Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling

Diarree (buikloop) is een symptoom gekenmerkt door frequente, brijachtige tot waterdunne ontlasting. Het kan worden onderverdeeld in drie hoofdtypen: exsudatieve, osmotische en secretoire diarree, elk met verschillende oorzaken en behandelingsopties. Soms kan diarree worden veroorzaakt door een ziekte of infectie, maar ook medicijnen en medische behandelingen kunnen acute of chronische buikloop veroorzaken. In sommige gevallen kan de patiënt zelf klachten van diarree veroorzaken. Bij langdurige of ernstige diarree is het belangrijk om een arts te raadplegen om de oorzaak te achterhalen. Diarree kan snel leiden tot vochtverlies, wat kan resulteren in uitdroging. Het is dan ook essentieel om voldoende vocht in te nemen bij diarree.

• Normale ontlasting en relatie tot diarree
• Exsudatieve diarree
• Osmotische diarree
• Secretoire diarree
• Infecties
• Aandoeningen
• Medische behandelingen
• Medicijnen
• Zelf veroorzaakte diarree
• Misbruik van laxeermiddelen
• Verdunningsdiarree
• Acute diarree
• Oorzaken
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Chronische diarree
• Antibiotica-geassocieerde diarree (pseudomembraneuze colitis)
• Galzuurmalabsorptie
• Diarree bij patiënten met een HIV-infectie
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose van buikloop
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Zelfzorg en preventie

Normale ontlasting en relatie tot diarree

Fysiologie van normale ontlasting
Normale ontlasting is het resultaat van een evenwichtig proces waarbij voedingsstoffen worden opgenomen en afvalstoffen uit het lichaam worden verwijderd. In een gezond spijsverteringsstelsel worden onverteerde voedselresten, water, galzouten en bacteriën efficiënt verwerkt in de dikke darm, waar overtollig water wordt geabsorbeerd, waardoor de ontlasting vast genoeg is om het lichaam uit te scheiden. Deze balans kan echter gemakkelijk verstoord raken, wat leidt tot veranderingen in de consistentie en frequentie van de ontlasting.

Rol van waterabsorptie in de dikke darm
In de dikke darm wordt een groot deel van het water uit de darminhoud terug in het lichaam opgenomen. Dit proces zorgt ervoor dat de ontlasting een vaste vorm aanneemt. Bij diarree verloopt deze waterabsorptie niet naar behoren, waardoor de ontlasting dunner en wateriger wordt. Elke afwijking in de absorptie, zoals door een infectie of een onvolledig verteringsproces, kan leiden tot een toename van water in de ontlasting, met diarree als gevolg.

Effect van darmflora op de ontlasting
Een evenwichtige darmflora speelt een belangrijke rol in de vertering en opname van voedingsstoffen. Bacteriën in de dikke darm helpen bij de fermentatie van onverteerbare vezels, wat bijdraagt aan de consistentie van de ontlasting. Wanneer de darmflora verstoord raakt door factoren zoals antibiotica of infecties, kan dit leiden tot onregelmatigheden in de ontlasting, zoals diarree. Een gezonde darmflora ondersteunt de productie van vitaminen en korte-keten vetzuren, die bijdragen aan de gezondheid van de darmwand en de kwaliteit van de ontlasting.

Vorm en frequentie van normale ontlasting
Normale ontlasting heeft een vaste, cilindrische vorm en wordt meestal dagelijks of om de dag uitgescheiden. Frequentie en vorm kunnen echter variëren tussen patiënten. Een afwijkende frequentie, zoals meer dan drie keer per dag, of een waterige consistentie duidt vaak op diarree. In de klinische praktijk wordt een verandering in ontlastingspatroon als een mogelijk teken van diarree beschouwd als het aantal keren per dag of de consistentie van de ontlasting opvallend verschilt van het normale patroon voor de betreffende patiënt.

Verstorende factoren en het ontstaan van diarree
Bepaalde factoren, zoals veranderingen in voedingspatroon, infecties, medicatiegebruik en stress, kunnen een directe invloed hebben op het ontlastingspatroon. Diarree ontstaat vaak door een snelle toename van de peristaltiek in de darmen, wat leidt tot verminderde absorptie van water en elektrolyten. Ook voedingsintoleranties kunnen een belangrijke rol spelen, waarbij onverteerde voedselbestanddelen in de darmen blijven en water aantrekken, wat diarree veroorzaakt.

Exsudatieve diarree

Exsudatieve diarree wordt vaak veroorzaakt door inflammatoire darmaandoeningen, bepaalde kankervormen, en tuberculose. Dit type diarree wordt gekenmerkt door zwelling of ontsteking van het darmslijmvlies, wat kan leiden tot de vorming van zweren. Hierdoor komt er eiwit, bloed, slijm en ander vocht vrij, wat de ontlasting vergroot en een sterke ontlastingsdrang en frequente stoelgang veroorzaakt. Veelvoorkomende oorzaken zijn onder andere:

• Inflammatoire darmaandoeningen: Ziekten zoals colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn.
• Kankervormen: Dikkedarmkanker (lymfoom en adenocarcinoom).
• Tuberculose: Gastro-intestinale tuberculose.

Osmotische diarree

Osmotische diarree ontstaat doordat water in de darm wordt vastgehouden door de ophoping van niet-absorbeerbare stoffen. Dit kan gebeuren door het gebruik van suikervervangers zoals sorbitol en mannitol, die de absorptie vertragen en een snelle darmbeweging veroorzaken. De belangrijkste oorzaken zijn:

• Algemene malabsorptie: Slechte opname van voedingsstoffen, zoals zink.
• Niet-Absorbeerbare stoffen: Laxeermiddelen, zoals magnesiumsulfaat of magnesiumbevattend zuur.
• Specifieke absorptiestoornissen: Voorbeelden zijn disaccharidase-deficiëntie of glucose-galactose malabsorptie.

Het volume diarree dat door deze mechanismen wordt geproduceerd, wordt vaak verminderd door de absorptie van vloeistof door het ileum (de laatste sectie van de dunne darm) en het colon (de dikke darm). De diarree stopt meestal wanneer de patiënt stopt met het eten van de malabsorptieve stof.

Secretoire diarree

Secretoire diarree wordt gekenmerkt door een actieve afscheiding van vloeistof en elektrolyten in de darm, samen met een verminderde absorptie. Dit type diarree kan ontstaan door infecties, aandoeningen, medische behandelingen en het gebruik van bepaalde medicijnen. Enkele veelvoorkomende oorzaken zijn:

Infecties

Infecties kunnen secretoire diarree veroorzaken door de productie van toxinen of door directe infectie van de darm. Enkele voorbeelden zijn:

• Bacteriën:
• Bacillus cereus
• Campylobacter jejuni
• Clostridium perfringens, botulinum, difficile
• Enterotoxinen zoals cholera en E. coli-thermolabiele of thermostabiele toxinen, C. difficile
• Escherichia coli
• Gastro-intestinale tuberculose
• Salmonella spp.
• Shigella
• Staphylococcus enterocolitis
• Parasieten:
• Amoebische dysenterie (Entamoeba histolytica)
• Giardia intestinalis
• Schistosomiasis
• Schimmels:
• Histoplasmose
• Virussen:
• Het rotavirus

Aandoeningen

Enkele aandoeningen kunnen secretoire diarree veroorzaken:

• Kanker: Carcinoom van de dikke darm (dikkedarmkanker).
• Diabetische autonome neuropathie: Neuropathie veroorzaakt door diabetes.
• Divertikelziekte: Uitstulpingen in de darmen.
• Tekort aan vitamine K: Vitamine K-tekort.
• Fecale impactie: Vastzittende droge en harde ontlasting met overloopdiarree.
• Glucagonoom: Tumor van de pancreas met verhoogde glucagonspiegels.
• Galzouten of vetzuren: Na ileale resectie of galzuur malabsorptie.
• Gastro-intestinaal lymfoom: Lymfoom in het maag-darmkanaal.
• Carcinoïd syndroom: Afwijkende serotonineproductie.
• Hormonale invloeden: Diabetes mellitus, hyperthyreoïdie, vasoactief darmpeptide bij het Verner-Morrison syndroom.
• Inflammatoire darmaandoeningen: Colitis ulcerosa en ziekte van Crohn.
• Ischemische colitis: Darminfarct.
• Malabsorptie: Medullair carcinoom en prikkelbaredarmsyndroom.
• Zollinger-Ellison syndroom: Te veel zuurafgifte door de maag.
• Ziekte van Behçet: Ontstekingsziekte die diarree kan veroorzaken.

Medische behandelingen

Bepaalde medische behandelingen kunnen secretoire diarree veroorzaken:

• Chirurgische behandelingen:
• Darmresectie (chirurgische verwijdering van een deel van de darm)
• Gastrectomie (chirurgische verwijdering van de maag)
• Vagotomie: Chirurgie waarbij de tiende hersenzenuw (Nervus Vagus) geheel of gedeeltelijk wordt doorgesneden om zuurproductie door de maag te verminderen
• Stralingsbehandelingen:
• Stralingsproctitis of colitis veroorzaakt door radiotherapie

Medicijnen

Het gebruik van bepaalde medicijnen kan leiden tot secretoire diarree:

• Antacida: Maagzuurremmers.
• Chemotherapie: Chemotherapie.
• Laxeermiddelen: Bijvoorbeeld docusaatnatrium en andere laxativa.
• Metformine: Een geneesmiddel voor diabetes type 2.
• Statines: Cholesterolverlagende geneesmiddelen.

Zelf veroorzaakte diarree

Zelf veroorzaakte diarree, ook wel kunstmatige diarree genoemd, komt voor bij een klein percentage van de patiënten die met diarree worden verwezen naar gastro-enterologieafdelingen in ziekenhuizen.

Misbruik van laxeermiddelen

Oorzaken
Misbruik van laxeermiddelen komt vaak voor bij vrouwen die langdurig hoge doses laxeermiddelen gebruiken. Dit kan leiden tot chronische diarree, wat vaak resulteert in uitgebreide onderzoeken bij chronische diarree. Deze aandoening wordt ook gezien bij eetstoornissen, zoals boulimie (kenmerkend door oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag) en anorexia nervosa (een eetstoornis gekenmerkt door obsessie met voeding en gewicht, een vervormd lichaamsbeeld, en zowel fysieke als psychische symptomen).

Symptomen
De diarree bij misbruik van laxeermiddelen wordt vaak geassocieerd met buikkrampen. Dit is een direct gevolg van de laxeermiddelen, die zowel het vochtgehalte van de ontlasting als de gastro-intestinale motiliteit verhogen. Gewichtsverlies en algemene lusteloosheid zijn andere veelvoorkomende klachten.

Diagnose en onderzoeken
De diarree is vaak van hoog volume (> 1 liter per dag) en patiënten vertonen vaak een laag serumkalium. Een sigmoïdoscopie kan pigment op de slijmvliesbekleding aantonen, wat bekend staat als 'melanosis coli'. Histologisch onderzoek van een rectale biopsie kan macrofagen met pigment aantonen bij patiënten die laxeermiddelen met anthraquinon gebruiken (zoals senna). Melanosis coli kan ook optreden bij patiënten die regelmatig laxeermiddelen gebruiken in normale doses. Bij ernstige gevallen kan een bariumklysma (radiografisch onderzoek van de dikke darm en het rectum) een verwijdde dikke darm en andere afwijkingen tonen. Fenolftaleïne laxeermiddelen kunnen worden opgespoord door een alkali, zoals natriumhydroxide, op de ontlasting aan te brengen, wat een roze kleur vertoont. Magnesiumhoudende laxeermiddelen leiden tot verhoogde magnesiumgehaltes in het bloed (hypermagnesiëmie). Door vochtverlies door diarree kan er ook een verlaagd kaliumgehalte in het bloed worden waargenomen (hypokaliëmie). In de urine kunnen anthraquinonen worden gemeten.

Behandeling
Het behandelen van laxeermiddelmisbruik is complex, vooral omdat veel patiënten dit stiekem doen. Het doorzoeken van de ziekenhuiskamer en bezittingen van de patiënt voor laxeermiddelen kan een ethisch dilemma vormen, aangezien dit de privacy van de patiënt kan schenden. Desondanks kan dit noodzakelijk zijn om een juiste diagnose te stellen en snel een adequate therapie te starten. Patiënten met deze aandoening hebben vaak behoefte aan psychiatrische hulp. In sommige gevallen kan het veiliger zijn om de patiënt niet direct met de diagnose te confronteren.

Verdunningsdiarree

Verdunningsdiarree ontstaat wanneer patiënten opzettelijk hun ontlasting verdunnen met urine of kraanwater. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen bij het syndroom van Münchhausen (Münchhausensyndroom), een psychische stoornis behorende tot de nagebootste stoornissen, waarbij de patiënt zichzelf letsel toebrengt of overdreven ziektebeelden simuleert, mogelijk met de bedoeling neurotische angst te onderdrukken. De diagnose kan worden gesteld door de ontlastingsosmolaliteit en elektrolytconcentraties te meten om de fecale osmolaire kloof te berekenen. Het meten van het creatine-afzettingsvermogen kan helpen om te bevestigen of de ontlasting is verdund met urine. Een snel onderzoek van de ontlasting is cruciaal om onnodige invasieve onderzoeken te vermijden. Ook bij deze aandoening is psychiatrische hulp noodzakelijk.

Acute diarree

Oorzaken

Acute diarree, die plotseling begint, komt zeer vaak voor en is meestal kortstondig. Het vereist doorgaans geen uitgebreid onderzoek of medische behandeling. Deze vorm van diarree kan ontstaan door het eten van besmet voedsel of door bacteriën in de voeding, maar diarree veroorzaakt door virussen kan ook 24-48 uur aanhouden. Reizigersdiarree, die optreedt bij mensen die buiten hun eigen land reizen, vooral naar ontwikkelingslanden, duurt meestal twee tot vijf dagen.

Symptomen

Klinische kenmerken van acute diarree zijn koorts, buikpijn, en braken. In ernstige gevallen kan uitdroging (dehydratie) optreden, wat vooral riskant is voor zeer jonge en oudere mensen.

Diagnose en onderzoeken

Onderzoeken zijn noodzakelijk als de diarree langer dan één week aanhoudt. De arts moet tot drie ontlastingsstalen naar het laboratorium sturen voor cultuur en onderzoek naar eicellen, cysten, en parasieten. Als de oorzaak nog niet duidelijk is, kan de arts een sigmoïdoscopie (onderzoek van het laatste gedeelte van de dikke darm) en een rectale biopsie (verwijdering en microscopisch onderzoek van een stukje weefsel uit het rectum) uitvoeren. Beeldvormende onderzoeken zoals een CT-scan kunnen ook worden ingezet om de oorzaak te achterhalen.

Behandeling

Behandeling van acute diarree omvat vaak orale vochttoediening en elektrolytvervanging. Speciale orale rehydratatieoplossingen (zoals natriumchloride en glucosepoeder) zijn beschikbaar voor ernstige gevallen, vooral bij zuigelingen. Medicijnen tegen diarree (anti-diarreïca) kunnen nuttig zijn bij het verlichten van symptomen, zoals codeïnefosfaat (30 mg vier keer per dag) of loperamide (2 mg drie keer per dag). Afhankelijk van het veroorzakende organisme kan de arts antibiotica voorschrijven.

Chronische diarree

Wanneer diarree langer dan vier weken aanhoudt, spreekt men van chronische diarree. Dit vereist een uitgebreid onderzoek. De patiënt ondergaat meestal een sigmoïdoscopie en rectale biopsie. De aanvullende onderzoeken hangen af van het klinische beeld, zoals bloedige diarree of steatorree (vetdiarree).

Antibiotica-geassocieerde diarree (pseudomembraneuze colitis)

Pseudomembraneuze colitis ontstaat na gebruik van antibiotica en kan optreden binnen enkele dagen tot zes weken na het beëindigen van de medicatie. Het veroorzakende pathogeen is Clostridium difficile.

Galzuurmalabsorptie

Oorzaken
Galzuurmalabsorptie is een vaak ondergediagnosticeerde oorzaak van chronische diarree. Veel patiënten met deze aandoening hebben het prikkelbaredarmsyndroom. Galzuurdiarree treedt op wanneer het terminale ileum (het laatste stuk van de dunne darm) galzuren niet adequaat herabsorbeert. Verhoogde concentraties galzuren, met name dihydroxy-galzuren zoals deoxycholaat en chenodeoxycholaat, leiden tot diarree door verminderde absorptie van water en elektrolyten. Dit veroorzaakt vochtafscheiding en verhoogde colonmotiliteit (beweging van de dikke darm).

Mogelijke oorzaken van galzuurmalabsorptie zijn:

• Idiopathische of primaire galzuurmalabsorptie (structureel normaal ileum)
• Ileale resectie
• Ileale ziekte, bijvoorbeeld actieve of inactieve ziekte van Crohn
• Postinfectieve gastro-enteritis
• Chronische pancreatitis (alvleesklierontsteking)
• Coeliakie (maag- en darmproblemen door gluten)
• Diabetische diarree
• Geneesmiddelen (zoals colchicine en metformine)
• Microscopische inflammatoire colitis
• Post-cholecystectomie diarree (na chirurgische verwijdering van de galblaas)
• Post-vagotomie diarree
• Snelle kleine darmpassage, bijvoorbeeld functionele diarree
• Taaislijmziekte

Galzuurmalabsorptie komt niet alleen voor bij patiënten met chronische diarree van onbekende oorzaak, maar ook bij patiënten met diarree die niet reageren op standaardtherapieën (bijvoorbeeld patiënten met de ziekte van Crohn die het terminale ileum aantast of microscopische inflammatoire colitis).

Diagnose en onderzoeken
De diagnose wordt gesteld met behulp van de SeHCAT-test (galzuurresorptietest). De arts dient een radioactief gemerkt galzout toe via een capsule, waarna een CT-scan van de buik wordt gemaakt. Na zeven dagen volgt een tweede scan om het percentage retentie van het galzout te meten; een retentie van <19% is abnormaal.

Behandeling
De behandeling bestaat uit het gebruik van colestyramine, een galzuurbindend hars. De beste resultaten worden vaak behaald bij patiënten met een SeHCAT-retentie van <5%.

Diarree bij patiënten met een HIV-infectie

Chronische diarree is een veelvoorkomend symptoom bij een HIV-infectie. De rol van HIV bij de ontwikkeling van diarree is echter vaak onduidelijk. Het meest voorkomende pathogeen bij HIV-patiënten is Cryptosporidium, gevolgd door Isospora belli en microsporidia. De oorzaak van diarree is vaak moeilijk vast te stellen en de behandeling is meestal symptomatisch.

Epidemiologie

Incidentie en prevalentie
Diarree komt wereldwijd veel voor en is een belangrijke oorzaak van morbiditeit, vooral in lage-inkomenslanden. De incidentie varieert sterk afhankelijk van factoren zoals hygiënische omstandigheden, toegang tot schoon drinkwater en lokale medische voorzieningen. Volgens recente schattingen lijdt een aanzienlijk deel van de wereldbevolking minstens eenmaal per jaar aan diarree, terwijl bij kinderen jonger dan vijf jaar diarree een van de belangrijkste oorzaken van mortaliteit is. In westerse landen komt diarree ook veel voor, vaak in de vorm van acute episodes veroorzaakt door virale of bacteriële infecties.

Demografische variatie
Diarree treft mensen van alle leeftijden, maar komt vaker voor bij ouderen, jonge kinderen en patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Lage-inkomenslanden hebben een hoger risico op ernstige diarree en sterfte door diarree door gebrekkige sanitaire voorzieningen en voedingsmiddelen die vaak besmet zijn. Daarnaast spelen demografische variaties een rol in de incidentie van specifieke diarreevormen, zoals reizigersdiarree, die veel voorkomt bij patiënten die afreizen naar landen met andere hygiënenormen.

Seizoensgebonden variatie
Diarree-incidenties vertonen vaak een seizoensgebonden patroon, afhankelijk van de onderliggende oorzaken. In warme en regenachtige seizoenen neemt de kans op bacteriële diarree toe, terwijl virale diarree vaker voorkomt in de wintermaanden. Seizoensgebonden variaties worden beïnvloed door temperatuur en vochtigheid, factoren die de verspreiding van ziekteverwekkers bevorderen.

Sociaal-economische impact
Diarree veroorzaakt aanzienlijke sociaal-economische gevolgen, vooral in gebieden met beperkte toegang tot medische zorg. Diarree-epidemieën kunnen een grote druk leggen op de gezondheidszorgsystemen en leiden tot verlies van werkuren en productiviteit. In lage- en middeninkomenslanden zijn de financiële gevolgen van diarree-uitbraken aanzienlijk, mede door de hoge kosten voor behandeling en preventie.

Mechanisme

Verhoogde darmperistaltiek
Bij diarree verloopt de beweging van de darmspieren vaak te snel, waardoor water en voedingsstoffen niet voldoende worden geabsorbeerd. De verhoogde darmperistaltiek kan ontstaan door verschillende triggers, zoals infecties of irriterende stoffen in de darmwand, wat resulteert in een snellere passage van de darminhoud en waterige ontlasting.

Mucosale schade en ontsteking
Schade aan het darmslijmvlies door een infectie of inflammatoire aandoening, zoals colitis ulcerosa, kan leiden tot diarree. Ontstekingsreacties in de darmwand stimuleren de afscheiding van water en elektrolyten, wat bijdraagt aan waterige ontlasting. Bij bepaalde inflammatoire ziekten worden ook mucus en bloed in de ontlasting aangetroffen.

Verstoorde water- en elektrolytenbalans
In de darmen worden normaal gesproken water en elektrolyten gereabsorbeerd, maar bij diarree is deze balans verstoord. Hierdoor ontstaat een overmatige afscheiding van natrium en chloride, wat water aantrekt en resulteert in een verhoogde waterige output in de ontlasting. Dit mechanisme komt vaak voor bij toxineproducerende bacteriën, zoals Vibrio cholerae.

Oorzaken

Bacteriële infecties
Diverse bacteriën, zoals Escherichia coli, Salmonella en Shigella, veroorzaken diarree door het darmslijmvlies te beschadigen en de natuurlijke absorptie te verstoren. Deze bacteriën komen vaak voor in verontreinigd voedsel en water, en hun toxines leiden tot een overmatige afscheiding van vloeistoffen in de darmen.

Voedingsintoleranties en voedselovergevoeligheden
Intoleranties voor bepaalde voedingsstoffen, zoals lactose of gluten, veroorzaken diarree doordat deze stoffen niet volledig worden verteerd en water aantrekken in de darmen. Voedselovergevoeligheden, zoals coeliakie, leiden tot chronische diarree en malabsorptie.

Virale infecties
Virussen, waaronder norovirus en rotavirus, zijn veelvoorkomende oorzaken van acute diarree, vooral bij kinderen. Deze virussen beschadigen de darmwand en verstoren de absorptie van vloeistoffen, wat leidt tot waterige ontlasting.

Medicatiegebruik
Sommige geneesmiddelen, zoals antibiotica, verstoren de darmflora, waardoor diarree ontstaat. Antibiotica-geassocieerde diarree komt vaak voor doordat de normale bacteriële balans in de darm verstoord raakt. Andere medicatie, zoals laxeermiddelen, kunnen eveneens diarree veroorzaken.

Risicofactoren

Gebrekkige hygiëne en sanitatie
Slechte hygiënische omstandigheden en beperkte toegang tot schoon water vormen een groot risico voor diarree, vooral in gebieden met lage sanitaire normen. Onvoldoende handhygiëne en besmet voedsel zijn belangrijke factoren die het risico op diarree verhogen.

Immuunsuppressie
Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten met HIV/AIDS of kanker, zijn kwetsbaarder voor infectieuze diarree. Deze patiënten lopen een verhoogd risico omdat hun lichaam minder effectief ziekteverwekkers kan bestrijden.

Voedingsgewoonten en dieetpatroon
Bepaalde voedingskeuzes, zoals het eten van onvoldoende verhit vlees of besmette groenten, verhogen het risico op bacteriële diarree. Daarnaast kunnen plotselinge veranderingen in het voedingspatroon, bijvoorbeeld door reizen, diarree veroorzaken.

Risicogroepen

Kinderen jonger dan vijf jaar
Jonge kinderen, vooral baby’s en peuters, zijn zeer kwetsbaar voor diarree vanwege hun nog onrijpe immuunsysteem en de frequente blootstelling aan ziekteverwekkers in hun omgeving. Diarree vormt bij deze groep een ernstige bedreiging door het hoge risico op uitdroging, wat snelle medische interventie noodzakelijk maakt. In ontwikkelingslanden is diarree zelfs een van de belangrijkste oorzaken van sterfte onder kinderen onder de vijf jaar.

Ouderen
Ouderen lopen een verhoogd risico op diarree door leeftijdsgebonden verzwakking van het immuunsysteem en een afname van de darmfunctie. Daarnaast hebben ouderen vaak meerdere chronische aandoeningen en gebruiken ze regelmatig medicatie, wat de darmflora kan verstoren en de kans op diarree vergroot. Ze zijn ook vatbaarder voor uitdroging door verminderd dorstgevoel en een lagere vochtreserve.

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem
Personen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten met HIV, kanker of patiënten die immunosuppressieve medicatie gebruiken, lopen een groter risico op diarree veroorzaakt door infecties. Bij deze groep kan diarree ernstiger zijn en moeilijker te behandelen, wat regelmatige medische controle vereist om complicaties te voorkomen.

Reizigers naar ontwikkelingslanden
Reizigers die naar gebieden met andere hygiënische normen en verschillende ziekteverwekkers reizen, zoals tropische bestemmingen, lopen het risico op diarree door besmet voedsel en water. Deze reizigersdiarree ontstaat vaak door infectie met bacteriën zoals E. coli of door virussen en parasieten die in het lokale water aanwezig zijn.

Geassocieerde symptomen

Buikkrampen en pijn
Veel patiënten met diarree ervaren buikkrampen en pijn door verhoogde darmperistaltiek en ontsteking van de darmwand. Deze pijn is vaak koliekachtig en wordt veroorzaakt door spasmen van de darmspieren die zich verplaatsen met de inhoud van de darmen. In ernstige gevallen kan de pijn intens zijn en gepaard gaan met een opgeblazen gevoel.

Misselijkheid en braken
Misselijkheid en braken komen vaak voor bij diarree veroorzaakt door infecties, zoals virale gastro-enteritis. Deze symptomen ontstaan door de reactie van het lichaam op toxinen van ziekteverwekkers, die de maagwand prikkelen en een braakreflex veroorzaken. Het gelijktijdig optreden van braken verhoogt het risico op uitdroging aanzienlijk.

Koorts
Koorts is een veelvoorkomend symptoom bij diarree die wordt veroorzaakt door infecties, vooral bacteriële infecties zoals Salmonella en Shigella. Koorts treedt op als reactie van het immuunsysteem dat vecht tegen de infectie en kan gepaard gaan met rillingen en vermoeidheid. De aanwezigheid van koorts is vaak een indicatie van een ernstiger vorm van diarree.

Bloed of slijm in de ontlasting
Bij sommige oorzaken van diarree, zoals inflammatoire darmziekten of ernstige bacteriële infecties, kan bloed of slijm in de ontlasting voorkomen. Dit wijst op een beschadiging van het darmslijmvlies en kan duiden op een ernstigere onderliggende aandoening die medische opvolging vereist. Bloed in de ontlasting is altijd een alarmsymptoom dat nader onderzoek vereist.

Alarmsymptomen

Ernstige uitdroging
Ernstige uitdroging kan levensbedreigend zijn en wordt gekenmerkt door symptomen zoals extreme dorst, verwardheid, lusteloosheid, een droge mond en weinig tot geen urineproductie. Bij jonge kinderen kunnen ingevallen ogen en een droge mond snel optreden, wat onmiddellijke medische interventie vereist.

Bloed in de ontlasting
De aanwezigheid van bloed in de ontlasting is een alarmsymptoom dat kan wijzen op een ernstige infectie of inflammatoire darmziekte. Dit symptoom vereist direct medisch onderzoek om de onderliggende oorzaak vast te stellen en om complicaties te voorkomen.

Aanhoudende diarree langer dan 48 uur
Diarree die langer dan 48 uur aanhoudt, kan wijzen op een ernstige infectie of een onderliggende aandoening die verder onderzocht moet worden. Chronische diarree verhoogt het risico op complicaties zoals uitdroging en ondervoeding, vooral bij risicogroepen zoals kinderen en ouderen.

Hoge koorts
Hoge koorts, vooral boven de 39 graden Celsius, in combinatie met diarree, kan wijzen op een ernstige infectie en vereist medische evaluatie. Hoge koorts, vooral bij jonge kinderen en ouderen, verhoogt het risico op complicaties zoals uitdroging en moet daarom niet genegeerd worden.

Diagnose van buikloop

Diarree is een veelvoorkomend klinisch probleem zonder een uniforme definitie. Bij het onderzoeken van diarree moet de arts een onderscheid maken tussen organische oorzaken (stoornissen met stoelgangsgewichten > 250 g per dag bij een aantoonbare lichamelijke afwijking) en functionele oorzaken (geen aantoonbaar lichamelijk probleem in de buik). Een plotselinge toename van de darmfrequentie, vergezeld van krampachtige buikpijn en koorts, wijst vaak op een besmettelijke oorzaak. Ontlasting met een bloederige kleur duidt meestal op een ontstekingsbasis. Bleke ontlasting die drijft en vaak gepaard gaat met verlies van eetlust en gewichtsverlies, kan wijzen op steatorree. Nachtelijke stoelgang en de drang om dringend te ontlasten, wijzen vaak op een organische oorzaak. Frequent, vaak gevormde ontlasting heeft meestal een functionele oorzaak.

Behandeling

Hydratatie en elektrolytvervanging
Het herstel van vocht en elektrolyten is de primaire behandeling voor diarree om uitdroging te voorkomen. Orale rehydratieoplossingen worden aanbevolen om verloren vocht en mineralen aan te vullen. In ernstige gevallen kan intraveneuze vochttoediening nodig zijn, vooral bij jonge kinderen, ouderen en patiënten met ernstige uitdroging.

Medicatie tegen diarree
Bij acute, niet-infectieuze diarree kunnen middelen zoals loperamide worden gebruikt om de frequentie van ontlasting te verminderen. Deze medicatie wordt echter niet aanbevolen bij infectieuze diarree, omdat het de afvoer van ziekteverwekkers kan vertragen. Antibiotica kunnen in bepaalde gevallen worden voorgeschreven, bijvoorbeeld bij bacteriële infecties, maar alleen op voorschrift van een arts.

Voedingsaanpassingen
Tijdens de herstelfase van diarree wordt een licht verteerbaar en evenwichtig voedingspatroon aanbevolen. Voedingsmiddelen zoals bananen, rijst en geroosterd brood kunnen helpen de darm te kalmeren. Voedingsaanpassingen zoals het vermijden van vetrijke en vezelrijke voeding zijn ook nuttig in de eerste dagen van het herstelproces.

Prognose

Acute diarree
Acute diarree, zoals reizigersdiarree of diarree door een virale infectie, heeft meestal een gunstige prognose en verdwijnt vaak binnen enkele dagen zonder ernstige complicaties. Met de juiste hydratatie en voedingsaanpassingen herstellen de meeste patiënten snel.

Chronische diarree
Chronische diarree kan wijzen op een onderliggende aandoening en heeft een meer complexe prognose. De uitkomst hangt af van de oorzaak van de diarree, zoals inflammatoire darmziekten of voedselintoleranties, en vereist vaak langdurige opvolging en aanpassingen in het voedingspatroon om de symptomen te beheersen.

Complicaties

Uitdroging
Uitdroging is een veelvoorkomende complicatie van diarree, vooral bij jonge kinderen en ouderen. Symptomen van uitdroging kunnen snel verergeren en vereisen onmiddellijke medische aandacht om ernstige gevolgen te voorkomen. In sommige gevallen kan ziekenhuisopname nodig zijn voor intraveneuze vochttoediening.

Ondergewicht en malabsorptie
Chronische diarree kan leiden tot ondervoeding en gewichtsverlies doordat voedingsstoffen niet voldoende worden opgenomen in de darmen. Malabsorptie kan vooral bij kinderen leiden tot groeivertraging en bij volwassenen tot verzwakking van het immuunsysteem.

Zelfzorg en preventie

Hoewel niet alle gevallen van diarree te voorkomen zijn, zijn er enkele maatregelen die kunnen helpen om de kans op diarree te verminderen of de ernst ervan te verlichten:

• Goede hygiëne: Zorg voor goede handhygiëne en vermijd het consumeren van ongecontroleerd voedsel en water om infecties te voorkomen.
• Gezond dieet: Eet een evenwichtig voedingspatroon dat rijk is aan vezels en vermijd voedingsmiddelen die bekend staan om diarree te veroorzaken.
• Vochtinname: Drink voldoende water en orale rehydratieoplossingen om uitdroging te voorkomen, vooral bij diarree.
• Medicijngebruik: Wees voorzichtig met het gebruik van medicijnen die diarree kunnen veroorzaken en volg de instructies van je arts.
• Regelmatige controle: Raadpleeg je arts bij langdurige of ernstige diarree om onderliggende aandoeningen tijdig te identificeren en te behandelen.

Lees verder

• Explosieve diarree: Oorzaken en behandeling ernstige diarree
• Chronische diarree: Oorzaken van aanhoudende losse stoelgang
• Witte diarree: Oorzaken van wit gekleurde losse ontlasting
• Loperamide (Imodium): Medicijn voor behandeling van diarree
• Brandende diarree: Oorzaken van branderig gevoel bij diarree