Misselijk en een opgeblazen gevoel door een 'luie maag'

Na het eten ben je vaak misselijk. Soms zo erg dat je moet overgeven. Je hebt het gevoel dat er een steen op je maag ligt, je voelt je opgeblazen en moet vaak boeren. Als je deze klachten herkent, heb je mogelijk last van een luie of trage maag. De maagspier trekt dan niet genoeg of niet regelmatig samen. Je eten blijft te lang in de maag zitten, met allerlei klachten tot gevolg. Bij een luie of trage maag (gastroparese) is er sprake van een vertraagde maagontlediging. Het voedsel dat je eet, blijft langer in de maag dan normaal.

Slecht functionerende maagspier

Het spijsverteringsproces start zodra er voedsel in je mond komt. Tijdens het kauwen, beginnen de enzymen in het speeksel al met het verteren van bepaalde voedingsstoffen. Je eten wordt vervolgens via je slokdarm naar de maag vervoerd. Met behulp van het maagsap, dat door de maag wordt aangemaakt, gaat de vertering van het voedsel hier verder. In het maagsap zitten onder andere maagzuur en spijsverteringsenzymen, die het eten zodanig afbreken dat het later door de darmwand kan worden opgenomen. Het maagsap alleen is echter niet in staat om het voedsel voldoende te verteren. Het heeft hiervoor de spierwand van de maag nodig. Deze sterke maagspier zorgt er - met regelmatige samentrekkingen - voor dat het voedsel goed wordt gemengd met het maagsap en wordt gekneed en fijngemalen. Normaliter blijft je eten ongeveer drie uur in de maag, voordat het naar de dunne darm gaat. Bij een luie maag blijft je eten echter veel langer in de maag aanwezig, omdat de maagspier zijn werk niet goed doet.

Je maagspier trekt niet genoeg of niet regelmatig samen, waardoor je eten niet goed gemengd wordt met het maagsap en te langzaam wordt gekneed. Vooral met het verteren van zware (vette) maaltijden heeft je maag veel moeite. Omdat de spierwand zijn werk niet goed doet, kan het voedsel ook niet goed richting de overgang van de maag naar de dunne darm (twaalfvingerige darm) vervoerd worden. Het gevolg van een vertraagde maagontlediging is dat het eten langer in je maag blijft dan normaal en dat het soms ook in te grote brokken wordt afgegeven aan de dunne darm.

Wat veroorzaakt een luie maag

De klachten van een trager werkende maag beginnen regelmatig na een buikgriep. Een virale of bacteriële infectie van de maag heeft er dan toe geleid dat de maagspier zijn werk niet meer goed kan doen. De gevolgen zijn veelal blijvend. Een luie maag kan ook veroorzaakt worden door bepaalde medicijnen. Voorbeelden hiervan zijn kalmeringsmiddelen, medicijnen tegen hoge bloeddruk en medicijnen tegen de ziekte van Parkinson. Ook mensen met diabetes, nierproblemen of een schildklierafwijking kunnen na verloop van tijd last krijgen van een luie maag. Vooral hyperglycemie (een te hoge bloedglucosewaarde) vertraagt de maagontlediging. Voor diabetespatiënten is het dan ook extra belangrijk om te zorgen voor goede bloedglucosewaarden. Een andere mogelijke oorzaak van een luie maag is een beschadiging van de zenuwen van de maag. Zo'n zenuwbeschadiging kan per ongeluk tijdens een maag- of slokdarmoperatie ontstaan en kan leiden tot een storing in de beweging van de maagspier. Tot slot kan een vernauwing van de overgang van de maag naar de dunne darm de oorzaak zijn van ernstige maagontledigingsklachten. Deze vernauwing zit dan in de buurt van de maaguitgang of aan het begin van de dunne darm (twaalfvingerige darm) en is mogelijk ontstaan door een (oude) maagzweer of een (goed- of kwaadaardig) gezwel.

Regelmatig wordt er echter geen oorzaak gevonden voor een luie maag. De klachten van een vertraagde maagontlediging blijken vaak voor te komen bij mensen die last hebben van zogenaamde functionele maagklachten oftewel een overgevoelige maag. Bij een overgevoelige maag kan er geen lichamelijke afwijking gevonden worden die de uiteenlopende, aanhoudende maagklachten kan verklaren. Veel mensen hebben er last van en bij ongeveer eenderde van de mensen met functionele maagklachten is ook sprake van een luie maag.

Misselijkheid als meest gehoorde klacht

De meest voorkomende klacht bij een luie maag is misselijkheid na het eten en (soms) overgeven. Wanneer de maagontlediging ernstig vertraagd is, wordt vaak een grote hoeveelheid braaksel met grote kracht uitgestoten.
Ook het gevoel dat er een steen op je maag ligt (drukkend gevoel), een sterk uitgezette maag, een opgeblazen gevoel, vaak boeren en snel het gevoel hebben dat je vol zit, zijn veelgehoorde klachten. Daarnaast hebben mensen met een luie maag vaak last van brandend maagzuur en oprispingen. De maaginhoud stroomt dan van de maag de slokdarm in en zorgt voor een brandend gevoel in de slokdarm en keel en pijn achter het borstbeen. Bij mensen met een luie maag is – doordat het voedsel langer in de maag blijft – de druk in de maag hoger, waardoor de maaginhoud als het ware richting slokdarm wordt geduwd. In sommige gevallen ontspant de onderste kringspier van de slokdarm zich ook vaker, omdat de maag is uitgezet. Hierdoor is er meer kans voor de maaginhoud om de slokdarm in te stromen.

Maagonderzoek in het ziekenhuis

Wanneer je met je klachten bij de huisarts komt, zal hij je meestal doorsturen naar het ziekenhuis voor nader onderzoek. Vaak zal hier dan een maagontledigingsonderzoek worden uitgevoerd, waarmee de arts de tijd kan meten die je maag nodig heeft om voedsel te verwerken. Het onderzoek geeft een beeld van de snelheid waarmee de maag eten vervoert naar de dunne darm. Een maagontledigingsonderzoek kan op twee manieren plaatsvinden: door foto's te maken met een speciale camera of met een ademtest. Meestal wordt gekozen voor de eerste variant, een zogenaamde maagontledigingsscintigrafie. Hierbij krijg je een soort pannenkoek te eten, waarin een kleine hoeveelheid radioactieve stof zit. Door de radioactieve stof is de pannenkoek goed te zien op de foto's die met een speciale camera of scanner gemaakt worden. Aan de hand van de foto's kan de arts zien hoeveel tijd je maag nodig heeft om de pannenkoek te verwerken.

Er kan ook gekozen worden voor een zogenaamde 13C-octaanzuur ademtest. Je krijgt dan een maaltijd te eten, waaraan octaanzuur is toegevoegd. Octaanzuur wordt afgebroken zodra het in de dunne darm komt. Bij het afbreken van octaanzuur komt een bepaalde stof vrij, die je via je longen weer uitademt. Bij dit onderzoek moet je uitademen door een rietje. De arts meet de concentratie van de betreffende stof in de lucht die je uitademt. Aan de hand hiervan kan hij zien hoeveel tijd je maag nodig heeft om de maaltijd te verwerken.

Als op basis van je klachten niet direct aan een luie maag wordt gedacht, wordt vaak een kijkonderzoek van de maag (gastroscopie) uitgevoerd. Dit maagonderzoek wordt normaliter gedaan om andere aandoeningen dan een luie maag op te sporen. Bij een gastroscopie wordt een flexibele slang met een camera, via je mond en slokdarm in je maag gebracht. Als de arts hier voedselresten van voorgaande dagen aantreft, zal hij meestal de diagnose vertraagde maagontlediging stellen.

Behandeling met medicijnen en een goed dieet

Wanneer vaststaat dat je aan een vertraagde maagontlediging of luie maag lijdt, bestaat de behandeling in de meeste gevallen uit een dieetadvies en medicijnen. Deze medicijnen (pro-kinetica) zorgen ervoor dat de spieren in de maagwand beter en regelmatiger samentrekken en verminderen de misselijkheid.
Wanneer de maagontlediging heel ernstig vertraagd is en je erg veel klachten hebt, werken een aangepast dieet en medicijnen mogelijk onvoldoende. In dat geval kan sondevoeding een oplossing zijn. Een operatieve ingreep is slechts zelden noodzakelijk.

Let op wat je eet

Als je last hebt van een luie maag, dan heeft je maag meer tijd nodig om het eten te verwerken. Om je maag een handje te helpen en je klachten te verminderen, is het belangrijk om goed te letten op wat en hoe je eet. Vette en vezelrijke producten hebben altijd extra tijd nodig om verteerd te worden en kunnen de maagontlediging remmen. Deze producten kun je dan ook beter niet te veel en niet te vaak eten. Kies in plaats daarvan voor halfvolle en magere zuivelproducten en magere vleeswaren. Vermijd rauwkost, noten, muesli en gefrituurde gerechten.
Vloeibaar voedsel blijft veel minder lang in je maag en geeft meestal dan ook veel minder problemen dan vast voedsel. Het kan dus verstandig zijn om vast voedsel regelmatig te vervangen door bijvoorbeeld soep. Hoewel sommige voedingsmiddelen nauwelijks effect hebben op de maagontlediging, kunnen ze wel klachten geven. Voorbeelden hiervan zijn: koffie, koolzuurhoudende dranken, alcohol, kruiden en specerijen.

Let op hoe je eet

Niet alleen wat je eet, maar ook de manier waarop je eet is belangrijk om de klachten als gevolg van een luie maag te verminderen. Zo is het beter om meerdere keren per dag een kleinere maaltijd te eten, dan drie grote maaltijden per dag. Neem bijvoorbeeld drie beperkte hoofdmaaltijden en drie tot vier kleine maaltijden tussendoor. Je maag verwerkt kleinere maaltijden sneller, waardoor je minder klachten hebt. Daarnaast is het van belang om je eten rustig en goed te kauwen (dan heeft je maag minder werk) en om na het eten niet te gaan liggen. Geadviseerd wordt om na je maaltijd minimaal een half uur rechtop te zitten of een rustige wandeling te maken. Sommige mensen met een luie maag hebben vooral 's avonds na de warme maaltijd erg veel klachten. In dat geval is het verstandig om de warme maaltijd niet 's avonds, maar 's middags te nemen.

Leven met een luie of trage maag is niet altijd eenvoudig. De klachten kunnen je dagelijkse leven behoorlijk beïnvloeden. In aanvulling op eventuele medicijnen kunnen goede eetgewoonten echter een groot verschil maken. Een diëtist kan je hierbij helpen.

Lees verder

• Onverklaarbare maagklachten door overgevoelige maag
• Vaak moeten boeren wijst soms op maagproblemen