Vitamine K-deficiëntie: Tekort van vitamine K

Vitamine K bevindt zich in onder andere veel groenten en zuivelproducten. Voldoende inname hiervan is noodzakelijk omdat vitamine K zorgt voor een goede bloedstolling alsook voor een goede botwerking. Een gebrek aan vitamine K gebeurt bij pasgeborenen, maar ook op latere leeftijd komen de symptomen van een vitamine K-deficiëntie tot uiting. Naast de frequente bloedingen komt soms ook nog geelzucht tot stand. De behandeling verloopt met een toediening van vitamine K-supplementen. Normaal gesproken is de prognose uitstekend, maar onbehandeld verschijnen diverse complicaties die potentieel levensbedreigend zijn.

• Synoniemen voor vitamine K
• Vormen
• Functie
• Oorzaken vitamine K-tekort
• Symptomen: Bloedingen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van gebrek aan vitamine K
• Prognose van vitamine K-deficiëntie

Synoniemen voor vitamine K

Vitamine K is ook bekend als:

• antibloedingsvitamine
• antihemorragisch vitamine
• fylloquinon
• menaquinon

Vormen

Vitamine K bestaat in drie vormen namelijk vitamine K1, K2 en K3. De gemiddelde dagelijkse hoeveelheid van inname bedraagt voor mannen 120 mg en voor vrouwen 90 mg.

Vitamine K1

Vitamine K1 is aanwezig in:

• bladgroenten zoals spinazie
• kool
• sojaolie
• tarwekiemen
• tomaten
• zuivelproducten

Vitamine K2

Vismeel, lever en eigeel bevatten vitamine K2.

Vitamine K3

Vitamine K3 (menadion) is een synthetisch product, dat wordt geproduceerd door bepaalde darmbacteriën. Dit type komt voor in het natuurlijke darmkanaal.

Functie

Vitamine K is betrokken is bij de vorming van een aantal bloedstollingsfactoren, met name bij de vorming van protrombine in de lever. Dit zorgt ervoor dat het lichaam buitensporige bloedingen voorkomt en tijdig bloedingen stelpt. Daarnaast speelt vitamine K een belangrijke rol in de botstofwisseling, want vitamine K zorgt voor de aanmaak van eiwitten die nodig zijn voor de vorming van bot.

Oorzaken vitamine K-tekort

Vitamine K-deficiëntie leidt tot onvoldoende synthese van stollingsfactoren, wat leidt tot een toename van de protrombinetijd en bloedingen.

Bij neonaten is er een aangeboren gebrek aan vitamine K. Een tekort op latere leeftijd is altijd secundair, dus het gevolg van een bepaalde aandoening

Aangeboren

Een aangeboren gebrek aan vitamine K komt voor in volgende omstandigheden:

• een slechte placentaoverdracht van vitamine K
• te weinig vitamine K in moedermelk
• geen leveropslag van menaquinon (geen darmbacteriën bij de pasgeborene)
• geen toediening van vitamine K in de eerste dagen van het leven: Tijdens de eerste dagen van het leven is een baby niet in staat om deze vitamine aan te maken. Zuigelingen krijgen bij de geboorte preventief 1 mg vitamine K toegediend. Zolang de zuigeling borstvoeding krijgt, krijgt hij dagelijks 25 gr. vitamine K toegediend tot de leeftijd van drie maanden, of tot het moment dat de borstvoeding wordt vervangen door een volledige zuigelingenvoeding.

Verworven
De verworven vorm van vitamine K-deficiëntie komt tot uiting bij:

• alcoholisme
• een cholestatische ziekte
• chronische ziekte
• diarree
• een chirurgische verwijdering van een deel van de darm (colectomie)
• een chronische nierziekte / hemodialyse
• een galblaasaandoening
• een galwegaandoening
• een gestoorde vetresorptie
• een inflammatoire darmziekte
• een leverziekte
• een massale bloedtransfusie
• een voeding met een extreem tekort aan vitamine K
• ernstige verspreide intravasculaire coagulatie
• het gebruik van antistollingsmedicijnen zoals Warfarine (deze verdunnen het bloed)
• het langdurig gebruik van antibiotica
• infectieuze diarree
• langdurige parenterale voeding
• malabsorptie (problemen met de opname van voedingsstoffen)
• meervoudige buikoperaties
• ondervoeding

Cholestatisch geelzucht

Wanneer de galstroom in de darm wordt onderbroken, vindt malabsorptie van vitamine K plaats omdat er geen galzouten beschikbaar zijn om de absorptie te vergemakkelijken, waardoor ook de protrombinetijd stijgt. Geelzucht is dan het meest bekende symptoom dat hiermee gepaard gaat.

Symptomen: Bloedingen

Frequente bloedingen komen tot stand bij een tekort aan vitamine K. Dit is vrijwel overal mogelijk, zoals in de huid, het tandvlees (tandvleesbloedingen) of in de neus (bloedneus), maar soms gebeurt dit ook in het lichaam zoals in het maagdarmkanaal of zelfs de hersenen. De ontlasting heeft voorts een zwarte kleur en bevat bloed. Soms is ook sprake van diepliggende ogen.

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een speciaal bloedonderzoek uit waarbij hij de protrombinetijd nagaat (stollingstest). Normaal gezien stolt het bloed na 11 tot 13,5 seconden. Wanneer dit langer duurt, is wellicht sprake van vitamine K-deficiëntie.

Behandeling van gebrek aan vitamine K

Een gebrek aan vitamine K in het lichaam is te corrigeren met een orale (via de mond ingenomen) toediening van fytomenadion. Een verhoogde protrombintijd door een leverziekte reageert echter niet op vitamine K. Er is namelijk geen tekort aan vitamine K, maar de levert functioneert niet goed. Bij patiënten met chronische cholestase, zoals bijvoorbeeld bij primaire biliaire cirrose (galwegaandoening met verschrompeling van de lever door littekenvorming), gebruikt de arts een dagelijkse oplosbare bereiding ’menadiolnatriumfosfaat’.

Prognose van vitamine K-deficiëntie

Bij een behandeling met vitamine K herstellen de meeste patiënten uitstekend. Is echter een bloeding opgetreden in de hersenen, is een langdurige bloeding aanwezig of blijft de aandoening onbehandeld, dan treedt neurologische schade op of komt een patiënt te overlijden.

Lees verder

• Vitaminen en mineralen: Functie, tekort & overmatige inname