Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling

Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling Diarree (buikloop) is een symptoom waarbij veelvuldige brijachtige tot waterdunne ontlasting tot stand komt. In grote lijnen is diarree in te delen in exsudatieve, osmotische en secretoire diarree. Deze types kennen heel wat oorzaken. Soms leidt een ziekte of infectie tot diarree, maar ook medicijnen en medische behandelingen zorgen mogelijk voor acute of chronische buikloop. In sommige gevallen veroorzaakt de patiënt zelf klachten van diarree. Bij langdurige of ernstige diarree is het belangrijk om een arts te raadplegen om de oorzaak te achterhalen. Daarnaast gebeurt een snel vochtverlies bij diarree, hetgeen mogelijk resulteert in uitdroging. Voldoende vocht innemen is bijgevolg nodig bij diarree.

Exsudatieve diarree

Diverse inflammatoire darmaandoeningen (ontstekingsaandoeningen van de darm), enkele kankervormen (lymfoom en adenocarcinoom) en tuberculose veroorzaken dit type diarree. Het slijmvlies van het colon (dikke darm) is hierbij gezwollen of ontstoken. Het is eveneens mogelijk dat zweren ontstaan op het darmslijmvlies en hierdoor exsudatieve diarree ontstaat. Tot slot vergroot soms de ontlasting (volume en vloeistof) doordat eiwitten, bloed, slijm en ander vocht vrijkomen. Een aangetast slijmvlies van het rectum zet gemakkelijker uit voor het maken van ontlasting. Dit resulteert in een sterke ontlastingsdrang en frequente stoelgang.

Osmotische diarree

Bij deze vorm van diarree wordt water in de darm vastgehouden. Dit resulteert uit de ophoping (accumulatie) van niet-absorbeerbare stoffen. Zo vertragen suikervervangers zoals sorbitol en mannitol de absorptie, terwijl de darm hierdoor snel beweegt.

Dit kent enkele oorzaken.
  • De patiënt heeft algemene malabsorptie (slechte opname ofwel voor verschillende voedingsstoffen ofwel voor slechts één voedingsstof zoals bijvoorbeeld zink), zodat hoge concentraties opgeloste stof (bijvoorbeeld glucose) in het lumen blijven.
  • De patiënt heeft een niet-absorbeerbare stof (bijvoorbeeld een laxeermiddel (geneesmiddel bij obstipatie) zoals magnesiumsulfaat of magnesiumbevattend zuur) ingeslikt.
  • De patiënt heeft een specifieke absorptiestoornis (bijvoorbeeld disaccharidase-deficiëntie of glucose-galactose malabsorptie).

Het volume diarree dat door deze mechanismen wordt geproduceerd, wordt verminderd door de absorptie van vloeistof door het ileum (karteldarm: laatste stuk van de dunne darm) en het colon (dikke darm). De diarree stopt wanneer de patiënt ophoudt met eten of wanneer hij staakt met het nemen van de malabsorptieve stof.

Secretoire diarree

Bij deze aandoening is er zowel sprake van een actieve darmafscheiding van vloeistof en elektrolyten als een verminderde absorptie. Dit houdt in dat wanneer de absorptie van elektrolyten is aangetast, het lichaam water afgeeft in de dunne darm, waardoor darmbewegingen tot stand komen en diarree ontstaat. Vaak voorkomende oorzaken van secretoire diarree zijn gerelateerd aan een infectie, maar ook aandoeningen, medische behandelingen en medicatiegebruik leiden tot dit type diarree.

Infecties

Volgende infectieuze oorzaken zijn bekend.

Aandoeningen

Daarnaast leiden ook enkele aandoeningen tot secretoire diarree.

Medische behandelingen

Enkele medische behandelingen leiden eveneens tot secretoire diarree:
  • operaties zoals bijvoorbeeld:
    • darmresectie (chirurgische verwijdering van een deel van de darm)
    • gastrectomie (chirurgische verwijdering van de maag)
    • vagotomie: Operatie waarbij de tiende hersenzenuw (Nervus Vagus) geheel of gedeeltelijk wordt doorgesneden meestal ter hoogte van het middenrif. De operatie werd vroeger toegepast om een vermindering van de zuurproductie door de maag te verkrijgen.
  • stralingsproctitis of colitis (veroorzaakt door radiotherapie)

Medicijnen veroorzaken mogelijk secretoire diarree / Bron: Stevepb, PixabayMedicijnen veroorzaken mogelijk secretoire diarree / Bron: Stevepb, Pixabay

Medicijnen

Secretoire diarree komt tot slot tot stand na medicatiegebruik:

Zelf veroorzaakte diarree

Zelf veroorzaakte diarree (kunstmatige diarree) komt voor bij een klein deel van de nieuwe patiënten met diarree bij afdelingen gastro-enterologie (maag en darmen) in ziekenhuizen.

Misbruik van laxeermiddelen

Oorzaken
Misbruik van laxeermiddelen treedt vaak op bij vrouwen die onophoudelijk een hoge dosis laxeermiddelen gebruiken en vaak een uitgebreid onderzoek krijgen bij chronische diarree. De ziekte komt ook voor bij eetstoornissen zoals boulimie (oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag) en anorexia nervosa (eetstoornis met obsessief bezig zijn met voeding en gewicht, een vervormd lichaamsbeeld en fysieke en psychische symptomen).

Symptomen
De diarree is vaak geassocieerd met buikkrampen. Dit is een direct gevolg van vele laxeermiddelen, waarbij het vochtgehalte van de ontlasting en de gastro-intestinale motiliteit verhoogt. Gewichtsverlies, lusteloosheid zijn andere klachten die hierbij horen.

Bij misbruik van laxeermiddelen zijn er ook afwijkende bloedresultaten / Bron: Frolicsomepl, PixabayBij misbruik van laxeermiddelen zijn er ook afwijkende bloedresultaten / Bron: Frolicsomepl, Pixabay
Diagnose en onderzoeken
De diarree is meestal van hoog volume (> 1 liter per dag) en patiënten hebben een laag serumkalium. Een sigmoïdoscopie onthult pigment op de slijmvliesbekleding (gekend als 'melanosis coli'). Histologisch toont de rectale biopsie macrofagen met pigment bij patiënten die een laxeermiddelen met anthraquinon nemen (bijvoorbeeld senna). Melanosis coli komt eveneens voor bij patiënten die regelmatig laxeermiddelen gebruiken in normale doses. Bij patiënten met ernstige symptomen toont een bariumklysma (radiografisch onderzoek van de dikke darm en het rectum) een verwijdde dikke darm en andere afwijkingen. Fenolftaline laxeermiddelen zijn op te sporen door een alkali (bijvoorbeeld natriumhydroxide) op de ontlasting te gieten, die vervolgens een roze kleur krijgt. Een magnesiumhoudend laxeermiddel leidt tot een hoog fecaal magnesiumgehalte in het bloed (hypermagnesiëmie). Door vochtverlies van de diarree bemerkt de arts eveneens een verlaagd kaliumgehalte in het bloed (hypokaliëmie). In de urine kan de arts ook anthraquinonen meten.

Behandeling
Het behandelen van het misbruik van laxeermiddelen is moeilijk, omdat de meeste patiënten dit stiekem doen. De ziekenhuiskamer en de bezittingen van de patiënt doorzoeken voor de aanwezigheid van laxeermiddelen is een mogelijke optie maar dit is wel een ethisch dilemma waarbij de schending van de privacy van de patiënt in het gedrang komt. Dit valt echter wel te rechtvaardigen doordat de arts een juiste diagnose kan stellen en zo ook snel een adequate therapie kan inzetten. Patiënten met deze aandoening hebben psychiatrische hulp nodig. Het is in sommige gevallen veiliger om de patiënt niet te confronteren met de diagnose.

Verdunningsdiarree

Bij deze aandoening ontstaan hogere gewichten van de ontlasting doordat patiënten opzettelijk hun ontlasting met urine of kraanwater verdunnen. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij het syndroom van Münchhausen (münchhausensyndroom). Dit is een psychische stoornis, behorend tot de nagebootste stoornissen, waarbij de patiënt zichzelf letsel toebrengt of overdreven, dramatische ziektebeelden opwekt, waarbij de patiënt waarschijnlijk als doel heeft om neurotische angst te onderdrukken. De diagnose gebeurt door het meten van de ontlastingsosmolaliteit en elektrolytconcentraties om de fecale osmolaire kloof te berekenen. Het meten van het afzettingsvermogen van creatine is nuttig bij het uitsluiten van de verdunning van de ontlasting met urine. Een snel onderzoek van de ontlasting is nodig om onnodige invasieve onderzoeken uit te voeren. Ook bij deze aandoening is psychiatrische hulp noodzakelijk.

Acute diarree

Oorzaken

Diarree van plotselinge aanvang komt zeer vaak voor, is vaak kortstondig en vereist meestal geen verder onderzoek of een medische behandeling. Dit type diarree gebeurt na een verkeerde voedingsinname of problemen in de voeding die besmet is geraakt door bacteriën, maar diarree veroorzaakt door virussen houdt ook 24-48 uur aan. Reizigersdiarree (acute diarree en koorts bij reizigers), die mensen aantast die buiten hun eigen land reizen, met name ontwikkelingslanden, duurt meestal twee tot vijf dagen.

Symptomen

Klinische eigenschappen die verband houden met acute diarree omvatten koorts, buikpijn en braken. Bij ernstige diarree ontstaat soms uitdroging (dehydratie). Zeer jonge en zeer oude mensen hebben hierop meer kans.

Diagnose en onderzoeken

Onderzoeken zijn nodig als de diarree langer dan één week aanhoudt. Tot drie ontlastingsstalen moet de arts dan direct naar het laboratorium sturen voor cultuur en onderzoek naar eicellen, cysten (abnormaal gevormde blaasvormige holten in lichaam) en parasieten. Als de diagnose nog niet is gemaakt, voert de arts een sigmoïdoscopie (onderzoek van het laatste gedeelte van de dikke darm) en een rectale biopsie (stukje weefsel wegnemen van het rectum en dit microscopisch in een laboratorium laten onderzoeken) uit en zet hij eventueel beeldvormende onderzoeken in voor het achterhalen van de juiste oorzaak.

Voldoende vocht drinken is belangrijk bij diarree om uitdroging te voorkomen / Bron: Clker Free Vector Images, PixabayVoldoende vocht drinken is belangrijk bij diarree om uitdroging te voorkomen / Bron: Clker Free Vector Images, Pixabay

Behandeling

Orale (via de mond) vochttoediening en elektrolytvervanging is vaak nodig. Speciale orale rehydratatieoplossingen (bijvoorbeeld natriumchloride en glucosepoeder) zijn beschikbaar voor ernstige bijwerkingen van diarree, wat vooral nodig is bij zuigelingen. Medicijnen tegen diarree (anti-diarreïca) zijn goed bij organismen die een darmziekte veroorzaken, maar ze zijn ook nuttig bij het verlichten van kortstondige symptomen van diarree (zoals bijvoorbeeld codeïnefosfaat 30 mg vier keer per dag, of loperamide 2 mg drie maal per dag). De arts schrijft soms antibiotica voor, afhankelijk van het organisme dat de diarree veroorzaakt.

Chronische diarree

Wanneer sprake is van diarree die langer dan vier weken aanhoudt, is sprake van ‘chronische diarree’. Bij chronische diarree is steeds een onderzoek nodig. De patiënt krijgt een sigmoïdoscopie en een rectale biopsie. Welke onderzoeken nog nodig zijn, hangt af van het klinisch beeld zoals bijvoorbeeld bloedige diarree of steatorree (vetdiarree).

Antibiotica-geassocieerde diarree (pseudomembraneuze colitis)

Pseudomembraneuze colitis komt tot stand na gebruik van elke vorm van antibiotica (antibiotica geassocieerde diarree). De diarree verschijnt in de eerste paar dagen na het nemen van de antibiotica of zelfs tot zes weken na het stoppen van het geneesmiddel. Het veroorzakende pathogeen is Clostridium difficile.

Galzuur malabsorptie

Oorzaken
Galzuurmalabsorptie is een ondergediagnosticeerde oorzaak van chronische diarree. Veel patiënten met deze aandoening hebben het prikkelbaredarmsyndroom. Galzuurdiarree komt voor wanneer het terminale ileum (het laatste stukje van de dunne darm) de galzuren niet opnieuw absorbeert. Galzuren (vooral de dihydroxy-galzuren - deoxycholaat en chenodeoxycholaat) die in verhoogde concentraties aanwezig zijn in de dikke darm leiden tot diarree door vermindering van absorptie van water en elektrolyten. Bij hogere concentraties leidt dit tot een vochtafscheiding evenals een toenemende colonmotiliteit (beweging van de dikke darm).

Verschillende oorzaken van galzuurmalabsorptie zijn mogelijk:
  • idiopathische of primaire galzuurmalabsorptie (structureel normaal ileum)
  • ileale resectie
  • ileale ziekte, bijvoorbeeld actieve of inactieve ziekte van Crohn
  • postinfectieve gastro-enteritis
  • chronische pancreatitis (alvleesklierontsteking)
  • coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten)
  • diabetische diarree
  • geneesmiddelen (bijvoorbeeld colchicine, metformine)
  • microscopische inflammatoire colitis
  • post-cholecystectomie diarree (diarree na de chirurgische verwijdering van de galblaas)
  • post-vagotomie diarree
  • snelle kleine darmpassage, bijvoorbeeld functionele diarree
  • taaislijmziekte

Galzuurmalabsorptie komt niet alleen voor bij patiënten met chronische diarree van onbekende oorzaak, maar eveneens bij patiënten met diarree en een bijbehorende ziekte die niet op de standaardtherapie reageren (bijvoorbeeld patiënten met de ziekte van Crohn die het terminale ileum aantast of microscopische inflammatoire colitis).

Diagnose en onderzoeken
De diagnose gebeurt met behulp van de SeHCAT-test (galzuurresorptietest) waarbij de arts een radioactief gemerkt galzout toedient via een capsule. De patiënt krijgt meteen daarna een CT-scan van de buikregio. Na zeven dagen volgt opnieuw een scan en test de arts het percentage retentie van dit galzout na zeven dagen (<19% retentie is abnormaal).

Behandeling
De behandeling gebeurt met colestyramine, een galzuurbindend hars. De beste resultaten van de behandeling vinden plaats bij patiënten met een SeHCAT-retentie van <5%.

Diarree bij patiënten met een HIV-infectie

Chronische diarree is een algemeen symptoom bij een hiv-infectie, maar de rol van hiv bij de pathogenese van diarree is anno oktober 2020 onduidelijk. Cryptosporidium is het meest voorkomende pathogeen. Isospora belli en microsporidia komen eveneens voor. De oorzaak van de diarree is vaak onduidelijk en de behandeling verloopt symptomatisch.

Diagnose buikloop

Diarree is een algemeen klinisch probleem waarvoor geen uniform aanvaarde definitie bestaat. Bij het overlopen van de geschiedenis van diarree, moet de arts een onderscheid maken tussen organische oorzaken (stoelgangsgewichten > 250 g per dag bij een aantoonbare lichamelijke afwijking) en 'functionele oorzaken' (geen aantoonbaar lichamelijk probleem in de buik). Een plotselinge aanvang van de darmfrequentie die geassocieerd is met krampachtige buikpijn en koorts wijst op een besmettelijke oorzaak. Stoelgang met losse bloedgekleurde ontlasting duidt meestal op een ontstekingsbasis. De passage van bleke ontlasting die blijft drijven en vaak vergezeld is met een verlies van eetlust en gewichtsverlies, is een teken van steatorree. Nachtelijke darmfrequentie en zich dringend moeten ontlasten, wijst meestal op een organische oorzaak. Het ontlasten van veelvuldige, vaak gevormde ontlasting heeft meestal een functionele oorzaak.

Lees verder

© 2017 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Bloed bij ontlasting kat en kitten: symptomen en oorzakenBloed bij ontlasting kat en kitten: symptomen en oorzakenBloed bij de ontlasting kan voor de eigenaar van een kat verontrustend zijn. Bloed bij de ontlasting bij katten hoeft ec…
Slijm bij de ontlasting, wat te doen?Slijm bij de ontlasting, wat te doen?Slijm bij de ontlasting is een symptoom dat mensen zorgen baart. Is dit ook nodig? Vaak denken mensen dat het een voorbo…
Fecaal braken: Oorzaken van overgeven van stoelgang via mondFecaal braken: Oorzaken van overgeven van stoelgang via mondFecaal braken duidt op het overgeven van ontlasting via de mond. Dit komt voor bij een abnormale verbinding tussen de ma…
De darmziekte collagene of microscopische colitisDe darmziekte collagene of microscopische colitisCollagene colitis (ook wel microscopische colitis of colitis collagenosa genoemd) is een weinig voorkomende ziekte die e…

Liposarcoom: symptomen, oorzaak, behandeling en prognoseLiposarcoom: symptomen, oorzaak, behandeling en prognoseEen liposarcoom is een kwaadaardige tumor die uitgaat van vetcellen in de diepe weke delen, waartoe de spieren, bloedvat…
Voetballersmigraine: symptomen, oorzaak en behandeling TTMVoetballersmigraine: symptomen, oorzaak en behandeling TTMHoofdpijn is het meest voorkomende symptoom van een hersenschudding, maar het kan ook het gevolg zijn van een aandoening…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: OpenClipart-Vectors, Pixabay
  • Geraadpleegd op 4 oktober 2020:
  • Diarrhea, https://www.aidsmap.com/about-hiv/diarrhoea#:~:text=Diarrhoea%20is%20common%20in%20people,down%20after%20a%20few%20days.
  • Geraadpleegd op 2 augustus 2017:
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Diarrhea: Causes, Symptoms, and Treatments, http://www.medicalnewstoday.com/articles/158634.php
  • DIARRHOEA, boek: Clinical Medicine, Door: Parveen Kumar, Michael Clark, Uitgever: Elsevier, ISBN: 9780702029936, blz. 305-309
  • Factitious diarree, http://cursoenarm.net/UPTODATE/contents/mobipreview.htm?16/42/17070
  • Factitious diarrhea: Clinical manifestations, diagnosis, and management, https://www.uptodate.com/contents/factitious-diarrhea-clinical-manifestations-diagnosis-and-management
  • Galzuurresorptietest (SeHCAT), https://www.stlucas.be/media/518641/galzuurresorptietest-sehcat.pdf
  • Wat is diarree?, https://www.mlds.nl/klachten/diarree/
  • What Are the Different Types of Diarrhea?, http://articles.mercola.com/diarrhea/types.aspx
  • Zijn organische en functionele buikklachten te onderscheiden op grond van anamnese en psychologisch onderzoek?, https://www.ntvg.nl/artikelen/zijn-organische-en-functionele-buikklachten-te-onderscheiden-op-grond-van-anamnese-en/ingezonden-mededelingen
  • Afbeelding bron 1: Stevepb, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Frolicsomepl, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: Clker Free Vector Images, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 04-10-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 16
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.