Oogontsteking: Oorzaken en symptomen van ontstoken ogen

Een oogontsteking (ook wel oculaire ontsteking genoemd) is een aandoening waarbij één of meerdere delen van het oog gezwollen, rood, warm en pijnlijk zijn. Dit kan leiden tot problemen met het gezichtsvermogen. Oogontstekingen kunnen ontstaan door allergische reacties, auto-immuunaandoeningen, infecties, letsel of irritatie. Naast de ontsteking kunnen symptomen zoals oogafscheiding, een vastgeplakt oog en jeuk optreden. Een correcte diagnose is cruciaal om complicaties te voorkomen. Vaak kunnen zelfzorgmaatregelen de ontsteking verlichten, maar in sommige gevallen is medische behandeling nodig, afgestemd op de onderliggende oorzaak.

• Oorzaken van oogontsteking
• Indeling van oogontstekingen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling bij ontstoken oog of ogen
• Prognose van de ontsteking van het oog of de ogen
• Complicaties van oogontstekingen
• Preventie van oogontstekingen

Oorzaken van oogontsteking

Een oogontsteking kan verschillende oorzaken hebben, waaronder:

• allergische reacties
• auto-immuunziekten
• ooginfecties
• oogletsels
• oogirritatie

Allergische reacties

Het lichaam kan reageren op stoffen zoals stof, pollen en gras, wat leidt tot oogontsteking. Andere allergenen kunnen medicijnen, bepaalde voedingsmiddelen en insectenbeten zijn. Voorbeelden van allergische oogontstekingen zijn allergische conjunctivitis, een vorm van oogbindvliesontsteking veroorzaakt door allergieën.

Auto-immuunziekten

Soms is een oogontsteking een symptoom van een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem de eigen oogweefsels aanvalt. Enkele voorbeelden zijn:

• Sjögren-syndroom (aandoening van ogen, mond en keel)
• Stevens-Johnson-syndroom (reactie op medicatie of infectie)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• sarcoïdose (aandoening die huid, longen, ogen en zenuwstelsel kan beïnvloeden)
• ziekte van Behçet (aandoening met zweren en uveïtis)

Ooginfecties

Infecties kunnen ontstaan door slechte hygiëne, waardoor bacteriën, virussen of schimmels de ogen kunnen infecteren. Veelvoorkomende ooginfecties zijn:

• bacteriële conjunctivitis (oogbindvliesontsteking door bacteriën)
• oculaire rosacea (droge, rode, jeukende ogen en ooginfecties)
• onchocerciasis (infectieziekte met symptomen aan huid en ogen)
• ziekte van Lyme (bacteriële infectie die ook de ogen kan aantasten)

Oogletsels

Het oog kan verwond worden door trauma, zoals stomp trauma, hoornvliesletsel, blootstelling aan irriterende stoffen of oogkasfracturen. Deze verwondingen kunnen leiden tot ontsteking.

Oogirritatie

Het dragen van contactlenzen kan leiden tot irritatie en ontsteking, vooral als de lenzen niet goed worden onderhouden.

Indeling van oogontstekingen

Het oog bestaat uit drie lagen: de retina (netvlies), de uvea (middelste laag) en de sclera (buitenste laag). Oogontstekingen kunnen verschillende delen van het oog aantasten:

• anterior uveïtis
• chorioretinitis (ontsteking van het vaatvlies en netvlies)
• dacryoadenitis (ontsteking van de traanklier)
• dacryocystitis (ontsteking van de traanzak)
• endoftalmitis (ernstige ontsteking van de oogbol)
• episcleritis (ontsteking tussen oogbindvlies en sclera)
• intermediaire uveïtis (ontsteking van het glasvocht)
• iritis (ontsteking van de iris)
• posterieure uveïtis (ontsteking van het netvlies en vaatvlies)
• preseptale en orbitale cellulitis
• scleritis (ernstige ontsteking van de sclera)
• sympathische oogontsteking (vorm van uveïtis)

Symptomen

De symptomen van een oogontsteking kunnen variëren afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de ontsteking. Veel voorkomende symptomen zijn:

• oogpijn
• roodheid van het oog
• rode oogleden
• zwelling van het oog en/of de oogleden
• tranende ogen
• blefarospasme (kramp in het ooglid)
• brandende ogen
• chemosis (zwelling van het oogbindvlies)
• corneaoedeem (zwelling van het hoornvlies)
• droge ogen
• kneuzing op de oogleden
• oogafscheiding
• een vastgeplakt oog
• fotofobie (verhoogde gevoeligheid voor licht)
• wazig gezichtsvermogen
• floaters (vlekken in het zicht)
• hoofdpijn
• jeukende ogen
• madarose (verlies van wenkbrauwen en/of wimpers)
• metamorfopsie (vervormd zicht)
• miosis (vernauwde pupillen)
• overmatig knipperen
• exoftalmie (vooruitstekende ogen)
• wallen onder de ogen

Andere symptomen kunnen algemene zwelling van het lichaam, ademhalingsproblemen of veranderingen in bewustzijn omvatten.

Diagnose en onderzoeken

Alarmtekens

Een oogontsteking kan wijzen op ernstige aandoeningen zoals anafylaxie, orbitale cellulitis of een hoornvlieszweer. Medische hulp is dringend nodig bij een onverklaarbare of langdurige ontsteking (langer dan vier dagen), bij oogletsels of bij symptomen zoals ernstige zwelling van het ooglid, ademhalingsproblemen of een plotselinge verandering in het gezichtsvermogen.

Diagnostisch onderzoek

De oogarts zal beginnen met een uitgebreide bespreking van de klachten en de medische geschiedenis van de patiënt. Vervolgens worden verschillende oogonderzoeken uitgevoerd. Met een spleetlamp worden de ogen onderzocht. Om de achterkant van het oog te bekijken, worden de pupillen vergroot met mydriatica (pupilverwijdende oogdruppels). Daarna voert de oogarts met een oftalmoscoop een fundoscopie uit. Ook wordt meestal een tonometrie (drukmeting van het oog) uitgevoerd en worden oogvloeistoffen (traanvocht of andere afscheidingen) getest. Bij vermoeden van een auto-immuunziekte of infectie kan aanvullende bloed- of beeldvorming worden aangevraagd, zoals een CT-scan of MRI-scan.

Behandeling bij ontstoken oog of ogen

De behandeling van een oogontsteking hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. In geval van oogtrauma is EHBO en andere medische hulp essentieel. Afhankelijk van de oorzaak kunnen verschillende behandelingsopties nodig zijn, van medicatie tot medische ingrepen zoals oogbehandelingen of -operaties. Soms kunnen eenvoudige aanpassingen in levensstijl al voldoende zijn om de ontsteking te verlichten of te voorkomen. In veel gevallen is een ontsteking echter kortdurend en kan het vanzelf genezen zonder medische behandeling.

Zelfzorg

Ooghygiëne
Het is cruciaal om de oogleden dagelijks te reinigen, bij voorkeur 's ochtends en 's avonds. Gebruik hiervoor een schone, natte katoenen doek en veeg voorzichtig van buiten naar binnen. Het aanbrengen van een warme, natte doek op de ogen kan helpen om de symptomen van een ontstoken oog te verlichten. Vermijd contactlenzen tijdens een ontsteking, omdat deze de symptomen kunnen verergeren. Indien oogdruppels worden gebruikt, wacht dan minimaal acht uur voordat contactlenzen weer worden ingebracht. Het dragen van een zonnebril kan helpen om vuil en stof uit de ogen te houden en beschermt tegen schadelijke UV-stralen en fotofobie (lichtschuwheid).

Voeding
Een gezond dieet kan bijdragen aan het verminderen van ontstekingen. Belangrijke voedingsstoffen zijn:

• Antioxidanten zoals vitamine A (te vinden in donkergroene bladgroenten en oranje of rode groenten en fruit), vitamine C (aanwezig in citrusvruchten en groenten zoals broccoli en spruitjes), en vitamine E (te vinden in volle granen en oliën).
• Essentiële vetzuren, zoals omega-3-vetzuren (aanwezig in vette vis zoals zalm, forel, sardines, makreel en tonijn) en omega-3 supplementen.
• Kruiden zoals curcumin (afkomstig uit kurkuma), hete peper, rozemarijn, oregano en gember.

Professionele medische behandeling

Corticosteroïden
Corticosteroïden zijn krachtige medicijnen die ontstekingen verminderen. Deze worden vaak voorgeschreven in de vorm van oogdruppels bij aandoeningen zoals uveïtis of na een oogoperatie. Het gebruik van corticosteroïden bij conjunctivitis (oogbindvliesontsteking) is meestal niet aanbevolen vanwege de risico's op ernstige bijwerkingen zoals blindheid. In geval van postoperatieve zorg kunnen antibiotica ook voorgeschreven worden om infecties te voorkomen en ontstekingen te verminderen. Het is belangrijk de voorgeschreven oogdruppelrichtlijnen strikt op te volgen. Corticosteroïden worden meestal voor een korte periode toegepast (de eerste 24 tot 48 uur) en vervolgens minder frequent, afhankelijk van de voortgang van de ontsteking. Langdurig gebruik kan het risico verhogen op glaucoom (verhoogde oogdruk) en cataract (staar).

Niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s)
NSAID’s zijn geneesmiddelen die ontstekingen en pijn verlichten. Ze kunnen nuttig zijn bij oogontstekingen na een operatie of laserbehandeling. Een veelvoorkomend voorbeeld is ibuprofen.

Andere geneesmiddelen voor pijnlijke of geïrriteerde ogen
Voor symptomen zoals pijn, roodheid of irritatie door stof, rook of chloor in zwembaden, zijn er verschillende vrij verkrijgbare oogdruppels beschikbaar. Oogstress en irritatie veroorzaakt door allergieën zoals hooikoorts kunnen worden verlicht met antihistaminica-oogdruppels.

Laserbehandelingen
Bij sommige vormen van oogontsteking, zoals ernstige uveïtis, kunnen laserbehandelingen worden ingezet om ontstekingen te verminderen of complicaties te voorkomen.

Fysiotherapie en revalidatie
Na een ernstige oogontsteking kan fysiotherapie of revalidatie nuttig zijn om de functie en het gezichtsvermogen te herstellen. Dit kan helpen bij het verbeteren van het coördinatievermogen en de visuele prestaties.

Ondersteuning en follow-up
Regelmatige follow-up met een oogarts is belangrijk om de voortgang van de behandeling te monitoren en eventuele bijwerkingen of complicaties tijdig te identificeren. Patiënten kunnen ook baat hebben bij ondersteuning van een optometrist of een gespecialiseerde oogtherapeut.

Prognose van de ontsteking van het oog of de ogen

De prognose voor oogontstekingen varieert. In de meeste gevallen kan het gezichtsvermogen worden hersteld met behulp van zelfzorgmaatregelen, medicatie en/of medische behandelingen. Soms kan de voortgang van een ontsteking worden vertraagd om te voorkomen dat het gezichtsvermogen verder achteruitgaat. Hoewel permanente gezichtsverlies zeldzaam is, kan dit in sommige gevallen optreden, vooral bij ernstig oogtrauma. In extreme gevallen kan een chirurgische ingreep zoals enucleatie (het verwijderen van het oog) noodzakelijk zijn.

Complicaties van oogontstekingen

Glaucoom

Langdurig gebruik van corticosteroïden kan leiden tot verhoogde oogdruk, wat glaucoom kan veroorzaken. Dit kan schade aan de oogzenuw en mogelijk verlies van gezichtsvermogen veroorzaken.

Cataract

Chronisch gebruik van corticosteroïden kan ook bijdragen aan de ontwikkeling van cataract (staar), een aandoening waarbij de ooglens troebel wordt, wat het gezichtsvermogen beïnvloedt.

Enucleatie

In ernstige gevallen van oogtrauma of ernstige ontsteking kan een chirurgische ingreep zoals enucleatie (het verwijderen van het oog) noodzakelijk zijn om verdere complicaties te voorkomen.

Chroniciteit of recidief

Sommige oogontstekingen kunnen chronisch worden of terugkeren ondanks behandeling, wat kan leiden tot aanhoudende symptomen en het risico op blijvende schade aan het oog.

Ooginfecties

Onjuiste toepassing van oogdruppels of -zalf kan leiden tot secundaire ooginfecties, vooral bij een verminderde weerstand of onhygiënische omstandigheden.

Preventie van oogontstekingen

Goede ooghygiëne

Houd de oogleden en het oogoppervlak schoon door regelmatig de oogleden te reinigen met een schone, natte doek. Dit helpt om vuil en bacteriën te verwijderen die ontstekingen kunnen veroorzaken.

Vermijden van contactlenzen tijdens ontsteking

Als je last hebt van een oogontsteking, vermijd dan het dragen van contactlenzen om verdere irritatie en verergering van de ontsteking te voorkomen.

Bescherming tegen UV-stralen

Draag een zonnebril met UV-bescherming om je ogen te beschermen tegen schadelijke zonnestralen en om te voorkomen dat je ogen verder geïrriteerd raken door externe factoren.

Vermijd blootstelling aan stof en rook

Probeer blootstelling aan stof, rook en andere irriterende stoffen te vermijden, omdat deze de symptomen van een oogontsteking kunnen verergeren.

Gezonde voeding

Consumeer een dieet rijk aan

• antioxidanten, essentiële vetzuren zoals omega-3-vetzuren, en kruiden die ontstekingen kunnen helpen verminderen en de gezondheid van de ogen bevorderen.

Regelmatige oogcontroles

Onderga regelmatig oogonderzoeken om oogproblemen vroegtijdig te detecteren en te behandelen, wat kan helpen om ernstige ontstekingen en complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Gezwollen ogen & oogleden: Oorzaken, symptomen & behandeling
• Ooginfecties door bacteriën, schimmels en virussen
• Rode ogen (bloeddoorlopen ogen): Oorzaken en behandelingen
• Rode oogleden: Oorzaken, symptomen & behandeling
• Oogpijn: Oorzaken van pijnlijk oog of pijnlijke ogen