Handpijn: Oorzaken van en symptomen bij een pijnlijke hand

Pijn aan de hand is een lastig symptoom dat veel dagelijkse activiteiten kan verstoren. Handpijn kan verschillende oorzaken hebben, zoals artritis, een beknelde zenuw of andere aandoeningen. Gelukkig is handpijn vaak goed te behandelen, waardoor de symptomen verlicht worden en de handfunctie hersteld kan worden. Het is echter verstandig om een arts te raadplegen als de pijn aanhoudt of als er geen verbetering optreedt.

• Anatomie hand en relatie tot handpijn
• Biomechanica van de hand en impact op handpijn
• Neurologische mechanismen bij handpijn
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van pijn aan de hand
• Artritis, artrose
• Breuk en handpijn
• Carpaal tunnel syndroom en pijnlijke hand
• Ganglioncyste en pijnlijke hand
• Reumatoïde artritis en pijn aan handen
• Tenosynovitis
• Trigger finger of duim
• Ziekte van De Quervain
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Herstel en revalidatie van handpijn
• Prognose
• Psychologische en sociale impact van chronische handpijn
• Complicaties
• Preventie

Anatomie hand en relatie tot handpijn

De hand is een complex anatomisch systeem dat uit verschillende botten, spieren, zenuwen en gewrichten bestaat, waardoor we fijne motoriek en kracht kunnen uitoefenen. Handpijn is een veelvoorkomend symptoom dat kan optreden als gevolg van een breed scala aan aandoeningen die de anatomie van de hand beïnvloeden. Van artritis tot zenuwcompressie en trauma, handpijn kan het functioneren van de hand aanzienlijk verstoren. Het begrijpen van de anatomie van de hand is essentieel voor het identificeren van de oorzaken van de pijn en het ontwikkelen van geschikte behandelstrategieën.

Anatomie van de hand
De hand bestaat uit 27 botten, die zijn verdeeld in de pols (8 botten), de hand (5 metacarpale botten) en de vingers (14 vingerkootjes). De botten worden met elkaar verbonden door gewrichten, waarvan de meest mobiele de vingergewrichten zijn. De hand bevat ook complexe netwerken van zenuwen, waaronder de nervus medianus, ulnaris en radialis, die verantwoordelijk zijn voor het gevoel en de beweging van de hand. Spieren in de onderarm en de hand zorgen voor de fijne motoriek en kracht.

Relatie tussen handanatomie en handpijn
Handpijn kan voortkomen uit aandoeningen die invloed hebben op de botten, gewrichten, spieren of zenuwen van de hand. Bijvoorbeeld, artritis kan de gewrichten in de vingers aantasten, wat leidt tot pijn en stijfheid. Zenuwcompressie, zoals bij het carpaal tunnel syndroom, kan leiden tot pijn, tintelingen en krachtverlies in de hand. Bovendien kunnen breuken of verstuikingen van de handbotten ook acute pijn veroorzaken die de beweeglijkheid van de hand beperkt.

Biomechanica van de hand en impact op handpijn

De hand is een complex anatomisch en biomechanisch systeem, waarin spieren, pezen, botten en zenuwen samenwerken. Problemen in dit systeem kunnen bijdragen aan handpijn en functiebeperkingen.

Rol van de pezen en ligamenten
Pezen en ligamenten zorgen voor stabiliteit en beweging in de hand. Chronische belasting of microtrauma kan leiden tot overbelastingsletsels zoals tendinitis of ligamentaire instabiliteit, wat pijn veroorzaakt.

Spierbalans en krachtverdeling
Een onevenwicht in de spierkracht tussen flexoren en extensoren kan leiden tot abnormale spanning op gewrichten, met pijn als gevolg. Fysiotherapie kan helpen dit evenwicht te herstellen.

Mechanische belasting en werkgerelateerde handpijn
Werk waarbij repetitieve bewegingen of langdurige belasting van de hand vereist zijn, zoals typen of zwaar tillen, kan bijdragen aan biomechanische afwijkingen en pijn.

Neurologische mechanismen bij handpijn

Neurologische oorzaken van handpijn omvatten zowel perifere als centrale processen. Het begrijpen van deze mechanismen is essentieel voor een effectieve diagnose en behandeling.

Rol van de medianus- en ulnariszenuw
De medianus- en ulnariszenuw spelen een sleutelrol in de functie en gevoeligheid van de hand. Beknelling of irritatie van deze zenuwen kan leiden tot tintelingen, gevoelloosheid en pijn.

Centrale sensitisatie bij chronische handpijn
Bij sommige patiënten wordt pijn niet veroorzaakt door lokale schade, maar door veranderingen in de pijnverwerking in het centrale zenuwstelsel. Dit kan leiden tot chronische pijnsyndromen.

Neuropathische pijn: oorzaken en symptomen
Beschadiging van zenuwvezels door trauma of aandoeningen zoals diabetes kan neuropathische pijn veroorzaken. Deze pijn wordt vaak beschreven als brandend, stekend of elektrisch van aard.

Epidemiologie

Handpijn komt wereldwijd veel voor, met prevalentie die varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaken en risicofactoren. De frequentie van handpijn neemt toe met de leeftijd, vooral als gevolg van degeneratieve aandoeningen zoals artrose. Handpijn kan ook voorkomen bij jongere patiënten, vooral als gevolg van trauma, herhaalde belasting of aandoeningen zoals het carpaal tunnel syndroom.

Prevalentie van handpijn in de algemene bevolking
Uit verschillende studies blijkt dat ongeveer 10-20% van de volwassenen wereldwijd op enig moment handpijn ervaart. De prevalentie is vaak hoger bij vrouwen dan bij mannen, vooral in de oudere leeftijdsgroepen. Dit kan gedeeltelijk worden toegeschreven aan hormonale veranderingen, zoals die tijdens de menopauze, die invloed kunnen hebben op gewrichts- en weefselgezondheid.

Handpijn in specifieke populaties
Handpijn is vaker voorkomend bij patiënten met bepaalde risicofactoren, zoals oudere volwassenen, mensen met een familiegeschiedenis van gewrichtsziekten, of mensen die werkgerelateerde repetitieve bewegingen maken. De prevalentie van specifieke aandoeningen zoals het carpaal tunnel syndroom is bijvoorbeeld hoger bij mensen die werken met computers of in de productie.

Mechanisme

De oorzaak van handpijn is vaak te herleiden naar beschadiging of irritatie van de verschillende structuren in de hand, waaronder botten, gewrichten, spieren en zenuwen. Het mechanisme van pijn varieert afhankelijk van de aandoening, maar de pijn ontstaat meestal door ontsteking, compressie, of overbelasting van de betrokken structuren.

Ontstekingsmechanismen bij handpijn
Veel gevallen van handpijn zijn het gevolg van ontsteking, zoals bij artritis. Ontsteking in de gewrichten veroorzaakt zwelling en pijn door de productie van ontstekingsmediatoren zoals cytokinen en prostaglandinen. Bij reumatoïde artritis, bijvoorbeeld, valt het immuunsysteem de gewrichten aan, wat leidt tot chronische ontsteking, schade aan kraakbeen en botten, en pijn.

Mechanismen van zenuwcompressie
Zenuwen kunnen in de hand gecomprimeerd raken door overmatige druk of zwelling, zoals het geval is bij het carpaal tunnel syndroom. De nervus medianus, die door de pols naar de hand loopt, kan bekneld raken, wat leidt tot symptomen zoals pijn, tintelingen, en zwakte in de hand.

Oorzaken van pijn aan de hand

Artritis, artrose

Artritis (gewrichtsontsteking) is een veelvoorkomende aandoening die pijn en ontsteking in de gewrichten veroorzaakt. De meest voorkomende vorm van artritis is artrose. Artrose tast vaak drie hoofdgebieden van de hand aan: de basis van de duim, de gewrichten dicht bij de vingertoppen, en de middelste gewrichten van de vingers. De symptomen van artrose zijn stijfheid, pijn (vingerpijn), en zwelling. Soms ontstaan er bultjes op de vingergewrichten, zoals bij handartrose. De pijn kan na verloop van tijd verminderen, hoewel zwelling en bultjes soms langer aanhouden. Bij de aangetaste gewrichten kunnen de vingers een beetje zijwaarts buigen. Er kunnen ook pijnlijke cysten ontstaan op de rug van de vingers of een knobbeltje aan de basis van de duim, wat kan leiden tot moeilijkheden bij handmatige taken zoals schrijven of het openen van een blik.

Breuk en handpijn

Een gebroken vinger of pols veroorzaakt intense pijn in de hand, vaak vergezeld van zwelling en gevoeligheid rond de plaats van de breuk. Een breuk kan de beweging en functie van de hand ernstig beïnvloeden, en medische behandeling is doorgaans noodzakelijk om de breuk te stabiliseren en het herstel te bevorderen.

Carpaal tunnel syndroom en pijnlijke hand

Het carpaal tunnel syndroom is een veelvoorkomende aandoening die pijn, gevoelloosheid, en een tintelend gevoel in de hand en vingers veroorzaakt. Deze symptomen ontwikkelen zich vaak geleidelijk en verergeren tijdens de nacht. Meestal zijn de duim, wijsvinger, middelvinger en de helft van de ringvinger aangetast. Het carpaal tunnel syndroom ontstaat door compressie (druk) op de zenuw (beknelde zenuw) die verantwoordelijk is voor gevoel en beweging in de hand. In sommige gevallen kan de aandoening vanzelf verbeteren, maar indien nodig kan het dragen van een polsspalk helpen. Als deze maatregel niet effectief is, kan de arts corticosteroïden injecteren. Chirurgie is meestal alleen aangewezen voor patiënten met ernstige klachten of wanneer de symptomen langer dan zes maanden aanhouden en andere behandelingen niet succesvol zijn geweest.

Ganglioncyste en pijnlijke hand

Een ganglioncyste is een met vloeistof gevuld zakje dat zich ontwikkelt nabij een gewricht of pees. De grootte kan variëren van een erwt tot een golfbal. De cyste voelt aan als een zachte, gevoelige bult onder de huid en bevat een dikke, geleiachtige vloeistof (synoviale vloeistof), die helpt bij de smering en demping van de bewegingen rond gewrichten en pezen. Ganglioncysten komen het vaakst voor op de polsen (vooral aan de achterkant), de handen en de vingers. Hoewel ganglioncysten meestal goedaardig zijn, kunnen ze soms veel pijn veroorzaken, vooral als ze zich naast een zenuw bevinden.

Reumatoïde artritis en pijn aan handen

De handen en polsen kunnen getroffen worden door reumatoïde artritis. Deze auto-immuunziekte valt de gewrichten aan en veroorzaakt vaak kloppende en intense pijn. De pijn is vaak het ergst in de ochtend en na perioden van inactiviteit. Reumatoïde artritis kan ook leiden tot zwelling, stijfheid en schade aan de gewrichten.

Tenosynovitis

Tenosynovitis is een aandoening waarbij de schede rond een pees ontstoken raakt, wat pijn en zwelling veroorzaakt. Dit komt relatief zelden voor bij handpijn, maar kan de pols of vingers aantasten. De oorzaak van tenosynovitis kan variëren van herhaalde kleine verwondingen, eerdere verwondingen, overbelasting, een infectie tot reumatoïde artritis. Het is belangrijk om de hand te laten rusten en de pezen te ontlasten om het herstel te bevorderen. Toepassing van warmte of koude kan de klachten verlichten. Niet-steroïdale anti-inflammatoire medicijnen (NSAID's), zoals ibuprofen, kunnen helpen bij het verminderen van pijn en ontsteking. Corticosteroïdeninjecties kunnen ook nuttig zijn. Indien tenosynovitis door een infectie wordt veroorzaakt, zijn antibiotica nodig. Na herstel zijn versterkende oefeningen belangrijk om herhaling van de blessure te voorkomen. De arts of fysiotherapeut kan instructies geven over deze oefeningen.

Trigger finger of duim

Trigger finger is een aandoening waarbij de buigpezen die de vingers en duim bewegen, ontstoken en verdikt raken. Dit belemmert het soepel strekken of buigen van de vinger of duim. De vinger of duim kan plotseling vast komen te zitten in een gebogen positie. Hoewel de exacte oorzaak van trigger finger niet altijd duidelijk is, hebben mensen met jicht, diabetes, en reumatoïde artritis een verhoogd risico op deze aandoening. Symptomen omvatten pijn, stijfheid, een klikkend geluid (gewrichtsgeluiden), en een kleine knobbel aan de basis van de getroffen vinger of duim. Bij sommige patiënten kan trigger finger vanzelf verbeteren zonder behandeling.

Ziekte van De Quervain

De ziekte van De Quervain is een aandoening waarbij de polspezen aan de basis van de duim geïrriteerd of ontstoken raken. Deze aandoening ontstaat vaak door herhaalde activiteiten of overmatig gebruik van de hand. De pijn kan geleidelijk ontstaan of plotseling optreden en verergert bij activiteiten zoals het maken van een vuist, het vasthouden van voorwerpen, of het draaien van de pols. De exacte oorzaak van de ziekte van De Quervain is niet volledig begrepen, maar rust en het vermijden van de veroorzakende activiteit kunnen milde gevallen verbeteren. Een polsspalk of een corticosteroïdeninjectie kan ook nuttig zijn. Bij ernstige gevallen kan een operatie nodig zijn om de tunnel te vergroten waar de pees doorheen gaat.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van handpijn kunnen verhogen. Deze factoren kunnen genetisch, omgevingsgerelateerd of gerelateerd zijn aan de levensstijl.

Leeftijd en handpijn
De kans op handpijn neemt toe met de leeftijd, vooral als gevolg van degeneratieve aandoeningen zoals artrose en de afname van de spiermassa. Oudere volwassenen hebben vaker last van gewrichtsproblemen in de handen, wat kan leiden tot chronische pijn.

Levensstijl en werkgerelateerde risicofactoren
Bepaalde activiteiten en beroepen kunnen het risico op handpijn verhogen. Mensen die repetitieve bewegingen maken, zoals typen, het gebruik van gereedschap of het uitvoeren van repetitieve handbewegingen, kunnen last krijgen van aandoeningen zoals het carpaal tunnel syndroom of tendinitis.

Risicogroepen

Er zijn specifieke groepen mensen die meer kans hebben op het ontwikkelen van handpijn vanwege genetische, beroepsmatige of gezondheidsgerelateerde factoren.

Ouderen en handpijn
Oudere volwassenen hebben een verhoogd risico op degeneratieve gewrichtsziekten, zoals artrose, die vaak leidt tot handpijn. Bij ouderen kunnen ook andere gezondheidsproblemen zoals diabetes en osteoporose bijdragen aan de kans op handpijn door botafwijkingen of neuropathie.

Beroepsgroepen met verhoogd risico
Bepaalde beroepen, zoals die in de gezondheidszorg, administratie, en constructie, kunnen het risico op handpijn verhogen door langdurige, repetitieve handbewegingen. Arbeiders in de landbouw of fabrieken, die werken met zware machines of gereedschappen, hebben vaak meer kans op letsel of overbelasting van de handen.

Geassocieerde symptomen

Handpijn gaat vaak gepaard met andere symptomen die de diagnose helpen stellen en de onderliggende oorzaak verduidelijken.

Stijfheid en beperkte beweeglijkheid
Veel patiënten met handpijn ervaren stijfheid in de gewrichten, vooral na rust of 's ochtends. Dit kan duiden op artritis of andere degeneratieve aandoeningen die de beweeglijkheid van de gewrichten beperken.

Tintelingen en gevoelloosheid
Symptomen zoals tintelingen, gevoelloosheid of zwakte in de hand kunnen wijzen op zenuwcompressie, zoals bij het carpaal tunnel syndroom. Deze symptomen kunnen verergeren bij bepaalde bewegingen of posities van de hand.

Zwelling en verkleuring
Bij ontstekingsgerelateerde aandoeningen zoals reumatoïde artritis kan er zwelling in de gewrichten van de hand optreden, soms gepaard gaand met roodheid of een warm gevoel in het getroffen gebied.

Alarmsymptomen

Raadpleeg een arts in de volgende situaties:

• De pijn aan één of beide handen aanhoudt, zelfs na voldoende rust en het gebruik van pijnstillers.
• Er bijkomende symptomen optreden, zoals koorts, ernstige zwelling, of beperking van de functie.
• De oorzaak van de pijnlijke hand(en) onbekend is of niet duidelijk kan worden vastgesteld.

Diagnose en onderzoeken

Bij de diagnose van handpijn speelt een grondige medische evaluatie een cruciale rol. De arts zal beginnen met een gedetailleerde anamnese en lichamelijk onderzoek. Veel voorkomende diagnostische stappen zijn:

• Fysiek onderzoek: Inspectie en palpatie van de hand om zwelling, pijnlijke plekken, en beweging te evalueren.
• Röntgenfoto's: Worden vaak gebruikt om botbreuken, artritis of andere skeletafwijkingen te identificeren.
• MRI (Magnetic Resonance Imaging): Helpt bij het visualiseren van zachte weefsels, zoals pezen en zenuwen, en kan nuttig zijn bij het diagnosticeren van aandoeningen zoals een carpaal tunnel syndroom of ganglioncyste.
• Echografie: Kan worden gebruikt om peesontstekingen, ganglioncysten, of zenuwcompressie te beoordelen.
• Bloedonderzoek: Soms noodzakelijk om ontstekingsmarkers of auto-immuunziekten, zoals reumatoïde artritis, te identificeren.

Behandeling

De behandeling van handpijn hangt af van de onderliggende oorzaak en kan verschillende benaderingen omvatten:

• Medicatie: NSAID's zoals ibuprofen kunnen helpen bij het verminderen van pijn en ontsteking. Corticosteroïdeninjecties kunnen in bepaalde gevallen ook nuttig zijn.
• Fysiotherapie: Revalidatie-oefeningen en technieken kunnen de functie en sterkte van de hand verbeteren en helpen bij het herstel van pezen en gewrichten.
• Chirurgie: In gevallen van ernstige aandoeningen, zoals carpaal tunnel syndroom of complexe fracturen, kan een operatie noodzakelijk zijn om de druk op zenuwen te verlichten of beschadigde structuren te herstellen.
• Rust en immobilisatie: Het dragen van een spalk of brace kan helpen bij het rusten van de getroffen gebieden en het bevorderen van genezing.
• Warmte- en koudebehandeling: Toepassing van warmte of koude kan helpen bij het verlichten van pijn en zwelling.

Herstel en revalidatie van handpijn

Na een letsel of medische behandeling is een goed revalidatieprogramma cruciaal voor het herstel van handfunctie en het verminderen van pijn.

Oefentherapie en spalken
Fysiotherapeutische oefeningen verbeteren de kracht en mobiliteit, terwijl spalken helpen bij het immobiliseren van gewrichten om genezing te bevorderen.

Rol van ergonomie in revalidatie
Ergonomische aanpassingen op de werkplek of thuis, zoals het gebruik van speciale hulpmiddelen, kunnen handpijn verminderen en toekomstige letsels voorkomen.

Innovatieve therapieën voor handherstel
Nieuwe behandelmethoden, zoals lasertherapie en echogeleide injecties, bieden veelbelovende resultaten bij chronische handpijn en postoperatief herstel.

Prognose

De prognose van handpijn hangt sterk af van de oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. Over het algemeen:

• Goedaardige aandoeningen: Veel gevallen van handpijn, zoals die door een ganglioncyste of een lichte verstuiking, hebben een goede prognose en kunnen volledig herstellen met geschikte behandeling.
• Chronische aandoeningen: Voor aandoeningen zoals artrose of reumatoïde artritis kan de prognose variëren. Behandeling kan de symptomen beheersen en de voortgang vertragen, maar volledige genezing is vaak niet mogelijk.
• Infecties of ernstige letsels: Bij snelle en effectieve behandeling van infecties of ernstige letsels kan de prognose goed zijn, hoewel langdurige gevolgen mogelijk zijn, afhankelijk van de ernst van de schade.

Psychologische en sociale impact van chronische handpijn

Chronische pijn in de hand kan meer dan alleen fysieke symptomen veroorzaken; het heeft vaak ook een aanzienlijke impact op het mentale welzijn en de sociale interactie.

Effect van pijn op dagelijks functioneren
Handpijn kan eenvoudige taken, zoals schrijven of koken, aanzienlijk bemoeilijken, wat leidt tot een verlies van onafhankelijkheid en zelfvertrouwen.

Psychologische gevolgen van langdurige pijn
Chronische handpijn kan leiden tot angst, depressie en gevoelens van frustratie, vooral als de pijn de beroeps- en sociale activiteiten belemmert.

Ondersteuning en copingstrategieën
Patiënten kunnen baat hebben bij psychologische begeleiding, lotgenotengroepen of technieken zoals mindfulness om beter om te gaan met de impact van handpijn op hun leven.

Complicaties

Bij onvoldoende behandeling of ernstige gevallen van handpijn kunnen verschillende complicaties optreden:

• Chronische pijn: Langdurige pijn of ongemak kan voortduren, vooral bij aandoeningen zoals artrose of tenosynovitis.
• Functionele beperkingen: Onbehandelde aandoeningen kunnen leiden tot blijvende beperkingen in de handfunctie, zoals verminderde kracht of beweeglijkheid.
• Infectie: Bij open verwondingen of na een operatie kan er een risico zijn op infectie.
• Zenuwschade: Ernstige of langdurige compressie van zenuwen, zoals bij carpaal tunnel syndroom, kan leiden tot blijvende gevoelloosheid of zwakte.

Preventie

Om handpijn te voorkomen of te verminderen, kunnen de volgende maatregelen nuttig zijn:

• Ergonomische aanpassingen: Zorg voor een goede werkhouding en gebruik ergonomische hulpmiddelen om overbelasting te voorkomen.
• Regelmatige pauzes: Neem regelmatig pauzes tijdens activiteiten die de handen zwaar belasten om vermoeidheid en overbelasting te voorkomen.
• Oefeningen: Voer regelmatig rekoefeningen en handversterkende oefeningen uit om de kracht en flexibiliteit van de handen te behouden.
• Veilige technieken: Gebruik veilige technieken bij het uitvoeren van repetitieve taken en til zware voorwerpen op de juiste manier.

Bij aanhoudende of ernstige symptomen is het essentieel om een zorgverlener te raadplegen voor een grondige evaluatie en een op maat gemaakte behandelingsstrategie.

Lees verder

• Trigger finger: Vastzittende positie van gebogen vinger
• Handkrampen: Oorzaken en behandeling van krampen in hand
• De Quervain tendinitis: Pijn bij bewegen van duim
• Carpaal tunnel syndroom: Tintelingen en/of zwakte in de hand
• Handartrose: Gewrichtsaandoening met pijn en stijfheid