagelijks leven

Gebruik ergonomische hulpmiddelen in huis en op het werk om de belasting op je gewrichten te minimaliseren. Denk hierbij aan een verstelbare bureaustoel, een computerstandaard of keukenhulpmiddelen met comfortabele handgrepen.

Bij huishoudelijke taken kun je manieren zoeken om fysieke inspanning te beperken. Gebruik bijvoorbeeld een karretje om boodschappen te vervoeren of verdeel zware taken over meerdere dagen.

Zorg voor een gezonde levensstijl

Een evenwichtig voedingspatroon kan bijdragen aan het verminderen van ontstekingen in je lichaam. Voeg voedingsmiddelen toe die rijk zijn aan omega-3-vetzuren, zoals vette vis, walnoten en lijnzaad. Vermijd overmatige consumptie van suikers en bewerkte voedingsmiddelen, aangezien deze ontstekingen kunnen verergeren.

Probeer een gezond gewicht te behouden, omdat overgewicht extra belasting op de gewrichten kan veroorzaken. Bespreek met een diëtist hoe je je voedingspatroon kunt aanpassen als je hier ondersteuning bij nodig hebt.

Gebruik koude- en warmtetherapie

Koude- en warmtetherapie kunnen helpen om de pijn en stijfheid van reactieve artritis te verlichten. Gebruik een koudekompres om zwelling en ontsteking in de gewrichten te verminderen, vooral na fysieke activiteit.

Een warmtekussen of een warme douche kan helpen om stijve gewrichten te ontspannen en de doorbloeding te verbeteren. Wissel tussen koude en warmte, afhankelijk van je klachten, en pas deze therapieën maximaal 15-20 minuten per keer toe.

Wees alert op bijkomende symptomen

Reactieve artritis kan gepaard gaan met andere symptomen, zoals oogontstekingen, huiduitslag of urinewegklachten. Informeer je arts over deze klachten, zodat deze indien nodig behandeld kunnen worden.

Gebruik kunsttranen om droge of geïrriteerde ogen te verlichten en draag een zonnebril bij fel licht als je last hebt van lichtgevoeligheid. Voor urinewegklachten kun je meer water drinken om je urinewegen door te spoelen en irritatie te verminderen.

Creëer een ondersteunend netwerk

Praat met familie en vrienden over je situatie, zodat ze begrijpen welke uitdagingen je ervaart. Vraag om hulp wanneer nodig, bijvoorbeeld bij het uitvoeren van fysieke taken of het vervoer naar afspraken.

Overweeg ook om je aan te sluiten bij een patiëntenvereniging of online community voor mensen met artritis. Hier kun je ervaringen delen, praktische tips krijgen en emotionele steun vinden.

Wees voorbereid op opvlammingen

Reactieve artritis kan perioden van opvlamming en remissie hebben. Het is belangrijk om voorbereid te zijn op dagen waarop je meer klachten hebt. Zorg voor een voorraad van je medicijnen en hulpmiddelen, zoals een koudetherapie-pakket of pijnstillers, zodat je direct actie kunt ondernemen bij een opvlamming.

Plan je dagelijkse activiteiten flexibel, zodat je op slechte dagen minder belasting ervaart. Accepteer dat rust soms nodig is en wees niet bang om plannen aan te passen als je gewrichten extra zorg nodig hebben.

Werk samen met je zorgteam

Onderhoud regelmatig contact met je arts en eventuele specialisten, zoals een reumatoloog of fysiotherapeut. Plan controleafspraken om je voortgang te bespreken en het behandelplan indien nodig aan te passen.

Als je merkt dat bepaalde medicijnen niet effectief zijn of bijwerkingen veroorzaken, bespreek dit dan meteen. Er zijn verschillende behandelmogelijkheden beschikbaar, en je arts kan met je samenwerken om de beste aanpak te vinden voor jouw situatie.

Lees verder

• Artritis: Gewrichtsontsteking met pijn, zwelling & stijfheid
• Artritis: Hulpmiddelen en aanpassingen in en rond het huis