Veroudering van het oog: Oogaandoeningen en oogstructuren

Bij het verouderen neemt de fysieke kracht af. Maar ook gaan de ogen achteruit naarmate mensen verouderen. Enkele leeftijdsgebonden oogaandoeningen komen voor en veroorzaken geleidelijk of plots symptomen. Vaak zijn deze te verhelpen, maar af en toe resulteert dit in blindheid. Daarnaast treden veranderingen op in de oogstructuren. Daarom is het belangrijk om zeker na het veertigste levensjaar regelmatig een oogarts te bezoeken. Dankzij enkele tips verloopt de progressie van de oogaandoeningen minder snel, wat de kwaliteit van leven in positieve zin beïnvloedt.

• Leeftijdsgebonden oogaandoeningen
• Cataract
• Droge ogen
• Diabetische retinopathie
• Ectropion en entropion
• Enoftalmie
• Glasvochtloslating
• Glaucoom
• Presbyopie
• Veroudering van de oogstructuren
• Verminderde pupilgrootte
• Veranderingen in oogwit (sclera)
• Verlies van perifeer gezichtsvermogen
• Verminderde kleurwaarneming
• Tips bij veroudering van de ogen

Leeftijdsgebonden oogaandoeningen

Cataract

Cataract (staar: een vertroebelde ooglens) is een leeftijdsgebonden oogaandoening die voorkomt bij ongeveer de helft van de 65-plussers. De oogafwijking die meestal optreedt in beide ogen, is goed te verhelpen met cataractchirurgie. Afhankelijk van de grootte en de locatie, interfereert een vertroebelde ooglens met het normaal zicht. Een verminderde gezichtsscherpte en contrastgevoeligheid, problemen met het kleurenzien en een verhoogde gevoeligheid voor verblinding zijn typische symptomen voor staar.

Droge ogen

Het lichaam produceert minder tranen of tranen van slechte kwaliteit wanneer mensen verouderen. Tranen zorgen voor een gezond voorste oppervlak van het oog (hoornvlies) en een helder gezichtsvermogen. Bij droge ogen verdampen de tranen te snel. Droge ogen is een veel voorkomend en vaak chronisch probleem, vooral bij ouderen. Dit geldt met name voor vrouwen na de menopauze. Branderige, stekende ogen of ander oogongemak in verband met droge ogen, valt te verhelpen met kunsttranen of medicijnen voor droge ogen. Een oogartsbezoek is aangeraden.

Diabetische retinopathie

Diabetische retinopathie is een oogaandoening die voorkomt bij mensen met de aandoening diabetes mellitus (suikerziekte). De oogziekte is het resultaat van progressieve beschadiging van de kleine bloedvaten die het netvlies voeden. Deze beschadigde bloedvaten lekken bloed en andere vloeistoffen waardoor het netvliesweefsel zwelt en hierdoor een bewolkt gezichtsvermogen veroorzaakt, meestal aan beide ogen. Hoe langer een persoon diabetes mellitus heeft, hoe groter het risico op diabetische retinopathie (netvliesaandoening als gevolg van suikerziekte). Bovendien heeft een instabiel glucosegehalte invloed op de ontwikkeling en/of de ernst van de oogaandoening. Bij patiënten met zeer ernstige symptomen, leidt de oogaandoening mogelijk tot volledige blindheid.

Ectropion en entropion

De spieren die de oogleden vasthouden nemen in sterkte af naarmate mensen verouderen. In combinatie met de zwaartekracht en leeftijdgerelateerde losheid van de oogleden, keert het onderste ooglid naar buiten van de oogbol. Deze aandoening is gekend als ectropion. Soms draait het onderste ooglid naar binnen, waardoor de wimpers tegen de oogbol wrijven. Deze aandoening staat bekend als entropion.

Enoftalmie

Bij sommige oudere mensen krimpt het vet rond de oogkas, waardoor de oogbol terugzakt in de oogholte. Deze aandoening staat bekend als “enoftalmie”.

Glasvochtloslating

Naarmate mensen ouder worden, krijgt het geleiachtige glasvocht in het oog een vloeibare vorm, waardoor het wegtrekt van het netvlies. Dit resulteert in het zien van vlekken en floaters (drijvers) en soms ook lichtflitsen (fotopsie). Een glasvochtloslatingis veelal onschuldig, maar floaters en lichtflitsen wijzen soms ook op het begin van een netvliesloslating. Dit oogprobleem is ernstig en veroorzaakt mogelijk blindheid indien mensen niet onmiddellijk een behandeling krijgen. Het zien van lichtflitsen is daarom een medische noodsituatie.

Glaucoom

Glaucoom is een oogaandoening waarbij de oogboldruk vaak verhoogd is wat resulteert aan schade aan de oogzenuw. Mensen verliezen vaak geleidelijk het gezichtsvermogen, wat in het begin vaak gepaard gaat zonder symptomen. Pas in een laat stadium neemt het perifere gezichtsvermogen af. Tijdens een oogonderzoek meet de oogarts de oogdruk via tonometrie. Mensen met een familiegeschiedenis van glaucoom, Afro-Amerikanen en oudere volwassenen hebben een hoger risico op het ontwikkelen van de ziekte.

Presbyopie

Enkele leeftijdsgebonden oogveranderingen, zoals presbyopie (ouderdomsverziendheid) zijn volkomen normaal. Presbyopie treedt op na veertigjarige leeftijd en hierdoor is het bekijken van voorwerpen op korte afstand moeilijker. Een leesbril, multifocale contactlenzen, multifocale brillen verhelpen of chirurgie (LASIK, geleidende keratoplastiek).

Veroudering van de oogstructuren

Verminderde pupilgrootte

Bij het verouderen vinden subtiele veranderingen in het gezichtsvermogen en de oogstructuren plaats. Zo hebben mensen een kleinere pupilgrootte. De spieren die verantwoordelijk zijn voor de pupilgrootte en de reactie op licht, verliezen wat kracht. Dit zorgt ervoor dat de pupil kleiner is en minder goed reageert op veranderingen in de sfeerverlichting. Door deze veranderingen hebben mensen vanaf circa zestigjarige leeftijd drie keer meer omgevingslicht nodig dan op jongere leeftijd, om comfortabel te lezen. Ook treedt verblinding door fel zonlicht (fotofobie) vaker op, evenals schitteringen en lichtflitsen wanneer ouderen uit een slecht verlicht gebouw (zoals een bioscoop) komen. Voor dit probleem bestaat een oplossing in de vorm van een bril met meekleurende glazen met een anti-reflectie beschermlaag (coating).

Veranderingen in oogwit (sclera)

Het oogbindvlies (conjunctiva) wordt dunner. Ook krijgt het oogwit een gele of bruine kleur, veroorzaakt door vele jaren van blootstelling aan ultraviolet licht, wind en stof. Daarnaast ontstaan willekeurige pigmentvlekken (komt vaker voor bij mensen met een donkere huidskleur).

Verlies van perifeer gezichtsvermogen

Bij het verouderen treedt een verlies op van het perifere gezichtsvermogen (zicht aan de zijkant). Zo hebben zeventigers vaak een verlies van twintig tot dertig graden aan de zijkant. Door het verlies van het gezichtsveld, verhoogt het risico op auto-ongevallen, of gaan mensen voorzichtiger rijden. Het is normaal om dan steeds het hoofd te draaien en in beide richtingen te kijken bij het naderen van kruisingen, want op deze manier vergroten mensen het gezichtsveld. Een gezichtsveldonderzoek is nodig om het verlies van het perifere gezichtsvermogen op te sporen.

Verminderde kleurwaarneming

De cellen in het netvlies die verantwoordelijk zijn voor de normale kleurwaarneming zijn minder gevoelig bij het verouderen. Dit heeft als gevolg dat kleuren minder helder zijn en het contrast tussen de verschillende kleuren minder merkbaar is. Blauwe kleuren lijken bijvoorbeeld flets of uitgewassen. Dit onderdeel van het verouderingsproces van het oog kent geen effectief bewezen behandeling.

Tips bij veroudering van de ogen

De progressie van ouder wordende ogen vertragen is mogelijk met enkele tips. Een gezonde voeding waarin bijvoorbeeld wortelen, venkel en zwarte bessen verwerkt zijn, is goed voor de ooggezondheid. Verder is een levensstijl aangewezen, waarbij mensen niet roken of weinig alcohol nuttigen. Deze tips zijn een natuurlijke afweer voor de oogveroudering. Voorts is een regelmatig oogonderzoek nodig. Optische hulpmiddelen voor slechtzienden bieden daarnaast voor veel ouderen een goede oplossing om zo de dagelijkse activiteiten weer op te pikken.

Lees verder

• Presbyopie: Ouderdomsverziendheid
• Leeftijdsgebonden cataract: Vertroebeling van de ooglens
• Leeftijdsgebonden maculadegeneratie: Centraal zicht vervaagt