Gastroparese: Vertraagde maaglediging, vaak bij diabetes

Gastroparese is een aandoening waarbij de beweging van voedsel uit de maag naar de dunne darm vertraagd of gestopt is. Bij gastroparese functioneert de motiliteit (spontane samentrekking van de spieren) niet goed, waardoor de maag niet volledig kan worden geleegd. Diabetes is een veelvoorkomende oorzaak van deze vertraagde maaglediging, maar er zijn diverse andere factoren die kunnen bijdragen aan deze aandoening. Gastroparese veroorzaakt problemen met de normale spijsvertering, wat leidt tot symptomen zoals misselijkheid, boeren, braken en gewichtsverlies. Behandelingsopties omvatten voedingsaanpassingen, medicatie en, in sommige gevallen, chirurgie. Bij gastroparese kunnen verschillende complicaties optreden.

• Synoniemen van gastroparese
• Oorzaken en risicofactoren: Diabetes als veelvoorkomende oorzaak
• Aandoeningen
• Chirurgie
• Geslacht
• Medicijnen
• Kankerbehandeling
• Risicofactoren
• Risicogroepen voor gastroparese
• Symptomen van gastroparese
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van gastroparese
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van gastroparese

Gastroparese staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• gastroparesis
• maagverlamming (de letterlijke vertaling van de medische term "gastroparese")

Oorzaken en risicofactoren: Diabetes als veelvoorkomende oorzaak

In veel gevallen is de oorzaak van gastroparese onbekend (idiopathische gastroparese). Er zijn echter verschillende bekende uitlokkende factoren en oorzaken:

Aandoeningen

Diabetes mellitus (suikerziekte) is de meest voorkomende oorzaak van gastroparese. Bij diabetische neuropathie leidt een verhoogd suikergehalte in het bloed (hyperglykemie) tot beschadiging van de nervus vagus, een van de belangrijkste zenuwen van het maagdarmkanaal. Andere aandoeningen die gastroparese kunnen veroorzaken zijn een slecht functionerende nier, een vernauwde maaguitgang, hypothyreoïdie (een traag werkende schildklier), sclerodermie (bindweefselziekte die de huid, bloedvaten, skeletspieren en organen aantast), amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen), de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen), en multiple sclerose. Infecties kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van gastroparese.

Chirurgie

Gastroparese kan ook optreden na buikoperaties zoals een maagoperatie, waarbij de zenuwen en spieren in de maag zijn beschadigd, wat de beweeglijkheid van de maag aantast en verhindert dat voedsel de maag verlaat.

Geslacht

Om onbekende redenen lijden vrouwen vaker aan gastroparese dan mannen.

Medicijnen

Gastroparese kan ontstaan door het gebruik van bepaalde medicijnen, vooral diegene die de motiliteit van de maag beïnvloeden, zoals opioïden en antidepressiva.

Kankerbehandeling

Patiënten die bepaalde kankerbehandelingen ondergaan, zoals chemotherapie of bestraling, hebben een verhoogd risico op gastroparese door de effecten op het maag-darmkanaal.

Risicofactoren

Gastroparese is een aandoening waarbij de maaginhoud niet op een normale manier door de maag naar de darmen wordt getransporteerd. Dit kan leiden tot een scala aan symptomen, waaronder misselijkheid, braken, en een vol gevoel. De ontwikkeling van gastroparese kan worden beïnvloed door verschillende risicofactoren.

Diabetes mellitus
Een van de belangrijkste risicofactoren voor gastroparese is diabetes mellitus, vooral type 1 en type 2.

Patiënten met diabetes kunnen een verminderde zenuwfunctie ervaren, wat de zenuwen die de maag aansteken beïnvloedt. Dit kan leiden tot een vertraagde maaglediging. Studies tonen aan dat tot 50% van de mensen met diabetes symptomen van gastroparese kan ervaren. Het is van belang voor diabetici om hun bloedsuikerspiegel goed te beheersen om het risico op deze aandoening te verminderen.

Neurologische aandoeningen
Bepaalde neurologische aandoeningen kunnen ook bijdragen aan het ontwikkelen van gastroparese.

Aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson, multiple sclerose, en beroertes kunnen de zenuwen die de spijsvertering reguleren aantasten. Deze aandoeningen beïnvloeden de motoriek van de maag en kunnen leiden tot een vertraagde maaglediging. Het is essentieel voor patiënten met deze aandoeningen om alert te zijn op symptomen van gastroparese.

Chirurgie van het maag-darmkanaal
Chirurgische ingrepen aan de maag of darmen kunnen ook een risicofactor zijn voor gastroparese.

Bijvoorbeeld, maagresecties of operaties die de pylorus, het klepje tussen de maag en de dunne darm, beïnvloeden, kunnen de normale functie van de maag verstoren. Dergelijke ingrepen kunnen littekenweefsel of veranderingen in de anatomie van het spijsverteringskanaal veroorzaken, wat kan leiden tot gastroparese.

Medicijnen
Bepaalde medicijnen kunnen ook het risico op gastroparese verhogen.

Geneesmiddelen zoals opioïden, sommige antidepressiva, en medicijnen voor de behandeling van hoge bloeddruk kunnen de maaglediging vertragen. Het is belangrijk voor zorgverleners om het gebruik van deze medicijnen te monitoren bij patiënten die symptomen van gastroparese vertonen.

Familiaire geschiedenis
Een familiale geschiedenis van gastroparese kan ook een rol spelen.

Patiënten met een familielid dat gastroparese heeft, kunnen een verhoogd risico hebben om zelf ook deze aandoening te ontwikkelen. Genetische factoren kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van gastroparese, maar verder onderzoek is nodig om de exacte mechanismen te begrijpen.

Andere factoren
Naast de bovengenoemde risicofactoren zijn er ook andere factoren die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van gastroparese.

Dit omvat bijvoorbeeld auto-immuunziekten, zoals sclerodermie, en aandoeningen van de bindweefsels. Ook psychologische factoren, zoals stress en angst, kunnen bijdragen aan de symptomen van gastroparese, hoewel ze niet direct de oorzaak van de aandoening zijn.

Het is belangrijk voor mensen die risico lopen op gastroparese om zich bewust te zijn van de symptomen en tijdig medische hulp te zoeken. Regelmatige controles en een gezonde levensstijl kunnen ook helpen om de risico's te minimaliseren.

Risicogroepen voor gastroparese

Gastroparese kan verschillende bevolkingsgroepen treffen, maar bepaalde risicogroepen zijn meer vatbaar voor het ontwikkelen van deze aandoening. Het identificeren van deze risicogroepen is essentieel voor vroege detectie en behandeling.

Diabetici
Een van de grootste risicogroepen voor gastroparese zijn mensen met diabetes, vooral degenen met een lange voorgeschiedenis van de ziekte.

Patiënten met diabetes type 1 en type 2 hebben een verhoogd risico op gastroparese door neuropathie, waarbij de zenuwen die de maagfunctie aansteken beschadigd raken. Dit kan leiden tot een vertraagde maaglediging. Het is van cruciaal belang voor diabetici om hun bloedsuikerspiegels onder controle te houden om het risico op neuropathie en daarmee op gastroparese te minimaliseren.

Vrouwen
Studies tonen aan dat vrouwen vaker gastroparese ontwikkelen dan mannen.

Dit kan gedeeltelijk te maken hebben met hormonale verschillen, maar ook met de hogere incidentie van aandoeningen zoals auto-immuunziekten bij vrouwen. Vrouwen met diabetes en andere risicofactoren moeten extra aandacht besteden aan symptomen van gastroparese.

Patiënten met neurologische aandoeningen
Mensen met bepaalde neurologische aandoeningen vormen ook een risicogroep voor gastroparese.

Aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson, multiple sclerose en beroertes kunnen de zenuwfunctie beïnvloeden en leiden tot problemen met de maaglediging. Deze patiënten moeten regelmatig gecontroleerd worden op gastro-intestinale symptomen.

Patiënten na chirurgie
Patiënten die een operatie aan het maag-darmkanaal hebben ondergaan, lopen ook een verhoogd risico op gastroparese.

Specifieke ingrepen, zoals maagverkleiningen of operaties aan de slokdarm, kunnen de normale werking van de maag beïnvloeden. Het risico op gastroparese is groter bij patiënten die complicaties ervaren na een chirurgische ingreep.

Mensen met auto-immuunziekten
Auto-immuunziekten, zoals sclerodermie en lupus, kunnen ook leiden tot gastroparese.

Deze aandoeningen kunnen de zenuwen en spieren van het spijsverteringskanaal aantasten, wat leidt tot vertraagde maaglediging. Patiënten met deze aandoeningen moeten alert zijn op symptomen van gastroparese en regelmatig hun spijsverteringsfunctie laten controleren.

Patiënten met een voorgeschiedenis van gastro-intestinale problemen
Mensen met een voorgeschiedenis van gastro-intestinale aandoeningen, zoals gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) of eerdere episodes van gastritis, kunnen ook meer kans hebben op het ontwikkelen van gastroparese.

Deze aandoeningen kunnen de maagfunctie beïnvloeden en leiden tot langdurige spijsverteringsproblemen. Het is belangrijk voor deze patiënten om samen met hun arts een zorgplan op te stellen.

Ouden
Ouderen vormen een andere risicogroep voor gastroparese.

Naarmate mensen ouder worden, kunnen ze een afname van de maagmotiliteit ervaren, wat het risico op gastroparese kan verhogen. Bovendien kunnen oudere volwassenen vaak verschillende medicijnen gebruiken die de maaglediging kunnen vertragen. Vroegtijdige identificatie en behandeling zijn cruciaal voor deze populatie.

Het is essentieel voor patiënten in deze risicogroepen om zich bewust te zijn van de symptomen van gastroparese en regelmatig medisch advies te zoeken om de aandoening tijdig te diagnosticeren en te behandelen.

Symptomen van gastroparese

De symptomen van gastroparese kunnen variëren van mild tot ernstig en kunnen verschillen in intensiteit bij dezelfde patiënt. Niet alle patiënten ervaren alle symptomen. Mogelijke klachten zijn:

• boeren en oprispingen
• braken van onverteerd voedsel
• brandend maagzuur
• buikpijn of ongemak
• een gezwollen buik
• een opgeblazen gevoel
• een opgezet en drukkend gevoel in de maag
• een verlies van eetlust
• een verstoorde bloedsuikerspiegel
• een vol gevoel snel na het eten
• gewichtsverlies
• kokhalzen
• maagzuur
• misselijkheid
• beperkte voedselinname
• ondervoeding

De symptomen kunnen verergeren door:

• het drinken van dranken met een hoog vetgehalte of koolzuur
• het eten van grote hoeveelheden voedsel
• het eten van rauwe groenten en fruit
• het eten van vet of vezelrijk voedsel

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van gastroparese wordt gesteld op basis van een gedetailleerde anamnese en een grondig klinisch onderzoek. De arts kan verschillende onderzoeken aanvragen om gastroparese te bevestigen, waaronder een gastro-intestinale endoscopie (inwendig kijkonderzoek met een flexibele buis die via de slokdarm de maag en het eerste gedeelte van de dunne darm onderzoekt), een CT-scan, een MRI-scan, röntgenfoto's van het maagdarmkanaal, een maagledigingsonderzoek, en een ademtest. De diagnose kan uitdagend zijn omdat de symptomen vaak overeenkomen met die van andere aandoeningen.

Behandeling van gastroparese

Zelfzorg
Patiënten worden aangemoedigd om hun voedingsgewoonten aan te passen door kleinere maaltijden gedurende de dag te eten, goed te kauwen, en geen maaltijden over te slaan.

Aanbevolen
De volgende voedingsmiddelen en dranken worden aanbevolen:

• gepureerd of vloeibaar voedsel (eventueel)
• goed gekookte groenten
• shakes met gekookte groenten of fruit
• soepen
• vetarm voedsel
• voldoende water drinken bij elke maaltijd

Afgeraden
Voedingsmiddelen en dranken die worden afgeraden zijn:

• alcohol
• gasvormende voedingsmiddelen zoals knoflook, ui en koolsoorten
• koolzuurhoudende dranken
• rauwe groenten en fruit
• roken
• vet voedsel
• vezelrijk voedsel zoals broccoli of sinaasappels
• zware inspanning na een maaltijd

Professionele medische behandeling
Als gastroparese wordt veroorzaakt door medicatie, kan de arts de dosis aanpassen of een ander medicijn voorschrijven. Medicijnen die de maagspieren stimuleren kunnen nuttig zijn, evenals anti-emetica om misselijkheid en braken te verminderen. In ernstige gevallen kan een operatie nodig zijn als de patiënt geen voedsel of vloeistoffen meer kan verdragen. Soms kan sondevoeding vereist zijn. Professioneel medisch voedingsadvies van een diëtist kan ook worden aanbevolen.

Prognose

De prognose van gastroparese kan variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak, de ernst van de aandoening, en de effectiviteit van de behandeling. Hier zijn enkele belangrijke punten over de prognose:

• Herstel en behandeling: Bij sommige patiënten kan de toestand verbeteren met een juiste behandeling en aanpassingen in de levensstijl. Behandelingen zoals voedingsaanpassingen, medicatie en soms chirurgie kunnen helpen de symptomen te verlichten en de kwaliteit van leven te verbeteren.
• Chronisch karakter: Gastroparese kan een chronische aandoening zijn die langdurige symptomen met zich meebrengt. Zelfs met behandeling kunnen sommige patiënten blijven worstelen met symptomen zoals misselijkheid en braken.
• Effect van onderliggende oorzaken: De prognose hangt sterk af van de oorzaak van de gastroparese. Bij patiënten met diabetes of andere chronische aandoeningen kan de prognose variëren afhankelijk van hoe goed de onderliggende aandoening wordt beheerd.
• Kwaliteit van leven: Gastroparese kan een aanzienlijke impact hebben op de kwaliteit van leven, met symptomen die dagelijks functioneren kunnen beïnvloeden. Regelmatige opvolging en aanpassingen in de behandeling kunnen noodzakelijk zijn om symptomen te beheersen en complicaties te voorkomen.
• Preventie van complicaties: Het monitoren en beheersen van symptomen kan helpen bij het voorkomen van complicaties zoals uitdroging, ondervoeding en maagstenen. Adequate medische zorg en zelfmanagement zijn cruciaal om de prognose te verbeteren.

De prognose van gastroparese vereist vaak een multidisciplinaire benadering, waarbij patiënten nauw samenwerken met zorgverleners om de aandoening effectief te beheren.

Complicaties

Gastroparese kan verschillende complicaties met zich meebrengen, waaronder:

• Oncontroleerbare bloedsuikerspiegel (schommelingen in de bloedsuikerspiegel) bij patiënten met diabetes mellitus.
• Verminderde kwaliteit van leven door voortdurende symptomen en ongemak.
• Ernstige uitdroging (dehydratie) door aanhoudend braken.
• Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD): zure reflux waarbij de maaginhoud terug naar de slokdarm stroomt, wat kan leiden tot oesofagitis (slokdarmontsteking) en irritatie van de slokdarm.
• Maagstenen (bezoars) door de verharding van voedsel dat in de maag blijft hangen, wat kan leiden tot misselijkheid, braken, verstopping en problemen met de opname van bepaalde medicijnen.
• Ondervoeding door slechte opname van voedingsstoffen of onvoldoende calorie-inname.
• Groei van bacteriën in voedsel dat in de maag blijft hangen.

Preventie

Hoewel niet alle gevallen van gastroparese te voorkomen zijn, kunnen sommige risicofactoren worden beheerd om de kans op het ontwikkelen van deze aandoening te verkleinen:

• Houd de bloedsuikerspiegel onder controle, vooral bij diabetes.
• Volg een gezonde voeding en vermijd voedsel dat de symptomen verergert.
• Vermijd het gebruik van medicijnen die de maagmotiliteit beïnvloeden, indien mogelijk, en overleg met een arts over alternatieve behandelingsopties.
• Ondersteun een gezonde maagfunctie door regelmatig medische controles en een gezonde levensstijl.



Lees verder

• Diabetische gastroparese: Trage maaglediging door diabetes