Vetdiarree: dunne, vettige en plakkerige ontlasting

Iedereen heeft wel eens diarree. Een vervelende klacht, zeker wanneer je voortdurend naar het toilet moet en daarbij hevige buikpijn hebt. In de meeste gevallen heb je 'gewoon' iets verkeerds gegeten of heb je een lichte maagdarminfectie te pakken. De klachten verdwijnen dan na een paar dagen vanzelf weer. Anders wordt het wanneer je heel vaak last hebt van een dunne en vettige ontlasting. Deze zogenaamde vetdiarree kan mogelijk wijzen op een onderliggende ziekte of aandoening. Bij vetdiarree (steatorroe) zitten er teveel vetten in de ontlasting, waardoor een dunne, vettige en plakkerige brij ontstaat. De ontlasting blijft vaak in het water van de toiletpot drijven, bevat stukjes onverteerd voedsel en is soms maar lastig weg te spoelen. Daarnaast zal het je meestal opvallen dat je ontlasting lichter van kleur is en bovendien nog onaangenamer ruikt dan normaal.

Veel mensen hebben naast de diarree, verder nauwelijks klachten. Het teveel aan vetten in de diarree wordt in dat geval bijna nooit veroorzaakt door een lichamelijke ziekte of aandoening. De vetdiarree is dan een opzichzelfstaande klacht, die soms wel moeilijk te behandelen is. Is diarree niet de enige klacht, maar heb je daarnaast ook last van bijvoorbeeld hevige buikpijn, jeuk, geelzucht, misselijkheid, braken, gewichtsverlies of vermoeidheid? Dan is er waarschijnlijk wat meer aan de hand en zijn er mogelijk problemen met je lever, galwegen, alvleesklier of darmen.

Vitaminetekort door langdurige vetdiarree

Normaliter worden de vetten uit het voedsel na vertering via de wand van de dunne darm opgenomen in het bloed. Hier zijn ze ondermeer van belang voor de goede opname van vetoplosbare vitamines A, D, E en K. Als het vet niet goed wordt verteerd of opgenomen, verdwijnt het weer uit je lichaam. Samen met de vetoplosbare vitamines. Langdurige vetdiarree kan dan ook leiden tot een vitaminetekort, met tal van klachten tot gevolg. Zo kan een vitamine A-tekort onder andere zorgen voor een gebrekkige conditie van de haren (dof) en de huid (droog en schilferig) en voor ernstige huidontstekingen. Bij een tekort aan vitamine D kunnen problemen met de botten (pijn, ontkalking) en spieren (slapte, krampen) ontstaan. Een vitamine E-gebrek kan leiden tot bloedarmoede en een tekort aan vitamine K tot een vertraagde bloedstolling en bloedingen. Ernstige vitaminetekorten ontstaan vooral wanneer de vetdiarree veroorzaakt wordt door een afwijking aan de dunne darm.

Vetdiarree door een te snelle darmpassage

Vetdiarree is vaak een teken van een te snelle darmpassage. Je (half verteerde) eten gaat dan zo snel door je darmen heen, dat je lichaam niet de kans krijgt om alle voedingsstoffen eruit te halen. Hierdoor blijft er te veel vocht en vet in je ontlasting aanwezig en dit uit zich in vettige en plakkerige diarree. Een versnelde darmpassage kan veroorzaakt worden door stress en spanningen. Ook een verstoord evenwicht tussen de nuttige en schadelijke bacteriën in de darmen, een verstoorde darmflora, kan een te snelle darmpassage tot gevolg hebben. In onze darmen leven meer dan 100 biljoen bacteriën. Zolang de nuttige bacteriën de schadelijke bacteriën in toom kunnen houden, blijven we gezond. Krijgen de schadelijke bacteriën in de dikke en dunne darm de overhand, door bijvoorbeeld medicijnen (antibiotica, NSAID's, bètablokkers, maagzuurremmers), ander voedsel, een ander klimaat, veel alcohol, roken, weinig lichaamsbeweging of stress, dan kunnen er langdurige klachten optreden. De spijsverteringsenzymen en nuttige bacteriën in de darmen zijn dan niet meer in staat om het eten optimaal te verteren en (vet)diarree, verstopping en buikkrampen zijn het gevolg. Ook ernstiger ziekten kunnen echter veroorzaakt worden door een verstoorde darmflora.

Lactose-intolerantie

Lactose-intolerantie kan eveneens leiden tot een versnelde darmpassage. Bij lactose-intolerantie verdraagt je lichaam lactose, een suiker dat in melk en melkproducten voorkomt, niet goed. De oorzaak is meestal een gebrek aan lactase; een enzym dat in de dunne darm wordt aangemaakt en dat nodig is om lactose te kunnen verteren. Wanneer dit enzym er niet (genoeg) is, wordt de lactose niet in de dunne darm verteerd en komt het dus versneld en onverteerd in de dikke darm terecht. Hier zetten bacteriën lactose om in gas, waardoor klachten als buikpijn, krampen, een opgeblazen gevoel, winderigheid en diarree kunnen ontstaan.

Vetdiarree door een aandoening aan de lever, galwegen of alvleesklier

Een aandoening aan de lever, de galwegen of de alvleesklier kan leiden tot vetdiarree. De vloeistoffen die door deze organen worden geproduceerd en/of aan de dunne darm worden afgegeven, bevatten enzymen die noodzakelijk zijn voor de vertering van vetten. Door een ontsteking of vervetting van de lever of – in ernstige gevallen – een tumor of levercirrose, is de lever niet langer in staat om voldoende galvloeistof te produceren. Als gevolg hiervan kunnen vetten in de dunne darm niet goed worden verteerd. Hetzelfde gebeurt wanneer de galwegen de galvloeistof, die ze van de lever ontvangen, niet aan de dunne darm kunnen afgeven. De oorzaak hiervan is meestal een verstopping door een ontsteking of galstenen. Een chronische ontsteking van de alvleesklier kan leiden tot een verminderde productie van alvleeskliersappen. De enzymen in deze sappen zijn, net als de enzymen in galvloeistof, noodzakelijk om in de dunne darm vetten te kunnen verteren. Wanneer de vetten niet worden verteerd, verlaten ze met de ontlasting je lichaam weer en is vetdiarree een feit. Bij een aandoening aan de lever, de galwegen of de alvleesklier treden er vrijwel altijd meer klachten op dan alleen diarree. Veel voorkomende klachten zijn in dat geval: (hevige) buikpijn, vochtophoping, koorts, misselijkheid, braken, vermoeidheid, vermagering en geelzucht.

Vetdiarree door afwijkingen aan de dunne darm

Als het vet uit de voeding verteerd is, wordt het normaliter door de wand van de dunne darm opgenomen en uiteindelijk aan het bloed afgegeven. Een beschadiging van de darmwand kan er echter toe leiden dat het vet niet of niet goed kan worden opgenomen. Dit wordt ook wel malabsorptie genoemd; een verstoorde opname van voedingsstoffen. De beschadigde darmwand is vaak het gevolg van de ziekte van Crohn of glutenintolerantie (coeliakie).

Glutenintolerantie of ziekte van Crohn

Bij glutenintolerantie kan je lichaam gluten, een eiwitbevattende stof in tarwe, rogge, haver, spelt en gerst, niet verdragen. Voedsel dat gluten bevat veroorzaakt dan een beschadiging van het slijmvlies van de dunne darm. De darmwand kan hierdoor niet meer goed functioneren en is niet meer in staat om voedingsstoffen goed op te nemen. De niet opgenomen voedingsstoffen verlaten met de ontlasting je lichaam weer. Vetdiarree is dan het gevolg.
De ziekte van Crohn is een chronische ziekte, waarbij er kleine ontstekingen ontstaan in de darmen. De ontstekingen kunnen soms diep de darmwand ingaan en daar voor een flinke beschadiging zorgen. De darmwand is hierdoor niet meer in staat om voedingsstoffen goed op te nemen. Het gevolg is vetdiarree, soms met bloed en slijm.
Bij een verstoorde opname van voedingsstoffen door de darmwand, ontstaan – naast vetdiarree - vaak klachten als buikpijn, verstopping, gewichtsverlies, groeistoornissen bij kinderen, humeurigheid en vermoeidheid.

Kortedarmsyndroom

Naast een beschadiging van de darmwand, kan ook een verwijdering van een deel van de dunne darm ervoor zorgen dat vet minder goed kan worden opgenomen. Klachten ontstaan veelal pas wanneer er nog maar een klein deel (50 tot 100 cm) van de vijf meter lange dunne darm over is. In dit geval wordt gesproken van het 'kortedarmsyndroom' of 'short bowel'. Bij het kortedarmsyndroom is er te weinig goed functionerend darmweefsel aanwezig, waardoor voedingsstoffen niet goed meer door de darmwand kunnen worden opgenomen. Naast vetdiarree zijn gewichtsverlies en vermoeidheid dan veelvoorkomende klachten. Hoe korter het resterende deel van de dunne darm is, hoe ernstiger de klachten meestal zijn.

Vooral wanneer vetdiarree wordt veroorzaakt door een verstoorde werking van de dunne darm treden op den duur tekorten op van essentiële voedingsstoffen (vitaminen, mineralen, eiwitten). Dit komt omdat de darmwand zodanig beschadigd of afwezig is, dat niet alleen vetten, maar (soms daardoor) ook vitaminen, mineralen en eiwitten onvoldoende kunnen worden opgenomen. De hierdoor ontstane tekorten leiden op den duur tot klachten als botontkalking, nachtblindheid, huidbloedingen en bloedarmoede.

Onderzoek en behandeling van vetdiarree

Wanneer je vanwege de aanhoudende vettige, plakkerige diarree naar de huisarts gaat, zal deze in eerste instantie een ontlastingonderzoek uit laten voeren in het laboratorium. Je zult dan een aantal dagen achter elkaar een ontlastingmonster moeten inleveren. Zo kan goed onderzocht worden hoe hoog het vetgehalte is en of er sprake is van vetdiarree. Heb je naast diarree nog andere klachten, dan zal de huisarts meestal aanvullend bloedonderzoek laten doen en je eventueel doorsturen naar het ziekenhuis voor verder onderzoek.

Als uit het bloedonderzoek blijkt dat je een tekort hebt aan bepaalde vitamines en andere voedingsstoffen, zal in het ziekenhuis een onderzoek van de dunne darm worden uitgevoerd. Hieruit moet blijken waardoor de tekorten aan essentiële voedingsstoffen ontstaan zijn. Worden er geen tekorten aan voedingsstoffen geconstateerd, dan zal – afhankelijk van je klachten – mogelijk een kijkonderzoek plaatsvinden van de lever, de alvleesklier of de galwegen om een eventuele afwijking op te sporen die de vetdiarree veroorzaakt. Daarnaast zijn er speciale tests beschikbaar waarmee kan worden vastgesteld of je lijdt aan lactose-intolerantie.

Als de vetdiarree veroorzaakt wordt door een onderliggende ziekte of aandoening, dan zal deze uiteraard eerst behandeld moeten worden. Naast een eventuele operatieve ingreep, zul je van de diëtist een uitgebreid voedingsadvies krijgen dat specifiek is aangepast op jouw situatie.

Wanneer er geen lichamelijke oorzaak gevonden kan worden die de aanhoudende vetdiarree kan verklaren, bestaat de behandeling meestal uit een dieetadvies. Het is belangrijk om gezond, gevarieerd en vezelrijk te eten.

Diarree is een veelvoorkomende klacht. In verreweg de meeste gevallen is het een onschuldig verschijnsel, dat na een paar dagen vanzelf weer verdwijnt. Als, ondanks een gezonde voeding, de (vet)diarree aanhoudt of wanneer je naast de diarree ook andere klachten hebt, is het verstandig om naar de huisarts te gaan.

Lees verder

• Lichamelijke klachten door te weinig of te veel vitaminen
• Lichamelijke klachten door te weinig of te veel mineralen
• Acute diarree bij volwassenen