Natte maculadegeneratie: Lekkende nieuwe bloedvaten in oog
Maculadegeneratie is een belangrijke oorzaak van gezichtsverlies bij mensen ouder dan zestig jaar. Ongeveer tien procent van de patiënten met maculadegeneratie heeft de natte vorm, terwijl de overige patiënten lijden aan de droge vorm van de aandoening. De macula, een klein maar cruciaal gedeelte van het netvlies, is verantwoordelijk voor het centrale gezichtsvermogen. Bij natte maculadegeneratie verdikt en breekt de macula uiteindelijk af, wat leidt tot verstoring van de zuurstoftoevoer. Het lichaam reageert hierop door de vorming van abnormale bloedvaten die vloeistof of bloed lekken in de macula, wat littekens en visuele verstoringen veroorzaakt. Patiënten ervaren vaak plotseling vlekken in het centrale gezichtsveld of zien rechte lijnen als golvende lijnen. Andere oogproblemen kunnen ook optreden. Behandelingsopties voor natte maculadegeneratie omvatten ooginjecties en laserbehandelingen.- Epidemiologie
- Mechanisme
- Oorzaken van abnormale bloedvatvorming
- Risicofactoren voor lekkende nieuwe bloedvaten
- Risicogroepen
- Alarmsymptomen
- Symptomen: Aantasting van het centrale gezichtsvermogen
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling van natte maculadegeneratie
- Prognose
- Complicaties door schade aan het netvlies
- Preventie
- Praktische tips voor het leven met / omgaan met Natte maculadegeneratie
- Volg je controleafspraken
- Wees alert op veranderingen in je gezichtsvermogen
- Eet een dieet rijk aan antioxidanten
- Stop met roken
- Gebruik speciale hulpmiddelen voor slecht zicht
- Bescherm je ogen tegen fel licht
- Volg je behandelingsplan nauwkeurig
- Zoek emotionele ondersteuning
- Blijf actief en betrokken
- Gebruik geavanceerde technologie voor visuele assistentie
- Misvattingen rond natte maculadegeneratie
- Natte maculadegeneratie treft alleen ouderen
- De aandoening veroorzaakt alleen een wazig zicht
- Oogonderzoek is niet nodig als je geen klachten hebt
- Er is geen effectieve behandeling voor natte maculadegeneratie
- Slechtziendheid betekent totale blindheid
- Voeding speelt geen rol bij natte maculadegeneratie
- Oogbehandelingen zijn pijnlijk en onbetrouwbaar
Epidemiologie
Natte maculadegeneratie (natte AMD) is een veel voorkomende oorzaak van verlies van het centrale gezichtsvermogen, vooral bij ouderen. Het komt voor wanneer abnormale bloedvaten in het netvlies gaan lekken, wat leidt tot schade aan de macula, het centrale deel van het netvlies. Natte AMD is verantwoordelijk voor ongeveer 10-15% van de gevallen van maculadegeneratie, maar het is de belangrijkste oorzaak van blindheid bij ouderen in de westerse wereld.Prevalentie
De prevalentie van natte maculadegeneratie varieert wereldwijd, maar het komt vaker voor in geïndustrialiseerde landen, waar de levensverwachting hoger is. In Europa en de Verenigde Staten wordt aangenomen dat 1-2% van de mensen boven de 50 jaar enige vorm van maculadegeneratie vertoont, met een groter percentage in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder. De prevalentie van natte AMD is hoger in oudere leeftijdsgroepen, met een piek in gevallen bij mensen van 75 jaar en ouder.
Risico’s in verschillende bevolkingsgroepen
Verschillende bevolkingsgroepen vertonen een verhoogd risico op het ontwikkelen van natte maculadegeneratie. Zo wordt deze aandoening vaker gezien bij mensen met een lichte huidskleur, en komen er hogere percentages voor bij mensen met een familiegeschiedenis van de ziekte. Er zijn ook aanwijzingen dat roken en bepaalde omgevingsfactoren het risico verhogen.
Geografische variatie
Er is aanzienlijke geografische variatie in de prevalentie van natte AMD, waarbij ontwikkelde landen zoals de Verenigde Staten en landen in Europa een hogere prevalentie vertonen dan veel ontwikkelingslanden. Dit wordt gedeeltelijk toegeschreven aan hogere levensverwachtingen en betere medische zorg, wat resulteert in een grotere overleving van oudere patiënten die vatbaar zijn voor deze aandoening.
Mechanisme
Het mechanisme van natte maculadegeneratie wordt gekarakteriseerd door de groei van abnormale bloedvaten onder de macula, die kunnen lekken en bloed of vloeistoffen in het netvlies lekken. Deze abnormale vaatvorming wordt ook wel choroidale neovascularisatie (CNV) genoemd.Choroidale neovascularisatie (CNV)
De belangrijkste oorzaak van natte maculadegeneratie is choroidale neovascularisatie (CNV), waarbij nieuwe bloedvaten groeien uit de choroidea, het vaatvlies achter het netvlies. Deze nieuwe bloedvaten zijn vaak fragiel en kunnen gemakkelijk lekken, wat resulteert in de ophoping van vloeistof of bloed in het netvlies. Dit leidt tot littekenvorming en beschadiging van de macula, waardoor het centrale gezichtsvermogen wordt aangetast.
Oorzaken van abnormale vaatgroei
De precieze oorzaak van de abnormale vaatgroei bij natte AMD is niet volledig begrepen, maar het wordt verondersteld te worden aangedreven door een verscheidenheid aan moleculaire signalen. Een belangrijk betrokken eiwit is het vaat endotheliale groeifactor (VEGF), dat de groei van nieuwe bloedvaten stimuleert. Verhoogde VEGF-productie in de oogbol leidt tot de vorming van de abnormale bloedvaten die kenmerkend zijn voor natte AMD.
Inflammatie en oxidatieve stress
Oxidatieve stress en ontstekingsprocessen spelen een belangrijke rol bij de progressie van natte AMD. Deze factoren kunnen bijdragen aan de schade aan het netvlies en de activering van VEGF, wat bijdraagt aan de oncontroleerbare vaatgroei. Daarnaast spelen genetische factoren ook een rol in de ontstekingsreacties die de progressie van de ziekte bevorderen.
Oorzaken van abnormale bloedvatvorming
Bij natte maculadegeneratie groeien abnormale bloedvaten uit het vaatvlies onder en in de macula (een deel van het netvlies). Dit proces, bekend als choroïdale neovascularisatie (CNV), kan zichtbaar worden tijdens een oogonderzoek, zelfs als de patiënt nog geen symptomen ervaart. Daarom is het essentieel dat ouderen jaarlijks een oogonderzoek ondergaan. Bij choroïdale neovascularisatie lekken deze abnormale bloedvaten vloeistof of bloed, waardoor de werking van het netvlies wordt verstoord. De macula wordt niet langer glad, en vochtophoping in de achterkant van het oog kan leiden tot een ophoping tussen het vaatvlies en het netvliespigmentepitheel. Dit resulteert in een soort bult op de macula, wat kan leiden tot verlies van gezichtsvermogen.
Roken verhoogt het risico op (natte) maculadegeneratie / Bron: Geralt, PixabayRisicofactoren voor lekkende nieuwe bloedvaten
Enkele factoren die het risico op het ontwikkelen van natte maculadegeneratie verhogen zijn:- Droge maculadegeneratie: Patiënten met droge maculadegeneratie kunnen ook natte maculadegeneratie ontwikkelen. Bij de droge vorm ontstaan er gele afzettingen, bekend als drusen, in de macula.
- Familiegeschiedenis: Bepaalde genen zijn gelinkt aan de ontwikkeling van maculadegeneratie.
- Hart- en vaatziekten: De aanwezigheid van een cardiovasculaire aandoening verhoogt het risico op maculadegeneratie.
- Leeftijd: Maculadegeneratie komt vaker voor bij personen ouder dan 65 jaar.
- Obesitas: Obesitas is een risicofactor voor maculadegeneratie en kan de kans op ernstige vormen verhogen.
- Roken: Regelmatige blootstelling aan rook verhoogt het risico op maculadegeneratie.
Risicogroepen
Natte maculadegeneratie komt vaker voor bij bepaalde risicogroepen, waaronder ouderen en mensen met een familiegeschiedenis van de ziekte. De risicogroepen kunnen worden geclassificeerd op basis van genetische, omgevings- en medische factoren.Ouderen
Ouderen vormen de grootste risicogroep voor het ontwikkelen van natte maculadegeneratie. Het risico neemt toe met de leeftijd, vooral boven de 65 jaar. Dit komt door veroudering van het netvlies en de verhoogde vatbaarheid voor de abnormale vaatgroei die kenmerkend is voor de ziekte.
Patiënten met een familiegeschiedenis van maculadegeneratie
Patiënten die een familiegeschiedenis van maculadegeneratie hebben, hebben een verhoogd risico om de aandoening zelf te ontwikkelen. Genetische factoren spelen een belangrijke rol in de erfelijkheid van de ziekte.
Rokers
Rokers lopen een veel groter risico op het ontwikkelen van natte maculadegeneratie. Roken verhoogt de productie van ontstekingsstoffen in het lichaam en draagt bij aan oxidatieve schade aan het netvlies, wat het risico op de ziekte aanzienlijk verhoogt.
Patiënten met andere oogziekten
Mensen met andere oogziekten, zoals diabetische retinopathie of hoog myopie (sterke bijziendheid), hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van natte maculadegeneratie. De verzwakte gezondheid van het netvlies maakt deze patiënten gevoeliger voor de ziekte.
Alarmsymptomen
Bij natte maculadegeneratie kunnen patiënten verschillende symptomen ervaren die kunnen wijzen op een verergering van de ziekte. Vroege detectie van deze symptomen is cruciaal voor de behandeling en het behoud van het gezichtsvermogen.Plotseling verlies van centraal gezichtsvermogen
Een van de belangrijkste alarmsymptomen van natte maculadegeneratie is plotseling verlies van het centrale gezichtsvermogen. Dit kan zich uiten als een wazig of vervormd zicht, vooral i
Een wazig gezichtsvermogen is kenmerkend voor natte maculadegeneratie / Bron: Nufkin, Flickr (CC BY-2.0)Symptomen: Aantasting van het centrale gezichtsvermogen
De symptomen van natte maculadegeneratie verschijnen meestal plotseling en kunnen snel verergeren. De aandoening begint vaak in één oog, maar het andere oog loopt ook een hoog risico om dezelfde symptomen te ontwikkelen. Mogelijke symptomen zijn:- Verminderd centraal gezichtsvermogen
- Verminderde helderheid van kleuren
- Wazig gezichtsvermogen
- Wazige of blinde vlekken in het gezichtsveld (scotoom)
- Plotse blindheid (zelden)
- Visuele verstoringen, zoals het zien van golvende in plaats van rechte lijnen (metamorfopsie)
Deze symptomen kunnen het dagelijks leven aanzienlijk beïnvloeden, waardoor activiteiten zoals lezen, autorijden en het herkennen van gezichten moeilijker worden.
Alarmsymptomen
Bij natte maculadegeneratie kunnen patiënten verschillende symptomen ervaren die kunnen wijzen op een verergering van de ziekte. Vroege detectie van deze symptomen is cruciaal voor de behandeling en het behoud van het gezichtsvermogen.Plotseling verlies van centraal gezichtsvermogen
Een van de belangrijkste alarmsymptomen van natte maculadegeneratie is plotseling verlies van het centrale gezichtsvermogen. Dit kan zich uiten als een wazig of vervormd zicht, vooral in het midden van het gezichtsveld.
Vervorming van lijnen
Patiënten met natte maculadegeneratie kunnen merken dat rechte lijnen in hun gezichtsveld vervormd of golvend lijken. Dit wordt vaak geïdentificeerd door het gebruik van een Amsler-rooster, een hulpmiddel dat wordt gebruikt om vervormingen in het gezichtsveld te detecteren.
Donkere vlekken in het gezichtsveld
Een andere veelvoorkomende klacht bij natte maculadegeneratie is de aanwezigheid van donkere vlekken in het centrale gezichtsveld, die kunnen toenemen in grootte naarmate de aandoening vordert.
Diagnose en onderzoeken
OogonderzoekDe oogarts voert een oogonderzoek uit en bespreekt de familiale geschiedenis van maculadegeneratie met de patiënt. Vervolgens inspecteert de arts de achterkant van het oog door middel van oftalmoscopie, waarbij de macula, een belangrijk deel van het netvlies, wordt bekeken.
Een oogonderzoek is nodig om natte maculadegeneratie te diagnosticeren / Bron: Jeff Dahl, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Naast oftalmoscopie kunnen aanvullende onderzoeken noodzakelijk zijn:
- Fluorescentieangiografie: Dit onderzoek maakt gebruik van een fluorescerende kleurstof om foto's van de bloedstroom in het oog te maken en onthult de aanwezigheid van abnormale bloedvaten of veranderingen in het netvlies.
- Indocyaninegroenangiografie: Dit onderzoek toont specifiek de aard van de natte maculadegeneratie.
- Optische Coherentie Tomografie (OCT): Deze test biedt gedetailleerde dwarsdoorsneden van het netvlies.
- Gezichtsveldonderzoek: Dit onderzoek verschaft informatie over gezichtsvelddefecten en kan helpen bij het beoordelen van de mate van visueel verlies.
Behandeling van natte maculadegeneratie
Medische behandelingOoginjectie
Een snelle diagnose en behandeling zijn cruciaal om de progressie van natte maculadegeneratie te voorkomen en soms zelfs het gezichtsvermogen te herstellen. De behandeling omvat het toedienen van speciale medicijnen via een ooginjectie, die de groei van abnormale bloedvaten remmen.
Bijwerkingen van ooginjecties kunnen zijn:
- Ernstige ooginfecties, wat kan leiden tot oogpijn, lichtgevoeligheid (fotofobie) en veranderingen in het gezichtsvermogen
- Netvliesloslating (ablatio retinae)
- Verhoogde oogdruk, wat kan leiden tot glaucoom, een aandoening die schade aan de oogzenuw veroorzaakt en kan leiden tot verlies van gezichtsvermogen
- Het zien van floaters (drijvers, vliegjes, vlekken in het oog)
Fotodynamische lasertherapie
Een andere behandelingsoptie is fotodynamische lasertherapie. Hierbij wordt een geneesmiddel intraveneus toegediend, dat naar het netvlies reist. Een speciale laser wordt vervolgens gericht op de abnormale bloedvaten om deze te sluiten en het lekken van bloed en vloeistof te stoppen.
Low-vision-revalidatie
Patiënten krijgen ook low-vision-revalidatie, waarbij ze leren hun resterende gezichtsvermogen optimaal te benutten. Tijdens de revalidatietraining worden technieken aangeleerd om zich beter te redden in het dagelijks leven. Mogelijke hulpmiddelen zijn onder andere:
- Computeraanpassingen met schermuitleesprogramma's, toegankelijkheidsinstellingen, een brailleleesregel, en vergrotingssoftware zoals ZoomText
- Beeldschermloepen
- Kleurendetectors
- Elektronische loepen
- Hulpmiddelen voor het dagelijks leven met vergrote letters, braille en/of spraak
- Kookhulpmiddelen
- Leeshulpmiddelen
- Mobiliteitshulpmiddelen
- Optische hulpmiddelen
Prognose
De prognose bij maculadegeneratie varieert afhankelijk van de vorm van de aandoening en de snelheid waarmee de behandeling wordt gestart. Bij natte maculadegeneratie kan vroegtijdige interventie het gezichtsvermogen stabiliseren en zelfs verbeteren, hoewel volledige terugkeer naar het oorspronkelijke gezichtsvermogen vaak niet mogelijk is. De effectiviteit van behandelingen zoals ooginjecties en fotodynamische lasertherapie kan verschillen per patiënt. Bij sommige mensen kan de aandoening leiden tot blijvende visuele beperkingen of verlies van het centrale gezichtsvermogen, terwijl anderen mogelijk slechts beperkte symptomen ervaren. Regelmatige opvolging en controle door een oogarts zijn cruciaal om de progressie te monitoren en de behandeling indien nodig aan te passen.Bij droge maculadegeneratie is de vooruitgang vaak langzamer dan bij de natte vorm. Echter, de aandoening kan na verloop van tijd verergeren en leiden tot aanzienlijke visuele beperkingen. Het is belangrijk om regelmatig een oogarts te raadplegen om de toestand van de macula te volgen en eventuele veranderingen in de ziekteprogressie tijdig te identificeren.
Complicaties door schade aan het netvlies
Wanneer schade aan het centrale gezichtsvermogen is opgetreden, kunnen symptomen van het Charles Bonnet-syndroom verschijnen. Patiënten kunnen hierdoor last krijgen van depressie en visuele hallucinaties. De meeste patiënten ontwikkelen geen volledige blindheid maar behouden enige mate van restvisus.Preventie
Hoewel er geen garantie is om maculadegeneratie volledig te voorkomen, kunnen bepaalde maatregelen het risico op het ontwikkelen van de aandoening verminderen:- Gezonde voeding: Een voedingspatroon rijk aan antioxidanten, zoals vitamine C, vitamine E, luteïne en zeaxanthine, kan bijdragen aan het behoud van een gezond netvlies. Voedingsmiddelen zoals groene bladgroenten, vis en noten zijn nuttig voor de gezondheid van de ogen.
- Stoppen met roken: Roken is een belangrijke risicofactor voor maculadegeneratie. Het vermijden of stoppen met roken kan het risico aanzienlijk verlagen.
- Regelmatige oogonderzoeken: Jaarlijkse oogonderzoeken zijn belangrijk, vooral voor mensen ouder dan 60 jaar of met een familiegeschiedenis van maculadegeneratie. Vroegtijdige opsporing kan helpen om de aandoening in een vroeg stadium te behandelen.
- Beheersing van risicofactoren: Het handhaven van een gezond gewicht, het beheersen van bloeddruk en cholesterolniveaus, en het vermijden van overmatige blootstelling aan zonlicht kan ook bijdragen aan het verminderen van het risico op maculadegeneratie.
- Bescherming tegen UV-stralen: Het dragen van zonnebrillen met UV-bescherming kan helpen om de ogen te beschermen tegen schadelijke ultravioletstralen die het risico op maculadegeneratie kunnen verhogen.
