Malabsorptie: Problemen met de opname van voedingsstoffen
Wanneer voedsel in de dunne darm terechtkomt, absorbeert deze normaal gesproken de voedingsstoffen uit het voedsel. Bij sommige mensen verloopt dit proces echter niet optimaal, wat kan leiden tot malabsorptie. Dit houdt in dat de darm moeite heeft met het opnemen van koolhydraten, vetten, mineralen, eiwitten of vitaminen. Bekende aandoeningen die malabsorptie veroorzaken zijn onder andere lactose-intolerantie en coeliakie, maar er zijn veel andere aandoeningen en omgevingsfactoren die ook malabsorptie kunnen veroorzaken. Symptomen van malabsorptie kunnen onder meer chronische diarree, afwijkingen in de ontlasting, gewichtsverlies en winderigheid zijn. Vroegtijdige diagnose en behandeling zijn cruciaal om ondervoeding en andere complicaties te voorkomen.- Epidemiologie
- Mechanisme
- Oorzaken: Probleem met verteringsproces
- Aandoeningen en problemen met de opname van voedingsstoffen
- Cardiovasculaire aandoeningen
- Enzymdeficiënties
- Kortedarmsyndroom
- Infecties
- Lymfatische obstructie
- Slijmvliesafwijkingen
- Verminderde galzoutconcentratie
- Andere oorzaken
- Omgevingsfactoren die leiden tot een slechte opname van voedingsstoffen
- Risicofactoren
- Risicogroepen
- Symptomen: Diarree en gewichtsverlies
- Malabsorptie van eiwitten
- Malabsorptie van koolhydraten
- Malabsorptie van vet
- Alarmsymptomen
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling
- Onderliggende oorzaak
- Supplementen met spijsverteringsenzymen
- Voedingsaanpassingen
- Prognose van malabsorptie
- Complicaties van aandoening
- Preventie van onvoldoende absorptie van voedingsstoffen
- Praktische tips voor het omgaan met malabsorptie
- Eet frequent kleinere maaltijden
- Focus op een evenwichtig voedingspatroon
- Gebruik supplementen indien nodig
- Vermijd irriterende voedingsmiddelen
- Blijf goed gehydrateerd
- Werk samen met je zorgteam
- Misvattingen rond malabsorptie
- Malabsorptie is hetzelfde als een voedselallergie
- Malabsorptie komt alleen voor bij darmziekten
- Een evenwichtig voedingspatroon is voldoende om malabsorptie te behandelen
- Malabsorptie veroorzaakt alleen gewichtsverlies
- Malabsorptie treft alleen volwassenen
- Malabsorptie kan genezen zonder medische hulp
Epidemiologie
Malabsorptie is een wereldwijd voorkomend probleem dat verband houdt met diverse ziekten en omstandigheden. De prevalentie varieert aanzienlijk, afhankelijk van geografische, genetische en sociaaleconomische factoren.Prevalentie wereldwijd
In ontwikkelingslanden wordt malabsorptie vaak geassocieerd met ondervoeding en infecties, zoals parasitaire ziekten en tropische spruw. In geïndustrialiseerde landen is het vaker gerelateerd aan aandoeningen zoals coeliakie, de ziekte van Crohn en chronische pancreatitis. Naar schatting heeft 1% van de wereldbevolking coeliakie, een belangrijke oorzaak van malabsorptie.
Leeftijd en geslacht
Hoewel malabsorptie op elke leeftijd kan voorkomen, hebben ouderen een verhoogd risico door een afname in enzymproductie en veranderingen in darmmicrobiota. Er zijn geen significante verschillen in prevalentie tussen mannen en vrouwen, afhankelijk van de specifieke onderliggende aandoening.
Regionale verschillen
In tropische gebieden komen malabsorptieproblemen door infectieuze oorzaken, zoals parasieten, vaker voor. In westerse landen spelen auto-immuunziekten en chronische ontstekingsziekten een grotere rol.
Mechanisme
Malabsorptie ontstaat door verstoringen in de processen die betrokken zijn bij de opname van voedingsstoffen in het spijsverteringskanaal. Het mechanisme kan worden onderverdeeld in defecten in vertering, opname of transport.Verstoringen in vertering
Een inadequate afbraak van voedingsstoffen door enzymdeficiënties, zoals lactasedeficiëntie of pancreasinsufficiëntie, leidt tot malabsorptie.
Problemen met absorptie
Aandoeningen zoals coeliakie of infecties kunnen het darmslijmvlies beschadigen, wat resulteert in een verminderde opname van voedingsstoffen.
Transportafwijkingen
Bij bepaalde genetische aandoeningen of obstructies in het lymfatische of vasculaire systeem kunnen voedingsstoffen niet effectief naar de rest van het lichaam worden getransporteerd.
Oorzaken: Probleem met verteringsproces
Bij malabsorptie functioneert ten minste één van de drie belangrijkste processen in de vertering niet goed:- Enzymen breken vetten, eiwitten en koolhydraten in de voeding af.
- Extra enzymen zetten sommige voedingsstoffen om in actieve vormen die het lichaam vervolgens kan absorberen.
- Het lymfatisch systeem transporteert deze opgenomen voedingsstoffen naar verschillende lichaamsdelen.
De spijsvertering begint met de enzymen in het speeksel, die voedsel afbreken in kleinere deeltjes die het lichaam kan opnemen. Dit proces zet zich voort terwijl het voedsel door de slokdarm, de maag en de darmen gaat. Malabsorptie ontstaat wanneer het lichaam niet voldoende spijsverteringsenzymen, bacteriën of andere substanties heeft, of wanneer de voedselpassage door de darmen te snel verloopt. Er zijn veel verschillende malabsorptiestoornissen, elk met een unieke onderliggende oorzaak.
Aandoeningen en problemen met de opname van voedingsstoffen
Diverse ziekten kunnen leiden tot malabsorptie.Cardiovasculaire aandoeningen
Congestief hartfalen, constrictieve pericarditis (ontsteking van het hartzakje) en mesenteriale vasculaire insufficiëntie kunnen malabsorptie veroorzaken door een verminderde bloedtoevoer naar de darmen.Enzymdeficiënties
Enzymdeficiënties zoals lactose-intolerantie, sucrose-intolerantie, intestinale disaccharidase-deficiëntie en intestinale enteropeptidase-deficiëntie kunnen malabsorptie veroorzaken door het onvermogen om bepaalde suikers af te breken.Kortedarmsyndroom
Als de patiënt een probleem heeft met de dunne darm als gevolg van aangeboren afwijkingen, een ziekte of een verwonding, kan een operatie noodzakelijk zijn. Deze ingreep kan leiden tot een ingekorte darm, wat de opname van voedingsstoffen bemoeilijkt.Infecties
De ziekte van Whipple is een zeldzame spijsverteringsaandoening veroorzaakt door een bacteriële infectie die de opname van vetten, eiwitten en koolhydraten verstoort. Acute infectieuze enteritis, buikgriep, parasitaire infecties zoals giardia, reizigersdiarree, hiv () en [ARTIKEL=170171]tropische spruw kunnen ook malabsorptie veroorzaken.Lymfatische obstructie
Een verstopping in het lymfesysteem kan de absorptie van voedingsstoffen belemmeren:- Een intestinaal lymfoom (kanker van de lymfocyten)
- Lymfangiectasie
- tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
Slijmvliesafwijkingen
Diverse slijmvliesafwijkingen kunnen malabsorptie veroorzaken:- Amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen)
- Coeliakie (glutenintolerantie)
- Cystinurie (cystinestenen in nieren, urineleider en blaas)
- Eosinofiele enteritis
- Fructosemalabsorptie
- Koemelkintolerantie
- Sojamelkintolerantie
- Ziekte van Crohn (ontstekingsziekte van de darmen)
Verminderde galzoutconcentratie
Een verminderde galzoutconcentratie kan malabsorptie veroorzaken:- Bacteriële overgroei van de dunne darm
- Een gedeeltelijke verwijdering van de kronkeldarm of aandoeningen aan de kronkeldarm
- Leverziekte
Andere oorzaken
Soms is malabsorptie gekoppeld aan:- Abetalipoproteïnemie (Bassen-Kornzweig syndroom: onvermogen om vetten te absorberen)
- De ziekte van Addison (onvoldoende productie van hormonen)
- Diabetes mellitus (suikerziekte)
- Gastro-intestinale chirurgie (operaties aan de maag of darmen)
- Het carcinoïd syndroom (overmatige afscheiding van serotonine)
- Hyperparathyreoïdie (overactieve bijschildklieren) en Hypoparathyreoïdie (trage bijschildklieren)
- Hypothyreoïdie (trage schildklier) en Hyperthyreoïdie (snelle schildklier)
- Mastocytose (huidaandoening met ophoping van mestcellen)
- Mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)
- Ondervoeding
- Pancreatitis (alvleesklierontsteking)
- Vezeldeficiëntie
Het gebruik van bepaalde medicijnen kan leiden tot een verhoogd risico op malabsorptie / Bron: Stevepb, PixabayOmgevingsfactoren die leiden tot een slechte opname van voedingsstoffen
Een slechte darmgezondheid of een ongezond voedingspatroon kan leiden tot malabsorptie. Daarnaast zijn er andere omgevingsfactoren die mogelijk malabsorptie veroorzaken. Sommige medicijnen kunnen de verwerking en absorptie van voedingsstoffen verstoren. Langdurig antibioticagebruik en laxeermiddelen worden bijvoorbeeld vaak in verband gebracht met malabsorptie. Reizen naar gebieden waar darmparasieten voorkomen vormt ook een risicofactor voor malabsorptie.Risicofactoren
Diverse factoren kunnen het risico op malabsorptie verhogen.Medische aandoeningen
Aandoeningen zoals coeliakie, de ziekte van Crohn, chronische pancreatitis en infectieuze ziekten verhogen het risico aanzienlijk.
Medicatiegebruik
Langdurig gebruik van geneesmiddelen zoals protonpompremmers en antibiotica kan de darmflora en verteringsprocessen beïnvloeden, wat kan bijdragen aan malabsorptie.
Voedingsgerelateerde factoren
Een onevenwichtig voedingspatroon of tekorten aan bepaalde micronutriënten kan leiden tot secundaire malabsorptie door beschadiging van het darmslijmvlies.
Risicogroepen
Bepaalde groepen patiënten hebben een verhoogd risico op malabsorptie, en bij deze groepen is monitoring essentieel.Ouderen
Door afname in enzymproductie en veranderingen in de darmflora lopen ouderen meer risico op malabsorptie, vooral bij vetten en vitaminen zoals B12.
Patiënten met chronische ziekten
Patiënten met chronische darmziekten, zoals de ziekte van Crohn of chronische pancreatitis, behoren tot de belangrijkste risicogroepen.
Kinderen in ontwikkelingslanden
Door ondervoeding, infecties en parasitaire ziekten lopen kinderen in deze regio's een aanzienlijk verhoogd risico op malabsorptie en de gevolgen daarvan.
Symptomen: Diarree en gewichtsverlies
De symptomen van malabsorptie zijn vaak gerelateerd aan tekorten aan specifieke voedingsstoffen. De symptomen kunnen subtiel zijn en variëren afhankelijk van welke voedingsstoffen niet goed worden opgenomen. Bijkomende symptomen kunnen ook optreden als gevolg van een onderliggende aandoening.Mogelijke symptomen van malabsorptie zijn:
- Chronische vermoeidheid
- Slechte mentale toestand of concentratieproblemen
- Verlies van spiermassa (spieratrofie)
- Gewichtsverlies
- Veranderingen in ontlasting en spijsvertering, waaronder stinkende ontlasting, diarree door galzuurabsorptie, volumineuze ontlasting, vet in ontlasting, slijm in de ontlasting, overmatige winderigheid, een opgeblazen gevoel en maagkrampen
- Zwakte
Malabsorptie van eiwitten
Bij een tekort aan eiwitten kan de patiënt last hebben van haaruitval, een huiduitslag, een droge huid of vochtretentie (opstapeling van vocht in het lichaam).Malabsorptie van koolhydraten
Bij malabsorptie van bepaalde koolhydraten, zoals fructose, kan de patiënt diarree, winderigheid of een opgeblazen gevoel ervaren.Malabsorptie van vet
Wanneer vetten niet goed worden opgenomen, kan de ontlasting vetachtig, lichtgekleurd, drijvend (drijvende ontlasting) of plakkerig en zacht zijn.Alarmsymptomen
Hoewel een opgeblazen gevoel, misselijkheid en diarree vaak voorkomen, moeten patiënten met aanhoudende maagklachten een arts raadplegen. Onmiddellijke medische hulp is nodig bij bloed in de ontlasting of bloed ophoesten.Andere symptomen die een bezoek aan de arts rechtvaardigen, zijn:
- Aanhoudend opgeblazen gevoel
- Pijnlijke tong
- Frequente diarree
- Gewichtsverlies
- Vermoeidheid
- Zwakte
Alarmsymptomen
Bij malabsorptie kunnen specifieke symptomen wijzen op onderliggende ernstige aandoeningen.Gewichtsverlies
Onverklaarbaar gewichtsverlies in combinatie met diarree of steatorroe (vette ontlasting) is een belangrijk alarmsymptoom.
Tekenen van tekorten
Symptomen zoals bloedarmoede, vermoeidheid, botpijn en huidveranderingen kunnen wijzen op tekorten aan ijzer, calcium of vetoplosbare vitaminen.
Chronische diarree
Langdurige, onverklaarbare diarree, vooral met vetachtige of volumineuze ontlasting, vereist verder onderzoek naar mogelijke malabsorptie.
Een bloedonderzoek is nodig voor een juiste diagnose / Bron: Frolicsomepl, PixabayDiagnose en onderzoeken
De arts begint met het afnemen van een gedetailleerde medische anamnese en bespreekt de symptomen met de patiënt. Daarna worden meestal een bloedonderzoek en ontlastingsonderzoek uitgevoerd. Bloedonderzoek kan tekorten aan voedingsstoffen, vitaminen en elektrolytenstoornissen aan het licht brengen. Ontlastingsonderzoek identificeert onverteerd voedsel en overtollig vet in de ontlasting. Bij een hoge vetconcentratie in de ontlasting is de opname van vet uit voeding waarschijnlijk onvoldoende. In sommige gevallen kan een biopsie nodig zijn om weefsel in de dunne darm te onderzoeken. Lactose-intolerantie kan worden vastgesteld met een waterstofademtest, waarbij overtollig waterstofgas in de adem een aanwijzing is voor onvolledige lactose-absorptie. Mucoviscidose kan worden gediagnosticeerd met een zweettest. Voor een directe visuele inspectie van de darmen kan een colonoscopie worden uitgevoerd.Behandeling
Onderliggende oorzaak
De behandeling van malabsorptie richt zich op het aanpakken van de onderliggende oorzaak. In sommige gevallen kan dit relatief eenvoudig zijn, zoals het voorschrijven van antibiotica bij een bacteriële infectie of het aanpassen van medicatie die malabsorptie veroorzaakt. In andere gevallen, zoals bij een operatie die de darm heeft ingekort of bij chronische aandoeningen zoals lactose-intolerantie, kunnen veranderingen in het dieet noodzakelijk zijn, zoals een lactosevrij dieet. Stressvermindering is ook belangrijk voor het verbeteren van de spijsvertering.Supplementen met spijsverteringsenzymen
Spijsverteringsenzymen helpen bij het afbreken van specifieke voedingsstoffen, waardoor deze beter door het lichaam kunnen worden opgenomen. Enzymen die nuttig kunnen zijn voor de absorptie van koolhydraten zijn onder andere amylase, cellulase, lactase (voor lactose-intolerantie), maltase en sucrase. Voor eiwitten zijn bromelaïne en papaïne aanbevolen, terwijl lipase helpt bij de vertering van vetten.Voedingsaanpassingen
Onder begeleiding van een arts en een geregistreerde diëtist kan een aangepast dieet worden gevolgd om ervoor te zorgen dat het lichaam voldoende vitaminen, mineralen, koolhydraten, eiwitten en vetten binnenkrijgt. In sommige gevallen kunnen aanvullende supplementen worden voorgeschreven om de opname van specifieke voedingsstoffen te verbeteren.Prognose van malabsorptie
De prognose van malabsorptie varieert sterk, afhankelijk van de oorzaak en de tijdigheid van de diagnose en behandeling.Behandelbare oorzaken
Bij aandoeningen zoals lactasedeficiëntie of infectieuze oorzaken kan de prognose gunstig zijn met juiste behandeling en voedingsaanpassingen.
Chronische aandoeningen
Bij chronische ziekten, zoals coeliakie of de ziekte van Crohn, is de prognose afhankelijk van therapietrouw en adequate controle van de onderliggende aandoening.
Complicaties op lange termijn
Onbehandelde malabsorptie kan leiden tot ernstige complicaties zoals osteoporose, ernstige ondervoeding en verhoogde mortaliteit.
Complicaties van aandoening
Tekorten aan vitaminen en mineralen door malabsorptie kunnen leiden tot:- Bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie), wat kan resulteren in kortademigheid
- Botbreuken
- Botpijn
- Langzame wondgenezing
- Een verzwakt immuunsysteem
- Gewichtsverlies
- Groeiproblemen bij kinderen
- Infecties
- Ondervoeding
- Slecht gewichtstoename bij kinderen
- Spierafbraak
- Tongpijn
- Vermoeidheid
Preventie van onvoldoende absorptie van voedingsstoffen
Preventieve maatregelen kunnen malabsorptie helpen voorkomen, vooral bij risicogroepen.Tijdige diagnose en behandeling
Vroege herkenning en behandeling van onderliggende aandoeningen zoals coeliakie of infecties kunnen complicaties voorkomen.
Evenwichtig voedingspatroon
Het handhaven van een evenwichtig voedingspatroon en het vermijden van risicofactoren, zoals overmatig alcoholgebruik, kan bijdragen aan een gezonde darmfunctie.
Vaccinatie en hygiëne
Infectieuze oorzaken van malabsorptie, zoals parasieten, kunnen worden voorkomen door goede hygiënische praktijken en vaccinaties in endemische gebieden.
