Pijnlijke huiduitslag: Oorzaken van uitslag op huid met pijn

Tal van aandoeningen veroorzaken een huiduitslag op één of meer gebieden van het lichaam. Meestal ligt een infectie aan de basis van de pijnlijke uitslag, maar ook een allergische reactie, een drukzweer, zonnebrand en een huidziekte zijn enkele mogelijke oorzaken. Naast de pijn komen vaak andere symptomen voor. De huiduitslag is bijvoorbeeld ook jeukend en/of rood. Daarnaast verschijnen afhankelijk van de oorzaak nog andere symptomen. Sommige oorzaken van een pijnlijke uitslag op de huid zijn prima thuis te behandelen of verdwijnen spontaan, maar voor een aantal andere oorzaken, bijvoorbeeld huidkanker, is een intensieve behandeling nodig.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Allergische reactie op een bijensteek
• Drukzweer
• Dermatitis (huidontsteking)
• Infecties en pijnlijke huiduitslag
• Plaveiselcelcarcinoom
• Psoriasis
• Zonnebrand en uitslag op huid met pijn
• Risicofactoren
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

De epidemiologie van pijnlijke huiduitslag varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak. In het algemeen komt pijnlijke huiduitslag veel voor en kan deze elke leeftijdsgroep treffen. Bijvoorbeeld, hand-, voet- en mondziekte is vooral gebruikelijk bij jonge kinderen, terwijl plaveiselcelcarcinoom vaker voorkomt bij oudere volwassenen en mensen die veel blootgesteld zijn aan zonlicht. Gordelroos komt vaker voor bij oudere volwassenen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. De incidentie van drukzweren is hoger bij mensen die langdurig bedlegerig zijn of beperkte mobiliteit hebben.

Oorzaken

De oorzaken van pijnlijke huiduitslag zijn divers en kunnen variëren van infecties en allergische reacties tot chronische huidziekten en omgevingsfactoren. Veel voorkomende oorzaken zijn:

• Allergische reacties: Zoals die veroorzaakt door bijensteken of contact met allergenen. Deze kunnen leiden tot intense zwelling, jeuk en roodheid op de steek- of contactplaats.
• Infecties: Zoals cellulitis, gordelroos en hand-, voet- en mondziekte, waarbij virussen of bacteriën verantwoordelijk zijn voor de symptomen.
• Chronische aandoeningen: Zoals psoriasis, waarbij genetische factoren en immuunreacties een rol spelen in het ontstaan van de huiduitslag.
• Omgevingsfactoren: Zoals langdurige blootstelling aan UV-stralen, wat kan leiden tot zonnebrand en verhoogd risico op huidkanker.
• Huidtrauma: Zoals drukzweren, die ontstaan door langdurige druk op de huid, vaak bij mensen met beperkte mobiliteit of bedlegerigheid.

Allergische reactie op een bijensteek

Een allergische reactie op een bijensteek komt zelden voor maar kan potentieel ernstig zijn. Hierbij ontstaat een intense zwelling rond de plaats waar de bij heeft gestoken. Verder ervaart de patiënt een pijnlijke, jeukende, warme en rode huiduitslag op de steekplaats. Soms ontstaan ook ademhalingsproblemen. De patiënt moet onmiddellijk naar de spoedeisende hulp van het ziekenhuis. In tussentijd kan de patiënt een antihistaminicum (medicijn voor het behandelen van een allergische reactie) innemen of een EpiPen gebruiken als hij deze pen bij zich heeft.

Drukzweer

Een drukzweer (doorligwonde, decubitus) is een zeldzame aandoening waarbij de huid schade oploopt door langdurig in dezelfde positie te blijven. De symptomen komen meestal voor op plaatsen waar de botten dicht bij de huid komen, zoals de enkels, de rug, de ellebogen, de hielen en de heupen. Veel voorkomende symptomen zijn onder andere pijn in één schouder, een pijnlijke, verzonken huiduitslag en een verlies van eetlust. De arts reinigt de wond en beschermt deze goed.

Dermatitis (huidontsteking)

Irriterende contactdermatitis
Wanneer een patiënt langdurig en herhaaldelijk direct blootgesteld is aan bepaalde stoffen (zoals oplosmiddelen, detergenten, water, enz.), ontstaat een ontsteking en een jeukende, rode, pijnlijke huiduitslag met een goed gedefinieerde rand. Meestal zijn de handen aangetast bij irriterende contactdermatitis (huidontsteking door blootstelling aan stoffen). De symptomen van contactdermatitis beginnen meestal binnen 48 uur na het in contact komen met de stof. De belangrijkste behandeling bestaat uit het vermijden van de stof die de huidontsteking veroorzaakt. Een vochtinbrengende crème kan eveneens helpen om de ontsteking te verlichten.

Niet-specifieke dermatitis
Bij dermatitis ontstaat een ontsteking van de huid in combinatie met een rode, jeukende en pijnlijke huiduitslag. Tal van oorzaken zijn hiervoor bekend, zoals een allergie, een infectie of een auto-immuunprobleem. Een oraal (via de mond ingenomen) antihistaminicum, een antihistaminicumzalf of topische (op de huid aangebrachte) corticosteroïde (krachtige ontstekingsremmende) crème kan de jeuk en/of pijn als gevolg van de huiduitslag verlichten.

Infecties en pijnlijke huiduitslag

Cellulitis
Cellulitis is een veel voorkomende en mogelijk gevaarlijke huidinfectie indien deze niet tijdig behandeld wordt. Matige koorts, een pijnlijke en rode huiduitslag, verwardheid, een verwarde taal en een abnormaal hoge hartslag (tachycardie) zijn kenmerkende symptomen van cellulitis. Meestal is de infectie het gevolg van bacteriën die normaal gesproken op de huid leven, maar nu in de huid zelf terechtkomen. Een snel bezoek aan de huisarts is nodig om de infectie te laten onderzoeken. Antibiotica behandelen cellulitis.

Gordelroos (herpes zoster)
Gordelroos (herpes zoster) is een virale infectie veroorzaakt door het varicella-zoster-virus. Dit virus veroorzaakt ook waterpokken. Vroege tekenen van gordelroos zijn onder andere brandende of schietende pijn en tintelingen of jeuk, meestal aan één kant van het lichaam of gezicht. Eén tot veertien dagen later verschijnt een huiduitslag of komen blaren tot uiting. Als gordelroos op het gezicht verschijnt, kunnen soms het gezichtsvermogen of het gehoorvermogen getroffen zijn. Vermoeidheid, duizeligheid, diarree, hoofdpijn en gewichtsverlies zijn andere tekenen van gordelroos. De meest voorkomende behandelingen omvatten pijnstillers en antivirale geneesmiddelen.

Hand-, voet- en mondziekte
De hand-, voet- en mondziekte is een zeldzame milde, besmettelijke virale infectie die veel voorkomt bij jonge kinderen. Het klinisch beeld bestaat uit afteuze mondzweren, spontane huidveranderingen, een uitslag op de handen en voeten, een verlies van eetlust, hoesten, koorts, keelpijn en hoofdpijn. Het gebruik van een via de mond ingenomen verdovend medicijn kan de pijn veroorzaakt door de mondzweren verlichten. Vrij verkrijgbare pijnstillers zoals paracetamol (Tylenol) of ibuprofen (Advil, Motrin) verminderen het algemene ongemak.

Plaveiselcelcarcinoom

Plaveiselcellen zijn kleine, platte huidcellen in de buitenste huidlaag. Soms ontwikkelt zich een type huidkanker vanuit deze cellen: een plaveiselcelcarcinoom. Vooral de in de zon blootgestelde delen zijn getroffen. Op de huid van de hoofdhuid, de lippen, de oren, de mond, de benen, de handruggen en de armen ontstaat dan een kleine, pijnloze of pijnlijke lichtrode of roze bult of vlek. Het is ook mogelijk dat de patiënt te maken krijgt met een pijnlijke uitslag met een goed gedefinieerde rand. De arts neemt een stukje van de aangetaste huid weg (huidbiopsie) en laat dit vervolgens onderzoeken in een laboratorium. De behandeling van een plaveiselcelcarcinoom bestaat uit het verwijderen van de getroffen huid, het wegkrabben van de kankercellen of het vernietigen van de kanker door bevriezing of bestraling.

Psoriasis

Een pijnlijke, jeukende, droge, schilferige en rode huiduitslag met een goed gedefinieerde rand is kenmerkend voor psoriasis, een chronische huidaandoening. Meestal ontstaan de klachten aan de ellebogen, de knieën, de hoofdhuid, de rug, het gezicht, de handpalmen en/of de voeten. Een arts stelt de diagnose en schrijft crèmes voor om psoriasgerelateerde symptomen te verlichten.

Zonnebrand en uitslag op huid met pijn

Bij zonnebrand reageert het immuunsysteem van het lichaam op de blootstelling aan te veel UV-straling door een ontsteking te veroorzaken. De patiënt kampt met een pijnlijke, rode, jeukende, warme en gezwollen huiduitslag. De symptomen verdwijnen uiteindelijk, maar de huidcellen lopen na verloop van tijd wel permanente schade op, waardoor het risico op huidkanker verhoogt. Verder vermindert de schade het vermogen van de huid zichzelf te herstellen, waardoor het proces van huidveroudering versnelt. Daardoor ontwikkelt de patiënt sneller rimpels en andere tekenen van veroudering. Vochtinbrengende crèmes zoals aloë vera en lotions op basis van olie, crèmes en zalven brengen een beschermende laag op de beschadigde huid aan, waardoor de huid sneller geneest. Koele kompressen bieden ook verlichting van de symptomen. Verder mag de patiënt NSAID’s (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) zoals ibuprofen nemen om de ontsteking en pijn te verminderen. De patiënt dient ook steeds zonnebrandcrème aan te brengen wanneer hij aan de zon wordt blootgesteld. Hierdoor kan verdere schade worden verminderd.

Risicofactoren

Verschillende risicofactoren kunnen de kans op het ontwikkelen van pijnlijke huiduitslag verhogen, waaronder:

• Leeftijd: Oudere volwassenen hebben een verhoogd risico op aandoeningen zoals gordelroos en plaveiselcelcarcinoom.
• Huidtype: Mensen met een lichte huid hebben een verhoogd risico op zonnebrand en huidkanker.
• Beroep en levensstijl: Mensen die vaak in contact komen met irriterende stoffen of allergenen op het werk hebben een verhoogd risico op contactdermatitis.
• Immuunsysteem: Een verzwakt immuunsysteem kan het risico op infecties zoals gordelroos verhogen.
• Langdurige immobiliteit: Personen die langdurig bedlegerig zijn of beperkte mobiliteit hebben, lopen een groter risico op drukzweren.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen kunnen onder andere zijn:

• Snelle verspreiding van de uitslag of ernstige verergering van de symptomen.
• Ernstige pijn of ongemak dat niet verlicht wordt door thuisbehandelingen.
• Koorts, verwardheid of ademhalingsproblemen, wat kan wijzen op een ernstige infectie zoals cellulitis.
• Blaren op de huid die openbreken en niet genezen, vooral in combinatie met andere symptomen van gordelroos.
• Ongewone veranderingen in de huid, zoals een groei die blijft bestaan of verandert in grootte en kleur.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van pijnlijke huiduitslag begint meestal met een grondige medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek. Afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn, zoals:

• Huidbiopsie: Voor het identificeren van huidkanker of andere huidafwijkingen.
• Laboratoriumtests: Zoals bloedonderzoek of culturen om infecties te identificeren.
• Beeldvorming: In sommige gevallen kunnen beeldvormende technieken zoals echografie nodig zijn om de ernst van de aandoening te beoordelen.

Behandeling

De behandeling van pijnlijke huiduitslag hangt af van de onderliggende oorzaak en kan onder meer omvatten:

• Medicamenteuze therapie: Zoals antibiotica voor bacteriële infecties, antivirale middelen voor virale infecties, of corticosteroïden voor ontstekingen.
• Topische behandelingen: Crèmes of zalven voor lokale verlichting van symptomen.
• Preventieve maatregelen: Zoals het vermijden van allergenen of het gebruik van zonnebrandcrème om verdere schade te voorkomen.

Prognose

De prognose van pijnlijke huiduitslag varieert afhankelijk van de oorzaak en de tijdigheid van de behandeling. Veel aandoeningen zijn goed te behandelen en hebben een gunstige prognose bij tijdige interventie. Echter, sommige aandoeningen, zoals huidkanker, kunnen ernstigere gevolgen hebben als ze niet vroegtijdig worden opgespoord en behandeld.

Complicaties

Complicaties kunnen optreden, vooral als de aandoening niet goed wordt behandeld. Enkele mogelijke complicaties zijn:

• Infecties: Secundaire bacteriële infecties kunnen ontstaan bij huidletsels.
• Huidveranderingen: Zoals littekens of pigmentatieproblemen bij ernstige gevallen van zonnebrand of huidkanker.
• Langdurige pijn: Bij aandoeningen zoals gordelroos kan aanhoudende pijn (postherpetische neuralgie) optreden.

Preventie

Preventie van pijnlijke huiduitslag kan vaak worden bereikt door:

• Vermijden van triggers: Zoals allergenen, irriterende stoffen of overmatige blootstelling aan de zon.
• Goed huidonderhoud: Het regelmatig gebruiken van vochtinbrengende crèmes en zonnebrandcrème.
• Hygiëne en verzorging: Het handhaven van een goede hygiëne om infecties te voorkomen en vroegtijdig behandelen van huidletsels.

Lees verder

• Huiduitslag: Veel voorkomende oorzaken van uitslag op huid