Leeftijdsgebonden maculadegeneratie: Centraal zicht vervaagt

Leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD) is een oogafwijking die het centrale gezichtsvermogen van meestal zestigplussers aantast. De patiënt verliest hierbij langzaam zijn scherptezicht, waarbij kleuren vervagen en een donkere vlek in het centrale gezichtsvermogen ontstaat. Dit maakt het moeilijk om fijne details te zien en te lezen. Het opsporen en tijdig behandelen van deze oogziekte is belangrijk om een verdere achteruitgang van het gezichtsvermogen te voorkomen. Hiervoor bestaan diverse behandelingsmogelijkheden, afhankelijk van de soort leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Veelal wordt een patiënt met LMD nooit volledig blind maar het gezichtsvermogen is soms wel ernstig aangetast. Door de vergrijzing van de maatschappij komen steeds meer patiënten met leeftijdsgebonden maculadegeneratie voor in de bevolking.

• Synoniemen leeftijdsgebonden maculadegeneratie
• Epidemiologie oogaandoening
• Oorzaken en soorten: Schade aan bloedvaten in macula
• Risicofactoren
• Symptomen: Centraal zicht en kleuren vervagen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van het gezichtsvermogen van de patiënt
• Complicaties
• Preventie van de oogaandoening LMD

Synoniemen leeftijdsgebonden maculadegeneratie

Leeftijdsgebonden maculadegeneratie (AMD, LMD, OMD, SMD) is ook gekend onder deze synoniemen:

• Leeftijdsgebonden maculaire degeneratie
• Ouderdomsblindheid
• Ouderdomsmaculadegeneratie
• Seniele maculadegeneratie

Epidemiologie oogaandoening

Bij deze oogafwijking zijn zestigplussers getroffen. Bij patiënten onder de 55 jaar is de oogaandoening zeldzaam. Het komt het meest voor bij patiënten van 75 jaar of ouder. Vrouwen zijn vaker dan mannen aangetast. Blanken, rokers, patiënten met een familiegeschiedenis van LMD, mensen met een lichte oogkleur en patiënten die een vetrijke voeding innemen, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van leeftijdsgebonden maculadegeneratie.

Oorzaken en soorten: Schade aan bloedvaten in macula

Aan de achterkant van het oog bevindt zich het netvlies, in medische termen gekend als de retina. Het netvlies verandert het licht en beelden die binnenkomen in het oog, in zenuwsignalen die naar de hersenen gaan. De macula is een deel van het netvlies dat zorgt voor het scherptezicht en het zien van details. Deze gele vlek is in het midden van het netvlies gelegen. Dit bestaat uit twee natuurlijke kleuren (pigmenten): luteïne en zeaxanthine. Leeftijdsgebonden maculadegeneratie ontstaat als gevolg van schade aan de bloedvaten die bloed leveren aan de macula. Hierdoor treedt schade op aan de macula. De oorzaak van deze netvliesaandoening is onbekend.

Droge leeftijdsgebonden maculadegeneratie

Droge leeftijdsgebonden maculadegeneratie treedt op wanneer de bloedvaten onder de macula dun en broos worden. Hierdoor ontstaat een accumulatie (opeenhoping) van kleine gele drusen (afzettingen). Bij bijna alle patiënten met leeftijdsgebonden maculadegeneratie begint de oogziekte met de droge vorm.

Natte leeftijdsgebonden maculadegeneratie

De natte vorm van LMD komt voor bij ongeveer 10% van de patiënten met maculadegeneratie. Nieuwe abnormale en zeer fragiele bloedvaten groeien onder de macula. Uit deze bloedvaten lekt bloed en vocht. Bij dit type LMD ontstaat het grootste gezichtsverlies.

Risicofactoren

Risicofactoren voor leeftijdsgebonden maculadegeneratie omvatten ouderdom, een familiegeschiedenis van de aandoening, roken, blootstelling aan UV-stralen, en een dieet laag in antioxidanten. Bepaalde genetische varianten kunnen ook het risico verhogen.

Symptomen: Centraal zicht en kleuren vervagen

Droge leeftijdsgebonden maculadegeneratie

De patiënt ervaart aanvankelijk nog geen symptomen. Naarmate de oogziekte vordert, heeft de patiënt problemen met het centrale zicht. Hij gaat hierdoor wazig zien (wazig gezichtsvermogen). Wanneer zich objecten in het middelste gedeelte van het gezichtsvermogen bevinden, ziet de patiënt deze vaak vervormd (metamorfopsie) en vervagen de kleuren. Teksten lezen, televisie kijken en andere fijne taken verlopen steeds moeilijker voor de patiënt, al zijn de meeste dagelijkse activiteiten nog wel mogelijk. Naarmate droge LMD verergert, heeft de patiënt meer behoefte aan licht. De vage plek in het midden van het gezichtsvermogen vergroot geleidelijk en deze plek wordt steeds donkerder. In een latere fase van de oogafwijking is de patiënt niet meer in staat om gezichten te herkennen, tenzij de andere persoon vlak bij hem staat. De snelheid van de progressie is voor elke patiënt weer anders.

Natte leeftijdsgebonden maculadegeneratie

De patiënt vertoont ook bij deze vorm van LMD in het begin nog geen symptomen. Naarmate de oogziekte vordert, heeft de patiënt problemen met het centrale zicht. Wat vaak voorkomt als eerste symptoom, is dat rechte lijnen er plots vervormd en golvend uitzien. In het midden van het gezichtsvermogen ontstaat een kleine donkere vlek die vergroot na verloop van tijd. De snelheid van de progressie is ook hierbij voor elke patiënt anders.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van leeftijdsgebonden maculadegeneratie kunnen onder andere wazig of vervormd zicht in het centrale gezichtsveld, een vervormd of ontbrekend gebied in het zicht, en problemen met het lezen of het herkennen van gezichten omvatten.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek

Het is belangrijk om tijdig de oogarts te bezoeken om grote schade aan het oog te voorkomen. Het verlies van het centrale gezichtsvermogen gebeurt soms namelijk snel en is onomkeerbaar. De patiënt krijgt bij de oogarts een uitgebreid oogonderzoek via oftalmoscopie. De oogarts verwijdt de pupillen met oog verwijdende oogdruppels, in medische termen gekend als “mydriatica”. De oogarts bekijkt daarna het netvlies, de bloedvaten en de oogzenuw. Hij identificeert zo de specifieke veranderingen in de drusen en de macula en bloedvaten. De oogarts onderzoekt tevens de gezichtsvelddefecten via een Amsler-rooster. De patiënt kijkt hierbij naar rechte lijnen. Indien deze golvend zijn, wijst dit mogelijk op leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Dit rooster krijgt de patiënt overigens op vraag mee naar huis van de oogarts zodat hij thuis ook in staat is om zo snel mogelijk veranderingen in het zicht op te sporen. De patiënt test hierbij elk oog afzonderlijk waarbij hij zijn leesbril draagt en één oog afdekt. Tot slot is het belangrijk om de gezichtsscherpte te onderzoeken.

Diagnostisch onderzoek

Een fluorescentieangiografie is een beeldvormend onderzoek waarbij de oogarts in staat is om de bloedstroom in de retina te bekijken. Hierbij maakt de oogarts gebruik van speciale kleurstof (fluoresceïne) en een camera. Ook neemt hij foto’s van de binnenkant van het oog (fundusfotografie). Hij maakt ook nog een netvliesscan van het oog, gekend als een OCT-onderzoek. Tot slot meet de oogarts het pigment in de macula.

Behandeling

Droge LMD

Bij gevorderde of ernstige droge LMD, heeft de oogarts geen behandeling voorhanden om het gezichtsvermogen te herstellen. Bij niet-rokers voorkomt een combinatie van bepaalde vitaminen, antioxidanten en zink dat de ziekte verergert, al herstelt het het verloren zicht niet. Wortelen, zwarte bessen en venkel zijn enkele voorbeelden van gezonde en evenwichtige voeding die de ogen beschermt tegen (de progressie van) maculadegeneratie. Het nuttigen van groene bladgroenten waarin luteïne en zeaxanthine zit, verlaagt eveneens het risico op leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Luteïneverrijkte eieren remmen de oogziekte. Stoppen met roken vertraagt eveneens de oogafwijking.

Natte LMD

Natte LMD behandelt de oogarts op diverse manieren. Laserchirurgie (laserfotocoagulatie) vernietigt via een klein lichtstraal de lekkende, abnormale bloedvaten. Bij fotodynamische therapie activeert een licht een medicijn dat de arts in het lichaam injecteert. Dit medicijn vernietigt vervolgens de lekkende bloedvaten. Ook een pijnloze intravitreale injectie tegen maculadegeneratie is mogelijk. Hierbij injecteert de oogarts speciale middelen in het oog die de nieuwe bloedvatvorming in het oog voorkomen.

Controlebezoeken

Het is verder belangrijk dat de patiënt geregeld een controlebezoek krijgt bij de oogarts. Op deze manier spoort de oogarts tijdig veranderingen in het gezichtsvermogen op, en volgt zo snel mogelijk een behandeling, waardoor het resultaat ook verbetert. Wellicht bezoekt de patiënt met natte LMD (de meest ernstige vorm) de oogarts vaker dan de patiënt met droge LMD.

Andere behandelingen

Andere behandelingen omvatten een bionisch oog, stamceltherapie en netvliesprothese. Deze behandelingen staan anno oktober 2020 nog in de kinderschoenen.

Revalidatie en hulpmiddelen

Naast de medische behandeling is revalidatietraining of zijn hulpmiddelen vaak aangewezen. Door low-vision hulpmiddelen zoals speciale loepen, optische hulpmiddelen, beeldschermloepen, een Daisy-speler om weer te kunnen lezen enzovoort gebruikt de patiënt zijn gezichtsvermogen efficiënter en verbetert de kwaliteit van leven.

Prognose van het gezichtsvermogen van de patiënt

LMD heeft geen invloed op het perifere gezichtsvermogen. Het perifere gezichtsvermogen is het beeld aan de zijkant in het gezichtsveld. Veelal zijn hierdoor patiënten nooit helemaal blind. Bij milde, droge LMD verliest de patiënt meestal het centrale zicht nooit helemaal. Wel is een patiënt met natte LMD vaak aanzienlijk getroffen door een verlies van het centrale gezichtsvermogen. Lezen, gezichten herkennen op een afstand en met de auto rijden is moeilijker met de oogziekte, al zijn de meeste activiteiten van het dagelijks leven wel mogelijk. De patiënt krijgt wel te maken met een visuele handicap.

Complicaties

Complicaties van leeftijdsgebonden maculadegeneratie kunnen onder andere verder verlies van gezichtsvermogen en de noodzaak voor voortdurende medische behandelingen omvatten. Ernstige gevallen kunnen leiden tot significante beperkingen in het dagelijks leven.

Preventie van de oogaandoening LMD

Een regelmatig oogonderzoek is nodig om zo snel mogelijk veranderingen in het gezichtsvermogen op te sporen. Daarnaast is een gezonde levensstijl belangrijk om het risico op het ontwikkelen van de oogziekte te verminderen. Dit houdt in dat de patiënt een gezond gewicht nastreeft, voldoende beweegt, een gezonde voeding nuttigt dat rijk is aan fruit en groenten en weinig dierlijk vet en niet rookt. Verder is een goede oogbescherming voor schadelijke UV-stralen aanbevolen. Enkele andere adviezen voorkomen of verlagen het risico op het krijgen van leeftijdsgebonden maculadegeneratie.

Lees verder

• Maculadegeneratie: Luteïneverrijkte eieren remmen oogziekte
• Maculadegeneratie: Stamceltherapie, netvliesprothese etc
• Leeftijdsgebonden maculadegeneratie: Preventie van oogziekte
• Natte maculadegeneratie: Lekkende nieuwe bloedvaten in oog
• Leeftijdsgebonden oogziekten: Oogaandoeningen bij ouderen