Malabsorptie: Problemen met de opname van voedingsstoffen

Wanneer voedsel in de dunne darm terechtkomt, absorbeert deze normaal gesproken de voedingsstoffen uit het voedsel. Bij sommige mensen verloopt dit proces echter niet optimaal, wat kan leiden tot malabsorptie. Dit houdt in dat de darm moeite heeft met het opnemen van koolhydraten, vetten, mineralen, eiwitten of vitaminen. Bekende aandoeningen die malabsorptie veroorzaken zijn onder andere lactose-intolerantie en coeliakie, maar er zijn veel andere aandoeningen en omgevingsfactoren die ook malabsorptie kunnen veroorzaken. Symptomen van malabsorptie kunnen onder meer chronische diarree, afwijkingen in de ontlasting, gewichtsverlies en winderigheid zijn. Vroegtijdige diagnose en behandeling zijn cruciaal om ondervoeding en andere complicaties te voorkomen.

• Oorzaken: Probleem met verteringsproces
• Aandoeningen en problemen met de opname van voedingsstoffen
• Cardiovasculaire aandoeningen
• Enzymdeficiënties
• Kortedarmsyndroom
• Infecties
• Lymfatische obstructie
• Slijmvliesafwijkingen
• Verminderde galzoutconcentratie
• Andere oorzaken
• Omgevingsfactoren die leiden tot een slechte opname van voedingsstoffen
• Symptomen: Diarree en gewichtsverlies
• Malabsorptie van eiwitten
• Malabsorptie van koolhydraten
• Malabsorptie van vet
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Onderliggende oorzaak
• Supplementen met spijsverteringsenzymen
• Voedingsaanpassingen
• Prognose van malabsorptie
• Complicaties van aandoening
• Preventie van onvoldoende absorptie van voedingsstoffen

Oorzaken: Probleem met verteringsproces

Bij malabsorptie functioneert ten minste één van de drie belangrijkste processen in de vertering niet goed:

• Enzymen breken vetten, eiwitten en koolhydraten in de voeding af.
• Extra enzymen zetten sommige voedingsstoffen om in actieve vormen die het lichaam vervolgens kan absorberen.
• Het lymfatisch systeem transporteert deze opgenomen voedingsstoffen naar verschillende lichaamsdelen.

De spijsvertering begint met de enzymen in het speeksel, die voedsel afbreken in kleinere deeltjes die het lichaam kan opnemen. Dit proces zet zich voort terwijl het voedsel door de slokdarm, de maag en de darmen gaat. Malabsorptie ontstaat wanneer het lichaam niet voldoende spijsverteringsenzymen, bacteriën of andere substanties heeft, of wanneer de voedselpassage door de darmen te snel verloopt. Er zijn veel verschillende malabsorptiestoornissen, elk met een unieke onderliggende oorzaak.

Aandoeningen en problemen met de opname van voedingsstoffen

Diverse ziekten kunnen leiden tot malabsorptie.

Cardiovasculaire aandoeningen

Congestief hartfalen, constrictieve pericarditis (ontsteking van het hartzakje) en mesenteriale vasculaire insufficiëntie kunnen malabsorptie veroorzaken door een verminderde bloedtoevoer naar de darmen.

Enzymdeficiënties

Enzymdeficiënties zoals lactose-intolerantie, sucrose-intolerantie, intestinale disaccharidase-deficiëntie en intestinale enteropeptidase-deficiëntie kunnen malabsorptie veroorzaken door het onvermogen om bepaalde suikers af te breken.

Kortedarmsyndroom

Als de patiënt een probleem heeft met de dunne darm als gevolg van aangeboren afwijkingen, een ziekte of een verwonding, kan een operatie noodzakelijk zijn. Deze ingreep kan leiden tot een ingekorte darm, wat de opname van voedingsstoffen bemoeilijkt.

Infecties

De ziekte van Whipple is een zeldzame spijsverteringsaandoening veroorzaakt door een bacteriële infectie die de opname van vetten, eiwitten en koolhydraten verstoort. Acute infectieuze enteritis, buikgriep, parasitaire infecties zoals giardia, reizigersdiarree, hiv () en [ARTIKEL=170171]tropische spruw kunnen ook malabsorptie veroorzaken.

Lymfatische obstructie

Een verstopping in het lymfesysteem kan de absorptie van voedingsstoffen belemmeren:

• Een intestinaal lymfoom (kanker van de lymfocyten)
• Lymfangiectasie
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Slijmvliesafwijkingen

Diverse slijmvliesafwijkingen kunnen malabsorptie veroorzaken:

• Amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen)
• Coeliakie (glutenintolerantie)
• Cystinurie (cystinestenen in nieren, urineleider en blaas)
• Eosinofiele enteritis
• Fructosemalabsorptie
• Koemelkintolerantie
• Sojamelkintolerantie
• Ziekte van Crohn (ontstekingsziekte van de darmen)

Verminderde galzoutconcentratie

Een verminderde galzoutconcentratie kan malabsorptie veroorzaken:

• Bacteriële overgroei van de dunne darm
• Een gedeeltelijke verwijdering van de kronkeldarm of aandoeningen aan de kronkeldarm
• Leverziekte

Andere oorzaken

Soms is malabsorptie gekoppeld aan:

• Abetalipoproteïnemie (Bassen-Kornzweig syndroom: onvermogen om vetten te absorberen)
• De ziekte van Addison (onvoldoende productie van hormonen)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Gastro-intestinale chirurgie (operaties aan de maag of darmen)
• Het carcinoïd syndroom (overmatige afscheiding van serotonine)
• Hyperparathyreoïdie (overactieve bijschildklieren) en Hypoparathyreoïdie (trage bijschildklieren)
• Hypothyreoïdie (trage schildklier) en Hyperthyreoïdie (snelle schildklier)
• Mastocytose (huidaandoening met ophoping van mestcellen)
• Mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)
• Ondervoeding
• Pancreatitis (alvleesklierontsteking)
• Vezeldeficiëntie

Omgevingsfactoren die leiden tot een slechte opname van voedingsstoffen

Een slechte darmgezondheid of een ongezond voedingspatroon kan leiden tot malabsorptie. Daarnaast zijn er andere omgevingsfactoren die mogelijk malabsorptie veroorzaken. Sommige medicijnen kunnen de verwerking en absorptie van voedingsstoffen verstoren. Langdurig antibioticagebruik en laxeermiddelen worden bijvoorbeeld vaak in verband gebracht met malabsorptie. Reizen naar gebieden waar darmparasieten voorkomen vormt ook een risicofactor voor malabsorptie.

Symptomen: Diarree en gewichtsverlies

De symptomen van malabsorptie zijn vaak gerelateerd aan tekorten aan specifieke voedingsstoffen. De symptomen kunnen subtiel zijn en variëren afhankelijk van welke voedingsstoffen niet goed worden opgenomen. Bijkomende symptomen kunnen ook optreden als gevolg van een onderliggende aandoening.

Mogelijke symptomen van malabsorptie zijn:

• Chronische vermoeidheid
• Slechte mentale toestand of concentratieproblemen
• Verlies van spiermassa (spieratrofie)
• Gewichtsverlies
• Veranderingen in ontlasting en spijsvertering, waaronder stinkende ontlasting, diarree door galzuurabsorptie, volumineuze ontlasting, vet in ontlasting, slijm in de ontlasting, overmatige winderigheid, een opgeblazen gevoel en maagkrampen
• Zwakte

Malabsorptie van eiwitten

Bij een tekort aan eiwitten kan de patiënt last hebben van haaruitval, een huiduitslag, een droge huid of vochtretentie (opstapeling van vocht in het lichaam).

Malabsorptie van koolhydraten

Bij malabsorptie van bepaalde koolhydraten, zoals fructose, kan de patiënt diarree, winderigheid of een opgeblazen gevoel ervaren.

Malabsorptie van vet

Wanneer vetten niet goed worden opgenomen, kan de ontlasting vetachtig, lichtgekleurd, drijvend (drijvende ontlasting) of plakkerig en zacht zijn.

Alarmsymptomen

Hoewel een opgeblazen gevoel, misselijkheid en diarree vaak voorkomen, moeten patiënten met aanhoudende maagklachten een arts raadplegen. Onmiddellijke medische hulp is nodig bij bloed in de ontlasting of bloed ophoesten.

Andere symptomen die een bezoek aan de arts rechtvaardigen, zijn:

• Aanhoudend opgeblazen gevoel
• Pijnlijke tong
• Frequente diarree
• Gewichtsverlies
• Vermoeidheid
• Zwakte

Diagnose en onderzoeken

De arts begint met het afnemen van een gedetailleerde medische anamnese en bespreekt de symptomen met de patiënt. Daarna worden meestal een bloedonderzoek en ontlastingsonderzoek uitgevoerd. Bloedonderzoek kan tekorten aan voedingsstoffen, vitaminen en elektrolytenstoornissen aan het licht brengen. Ontlastingsonderzoek identificeert onverteerd voedsel en overtollig vet in de ontlasting. Bij een hoge vetconcentratie in de ontlasting is de opname van vet uit voeding waarschijnlijk onvoldoende. In sommige gevallen kan een biopsie nodig zijn om weefsel in de dunne darm te onderzoeken. Lactose-intolerantie kan worden vastgesteld met een waterstofademtest, waarbij overtollig waterstofgas in de adem een aanwijzing is voor onvolledige lactose-absorptie. Mucoviscidose kan worden gediagnosticeerd met een zweettest. Voor een directe visuele inspectie van de darmen kan een colonoscopie worden uitgevoerd.

Behandeling

Onderliggende oorzaak

De behandeling van malabsorptie richt zich op het aanpakken van de onderliggende oorzaak. In sommige gevallen kan dit relatief eenvoudig zijn, zoals het voorschrijven van antibiotica bij een bacteriële infectie of het aanpassen van medicatie die malabsorptie veroorzaakt. In andere gevallen, zoals bij een operatie die de darm heeft ingekort of bij chronische aandoeningen zoals lactose-intolerantie, kunnen veranderingen in het dieet noodzakelijk zijn, zoals een lactosevrij dieet. Stressvermindering is ook belangrijk voor het verbeteren van de spijsvertering.

Supplementen met spijsverteringsenzymen

Spijsverteringsenzymen helpen bij het afbreken van specifieke voedingsstoffen, waardoor deze beter door het lichaam kunnen worden opgenomen. Enzymen die nuttig kunnen zijn voor de absorptie van koolhydraten zijn onder andere amylase, cellulase, lactase (voor lactose-intolerantie), maltase en sucrase. Voor eiwitten zijn bromelaïne en papaïne aanbevolen, terwijl lipase helpt bij de vertering van vetten.

Voedingsaanpassingen

Onder begeleiding van een arts en een geregistreerde diëtist kan een aangepast dieet worden gevolgd om ervoor te zorgen dat het lichaam voldoende vitaminen, mineralen, koolhydraten, eiwitten en vetten binnenkrijgt. In sommige gevallen kunnen aanvullende supplementen worden voorgeschreven om de opname van specifieke voedingsstoffen te verbeteren.

Prognose van malabsorptie

Malabsorptie kan aanzienlijke gevolgen hebben voor het welzijn van een patiënt. Vroegtijdige en juiste behandeling kan het risico op ongewenst gewichtsverlies en andere complicaties aanzienlijk verminderen.

Complicaties van aandoening

Tekorten aan vitaminen en mineralen door malabsorptie kunnen leiden tot:

• Bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie), wat kan resulteren in kortademigheid
• Botbreuken
• Botpijn
• Langzame wondgenezing
• Een verzwakt immuunsysteem
• Gewichtsverlies
• Groeiproblemen bij kinderen
• Infecties
• Ondervoeding
• Slecht gewichtstoename bij kinderen
• Spierafbraak
• Tongpijn
• Vermoeidheid

Preventie van onvoldoende absorptie van voedingsstoffen

Hoewel aandoeningen zoals coeliakie niet altijd te vermijden zijn, is het belangrijk om de adviezen van artsen en voedingsdeskundigen op te volgen om te zorgen voor een adequate inname van voedingsstoffen. Het vermijden van overmatig gebruik van laxeermiddelen en alcohol kan ook helpen om malabsorptie te voorkomen.

Lees verder

• Korte darmsyndroom: Slecht voedingsstoffen opnemen
• Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling
• Ondervoeding: Onvoldoende of onevenwichtige voedingsstoffen
• Drijvende ontlasting: Oorzaken van stoelgang die drijft