Dactylitis: Gezwollen vingers en/of tenen door aandoening

Dactylitis is een aandoening waarbij de vingers en/of tenen gezwollen zijn en een worstachtige verschijning krijgen. Deze 'worstvingers' en/of 'worsttenen' komen vaak voor bij verschillende reumatische aandoeningen, maar kunnen ook het gevolg zijn van infecties en bloed- of huidaandoeningen. Naast het kenmerkende uiterlijk van de gezwollen vingers of tenen, gaat dactylitis vaak gepaard met pijn en zwelling. De behandeling van dactylitis omvat vaak het drinken van meer vloeistof en in sommige gevallen het toedienen van vocht. Afhankelijk van de onderliggende oorzaak kan de arts ook medicatie voorschrijven om de aandoening te behandelen die dactylitis veroorzaakt. Doordat dactylitis door veel verschillende ziekten kan worden veroorzaakt, is het moeilijk om een exacte prognose te geven. Als de onderliggende aandoening echter goed onder controle wordt gebracht, verdwijnen meestal ook de klachten die gepaard gaan met dactylitis.

• Synoniemen van dactylitis
• Epidemiologie
• Oorzaken van dactylitis
• Symptomen: Pijnlijke, gezwollen vingers en/of tenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van dactylitis
• Prognose afhankelijk van de onderliggende aandoening
• Preventie en levensstijlaanpassingen

Synoniemen van dactylitis

Dactylitis resulteert in een ontsteking van de vingers en/of tenen. Deze aandoening staat ook bekend als 'worstvinger' of 'worstteen' en in meervoudsvorm als 'worstvingers' of 'worsttenen'. Daarnaast worden de termen 'worstenvingers' en 'worstentenen' ook wel gebruikt in de medische literatuur.

Epidemiologie

Dactylitis kan mensen van alle leeftijden treffen, inclusief baby's van zes tot twaalf maanden oud. Volgens gegevens van Symptoma.com komt dactylitis voor bij 16% tot 48% van de patiënten met psoriatische artritis en andere wervel- en gewrichtsaandoeningen.

Oorzaken van dactylitis

Diverse aandoeningen kunnen worstvingers en/of worsttenen veroorzaken. Deze omvatten zowel huidziekten, bloedziekten, auto-immuunaandoeningen, reumatische aandoeningen en infecties. De meest voorkomende oorzaken zijn:

• Artritis (ontsteking van gewrichten)
• Gonokokkenartritis (bacteriële infectie die symptomen aan gewrichten, pezen en huid veroorzaakt)
• Jeugdige chronische artritis
• Lepra (bacteriële infectie die zenuwschade en symptomen aan de ogen en huid veroorzaakt)
• Mycobacterium tuberculosis
• Psoriasis (chronische huidziekte gekenmerkt door een droge huid en een schilferige huid)
• Psoriatische artritis (veroorzaakt symptomen aan gewrichten en huid; ontsteking van de pezen kan leiden tot worstvingers en/of worsttenen)
• Reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• Sarcoïdose (infectie die symptomen aan de ogen, huid, longen en zenuwstelsel veroorzaakt)
• Sikkelcelanemie (bloedziekte van de rode bloedcellen): Bij kinderen zijn de vingers vaak gezwollen, wat wijst op sikkelcelanemie. Er kunnen ook kleine blaasjes op de vingers ontstaan, wat het bewegen van de vingers zeer pijnlijk maakt (blaardactylitis)
• Syndroom van Reiter (reactieve artritis met symptomen aan huid, maag, darmen en ogen)
• Tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen): Tuberculeuze dactylitis tast de botten van handen en voeten aan, wat de behandeling bemoeilijkt.
• Ziekte van Bechterew (blijvende gewrichtsontsteking met symptomen aan de wervelkolom en ogen)

Symptomen: Pijnlijke, gezwollen vingers en/of tenen

De symptomen van dactylitis variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Vaak is er een plotselinge ontsteking van één of meer vingers of tenen. Bij reumatoïde artritis zijn vaak beide handen en/of voeten aangedaan, terwijl bij psoriatische artritis meestal slechts één hand en/of voet een worstachtige verschijning vertoont. De getroffen vingers en/of tenen zijn gezwollen, vlezig, plomperig, warm, rood en/of (zeer) pijnlijk. Dit kan het gebruik van de vingers of tenen bemoeilijken en het bewegingsbereik beperken. In sommige gevallen kan de vinger of teen kromtrekken. Bij ernstige gevallen kunnen de gehele voeten ontstoken raken, wat het lopen bemoeilijkt en dagelijkse activiteiten zoals eten of het maken van een vuist kan verstoren. Andere symptomen kunnen variëren afhankelijk van de onderliggende aandoening en kunnen koorts, vermoeidheid, andere gewrichtsproblemen, nagelafwijkingen, oogproblemen en huidklachten omvatten.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts begint met het afnemen van een gedetailleerde anamnese, waarbij hij vragen stelt over de klachten, het medicatiegebruik en de familiale voorgeschiedenis van de symptomen. Vervolgens wordt een lichamelijk onderzoek uitgevoerd waarbij de arts de gezwollen gewrichten, nagelafwijkingen, gezwollen voeten en eventuele andere klachten inspecteert.

Diagnostisch onderzoek

Vaak worden aanvullende beeldvormende onderzoeken uitgevoerd, zoals een MRI-scan of een röntgenfoto. Deze onderzoeken zijn bedoeld om andere aandoeningen met een vergelijkbaar klinisch beeld uit te sluiten.

Differentiële diagnose

De symptomen van dactylitis kunnen lijken op cellulitis, een huidinfectie die gepaard gaat met een rode en gezwollen huid. De arts kan ook een bloedonderzoek aanvragen om jicht (kenmerkend door pijn en zwelling van de grote teen en andere gewrichten) of reumatoïde artritis uit te sluiten.

Behandeling van dactylitis

Zelfzorg

Bij milde zwellingen van de vingers en/of tenen wordt aangeraden om voldoende te drinken. Bij een infectie is het zelfs raadzaam om extra vocht in te nemen. Het verminderen van ontsteking en pijn kan worden bereikt met vrij verkrijgbare pijnstillers zoals ibuprofen en Tylenol, die behoren tot de groep van niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen. Het aanbrengen van warme of koude kompressen op het getroffen gebied kan ook helpen om de pijn te verlichten. Verder is het nuttig om fysiek actief te blijven, een gezonde voeding aan te houden en gewicht te verliezen bij overgewicht.

Professionele medische zorg
Bij ernstige pijn kan intraveneuze (via een ader) vochttoediening noodzakelijk zijn om uitdroging (dehydratatie) te voorkomen, meestal in een ziekenhuisomgeving. Afhankelijk van de oorzaak kan de arts aanvullende behandelingen voorschrijven. Bij blaardactylitis, veroorzaakt door streptokokken-bacteriën, kunnen orale (via de mond ingenomen) antibiotica nodig zijn. Bij psoriatische artritis kunnen corticosteroïden en andere ontstekingsremmers worden ingezet. In sommige gevallen kan een incisie (chirurgische insnijding) in een vinger of teen nodig zijn om pus te verwijderen. Fysiotherapie en ergotherapie kunnen ook nodig zijn om de gewrichten soepeler te maken en de mobiliteit te verbeteren.

Prognose afhankelijk van de onderliggende aandoening

Dactylitis kan leiden tot aanzienlijke pijn en beperking van de dagelijkse activiteiten. Met een effectieve behandeling van de onderliggende aandoening kunnen de meeste gevallen van dactylitis goed onder controle worden gebracht, wat vaak resulteert in het verdwijnen van de symptomen.

Preventie en levensstijlaanpassingen

Hoewel het niet altijd mogelijk is om dactylitis te voorkomen, kunnen sommige levensstijlveranderingen helpen om de kans op uitbraken te verminderen. Dit omvat het beheren van chronische aandoeningen, het vermijden van triggers zoals bepaalde infecties, en het handhaven van een gezonde levensstijl met voldoende lichaamsbeweging en een evenwichtig voedingspatroon. Regelmatige medische controles kunnen ook helpen bij het vroegtijdig opsporen van problemen die tot dactylitis kunnen leiden.

Lees verder

• Ontstoken vinger: Soorten en oorzaken van vingerontsteking
• Handpijn: Oorzaken van en symptomen bij een pijnlijke hand
• Teenpijn: Pijn aan teen of tenen door aandoening of letsel