Dacryocystitis: Ontsteking van de traanzak van het oog

Dacryocystitis is een aandoening waarbij de traanzak van het oog ontstoken raakt. Deze aandoening kan zowel bij zuigelingen als bij volwassenen ouder dan veertig jaar optreden. Dacryocystitis ontstaat meestal door een verstopte traanbuis (de traanafvoergang naar de neus), waardoor bacteriën niet uit het lichaam kunnen worden afgevoerd en zich ophopen in de traanzak, wat leidt tot ontsteking. Hoewel de ontsteking vaak acuut is, kan de aandoening ook chronisch worden met terugkerende infecties. Er zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar, zoals warmtekompressen, medicatie en in sommige gevallen chirurgie.

• Epidemiologie van dacryocystitis
• Oorzaken: Verstopping van de traanbuis
• Symptomen van acute en chronische dacryocystitis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van dacryocystitis
• Prognose
• Complicaties van dacryocystitis
• Preventie van dacryocystitis

Epidemiologie van dacryocystitis

Dacryocystitis komt minder vaak voor bij mensen met een donkere huidkleur omdat de ductus ostium (afvoeropening) in de neus bij hen groter is. Bovendien is de traanafvoergang bij deze groep vaak korter en rechter dan bij mensen met een lichte huid. Bij volwassenen komt dacryocystitis vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, waarschijnlijk vanwege een smal afvoerkanaal. Aangeboren dacryocystitis komt met gelijke frequentie voor bij beide geslachten. De aandoening komt voor in twee leeftijdscategorieën: zuigelingen en volwassenen ouder dan veertig jaar. Acute dacryocystitis bij pasgeborenen is zeldzaam (minder dan 1% van alle pasgeborenen). Verworven dacryocystitis komt voornamelijk voor bij vrouwen boven de veertig, met een piekincidentie tussen de zestig en zeventig jaar.

Oorzaken: Verstopping van de traanbuis

Dacryocystitis ontstaat meestal door een obstructie (verstopping) van de ductus nasolacrimalis (de traanafvoergang naar de neus). Deze obstructie kan ontstaan door een idiopathische inflammatoire stenose (primair verworven obstructie van de ductus nasolacrimalis), waarbij een vernauwing door ontsteking optreedt. Daarnaast kan een traanzakontsteking secundair ontstaan door trauma, infecties, ontstekingen, gezwellen of mechanische obstructies (secundaire verworven obstructie van het traandrainagesysteem). Deze obstructie leidt tot een ophoping van tranen in een afgesloten traandrainagesysteem, wat bacteriële groei en ontsteking veroorzaakt. Mogelijke oorzaken van een verstopping van de traanbuis zijn onder andere:

• Adenoïden (neusamandelen)
• Atrofische rhinitis sicca
• Bacteriële infecties zoals tuberculose, syfilis, trachoom, Staphylococcus epidermidis (meest voorkomende), Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa (infectie bij verzwakte personen), Escherichia coli, Pneumococcus, Propionibacterium acnes, Mycobacterium fortuitum
• Difterie (besmettelijke bacteriële infectie van keel en luchtwegen)
• De ziekte van Wegener
• Eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid) van de neusgaten
• Ethmoidale tumor
• Nasale tumor
• Een traansteen
• Oogtrauma
• Ethmoïdale mucocele
• Hypertrofische rhinitis
• Mazelen (virale infectie met symptomen aan de ogen zoals oogbindvliesontsteking en huiduitslag)
• Nasaal septum abces
• Nasaal trauma
• Nasale mucosale infectie
• Purulente rhinitis
• Rhinitis fibrinosa
• Rhinitis ozaenosa
• Rinolithiasis
• Roodvonk (bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag)
• Sarcoïdose
• Schimmelinfecties zoals Candida albicans, Aspergillus niger
• Septumafwijking (afwijkend neustussenschot)
• Sinusitis (bovenkaak en ethmoïdaal)
• Syfilitische rhinitis
• Vasomotorische rhinitis
• Vergrote inferieure turbinate
• Virale infectie: Besmettelijke klierkoorts
• Voorhoofdsholte neoplasma
• Vreemd lichaam in de neus

Symptomen van acute en chronische dacryocystitis

Meestal is slechts één oog getroffen door dacryocystitis. Het is zeldzaam dat beide ogen worden aangetast.

Acute dacryocystitis

Acute dacryocystitis ontstaat plotseling, vaak in het kader van een verkoudheid, en uit zich door pijn, roodheid en zwelling in de omgeving boven de traanzak. Er vormt zich een pijnlijke, rode knobbel tussen de ogen en de neus. Acute dacryocystitis gaat vaak gepaard met een oogbindvliesontsteking (conjunctivitis), wat meestal het gevolg is van de ophoping van toxische afvalstoffen op het oogoppervlak. Soms worden symptomen zoals koorts en vermoeidheid waargenomen. Ernstigere complicaties van acute dacryocystitis kunnen een verspreiding naar de oogkas met de vorming van een abces en orbitale cellulitis omvatten. In dergelijke gevallen zijn de oogleden vaak volledig gesloten en kan het abces spontaan barsten, wat mogelijk leidt tot blindheid.

Chronische dacryocystitis

Chronische dacryocystitis wordt gekenmerkt door de ophoping van etter of slijm in de traanzak, wat leidt tot tranenvloed. Deze vorm van traanzakontsteking gaat vaak gepaard met een oogbindvliesontsteking.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig en diagnostisch onderzoek

De diagnose wordt meestal klinisch gesteld. De oogarts ontdekt tijdens een uitgebreid oogonderzoek rode zwellingen ter hoogte van de binnenste ooghoeken van de neus. Een bloedonderzoek kan leukocytose aantonen, wat duidt op een verhoogd aantal witte bloedcellen. Dacryocystografie en dacryoscintigrafie kunnen nuttig zijn om anatomische afwijkingen te identificeren. Ook een CT-scan kan waardevolle informatie verschaffen. Verder wordt de traanafscheiding gemeten met de Schirmer-test. Een nasale endoscopie kan worden uitgevoerd om neusafwijkingen uit te sluiten.

Differentiële diagnose

Diverse aandoeningen kunnen symptomen vertonen die lijken op die van dacryocystitis. Deze moeten worden uitgesloten bij de differentiële diagnose:

• Aangeboren afwijkingen van de traanafvoergang
• Actinomycose (bacteriële infectie met ettering en zwelling van het bekken, de darmen, de hals en het gezicht en de longen)
• Acute ethmoïdale sinusitis
• Alacrima (gebrek aan tranenvorming)
• Allergische rinitis
• Bacteriële conjunctivitis
• Basocellulair carcinoom aan de oogleden
• Blefaritis
• Canaliculaire laceratie
• Cellulitis (huidinfectie met pijnlijke, rode en gezwollen huid)
• Chalazion
• Conjunctivamelanoom
• Ectropion
• Plaveiselcelcarcinoom van het ooglid
• Sinonasale tumor
• Traanzaktumor
• Episcleritis
• Geïnfecteerde atheroomcyste
• Hoofdpijn
• Neonatale conjunctivitis
• Optische neuropathie
• Orbitale cellulitis
• Preseptale cellulitis
• Primaire aangeboren glaucoom
• Sarcoïdose

Behandeling van dacryocystitis

Aangeboren dacryocystitis kan worden behandeld met warmtekompressen, antibiotica en traanzakmassage. Bij acute dacryocystitis met orbitale cellulitis is ziekenhuisopname met intraveneuze (IV) antibiotica noodzakelijk. Warmtecompressen kunnen nuttig zijn bij acute dacryocystitis. Voor de chronische vorm worden vaak steroïde oogdruppels aanbevolen, waarbij de juiste oogdruppelrichtlijnen gevolgd moeten worden. Zowel bij acute als chronische dacryocystitis kan in sommige gevallen een dacryocystorhinostomie (chirurgische ingreep) noodzakelijk zijn.

Prognose

De prognose bij acute dacryocystitis is meestal gunstig, met zeldzame gevallen van ernstige morbiditeit of mortaliteit. Mogelijke complicaties zijn onder andere een traanzakabces en de verspreiding van de infectie. Chronische dacryocystitis leidt ook zelden tot ernstige morbiditeit, tenzij een systemische ziekte de ontsteking veroorzaakt. Complicaties zoals conjunctivitis en infectie kunnen optreden.

Complicaties van dacryocystitis

Aangeboren dacryocystitis kan ernstige gevolgen hebben en vereist snelle behandeling om ernstige complicaties te voorkomen. Zonder adequate behandeling kan dacryocystitis leiden tot hersenabces (opstapeling van pus in de hersenen), meningitis (ontsteking van de hersenvliezen met hoofdpijn, koorts en een stijve nek) en sepsis (bloedvergiftiging door een overmatige reactie van het immuunsysteem op ziektekiemen). Orbitale cellulitis is een zeldzame, maar ernstige complicatie, vaak geassocieerd met acute en congenitale dacryocystitis. Bij deze complicatie kan de patiënt last hebben van een ontstoken en pijnlijk oog (oogpijn), met abnormale oogbewegingen, een afwijkende pupil en verminderde gezichtsscherpte. Massale zwelling en roodheid rond de oogkas kunnen optreden wanneer de ontsteking zich verspreidt. Bij het doorbreken van een abces kan een traanzakfistel ontstaan, een abnormale verbinding tussen de huid en een holte. In sommige gevallen kan dacryocystitis fataal zijn.

Preventie van dacryocystitis

Preventie van dacryocystitis richt zich op het vermijden van factoren die kunnen bijdragen aan de verstopping van de traanbuis en het voorkomen van infecties. Enkele preventieve maatregelen zijn:

• Goede hygiëne: Zorg voor een goede hygiëne rond de ogen en neus om de kans op infecties te verminderen. Dit omvat regelmatig handen wassen en het vermijden van aanraking van het gezicht met ongewassen handen.
• Vroegtijdige behandeling van infecties: Behandel eventuele infecties van de neus of sinussen snel en adequaat om te voorkomen dat ze zich uitbreiden naar de traanbuis.
• Behandeling van chronische aandoeningen: Personen met chronische aandoeningen zoals eczeem of vasomotorische rhinitis moeten deze aandoeningen goed beheren om het risico op dacryocystitis te verminderen.
• Vermijden van irritatie: Vermijd blootstelling aan irriterende stoffen zoals rook of chemische dampen die de neus en ogen kunnen irriteren en bijdragen aan een verstopping van de traanbuis.
• Regelmatige oogonderzoeken: Voor mensen met een verhoogd risico (bijvoorbeeld ouderen of mensen met chronische aandoeningen) kunnen regelmatige oogonderzoeken helpen om vroege tekenen van dacryocystitis te detecteren en te behandelen.
• Preventie van trauma: Bescherm de ogen tegen letsel en trauma dat de traanafvoergang kan beschadigen en mogelijk tot verstopping kan leiden.
• Behandeling van congenitale afwijkingen: Voor zuigelingen met aangeboren afwijkingen in de traanbuis kan een vroege behandeling helpen bij het voorkomen van dacryocystitis. Dit kan het uitvoeren van traanzakmassage of andere aanbevelingen van een arts omvatten.
• Vaccinatie: Zorg ervoor dat kinderen de aanbevolen vaccinaties krijgen om ziekten zoals mazelen te voorkomen, die de traanbuis kunnen beïnvloeden.

Deze maatregelen kunnen helpen bij het verminderen van de kans op het ontwikkelen van dacryocystitis en zorgen voor een gezonde oog- en neusholte.