Hyperthyreoïdie: Overmatig actieve (overactieve) schildklier

Hyperthyreoïdie: Overmatig actieve (overactieve) schildklier De schildklier is een belangrijk orgaan van het endocriene systeem. De vlindervormige klier ligt aan de voorzijde van de nek waar de sleutelbeenderen samenkomen. De schildklier is belangrijk want dit geeft namelijk hormonen vrij die nodig zijn voor de stofwisseling (metabolisme) in het lichaam. Hyperthyreoïdie (hyperthyroïdie) is een aandoening waarbij de schildklier te veel van het schildklierhormoon “thyroxine” produceert. Bij een overmatig actieve schildklier is de stofwisseling versneld. Hierdoor zijn vele lichaamsstructuren getroffen, en ontstaan problemen met de beweging, de hartslag, het zenuwstelsel, het gewicht, de lichaamstemperatuur, de huid, … Verschillende behandelingsopties zijn beschikbaar. Artsen gebruiken medicijnen of een operatie om de overproductie van schildklierhormonen af te remmen. De prognose is voor de meeste patiënten met hyperthyreoïdie veelal goed.

Epidemiologie overactieve schildklier

Hyperthyreoïdie is een veelvoorkomende aandoening. Ongeveer 2-5% van alle vrouwen zijn op een bepaald moment in het leven aangetast door de overmatig werkende schildklier, meestal tussen de leeftijd van twintig en veertig jaar. Ook mannen zijn aangetast, maar dit wel vijf à tien keer minder dan vrouwen. Bijna alle gevallen (> 99%) zijn het gevolg van een intrinsieke schildklierziekte. Zeer zelden veroorzaakt een probleem met de hypofyse een overmatig werkende schildklier.

Hyperthyreoïdie komt soms voor tijdens de zwangerschap / Bron: PublicDomainPictures, PixabayHyperthyreoïdie komt soms voor tijdens de zwangerschap / Bron: PublicDomainPictures, Pixabay

Oorzaken te snel werkende schildklier

De schildklier maakt thyroxine (T4) en triiodothyronine (T3) aan die een belangrijke rol spelen in de lichaamsfuncties. Als de schildklier te veel T3 of T4 aanmaakt, is sprake van hyperthyreoïdie.

De meest voorkomende oorzaak van hyperthyreoïdie is de ziekte van Graves. Bij deze erfelijke auto-immuunaandoening die vaker voorkomt bij vrouwen, produceert het lichaam het antilichaam thyroïdstimulerend immunoglobuline (TSI). TSI zorgt ervoor zorgt dat de schildklier te veel schildklierhormoon aanmaakt.

Hyperthyroïdie is soms ook te wijten aan een toxische nodulair of multinodulair kropgezwel. Dit gezwel dat zich in de schildklier bevindt, bevat klompjes of knobbeltjes waardoor de schildklier overmatige hoeveelheden schildklierhormonen produceert. Bovendien veroorzaakt een ontsteking van de schildklier (thyreoïditis) als gevolg van een virus of een probleem met het immuunsysteem tijdelijk symptomen van hyperthyroïdie. Een andere oorzaak van hyperthyreoïdie is het consumeren van te veel jodium (via voedingsmiddelen of supplementen), of het gebruiken van medicijnen die jodium (zoals amiodaron) bevatten.

Ten slotte ervaren sommige vrouwen hyperthyroïdie tijdens de zwangerschap (zwangerschapsdiabetes) of in het eerste jaar na de bevalling.

Enkele andere ziekten en medische behandelingen veroorzaken hyperthyreoïdie zoals:
  • een metastatisch (uitgezaaid) gedifferentieerd schildkliercarcinoom
  • een snel werkend ovarieel teratoom (struma ovarii: eierstoktumor met buikpijn en bekkenpijn)
  • een solitaire giftige knobbel / adenoom (meestal goedaardige klierweefselgezwel)
  • goedaardige gezwellen van de schildklier of hypofyse (zeldzaam)
  • medische beeldvormende onderzoeken met contrastvloeistof (jodium) (zeldzaam en alleen als de patiënt een schildklierprobleem heeft)
  • radiotherapie
  • sommige tumoren van de testes of ovaria (zeldzaam)
  • thyreotoxicose factitia

Symptomen aan vele lichaamsfuncties

De symptomen zijn zeer variabel en veelal zijn meerdere lichaamsfuncties getroffen. Bij ouderen komen weinig, subtiele of soms zelfs geen symptomen voor. Dit komt omdat veel ouderen bètablokkers nemen (geneesmiddelen tegen een hoge bloeddruk) en deze vele symptomen van hyperthyreoïdie maskeren. Hartgerelateerde problemen komen bij ouderen echter toch vaker voor dan bij jongeren. Jongere patiënten hebben meer duidelijke symptomen zoals bijvoorbeeld, angst, hyperactiviteit en tremor (bevingen). Patiënten met de ziekte van Graves hebben vaak meer uitgesproken symptomen dan patiënten met thyreotoxicose uit andere oorzaken. Bij deze patiënten komen ook meer oogproblemen voor dan bij andere oorzaken van een overactieve schildklier.

Veelvoorkomende symptomen zijn onder meer:

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts bemerkt bij het lichamelijk onderzoek bevingen aan de handen, een hoge systolische bloeddruk (het eerste getal in een bloeddrukmeting), een vergrote schildklier, een verhoogde hartslag, een zwelling of ontsteking rond de ogen, wijzigingen aan huid, haar en nagels en zeer sterke reflexen.

Diagnostisch onderzoek

Hyperthyreoïdie is vaak klinisch duidelijk, maar de behandeling stelt de arts nooit in zonder biochemische bevestiging. De arts voert bijgevolg een bloedonderzoek uit waarbij hij de hoeveelheid van de schildklierhormonen TSH, T3 en T4 meet. Daarnaast meet de arts ook het cholesterol- en glucosegehalte. Beeldvormende onderzoeken van de schildklier zijn ook nodig zoals een schildklierscan met radioactief jodium en een echografie van de schildklier.

Diverse medicijnen zijn beschikbaar voor een overactieve schildklier / Bron: Stevepb, PixabayDiverse medicijnen zijn beschikbaar voor een overactieve schildklier / Bron: Stevepb, Pixabay

Behandeling via medicatie of operatie

De behandeling van een overmatig werkende schildklier is afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de symptomen. De behandeling van een te snel werkende schildklier bestaan uit zowel medicijnen als een operatie.

Medicijnen

De gebruikte medicijnen remmen de schildklierwerking af. Deze medicijnen zijn gekend onder diverse synoniemen zoals:
  • antithyroïd geneesmiddelen
  • thyreoinhibitoren
  • thyreo-inhibitoren
  • thyreostatica

Ook radioactief jodium is inzetbaar. Dit geneesmiddel remt de overmatige hormoonproductie af en vernietigt de schildklier.

Daarnaast zet de arts bètablokkers in om de symptomen te behandelen (snelle hartslag, trillen, zweten, en angst) totdat de hyperthyreoïdie onder controle staat.

Operatie

Soms is een operatie nodig waarbij de chirurg de volledige of een gedeelte van de schildklier verwijdert.

Levenslange vervangingstherapie met pillen is nodig wanneer de arts de schildklier operatief verwijdert of wanneer de schildklier vernietigd is met radioactief jodium.

Prognose overmatig actieve schildklier

Hyperthyreoïdie is behandelbaar. Sommige oorzaken verdwijnen zonder behandeling. Hyperthyreoïdie die te wijten is aan de ziekte van Graves, verergert meestal. Dit kent vele complicaties, waarvan sommige ernstig zijn en de levenskwaliteit aantasten.

Complicaties hyperthyreoïdie

Een schildkliercrisis (thyrotoxische crisis) is een plotselinge verslechtering van de symptomen van hyperthyreoïdie die optreden in combinatie met een infectie of stress. Koorts, een delirium (acute verwardheid met wijzigingen in de hersenfunctie), een snelle pols, een verminderde alertheid en buikpijn zijn hierbij mogelijk. Bij een schildkliercrisis moet de patiënt meteen naar het ziekenhuis.

Andere complicaties van een overactieve schildklier zijn:

Lees verder

© 2017 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Overactieve schildklier: symptomen, oorzaak en behandelingOveractieve schildklier: symptomen, oorzaak en behandelingOveractieve schildklier symptomen zijn onder meer rusteloosheid, gejaagdheid; overmatige activiteit; prikkelbaarheid/agi…
Hyperthyreoïdie: een overactieve schildklierHyperthyreoïdie: een overactieve schildklierHyperthyreoïdie is een aandoening waarbij de schildklier te actief functioneert en te veel van het schildklierhormoon th…
Ziekte van Graves: Auto-immuunziekte van de schildklierDe ziekte van Graves is een auto-immuunziekte, waarbij de schildklier te snel werkt. Doordat het immuunsysteem de eigen…
Hyperthyreoïdie: teveel aan schildklierhormoonHyperthyreoïdie: teveel aan schildklierhormoonHyperthyreoïdie komt voor wanneer de schildklier te snel werkt. De schildklier produceert dan een teveel aan schildklier…

Hyperparathyroïdie: Overactieve bijschildklierHyperparathyroïdie: Overactieve bijschildklierHyperparathyroïdie (hyperparathyreoïdie, parathyreotoxicose) is een aandoening waarbij de bijschildklieren teveel parath…
Hypogonadisme: Onvoldoende ontwikkeling van geslachtsklierenHypogonadisme: Onvoldoende ontwikkeling van geslachtsklierenHypogonadisme ontstaat wanneer de geslachtsklieren in het lichaam weinig of geen hormonen produceren. Bij mannen betreft…
Bronnen en referenties
  • Geraadpleegd op 19 februari 2017:
  • Causes, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hyperthyroidism/basics/causes/con-20020986
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Complications, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hyperthyroidism/basics/complications/con-20020986
  • Definition, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hyperthyroidism/basics/definition/con-20020986
  • Hyperthyroidism Overview, https://www.endocrineweb.com/conditions/hyperthyroidism/hyperthyroidism-overview-overactive-thyroid
  • HYPERTHYROIDISM, boek: Clinical Medicine, Door: Parveen Kumar, Michael Clark, Uitgever: Elsevier, ISBN: 9780702029936, blz. 987-989
  • Hyperthyroidism, https://medlineplus.gov/ency/article/000356.htm
  • Overactive Thyroid (Hyperthyroidism), http://www.webmd.com/women/overactive-thyroid-hyperthyroidism#1
  • Overview, http://emedicine.medscape.com/article/121865-overview#showall
  • Symptoms, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hyperthyroidism/basics/symptoms/con-20020986
  • Afbeelding bron 1: PublicDomainPictures, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Frankieleon, Flickr (CC BY-2.0)
  • Afbeelding bron 3: Stevepb, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 06-04-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 14
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.