Malabsorptie: Problemen met de opname van voedingsstoffen

Wanneer voedsel in de dunne darm terechtkomt, absorbeert deze normaal gesproken de voedingsstoffen uit het voedsel. Bij sommige mensen verloopt dit proces echter niet optimaal, wat kan leiden tot malabsorptie. Dit houdt in dat de darm moeite heeft met het opnemen van koolhydraten, vetten, mineralen, eiwitten of vitaminen. Bekende aandoeningen die malabsorptie veroorzaken zijn onder andere lactose-intolerantie en coeliakie, maar er zijn veel andere aandoeningen en omgevingsfactoren die ook malabsorptie kunnen veroorzaken. Symptomen van malabsorptie kunnen onder meer chronische diarree, afwijkingen in de ontlasting, gewichtsverlies en winderigheid zijn. Vroegtijdige diagnose en behandeling zijn cruciaal om ondervoeding en andere complicaties te voorkomen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Probleem met verteringsproces
• Aandoeningen en problemen met de opname van voedingsstoffen
• Cardiovasculaire aandoeningen
• Enzymdeficiënties
• Kortedarmsyndroom
• Infecties
• Lymfatische obstructie
• Slijmvliesafwijkingen
• Verminderde galzoutconcentratie
• Andere oorzaken
• Omgevingsfactoren die leiden tot een slechte opname van voedingsstoffen
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Diarree en gewichtsverlies
• Malabsorptie van eiwitten
• Malabsorptie van koolhydraten
• Malabsorptie van vet
• Alarmsymptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Onderliggende oorzaak
• Supplementen met spijsverteringsenzymen
• Voedingsaanpassingen
• Prognose van malabsorptie
• Complicaties van aandoening
• Preventie van onvoldoende absorptie van voedingsstoffen
• Praktische tips voor het omgaan met malabsorptie
• Eet frequent kleinere maaltijden
• Focus op een evenwichtig voedingspatroon
• Gebruik supplementen indien nodig
• Vermijd irriterende voedingsmiddelen
• Blijf goed gehydrateerd
• Werk samen met je zorgteam
• Misvattingen rond malabsorptie
• Malabsorptie is hetzelfde als een voedselallergie
• Malabsorptie komt alleen voor bij darmziekten
• Een evenwichtig voedingspatroon is voldoende om malabsorptie te behandelen
• Malabsorptie veroorzaakt alleen gewichtsverlies
• Malabsorptie treft alleen volwassenen
• Malabsorptie kan genezen zonder medische hulp

Epidemiologie

Malabsorptie is een wereldwijd voorkomend probleem dat verband houdt met diverse ziekten en omstandigheden. De prevalentie varieert aanzienlijk, afhankelijk van geografische, genetische en sociaaleconomische factoren.

Prevalentie wereldwijd
In ontwikkelingslanden wordt malabsorptie vaak geassocieerd met ondervoeding en infecties, zoals parasitaire ziekten en tropische spruw. In geïndustrialiseerde landen is het vaker gerelateerd aan aandoeningen zoals coeliakie, de ziekte van Crohn en chronische pancreatitis. Naar schatting heeft 1% van de wereldbevolking coeliakie, een belangrijke oorzaak van malabsorptie.

Leeftijd en geslacht
Hoewel malabsorptie op elke leeftijd kan voorkomen, hebben ouderen een verhoogd risico door een afname in enzymproductie en veranderingen in darmmicrobiota. Er zijn geen significante verschillen in prevalentie tussen mannen en vrouwen, afhankelijk van de specifieke onderliggende aandoening.

Regionale verschillen
In tropische gebieden komen malabsorptieproblemen door infectieuze oorzaken, zoals parasieten, vaker voor. In westerse landen spelen auto-immuunziekten en chronische ontstekingsziekten een grotere rol.

Mechanisme

Malabsorptie ontstaat door verstoringen in de processen die betrokken zijn bij de opname van voedingsstoffen in het spijsverteringskanaal. Het mechanisme kan worden onderverdeeld in defecten in vertering, opname of transport.

Verstoringen in vertering
Een inadequate afbraak van voedingsstoffen door enzymdeficiënties, zoals lactasedeficiëntie of pancreasinsufficiëntie, leidt tot malabsorptie.

Problemen met absorptie
Aandoeningen zoals coeliakie of infecties kunnen het darmslijmvlies beschadigen, wat resulteert in een verminderde opname van voedingsstoffen.

Transportafwijkingen
Bij bepaalde genetische aandoeningen of obstructies in het lymfatische of vasculaire systeem kunnen voedingsstoffen niet effectief naar de rest van het lichaam worden getransporteerd.

Oorzaken: Probleem met verteringsproces

Bij malabsorptie functioneert ten minste één van de drie belangrijkste processen in de vertering niet goed:

• Enzymen breken vetten, eiwitten en koolhydraten in de voeding af.
• Extra enzymen zetten sommige voedingsstoffen om in actieve vormen die het lichaam vervolgens kan absorberen.
• Het lymfatisch systeem transporteert deze opgenomen voedingsstoffen naar verschillende lichaamsdelen.

De spijsvertering begint met de enzymen in het speeksel, die voedsel afbreken in kleinere deeltjes die het lichaam kan opnemen. Dit proces zet zich voort terwijl het voedsel door de slokdarm, de maag en de darmen gaat. Malabsorptie ontstaat wanneer het lichaam niet voldoende spijsverteringsenzymen, bacteriën of andere substanties heeft, of wanneer de voedselpassage door de darmen te snel verloopt. Er zijn veel verschillende malabsorptiestoornissen, elk met een unieke onderliggende oorzaak.

Aandoeningen en problemen met de opname van voedingsstoffen

Diverse ziekten kunnen leiden tot malabsorptie.

Cardiovasculaire aandoeningen

Congestief hartfalen, constrictieve pericarditis (ontsteking van het hartzakje) en mesenteriale vasculaire insufficiëntie kunnen malabsorptie veroorzaken door een verminderde bloedtoevoer naar de darmen.

Enzymdeficiënties

Enzymdeficiënties zoals lactose-intolerantie, sucrose-intolerantie, intestinale disaccharidase-deficiëntie en intestinale enteropeptidase-deficiëntie kunnen malabsorptie veroorzaken door het onvermogen om bepaalde suikers af te breken.

Kortedarmsyndroom

Als de patiënt een probleem heeft met de dunne darm als gevolg van aangeboren afwijkingen, een ziekte of een verwonding, kan een operatie noodzakelijk zijn. Deze ingreep kan leiden tot een ingekorte darm, wat de opname van voedingsstoffen bemoeilijkt.

Infecties

De ziekte van Whipple is een zeldzame spijsverteringsaandoening veroorzaakt door een bacteriële infectie die de opname van vetten, eiwitten en koolhydraten verstoort. Acute infectieuze enteritis, buikgriep, parasitaire infecties zoals giardia, reizigersdiarree, hiv () en [ARTIKEL=170171]tropische spruw kunnen ook malabsorptie veroorzaken.

Lymfatische obstructie

Een verstopping in het lymfesysteem kan de absorptie van voedingsstoffen belemmeren:

• Een intestinaal lymfoom (kanker van de lymfocyten)
• Lymfangiectasie
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Slijmvliesafwijkingen

Diverse slijmvliesafwijkingen kunnen malabsorptie veroorzaken:

• Amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen)
• Coeliakie (glutenintolerantie)
• Cystinurie (cystinestenen in nieren, urineleider en blaas)
• Eosinofiele enteritis
• Fructosemalabsorptie
• Koemelkintolerantie
• Sojamelkintolerantie
• Ziekte van Crohn (ontstekingsziekte van de darmen)

Verminderde galzoutconcentratie

Een verminderde galzoutconcentratie kan malabsorptie veroorzaken:

• Bacteriële overgroei van de dunne darm
• Een gedeeltelijke verwijdering van de kronkeldarm of aandoeningen aan de kronkeldarm
• Leverziekte

Andere oorzaken

Soms is malabsorptie gekoppeld aan:

• Abetalipoproteïnemie (Bassen-Kornzweig syndroom: onvermogen om vetten te absorberen)
• De ziekte van Addison (onvoldoende productie van hormonen)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Gastro-intestinale chirurgie (operaties aan de maag of darmen)
• Het carcinoïd syndroom (overmatige afscheiding van serotonine)
• Hyperparathyreoïdie (overactieve bijschildklieren) en Hypoparathyreoïdie (trage bijschildklieren)
• Hypothyreoïdie (trage schildklier) en Hyperthyreoïdie (snelle schildklier)
• Mastocytose (huidaandoening met ophoping van mestcellen)
• Mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)
• Ondervoeding
• Pancreatitis (alvleesklierontsteking)
• Vezeldeficiëntie

Omgevingsfactoren die leiden tot een slechte opname van voedingsstoffen

Een slechte darmgezondheid of een ongezond voedingspatroon kan leiden tot malabsorptie. Daarnaast zijn er andere omgevingsfactoren die mogelijk malabsorptie veroorzaken. Sommige medicijnen kunnen de verwerking en absorptie van voedingsstoffen verstoren. Langdurig antibioticagebruik en laxeermiddelen worden bijvoorbeeld vaak in verband gebracht met malabsorptie. Reizen naar gebieden waar darmparasieten voorkomen vormt ook een risicofactor voor malabsorptie.

Risicofactoren

Diverse factoren kunnen het risico op malabsorptie verhogen.

Medische aandoeningen
Aandoeningen zoals coeliakie, de ziekte van Crohn, chronische pancreatitis en infectieuze ziekten verhogen het risico aanzienlijk.

Medicatiegebruik
Langdurig gebruik van geneesmiddelen zoals protonpompremmers en antibiotica kan de darmflora en verteringsprocessen beïnvloeden, wat kan bijdragen aan malabsorptie.

Voedingsgerelateerde factoren
Een onevenwichtig voedingspatroon of tekorten aan bepaalde micronutriënten kan leiden tot secundaire malabsorptie door beschadiging van het darmslijmvlies.

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten hebben een verhoogd risico op malabsorptie, en bij deze groepen is monitoring essentieel.

Ouderen
Door afname in enzymproductie en veranderingen in de darmflora lopen ouderen meer risico op malabsorptie, vooral bij vetten en vitaminen zoals B12.

Patiënten met chronische ziekten
Patiënten met chronische darmziekten, zoals de ziekte van Crohn of chronische pancreatitis, behoren tot de belangrijkste risicogroepen.

Kinderen in ontwikkelingslanden
Door ondervoeding, infecties en parasitaire ziekten lopen kinderen in deze regio's een aanzienlijk verhoogd risico op malabsorptie en de gevolgen daarvan.

Symptomen: Diarree en gewichtsverlies

De symptomen van malabsorptie zijn vaak gerelateerd aan tekorten aan specifieke voedingsstoffen. De symptomen kunnen subtiel zijn en variëren afhankelijk van welke voedingsstoffen niet goed worden opgenomen. Bijkomende symptomen kunnen ook optreden als gevolg van een onderliggende aandoening.

Mogelijke symptomen van malabsorptie zijn:

• Chronische vermoeidheid
• Slechte mentale toestand of concentratieproblemen
• Verlies van spiermassa (spieratrofie)
• Gewichtsverlies
• Veranderingen in ontlasting en spijsvertering, waaronder stinkende ontlasting, diarree door galzuurabsorptie, volumineuze ontlasting, vet in ontlasting, slijm in de ontlasting, overmatige winderigheid, een opgeblazen gevoel en maagkrampen
• Zwakte

Malabsorptie van eiwitten

Bij een tekort aan eiwitten kan de patiënt last hebben van haaruitval, een huiduitslag, een droge huid of vochtretentie (opstapeling van vocht in het lichaam).

Malabsorptie van koolhydraten

Bij malabsorptie van bepaalde koolhydraten, zoals fructose, kan de patiënt diarree, winderigheid of een opgeblazen gevoel ervaren.

Malabsorptie van vet

Wanneer vetten niet goed worden opgenomen, kan de ontlasting vetachtig, lichtgekleurd, drijvend (drijvende ontlasting) of plakkerig en zacht zijn.

Alarmsymptomen

Hoewel een opgeblazen gevoel, misselijkheid en diarree vaak voorkomen, moeten patiënten met aanhoudende maagklachten een arts raadplegen. Onmiddellijke medische hulp is nodig bij bloed in de ontlasting of bloed ophoesten.

Andere symptomen die een bezoek aan de arts rechtvaardigen, zijn:

• Aanhoudend opgeblazen gevoel
• Pijnlijke tong
• Frequente diarree
• Gewichtsverlies
• Vermoeidheid
• Zwakte

Alarmsymptomen

Bij malabsorptie kunnen specifieke symptomen wijzen op onderliggende ernstige aandoeningen.

Gewichtsverlies
Onverklaarbaar gewichtsverlies in combinatie met diarree of steatorroe (vette ontlasting) is een belangrijk alarmsymptoom.

Tekenen van tekorten
Symptomen zoals bloedarmoede, vermoeidheid, botpijn en huidveranderingen kunnen wijzen op tekorten aan ijzer, calcium of vetoplosbare vitaminen.

Chronische diarree
Langdurige, onverklaarbare diarree, vooral met vetachtige of volumineuze ontlasting, vereist verder onderzoek naar mogelijke malabsorptie.

Diagnose en onderzoeken

De arts begint met het afnemen van een gedetailleerde medische anamnese en bespreekt de symptomen met de patiënt. Daarna worden meestal een bloedonderzoek en ontlastingsonderzoek uitgevoerd. Bloedonderzoek kan tekorten aan voedingsstoffen, vitaminen en elektrolytenstoornissen aan het licht brengen. Ontlastingsonderzoek identificeert onverteerd voedsel en overtollig vet in de ontlasting. Bij een hoge vetconcentratie in de ontlasting is de opname van vet uit voeding waarschijnlijk onvoldoende. In sommige gevallen kan een biopsie nodig zijn om weefsel in de dunne darm te onderzoeken. Lactose-intolerantie kan worden vastgesteld met een waterstofademtest, waarbij overtollig waterstofgas in de adem een aanwijzing is voor onvolledige lactose-absorptie. Mucoviscidose kan worden gediagnosticeerd met een zweettest. Voor een directe visuele inspectie van de darmen kan een colonoscopie worden uitgevoerd.

Behandeling

Onderliggende oorzaak

De behandeling van malabsorptie richt zich op het aanpakken van de onderliggende oorzaak. In sommige gevallen kan dit relatief eenvoudig zijn, zoals het voorschrijven van antibiotica bij een bacteriële infectie of het aanpassen van medicatie die malabsorptie veroorzaakt. In andere gevallen, zoals bij een operatie die de darm heeft ingekort of bij chronische aandoeningen zoals lactose-intolerantie, kunnen veranderingen in het dieet noodzakelijk zijn, zoals een lactosevrij dieet. Stressvermindering is ook belangrijk voor het verbeteren van de spijsvertering.

Supplementen met spijsverteringsenzymen

Spijsverteringsenzymen helpen bij het afbreken van specifieke voedingsstoffen, waardoor deze beter door het lichaam kunnen worden opgenomen. Enzymen die nuttig kunnen zijn voor de absorptie van koolhydraten zijn onder andere amylase, cellulase, lactase (voor lactose-intolerantie), maltase en sucrase. Voor eiwitten zijn bromelaïne en papaïne aanbevolen, terwijl lipase helpt bij de vertering van vetten.

Voedingsaanpassingen

Onder begeleiding van een arts en een geregistreerde diëtist kan een aangepast dieet worden gevolgd om ervoor te zorgen dat het lichaam voldoende vitaminen, mineralen, koolhydraten, eiwitten en vetten binnenkrijgt. In sommige gevallen kunnen aanvullende supplementen worden voorgeschreven om de opname van specifieke voedingsstoffen te verbeteren.

Prognose van malabsorptie

De prognose van malabsorptie varieert sterk, afhankelijk van de oorzaak en de tijdigheid van de diagnose en behandeling.

Behandelbare oorzaken
Bij aandoeningen zoals lactasedeficiëntie of infectieuze oorzaken kan de prognose gunstig zijn met juiste behandeling en voedingsaanpassingen.

Chronische aandoeningen
Bij chronische ziekten, zoals coeliakie of de ziekte van Crohn, is de prognose afhankelijk van therapietrouw en adequate controle van de onderliggende aandoening.

Complicaties op lange termijn
Onbehandelde malabsorptie kan leiden tot ernstige complicaties zoals osteoporose, ernstige ondervoeding en verhoogde mortaliteit.

Complicaties van aandoening

Tekorten aan vitaminen en mineralen door malabsorptie kunnen leiden tot:

• Bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie), wat kan resulteren in kortademigheid
• Botbreuken
• Botpijn
• Langzame wondgenezing
• Een verzwakt immuunsysteem
• Gewichtsverlies
• Groeiproblemen bij kinderen
• Infecties
• Ondervoeding
• Slecht gewichtstoename bij kinderen
• Spierafbraak
• Tongpijn
• Vermoeidheid

Preventie van onvoldoende absorptie van voedingsstoffen

Preventieve maatregelen kunnen malabsorptie helpen voorkomen, vooral bij risicogroepen.

Tijdige diagnose en behandeling
Vroege herkenning en behandeling van onderliggende aandoeningen zoals coeliakie of infecties kunnen complicaties voorkomen.

Evenwichtig voedingspatroon
Het handhaven van een evenwichtig voedingspatroon en het vermijden van risicofactoren, zoals overmatig alcoholgebruik, kan bijdragen aan een gezonde darmfunctie.

Vaccinatie en hygiëne
Infectieuze oorzaken van malabsorptie, zoals parasieten, kunnen worden voorkomen door goede hygiënische praktijken en vaccinaties in endemische gebieden.

Praktische tips voor het omgaan met malabsorptie

Malabsorptie is een aandoening waarbij het lichaam niet in staat is om voedingsstoffen goed op te nemen uit voedsel. Dit kan leiden tot een tekort aan essentiële voedingsstoffen zoals vitamines en mineralen, wat kan leiden tot gewichtsverlies, vermoeidheid en andere gezondheidsproblemen. Gelukkig zijn er verschillende manieren om de effecten van malabsorptie te beheersen en de absorptie van voedingsstoffen te verbeteren.

Eet frequent kleinere maaltijden

Wanneer je last hebt van malabsorptie, kan het helpen om meerdere kleinere maaltijden per dag te eten in plaats van drie grote maaltijden. Dit kan je spijsverteringsstelsel minder belasten en de opname van voedingsstoffen bevorderen. Probeer ook gezonde voeding te kiezen die rijk is aan de noodzakelijke voedingsstoffen die je lichaam nodig heeft.

Focus op een evenwichtig voedingspatroon

Een evenwichtig voedingspatroon is essentieel om te zorgen voor voldoende inname van vitamines, mineralen en andere belangrijke voedingsstoffen. Zorg ervoor dat je dieet voldoende vezels, eiwitten, gezonde vetten en complexe koolhydraten bevat. Vermijd zwaar bewerkte voedingsmiddelen die weinig voedingswaarde bieden.

Gebruik supplementen indien nodig

Als je voedingsstoffen niet goed kunt opnemen, kan je arts je supplementen aanbevelen. Dit kunnen vitaminen en mineralen zijn, afhankelijk van welke tekorten je hebt. Zorg ervoor dat je deze volgens de richtlijnen van je arts inneemt om je voedingsinname te ondersteunen.

Vermijd irriterende voedingsmiddelen

Bij sommige vormen van malabsorptie kunnen bepaalde voedingsmiddelen, zoals vetten of lactose, de situatie verergeren. Het kan helpen om te experimenteren met het elimineren van bepaalde voedingsmiddelen uit je dieet om te zien of je symptomen verbeteren. Als je bijvoorbeeld lactose-intolerant bent, probeer dan alvleesklier te vermijden.

Blijf goed gehydrateerd

Een goede hydratatie is cruciaal voor het behoud van een gezond spijsverteringssysteem. Drink voldoende water gedurende de dag om de opname van voedingsstoffen te ondersteunen en het risico op uitdroging te verminderen, wat vaak voorkomt bij malabsorptie.

Werk samen met je zorgteam

Het is belangrijk om regelmatig contact te houden met je arts en zorgteam om de voortgang van je behandeling te volgen. Dit kan het monitoren van bloedonderzoeken en andere tests omvatten om ervoor te zorgen dat je voedingsstoffen goed worden opgenomen en je gezondheid niet verder verslechtert.

Misvattingen rond malabsorptie

Malabsorptie is een aandoening waarbij het lichaam bepaalde voedingsstoffen niet goed opneemt in de dunne darm. Dit kan leiden tot tekorten aan essentiële vitaminen, mineralen en andere voedingsstoffen, wat op lange termijn ernstige gezondheidsproblemen kan veroorzaken. Er bestaan echter veel misvattingen over malabsorptie, waardoor de aandoening soms te laat wordt herkend of verkeerd begrepen wordt.

Malabsorptie is hetzelfde als een voedselallergie

Veel patiënten denken dat malabsorptie simpelweg een allergische reactie op voedsel is, maar dat is niet correct. Een voedselallergie treedt op wanneer het immuunsysteem reageert op een specifieke stof in voedsel, terwijl malabsorptie het gevolg is van problemen in de darm die de opname van voedingsstoffen verstoren. Patiënten met malabsorptie kunnen bijvoorbeeld moeite hebben met het opnemen van vitaminen, mineralen of vetten, terwijl een allergie vooral leidt tot immuunreacties zoals huiduitslag, zwellingen of ademhalingsproblemen.

Malabsorptie komt alleen voor bij darmziekten

Hoewel aandoeningen zoals coeliakie of de ziekte van Crohn vaak geassocieerd worden met malabsorptie, kan de aandoening ook ontstaan door andere factoren. Problemen met de alvleesklier, lever of darmen kunnen de opname van voedingsstoffen belemmeren. Bovendien kunnen bepaalde medicijnen, operaties of infecties bijdragen aan malabsorptie. Het is dus niet uitsluitend een gevolg van chronische darmziekten.

Een evenwichtig voedingspatroon is voldoende om malabsorptie te behandelen

Hoewel een evenwichtig voedingspatroon belangrijk is, is het vaak niet voldoende om malabsorptie te behandelen. Omdat het lichaam essentiële voedingsstoffen niet goed opneemt, kan een patiënt ondanks een gezond voedingspatroon toch tekorten ontwikkelen. Afhankelijk van de oorzaak kan medische behandeling, zoals enzymvervangingstherapie, voedingssupplementen of specifieke diëten, nodig zijn om de opname te verbeteren en tekorten te voorkomen.

Malabsorptie veroorzaakt alleen gewichtsverlies

Gewichtsverlies is een veelvoorkomend symptoom van malabsorptie, maar het is niet het enige. Patiënten kunnen ook last krijgen van vermoeidheid, spierzwakte, diarree, een opgeblazen gevoel en zelfs neurologische symptomen door een tekort aan bepaalde vitaminen en mineralen. Een langdurig tekort aan elektrolyten kan bijvoorbeeld leiden tot spierkrampen en hartritmestoornissen. Het is daarom belangrijk om verder te kijken dan alleen gewichtsveranderingen bij het beoordelen van de ernst van de aandoening.

Malabsorptie treft alleen volwassenen

Hoewel malabsorptie vaak bij volwassenen wordt vastgesteld, kunnen ook kinderen en zelfs baby’s ermee te maken krijgen. Aangeboren enzymtekorten, voedselintoleranties of aandoeningen van de bijnieren en darmen kunnen bij jonge kinderen leiden tot een verstoorde opname van voedingsstoffen. Dit kan een negatieve invloed hebben op de groei en ontwikkeling, wat tijdige diagnose en behandeling essentieel maakt.

Malabsorptie kan genezen zonder medische hulp

Sommige patiënten denken dat malabsorptie vanzelf overgaat of met simpele voedingsaanpassingen te verhelpen is. In werkelijkheid hangt de behandeling af van de onderliggende oorzaak. Zonder de juiste medische zorg kunnen tekorten aan essentiële voedingsstoffen ernstige gevolgen hebben voor de algehele gezondheid. Daarom is het cruciaal om bij aanhoudende klachten tijdig een arts te raadplegen en gerichte behandelingen te volgen.

Lees verder

• Korte darmsyndroom: Slecht voedingsstoffen opnemen
• Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling
• Ondervoeding: Onvoldoende of onevenwichtige voedingsstoffen
• Drijvende ontlasting: Oorzaken van stoelgang die drijft