Schirmertest: Onderzoek traanproductie oog of ogen

Soms is de traanvloeistof niet van voldoende kwaliteit, worden er te weinig tranen aangemaakt of zijn er verstoppings- of andere problemen waardoor een patiënt droge ogen krijgt. En soms traant een patiënt te veel en heeft hij tranende ogen. Met de Schirmertest bepaalt de oogarts of het oog te weinig, voldoende of te veel tranen produceert om het oog vochtig te houden. Het is een eenvoudige en pijnloze test die snel klaar is en voornamelijk gebruikt wordt bij de diagnose van droge ogen.

• Voorbereiding onderzoek
• Onderzoek traanproductie van het oog
• Resultaten: Droge ogen, tranende ogen
• Risico's
• Na het onderzoek
• Epidemiologie van droge ogen
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Voorbereiding onderzoek

Het onderzoek gebeurt poliklinisch. De patiënt mag met andere woorden meteen naar huis na het onderzoek. De patiënt verwijdert voor het onderzoek zijn contactlenzen.

Onderzoek traanproductie van het oog

De oogarts plaatst een papierstrookje (stripje) in de ooghoeken van elk oog, tussen het oog en het onderste ooglid. Hiervoor dient hij het onderste ooglid een beetje naar beneden te trekken. Mogelijk geven de strookjes een brandend en/of schurend gevoel, maar doordat de patiënt de ogen openhoudt en knippert wanneer het nodig is, weet de oogarts hoe de ogen tranen bij prikkeling.

Soms dient de arts de test nog eens uit te voeren. Om te beginnen krijgt de patiënt dan wel verdovende oogdruppels toegediend in beide ogen. Dit doet de oogarts omdat de patiënt anders mogelijk gaat tranen bij de test. Zonder verdovende druppels vinden patiënten de papierstrookjes vaak irriterend of geven ze een licht ongemakkelijk gevoel. De oogdruppels prikken of branden soms even, maar dit verdwijnt snel. De patiënt blijft hierdoor goed zien. Een mogelijk nadeel van het gebruik van verdovende oogdruppels is dat dit de onderzoeksresultaten kan beïnvloeden.

De oogarts test in beide gevallen beide ogen tegelijkertijd. Soms is de werkwijze verschillend, maar meestal dient de patiënt zijn ogen gedurende vijf minuten zachtjes te sluiten. Het is wel belangrijk om dit zacht te doen, want wanneer hij de ogen met te veel druk sluit, levert dit abnormale onderzoeksresultaten op. Na vijf minuten verwijdert de arts de papierstrookjes en meet hij de vochtigheid.

Resultaten: Droge ogen, tranende ogen

Als een patiënt meer dan tien mm vocht op het filterpapier heeft na vijf minuten, betekent dit dat hij een normale traanproductie heeft. Beide ogen hebben gewoonlijk een gelijke traanproductie.

Droge ogen

Droge ogen kunnen voortvloeien uit:

• blefaritis
• hormonale veranderingen (bij het begin van de menopauze)
• hoornvlieszweren en ooginfecties
• klimaatveranderingen (of seizoensgebonden veranderingen)
• leukemie
• lymfoom
• medicijnen (bijvoorbeeld via de mond ingenomen anticonceptiva, antihistaminica en bètablokkers)
• ooginfecties (bijvoorbeeld conjunctivitis, de medische term voor oogbindvliesontsteking)
• ooglasercorrectie zoals LASIK of fotorefractieve keratectomie (PRK)
• ooglid- of aangezichtschirurgie
• reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen)
• Sjögren-syndroom (een auto-immuunaandoening)
• veroudering
• vitamine A-tekort
• zenuwaandoeningen zoals familiale disautonomie

Tranende ogen

Mogelijke oorzaken van tranende ogen zijn:

• allergieën
• complicaties van droge ogen
• een sterke emotionele reactie (huilen)
• infecties
• ingegroeide wimpers
• irritatie van het oog (van verdwaalde wimpers of ander vuil)
• klimaat (inclusief koud en/of winderig weer)
• reacties op bepaalde medicijnen (antihistaminica, oogdruppels, diuretica, slaappillen, enz.)
• rood oog (conjunctivitis)
• slappe oogspieren
• verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel)
• verstopte traanbuisjes

Risico's

Er zijn geen risico’s verbonden aan dit onderzoek.

Na het onderzoek

Na het onderzoek mag de patiënt minstens gedurende een halfuur niet in zijn ogen wrijven. Ook moet hij minstens twee uur wachten om zijn contactlenzen weer in te doen na het onderzoek. Hij krijgt na het onderzoek zijn resultaten en de oogarts bepaalt hoe de behandeling gebeurt.

Epidemiologie van droge ogen

Droge ogen en tranende ogen komen veel voor, vooral bij oudere volwassenen en mensen met bepaalde medische aandoeningen. Epidemiologische studies hebben aangetoond dat ongeveer 5 tot 30% van de populatie op enig moment last zal hebben van droge ogen. Vrouwen zijn vaker getroffen dan mannen, en de prevalentie neemt toe met de leeftijd. De incidentie van tranende ogen is minder goed gedocumenteerd, maar wordt vaak gezien als een symptoom bij allergieën en infecties.

Oorzaken

De oorzaken van droge ogen kunnen variëren van omgevingsinvloeden tot medische aandoeningen. Droge ogen kunnen optreden door onvoldoende traanproductie, verhoogde verdamping van de traanfilm of een combinatie van beide. Transpiratie en constante blootstelling aan luchtstromen, zoals airconditioning of verwarming, kunnen bijdragen aan deze toestand. Tranende ogen kunnen worden veroorzaakt door overmatige traanproductie als reactie op irritatie, allergieën of infecties. Het lichaam probeert dan het irriterende middel uit het oog te verwijderen door extra tranen te produceren.

Risicofactoren

Factoren die het risico op droge ogen verhogen zijn onder andere:

• Leeftijd: Ouderen hebben vaak een verminderde traanproductie.
• Geslacht: Vrouwen hebben een hogere prevalentie van droge ogen, vooral na de menopauze.
• Medische aandoeningen: Aandoeningen zoals reumatoïde artritis en Sjögren-syndroom kunnen bijdragen aan droge ogen.
• Gebruik van bepaalde medicijnen: Antihistaminica, antidepressiva, en sommige bloeddrukmedicijnen kunnen de traanproductie beïnvloeden.
• Omgevingsfactoren: Blootstelling aan luchtvervuiling, droge lucht en sterke wind kan het risico op droge ogen verhogen.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstiger aandoening zijn onder andere:

• Aanhoudende pijn of ongemak in de ogen.
• Verminderde gezichtsscherpte of veranderingen in het gezichtsvermogen.
• Roodheid van het oog die niet verdwijnt.
• Aanwezigheid van etter of andere afscheidingen uit het oog.
• Ernstige lichtgevoeligheid of dubbelzien.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van droge ogen wordt vaak gesteld op basis van symptomen en klinische evaluatie. Naast de Schirmertest kunnen andere tests zoals de fluoresceïnekleuring en de beoordeling van de traanfilmstabiliteit worden uitgevoerd. De arts kan ook een uitgebreide anamnese afnemen om mogelijke onderliggende oorzaken te identificeren.

Behandeling

De behandeling van droge ogen richt zich op het verlichten van symptomen en het behandelen van de onderliggende oorzaak. Mogelijke behandelingen zijn onder andere:

• Kunsttranen: Vloeistoffen of gels die de traanfilm aanvullen.
• Medicijnen: Ontstekingsremmers of immunomodulatoren kunnen worden voorgeschreven.
• Voorkomen van verdamping: Het gebruik van luchtbevochtigers en het vermijden van airconditioning.
• Chirurgische ingrepen: In ernstige gevallen kan een arts besluiten om de traanbuizen tijdelijk te sluiten om de traanfilm te behouden.

Prognose

De prognose voor droge ogen hangt af van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. Veel mensen ervaren aanzienlijke verlichting van hun symptomen met de juiste behandeling. In sommige gevallen kan de aandoening chronisch zijn en voortdurende behandeling vereisen.

Complicaties

Complicaties van droge ogen kunnen onder andere zijn:

• Chronische irritatie en ontsteking van het oogoppervlak.
• Verhoogd risico op ooginfecties door verminderde bescherming van de traanfilm.
• Verminderde kwaliteit van leven door aanhoudende symptomen en ongemak.

Preventie

Preventie van droge ogen kan moeilijk zijn, vooral als de aandoening te wijten is aan veroudering of andere niet-veranderlijke factoren. Het vermijden van bekende triggers zoals droge lucht en het gebruik van beschermende maatregelen in schadelijke omgevingen kan helpen. Regelmatig oogonderzoek kan ook bijdragen aan vroegtijdige detectie en behandeling van de aandoening.

Lees verder

• Tranende ogen: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Een oogonderzoek bij de oogarts: Screening naar oogziekten
• Oogonderzoeken: Soorten oogtesten bij de oogarts
• Laat regelmatig een oogonderzoek doen door de oogarts
• Bogorad-syndroom: Krokodillentranen bij het eten of drinken