Vitamine K-deficiëntie: Tekort van vitamine K

Vitamine K is essentieel voor de gezondheid, voornamelijk omdat het een sleutelrol speelt in de bloedstolling en de botgezondheid. Voldoende inname van vitamine K is cruciaal om een goede bloedstolling te waarborgen en om botten gezond te houden. Vitamine K-tekort kan zowel bij pasgeborenen als bij volwassenen optreden, met symptomen variërend van bloedingen tot geelzucht. De behandeling omvat doorgaans het toedienen van vitamine K-supplementen. Met een juiste behandeling is de prognose doorgaans uitstekend, maar onbehandeld kan vitamine K-deficiëntie leiden tot ernstige complicaties die levensbedreigend kunnen zijn.

• Synoniemen voor vitamine K
• Vormen van Vitamine K
• Functie van Vitamine K
• Oorzaken van Vitamine K-Tekort
• Symptomen van Vitamine K-Tekort
• Diagnose en Onderzoeken
• Behandeling van Vitamine K-Tekort
• Prognose van Vitamine K-Tekort
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen voor vitamine K

Vitamine K is ook bekend onder de volgende namen:

• antibloedingsvitamine
• antihemorragische vitamine
• fylloquinon
• menaquinon

Vormen van Vitamine K

Vitamine K komt in drie verschillende vormen voor: K1, K2 en K3. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid bedraagt 120 microgram voor mannen en 90 microgram voor vrouwen.

Vitamine K1

Vitamine K1, ook wel fylloquinon genoemd, wordt voornamelijk aangetroffen in:

• bladgroenten zoals spinazie en boerenkool
• koolsoorten
• sojaolie
• tarwekiemen
• tomaten
• zuivelproducten

Vitamine K2

Vitamine K2, of menaquinon, komt voor in:

• vlees
• lever
• eigeel
• gefermenteerde producten zoals natto

Vitamine K3

Vitamine K3, of menadion, is een synthetische vorm van vitamine K die niet van nature voorkomt in voedsel, maar kan worden aangetroffen in sommige supplementen en geneesmiddelen. Het wordt ook door bepaalde darmbacteriën in het lichaam geproduceerd.

Functie van Vitamine K

Vitamine K speelt een cruciale rol in de vorming van bloedstollingsfactoren in de lever, waaronder protrombine. Dit helpt bij het voorkomen van overmatige bloedingen door ervoor te zorgen dat het bloed op de juiste manier stolt. Daarnaast is vitamine K belangrijk voor de botgezondheid omdat het helpt bij de productie van osteocalcine, een eiwit dat noodzakelijk is voor een goede botmineralisatie en -sterkte.

Oorzaken van Vitamine K-Tekort

Een tekort aan vitamine K kan leiden tot een verminderde synthese van bloedstollingsfactoren, wat resulteert in een verhoogde protrombinetijd en een verhoogd risico op bloedingen.

Aangeboren Tekort

Een aangeboren tekort aan vitamine K kan optreden door:

• een slechte overdracht van vitamine K via de placenta
• onvoldoende vitamine K in moedermelk
• geen leveropslag van menaquinon door een gebrek aan darmbacteriën bij pasgeborenen
• geen preventieve toediening van vitamine K tijdens de eerste levensdagen: Zuigelingen krijgen bij de geboorte preventief 1 mg vitamine K toegediend. Verder krijgen zij dagelijks 25 microgram vitamine K tot de leeftijd van drie maanden, of totdat de borstvoeding volledig is vervangen door kunstmatige voeding.

Verworven Tekort
Vitamine K-deficiëntie op latere leeftijd kan veroorzaakt worden door:

• alcoholisme
• cholestatische aandoeningen
• chronische ziekten
• diarree
• chirurgische verwijdering van een deel van de darm, zoals bij colectomie
• chronische nierziekte of hemodialyse
• galblaasaandoeningen
• galwegaandoeningen
• verstoorde vetresorptie
• inflammatoire darmziekten
• leverziekten
• massale bloedtransfusies
• extreme tekorten in voeding
• ernstige verspreide intravasculaire coagulatie
• het gebruik van antistollingsmedicijnen zoals warfarine (bloedverdunners)
• langdurig gebruik van antibiotica
• infectieuze diarree
• langdurige parenterale voeding
• malabsorptie
• meervoudige buikoperaties
• ondervoeding

Cholestatische Geelzucht

Bij cholestatische geelzucht wordt de galstroom belemmerd, wat leidt tot malabsorptie van vitamine K omdat galzouten ontbreken om de opname te vergemakkelijken. Dit verhoogt de protrombinetijd, wat vaak gepaard gaat met geelzucht.

Symptomen van Vitamine K-Tekort

Tekorten aan vitamine K kunnen leiden tot frequentere bloedingen. Deze kunnen optreden in diverse lichaamsdelen, zoals:

• de huid
• tandvlees, wat kan leiden tot tandvleesbloedingen
• neus, wat kan leiden tot neusbloedingen
• het maagdarmkanaal, met als gevolg zwarte ontlasting en bloed
• de hersenen, wat kan resulteren in ernstige neurologische problemen

Bij vitamine K-tekort kunnen ook diepliggende blauwe plekken en bloedingen in de spieren en gewrichten optreden.

Diagnose en Onderzoeken

De diagnose van vitamine K-deficiëntie wordt gesteld door een bloedonderzoek dat de protrombinetijd meet (stollingstest). Normaal gesproken stolt het bloed binnen 11 tot 13,5 seconden. Een verlengde protrombinetijd kan wijzen op een tekort aan vitamine K.

Behandeling van Vitamine K-Tekort

Een tekort aan vitamine K kan meestal worden gecorrigeerd door orale toediening van fytomenadion (vitamine K1). In gevallen waarbij de vitamine K-tekort het gevolg is van een leverziekte, kan vitamine K niet effectief zijn omdat het probleem in de lever ligt en niet in de vitamine K-voorziening. Voor patiënten met chronische cholestase, zoals bij primaire biliaire cirrose, kan een dagelijkse dosis menadiolnatriumfosfaat worden gebruikt, wat een oplosbare vorm van vitamine K is.

Prognose van Vitamine K-Tekort

Met een adequate behandeling herstellen de meeste patiënten goed van vitamine K-tekort. Bij ernstige complicaties zoals hersenbloedingen, langdurige bloedingen of onbehandeld vitamine K-tekort kunnen echter ernstige neurologische schade of zelfs overlijden optreden.

Complicaties

Onbehandeld vitamine K-tekort kan leiden tot diverse ernstige complicaties:

• Hersenbloedingen - kan leiden tot langdurige neurologische schade.
• Gastro-intestinale bloedingen - met risico op anemie en andere ernstige aandoeningen.
• Langdurige bloedingstoornissen - kan levensbedreigend zijn zonder adequate behandeling.

Preventie

Vitamine K-tekort kan vaak worden voorkomen door een evenwichtige voeding en, indien nodig, door supplementen te nemen. Specifieke preventieve maatregelen zijn:

• regelmatige controle bij risicopatiënten zoals mensen met leverziekten of ondervoeding
• toediening van vitamine K-supplementen bij pasgeborenen volgens de richtlijnen van de gezondheidsautoriteiten
• zorgvuldige monitoring bij gebruik van antistollingsmedicijnen om tekorten te voorkomen

Lees verder

• Vitaminen en mineralen: Functie, tekort & overmatige inname