Vergroot hart: symptomen, oorzaak, behandeling te groot hart

Een vergroot hart (cardiomegalie) bij mensen is geen ziekte op zich, maar is een symptoom van een onderliggende aandoening. Een vergroot hart kan verschillende oorzaken hebben. Meestal is een vergroot hart het gevolg van hoge bloeddruk of een coronaire hartziekte. Als het hart het bloed niet effectief kan rondpompen, kan dit leiden tot congestief hartfalen. In de loop van de tijd kunnen de klachten verbeteren, maar de meeste mensen met een vergroot hart moeten levenslang medicijnen blijven slikken. Daarnaast kunnen leefstijlveranderingen nodig zijn, zoals gezond en gevarieerd eten, dagelijks bewegen, afvallen bij overgewicht, stoppen met roken en matig drinken. Soms is echter een operatie onvermijdelijk.

• Wat is een vergroot hart?
• Anatomie en fysiologie van het hart
• Anatomie van het hart
• Fysiologie van het hart
• Wat gebeurt er bij een vergroot hart?
• Invloed op de functie van het hart
• Epidemiologie van vergroot hart
• Symptomen vergroot hart
• Kortademigheid
• Hoesten
• Aritmie en hartkloppingen
• Vochtophoping
• Vermoeidheid, verwardheid en duizeligheid
• Oorzaken van een vergroot hart
• Coronaire hartziekten
• Ziekte van de hartspier (cardiomyopathie)
• Familiale hypertrofische cardiomyopathie (HCM)
• Hoge bloeddruk
• Virale infecties
• Pulmonale hypertensie
• Levensstijl: tabak, alcohol en cocaïne
• Vocht rond het hart (pericardiale effusie)
• Bloedarmoede (anemie)
• Schildklieraandoeningen
• IJzerstapeling (hemochromatose)
• Genetische factoren
• Slaapapneu
• Ongezonde voeding
• Hormonale veranderingen
• Risicofactoren
• Wanneer huisarts raadplegen en wanneer direct medische hulp inschakelen?
• Wanneer de huisarts raadplegen?
• Wanneer direct medische hulp inschakelen? (alarmsymptomen)
• Onderzoek en diagnose
• Weetjes en cijfers
• Behandeling en herstel
• Leefstijlveranderingen
• Geneesmiddelen
• Operatieve ingreep
• Andere behandelingsopties
• Prognose
• Complicaties van een vergroot hart
• Preventie van een vergroot hart

Wat is een vergroot hart?

Een vergroot hart, of cardiomegalie, klinkt misschien als iets dat alleen in dramatische films voorkomt, maar het is een echte aandoening die meer voorkomt dan je denkt. Het is geen ziekte op zichzelf, maar eerder een symptoom dat aangeeft dat er iets niet klopt met je hart. Dit kan veroorzaakt worden door verschillende factoren, van een verhoogde bloeddruk tot infecties en hartklepafwijkingen. Soms voel je het misschien niet eens, maar andere keren kan het gepaard gaan met vervelende symptomen zoals kortademigheid, vermoeidheid of zelfs pijn op de borst.

En dat is het lastige: een vergroot hart kan zich sluipend ontwikkelen, je negeert het misschien wel totdat het je dagelijkse leven gaat beïnvloeden. Daarom is het zo belangrijk om je bewust te zijn van deze aandoening. De symptomen kunnen mettertijd verbeteren, maar meestal is er behandeling nodig om de onderliggende oorzaak aan te pakken.

In dit artikel gaan we dieper in op wat een vergroot hart precies is, wat de oorzaken zijn, en hoe je dit kunt herkennen. We willen je helpen om je hart niet alleen te laten kloppen van blijdschap, maar ook van gezondheid! Want laten we eerlijk zijn: je hart is het kloppende centrum van je lichaam en verdient alle aandacht die het kan krijgen. Dus leun achterover, ontspan, en laten we samen de wereld van een vergroot hart verkennen – met alles wat daarbij komt kijken! We duiken eerst in de anatomie en fysiologie van het hart.

Anatomie en fysiologie van het hart

Anatomie van het hart

Het hart is een holle spier die bestaat uit vier kamers: twee boezems (atria) bovenin en twee kamers (ventrikels) onderin. Het hart is verdeeld in een linker- en een rechterkant. De rechterkant pompt bloed naar de longen om zuurstof op te nemen, terwijl de linkerkant zuurstofrijk bloed naar de rest van het lichaam pompt. De hartkleppen zorgen ervoor dat het bloed altijd de juiste richting op stroomt.

Het hart weegt bij een volwassene gemiddeld tussen de 250 en 350 gram, afhankelijk van geslacht, leeftijd en lichaamsgrootte. Het klopt ongeveer 100.000 keer per dag en pompt daarbij zo'n 7.500 liter bloed rond. Best indrukwekkend als je bedenkt dat het hart ongeveer zo groot is als je vuist.

De vier hartkleppen - de tricuspidalisklep, de pulmonalisklep, de mitralisklep en de aortaklep - zorgen ervoor dat het bloed steeds de goede kant op blijft stromen. Elke klep opent en sluit meer dan eens per seconde. Het hart heeft ook een netwerk van kransslagaders die het van zuurstof en voedingsstoffen voorzien, wat cruciaal is omdat de hartspier non-stop actief is en veel energie nodig heeft.

Het hart wordt omgeven door een dun vlies, het pericardium, dat dient als bescherming en smeermiddel, zodat het hart soepel kan bewegen in de borstkas. Dit vlies bevat een kleine hoeveelheid vloeistof die wrijving vermindert tijdens het samentrekken en ontspannen van het hart.

Fysiologie van het hart

Het hart werkt als een pomp die voortdurend bloed door het lichaam laat stromen. Elke hartslag bestaat uit een samentrekking (contractie) en ontspanning. Wanneer de hartspier samentrekt, wordt bloed vanuit de hartkamers naar de longen en de rest van het lichaam gepompt. In rust vult het hart zich weer met bloed. Dit ritme wordt gestuurd door elektrische signalen die in het hart zelf ontstaan. De belangrijkste onderdelen hierbij zijn de sinusknoop, die het hartritme bepaalt, en de AV-knoop, die de signalen doorgeeft aan de kamers.

De sinusknoop, ook wel de natuurlijke pacemaker genoemd, bevindt zich in de rechterboezem. Het genereert elektrische impulsen die ervoor zorgen dat het hart samentrekt. Deze impulsen houden het hart in een vast ritme, meestal tussen de 60 en 100 slagen per minuut in rust. Dit ritme kan versnellen door fysieke inspanning of stress. De AV-knoop vertraagt de signalen voordat ze de hartkamers bereiken, zodat de boezems genoeg tijd hebben om samen te trekken en het bloed in de kamers te pompen.

Het hart gebruikt een complex netwerk van vezels, het His-Purkinje-systeem, om de elektrische signalen snel en efficiënt door de hartspier te verspreiden. Dit zorgt ervoor dat de hartkamers gelijkmatig samentrekken, wat essentieel is voor een goede bloedstroom.

Naast het elektrische systeem heeft het hart ook een eigen bloedtoevoer via de kransslagaders. Deze slagaders voorzien de hartspier van zuurstof en voedingsstoffen. Als deze slagaders verstopt raken, kan er een hartaanval optreden, wat schade aan het hartweefsel kan veroorzaken en uiteindelijk tot een vergroot hart kan leiden.

Wat gebeurt er bij een vergroot hart?

Bij een vergroot hart kunnen een of beide hartkamers groter worden. Dit gebeurt vaak omdat de hartspier extra hard moet werken. Bijvoorbeeld door een hoge bloeddruk, waardoor het hart meer kracht moet gebruiken om bloed door de vaten te pompen. Door deze extra inspanning kan de hartspier dikker worden, net zoals een spier in je arm dikker wordt door krachttraining. Een andere oorzaak kan schade door een hartaanval zijn, waardoor het hart minder efficiënt pompt en groter wordt om dit te compenseren.

Soms wordt de wand van de hartspier juist dunner in plaats van dikker. Dit gebeurt wanneer de hartspier te veel uitrekt doordat er te veel bloed in het hart achterblijft. Hierdoor wordt het lastiger om het bloed goed rond te pompen, wat leidt tot een slechte bloedsomloop.

Invloed op de functie van het hart

Een vergroot hart kan op verschillende manieren invloed hebben op de werking van het hart. Het pompen van bloed kan moeilijker worden doordat de hartspier minder efficiënt werkt. Hierdoor kan het bloed zich ophopen in andere delen van het lichaam, zoals de longen, wat kortademigheid kan veroorzaken, of in de benen, wat kan leiden tot vochtophoping (oedeem). Ook kan het hartritme onregelmatig worden, omdat de elektrische signalen die het ritme aansturen, verstoord raken door de veranderingen in de hartspier.

Epidemiologie van vergroot hart

Een vergroot hart, ook wel cardiomegalie genoemd, komt wereldwijd voor en treft vooral mensen boven de 60 jaar. De oorzaken verschillen per gebied, dus laten we eens dieper in de cijfers en weetjes duiken.

Vergroot hart in Westerse landen
In Nederland en andere Westerse landen krijgt ongeveer 1 op de 250 mensen te maken met een vergroot hart. Bij mensen boven de 65 jaar komt dit nog vaker voor, vooral door hoge bloeddruk en hartziekten. Ongeveer 40% van de volwassenen in Nederland heeft een vorm van hoge bloeddruk, wat een belangrijke oorzaak is van een vergroot hart. Van deze groep ontwikkelt 10-15% uiteindelijk cardiomegalie. Mannen lopen meer risico dan vrouwen, mede door factoren zoals roken, hoge bloeddruk en diabetes type 2. Bij mannen boven de 60 jaar heeft naar schatting 1 op de 3 een vergroot hart of een andere hartafwijking.

Vergroot hart in de Verenigde Staten
In de Verenigde Staten komt cardiomegalie veel voor, vooral door obesitas en een ongezonde leefstijl. Ongeveer 3% van de Amerikanen krijgt in hun leven een vergroot hart. Van de mensen met hartfalen heeft zelfs 50-60% een vergroot hart. Vooral in gemeenschappen met minder toegang tot gezondheidszorg komen hartproblemen vaker voor, omdat risicofactoren zoals hoge bloeddruk minder goed worden behandeld.

Vergroot hart in Zuid-Amerika
In Zuid-Amerika is de ziekte van Chagas een veelvoorkomende oorzaak van een vergroot hart. Deze ziekte, veroorzaakt door een parasiet, kan ernstige hartproblemen veroorzaken. Wereldwijd zijn 6 tot 7 miljoen mensen besmet met Chagas, waarvan een groot deel in Zuid-Amerika. Het draagt bij aan veel gevallen van cardiomegalie in deze regio.

Vergroot hart in Afrika
In Afrika spelen infectieziekten en slechte toegang tot gezondheidszorg een grote rol. Bloedarmoede, ondervoeding en hiv kunnen bijdragen aan een vergroot hart. Ongeveer 20-30% van de volwassenen met langdurige bloedarmoede krijgt hartproblemen. In sommige delen van Afrika komt endomyocardiale fibrose voor, een zeldzame ziekte die littekenvorming in de hartspier veroorzaakt en het hart vergroot.

Vergroot hart in Zuidoost-Azië
In Zuidoost-Azië is een vergroot hart vaak gerelateerd aan hoge bloeddruk en hartklepaandoeningen. Reumatische koorts, ontstaan na een onbehandelde keelontsteking, kan schade aan de hartkleppen veroorzaken, waardoor het hart harder moet werken en groter wordt. Vooral in plattelandsgebieden met weinig toegang tot medische zorg zien we dat deze problemen niet op tijd worden behandeld, wat kan leiden tot een vergroot hart.

Invloed van leefstijl op vergroot hart
Leefstijl speelt een grote rol bij het risico op een vergroot hart. In Westerse landen, waar veel mensen overgewicht hebben en weinig bewegen, komt dit vaker voor. Ongeveer 25% van de volwassenen in Nederland heeft obesitas, wat een belangrijke risicofactor is voor hart- en vaatziekten. Deze cijfers komen van gezondheidsorganisaties zoals het RIVM. Overgewicht en weinig beweging verhogen de bloeddruk en belasten het hart. In andere delen van de wereld, zoals Afrika en Azië, zijn mensen vaak fysiek actiever en hebben ze minder toegang tot calorierijk voedsel, waardoor een vergroot hart door deze oorzaken minder vaak voorkomt.

Vergroot hart in Japan
In Japan, waar veel vis, groenten, rijst en weinig verzadigde vetten worden gegeten, en waar mensen veel bewegen, komt een vergroot hart minder vaak voor. Wel speelt veroudering een rol, omdat Japan een van de oudste bevolkingen ter wereld heeft. De gezonde leefstijl helpt de kans op hartziekten te verkleinen, maar ouderdom brengt toch een hoger risico op een vergroot hart met zich mee.

Genetische invloeden op vergroot hart
Naast leefstijl spelen ook genetische factoren een rol bij een vergroot hart. Erfelijkheid kan invloed hebben op de structuur en functie van het hart. Sommige mensen hebben genetische mutaties die zorgen voor een zwakkere hartspier, waardoor deze sneller vergroot raakt. Familiaire cardiomyopathie is een erfelijke hartaandoening die kan zorgen voor een vergroot hart. Als cardiomegalie vaker voorkomt in een familie, hebben gezinsleden een hoger risico. Ongeveer 20-30% van de cardiomyopathiegevallen is genetisch. Mensen met een familiegeschiedenis van hartproblemen krijgen vaak het advies om regelmatig gecontroleerd te worden.

Symptomen vergroot hart

Een vergroot hart, oftewel cardiomegalie, is als een geheim agent in je lichaam – je merkt misschien niet altijd dat het aanwezig is, maar het kan stiekem aan de basis liggen van allerlei ongemakken. Het vervelende is dat de symptomen vaak sluimerend zijn en geleidelijk verergeren, waardoor ze makkelijk over het hoofd worden gezien.

Een vergroot hart geeft dus niet altijd symptomen of ze worden niet opgemerkt, omdat de klachten langzaam verergeren. Een vergroot hart kan kortademigheid veroorzaken, vooral bij het liggen. Andere veel voorkomende klachten zijn hoesten, een abnormaal hartritme (aritmie) en hartkloppingen. Vochtophoping in de buik (ascites) of oedeem in de handen, voeten, enkels en benen kunnen ook voorkomen. Voorts kun je last krijgen van vermoeidheid, verwardheid en duizeligheid.

Laten we eens duiken in de veelvoorkomende symptomen van een vergroot hart en ontdekken hoe je ze kunt herkennen.

Kortademigheid

Een van de meest herkenbare symptomen van een vergroot hart is kortademigheid, vooral wanneer je ligt. Dit gebeurt omdat het hart niet efficiënt genoeg bloed kan pompen, waardoor er druk ontstaat op de longen. Je kunt merken dat je het benauwd krijgt als je op bed ligt of zelfs tijdens dagelijkse activiteiten zoals traplopen.

• Marloes merkte op een avond dat ze tijdens het kijken van haar favoriete serie plotseling niet meer goed kon ademhalen, vooral als ze achterover leunde op de bank. Dit was een teken dat ze haar hart en gezondheid goed in de gaten moest houden.

Tip: Probeer tijdens je rustmomenten wat op te zitten in plaats van helemaal achterover te leunen. Dit kan helpen om de druk op je longen te verminderen en maakt het ademen een stuk gemakkelijker.

Hoesten

Hoesten kan ook een symptoom zijn van een vergroot hart, vooral als het gaat om een chronische hoest die aanhoudt. Dit kan het gevolg zijn van vocht dat zich ophoopt in de longen, ook wel longoedeem genoemd. De hoest kan aanvankelijk droog zijn, maar kan later veranderen in een hoest met slijm.

Weetje: Bij een vergroot hart kan de hoest toenemen bij inspanning of bij het liggen, en het kan gepaard gaan met een piepende ademhaling. Dit duidt vaak op een verergering van de onderliggende hartproblemen.

Aritmie en hartkloppingen

Als je een vergroot hart hebt, is de kans groot dat je te maken krijgt met een abnormaal hartritme, ook wel aritmie genoemd. Je kunt deze aritmie voelen als een soort "fladderen" of "kloppen" in je borst, dat komt en gaat. Dit kan een gevolg zijn van de verhoogde druk op je hartspier en kan behoorlijk verontrustend zijn.

• Tijmen, een fervent hardloper, merkte dat hij tijdens zijn trainingen af en toe hartkloppingen kreeg. Dit was nieuw voor hem, en hij besloot om zijn arts te raadplegen. Na onderzoek bleek dat hij een vergroot hart had, wat leidde tot de aritmie.

Tip: Houd een dagboek bij van je symptomen, inclusief wanneer je hartkloppingen ervaart. Dit kan je arts helpen om een beter beeld te krijgen van wat er aan de hand is.

Vochtophoping

Vochtophoping in je lichaam kan ook optreden bij een vergroot hart, wat zich uit in oedeem. Dit betekent dat je voeten, enkels, benen en soms zelfs je buik opzwellen. Het kan ongemakkelijk en frustrerend zijn om in je schoenen te passen of om je favoriete outfits aan te trekken als je last hebt van dit soort zwelling.

Weetje: Oedeem kan leiden tot ascites, wat betekent dat er vocht zich ophoopt in de buikholte. Dit kan je een vol gevoel geven en zelfs pijn veroorzaken. Het is een signaal dat je lichaam niet goed functioneert.

Tip: Probeer je zoutinname te verminderen en voldoende water te drinken. Dit kan helpen om de ophoping van vocht in je lichaam te verminderen.

Vermoeidheid, verwardheid en duizeligheid

Vermoeidheid is een ander veelvoorkomend symptoom van een vergroot hart. Je lichaam moet harder werken om zuurstofrijk bloed rond te pompen, wat kan leiden tot een algeheel gevoel van vermoeidheid en slapte. Dit kan ook gepaard gaan met verwardheid of duizeligheid, vooral als je staat of plotseling opstaat.

• Sophie, een drukke moeder van twee, voelde zich constant moe en had moeite om zich te concentreren. Wat ze niet wist, was dat haar vergrote hart het gevolg was van een hoge bloeddruk, wat leidde tot deze symptomen.

Tip: Zorg voor voldoende rust en probeer regelmatig korte wandelingen te maken. Dit helpt je om je energie weer op te bouwen en je hart te ondersteunen.

Oorzaken van een vergroot hart

Oorzaken van een vergroot hart: het verhaal achter de kloppende motor van je lichaam
Een vergroot hart is niet zomaar iets om je zorgen over te maken; het is een teken dat er iets aan de hand is in de grootste motor van je lichaam. Dit kan het gevolg zijn van een hartaandoening, maar er zijn ook andere factoren die een rol kunnen spelen. Laten we eens dieper duiken in de verschillende oorzaken van een vergroot hart, zodat je beter begrijpt wat er speelt. Van coronaire hartziekten tot levensstijlkeuzes, het is belangrijk om de signalen van je hart te herkennen en er adequaat op te reageren.

Coronaire hartziekten

Coronaire hartziekten zijn aandoeningen die ontstaan door afwijkingen in de kransslagaders, de bloedvaten die het hart van zuurstofrijk bloed voorzien. Deze aandoeningen kunnen leiden tot vernauwing of verstopping van de slagaders, waardoor de hartspier onvoldoende bloed krijgt. Het resultaat? Een vergroot hart dat harder moet werken om het tekort aan zuurstof te compenseren.

• Stel je voor dat je hart elke dag harder moet werken, als een motor die continu op volle toeren draait zonder voldoende brandstof. Dit kan leiden tot een verhoogde druk op de hartspier, waardoor deze uitzet en vergroot.

Volgens de Hartstichting lijdt bijna 1 op de 4 volwassenen in Nederland aan hart- en vaatziekten. Dat maakt het des te belangrijker om je hart gezond te houden!

Ziekte van de hartspier (cardiomyopathie)

Cardiomyopathie is een aandoening die de hartspier zelf aantast, waardoor deze verzwakt en niet meer goed kan samentrekken. Er zijn verschillende vormen van cardiomyopathie, waaronder hypertrofische cardiomyopathie, waarbij de hartspier dikker wordt, en dilaterende cardiomyopathie, waarbij de hartkamers zich verwijden.

• Effect op je hart: Wanneer je hartspier verzwakt, moet je hart harder werken om bloed rond te pompen. Dit kan leiden tot een vergroot hart en uiteindelijk tot hartfalen. Het is als het hebben van een getrainde atleet die plotseling niet meer kan presteren; er is iets niet in orde.

Tip: Regelmatige controles bij de cardioloog zijn essentieel, vooral als je familieleden hebt met hartaandoeningen. Preventie is beter dan genezen!

Familiale hypertrofische cardiomyopathie (HCM)

Familiale hypertrofische cardiomyopathie, vaak afgekort als HCM, is een erfelijke hartaandoening die kan leiden tot een vergroot hart. Het is een aandoening waarbij de hartspier, meestal de linkerkamer, dikker wordt. Deze verdikking maakt het voor het hart moeilijker om bloed goed rond te pompen, omdat de verdikte spierwand minder ruimte laat voor het bloed en harder moet werken om het lichaam van zuurstof te voorzien.

HCM is genetisch bepaald, wat betekent dat de aandoening vaak van ouder op kind wordt doorgegeven. Als iemand in je familie HCM heeft, is er een aanzienlijke kans dat andere familieleden deze aandoening ook hebben. Dit is de reden dat HCM vaak 'familiaal' wordt genoemd. Het is een van de meest voorkomende erfelijke hartziekten en kan bij mensen van alle leeftijden worden aangetroffen.

Een vergroot hart door HCM kan verschillende symptomen veroorzaken. Sommige mensen ervaren kortademigheid, pijn op de borst, duizeligheid, of zelfs flauwvallen, vooral bij inspanning. Bij anderen zijn er nauwelijks symptomen, en kan de aandoening onverwacht leiden tot ernstige complicaties zoals hartritmestoornissen of plotselinge hartstilstand. Dit maakt vroege diagnose en regelmatige controle heel belangrijk.

Wat HCM bijzonder maakt, is dat de symptomen en ernst sterk kunnen verschillen, zelfs binnen dezelfde familie. Sommige mensen hebben nauwelijks klachten, terwijl anderen ernstig beperkt raken door de aandoening. Behandeling voor HCM kan bestaan uit medicijnen om de hartslag te reguleren of de belasting van het hart te verminderen. In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn om de verdikte spier te verkleinen. Ook leefstijlveranderingen, zoals het vermijden van intensieve inspanning en zorgen voor voldoende rust, kunnen bijdragen aan een betere kwaliteit van leven.

Hoge bloeddruk

Hoge bloeddruk (hypertensie) is een belangrijke risicofactor voor een vergroot hart. Wanneer de bloeddruk langdurig te hoog is, moet het hart harder werken om het bloed door de aderen te pompen. Deze constante drukverhoging kan leiden tot verzwakking van de hartspier en uiteindelijk een vergroot hart.

Het wordt vaak de 'sluipmoordenaar' genoemd omdat veel mensen niet eens weten dat ze hoge bloeddruk hebben. Bijna 30% van de volwassenen in Nederland heeft hypertensie, en dat percentage stijgt bij ouderen.

Virale infecties

Sommige virale infecties, zoals het coxsackievirus, kunnen je hart aantasten en leiden tot myocarditis, een ontsteking van de hartspier. Dit kan leiden tot een vergroot hart en verschillende hartproblemen.

Het virus beschadigt de hartcellen, waardoor je hart niet meer zo efficiënt kan pompen als voorheen. Dit kan zelfs gebeuren na een schijnbaar onschuldige verkoudheid, waardoor je je misschien niet eens bewust bent van de schade die is aangericht.

• Tom dacht dat hij gewoon een griepje had, maar maanden later kreeg hij kortademigheid en vermoeidheid. Na een bezoek aan de dokter bleek dat hij myocarditis had opgelopen na een virale infectie.

Pulmonale hypertensie

Pulmonale hypertensie is hoge bloeddruk in de bloedvaten die het hart met de longen verbinden. Deze aandoening zorgt ervoor dat het hart harder moet werken om bloed naar de longen te pompen, wat kan leiden tot een vergroot hart.

Net als bij hoge bloeddruk in de rest van het lichaam, zorgt deze extra druk ervoor dat het hart overbelast raakt en uiteindelijk groter wordt.

Tip: Houd je longgezondheid in de gaten, vooral als je een geschiedenis hebt van longziekten. Longproblemen kunnen ver van je hart verwijderd zijn, maar ze hebben een directe impact op de werking ervan.

Levensstijl: tabak, alcohol en cocaïne

Je levensstijl speelt een grote rol bij de gezondheid van je hart. Roken, overmatig alcoholgebruik en het gebruik van cocaïne kunnen allemaal leiden tot een vergroot hart. Deze stoffen kunnen de bloedvaten vernauwen en de bloeddruk verhogen, wat het hart dwingt harder te werken.

• Lotte ontdekte na jaren van roken en feesten dat ze steeds vaker last kreeg van hartkloppingen. Een bezoek aan de arts onthulde dat haar hart vergroot was door de schadelijke effecten van haar levensstijl.

Volgens het Trimbos-instituut is 30% van de volwassen Nederlanders een regelmatige drinker, en 20% rookt. Het is nooit te laat om je levensstijl te veranderen en je hart een kans te geven!

Vocht rond het hart (pericardiale effusie)

Pericardiale effusie is een aandoening waarbij er vocht zich ophoopt in de ruimte rondom het hart (het pericard). Dit kan de werking van het hart belemmeren en leiden tot een vergroot hart. Dit kan worden veroorzaakt door infecties, ontstekingen, of zelfs als gevolg van kanker. Het extra vocht kan druk uitoefenen op het hart, waardoor het niet goed kan samentrekken.

Bloedarmoede (anemie)

Chronische bloedarmoede (anemie) kan ook leiden tot een vergroot hart. Wanneer je niet genoeg gezonde rode bloedcellen hebt, moet je hart harder werken om voldoende zuurstof door je lichaam te pompen. Dit kan leiden tot een vergrote hartspier, vooral als de anemie langdurig aanhoudt.

Bloedarmoede komt voor bij ongeveer 20% van de vrouwen en 10% van de mannen wereldwijd. Het is dus een veelvoorkomend probleem dat vaak over het hoofd wordt gezien.

Tip: Zorg voor een ijzerrijk dieet en overweeg supplementen als je risico loopt op bloedarmoede. Een goede voeding is de basis voor een gezond hart!

Schildklieraandoeningen

Schildklieraandoeningen, zowel een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) als een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie), kunnen leiden tot hartproblemen, waaronder een vergroot hart.

Een traag werkende schildklier kan leiden tot een verhoogd cholesterolgehalte en een trager metabolisme, wat op zijn beurt kan bijdragen aan hartproblemen. Aan de andere kant kan een overactieve schildklier leiden tot een versneld hartritme en hogere bloeddruk.

• Peter had jarenlang last van vermoeidheid en gewichtstoename, maar ontdekte pas later dat zijn schildklier niet goed functioneerde. Na behandeling met medicatie was zijn energieniveau weer terug en voelde hij zich weer fit!

IJzerstapeling (hemochromatose)

Hemochromatose is een aandoening waarbij het lichaam te veel ijzer opslaat, wat kan leiden tot beschadiging van verschillende organen, waaronder het hart. Deze ophoping van ijzer kan de hartspier verzwakken en leiden tot een vergroot hart.

Hemochromatose komt voor bij ongeveer 1 op de 200 mensen en wordt vaak pas in een laat stadium gediagnosticeerd, wat het belangrijk maakt om je regelmatig te laten testen als je risico loopt.

Tip: Als je familieleden hebt met hemochromatose, laat je dan regelmatig testen. Vroegtijdige diagnose kan je beschermen tegen ernstige complicaties.

Genetische factoren

Soms is een vergroot hart niet alleen het resultaat van je levensstijl of ziekten, maar kan het ook gewoon in je genen zitten. Erfelijkheid speelt een belangrijke rol bij veel hart- en vaatziekten. Als je familieleden hebt met hartproblemen, vergroot dit je kans om zelf ook last te krijgen van een vergroot hart.

• Janine ontdekte op haar 30e dat haar vader op jonge leeftijd een hartaanval had gehad. Na haar eerste controle bij de cardioloog bleek ze een verhoogd risico te hebben op hartziekten vanwege haar genetische achtergrond. Vroegtijdige screening hielp haar om betere keuzes te maken voor haar hartgezondheid.

Tip: Laat je familiegeschiedenis van hartziekten niet zomaar voorbijgaan. Bespreek het met je arts en maak een plan voor regelmatige controles om eventuele problemen vroegtijdig te signaleren.

Ontstekingen en auto-immuunziekten
Ontstekingen in het lichaam, veroorzaakt door auto-immuunziekten zoals lupus of reumatoïde artritis, kunnen ook leiden tot een vergroot hart. Bij deze aandoeningen valt je immuunsysteem ten onrechte je eigen lichaamsweefsels aan, wat ontstekingen en zwelling kan veroorzaken, inclusief in de hartspier.

Deze chronische ontstekingen kunnen de hartspier verzwakken en leiden tot hartfalen. De verbinding tussen je immuunsysteem en je hart is complex, maar absoluut niet te negeren!

• Lisa had jarenlang last van lupus en merkte dat ze steeds vermoeider werd. Haar arts adviseerde haar om haar hartgezondheid goed in de gaten te houden, wat resulteerde in vroegtijdige interventies om een vergroot hart te voorkomen.

Onderzoekers hebben ontdekt dat mensen met auto-immuunziekten een verhoogd risico hebben op hart- en vaatziekten, wat aantoont hoe belangrijk het is om niet alleen de symptomen van je auto-immuunziekte te behandelen, maar ook de impact ervan op je hartgezondheid.

Slaapapneu

Slaapapneu, een aandoening waarbij je tijdens de slaap herhaaldelijk stopt met ademen, is een andere belangrijke oorzaak van een vergroot hart. Door de constante onderbrekingen in de ademhaling, krijgt je lichaam niet genoeg zuurstof, wat de druk op het hart verhoogt en uiteindelijk kan leiden tot een vergroot hart.

Slaapapneu verhoogt de kans op hoge bloeddruk en andere hartproblemen, waardoor je hart harder moet werken om je lichaam van zuurstof te voorzien.

• Marco had jarenlang last van extreme vermoeidheid en snurkgeluiden die zijn partner wakker hielden. Na een slaaponderzoek werd slaapapneu vastgesteld, wat niet alleen zijn energie terugbracht, maar ook zijn hartgezondheid aanzienlijk verbeterde.

Tip: Heb je het gevoel dat je regelmatig slecht slaapt, veel snurkt of moe wakker wordt? Praat dan met je arts. Een slaaponderzoek kan veel inzicht geven en je helpen om weer fris en energiek aan de dag te beginnen.

Ongezonde voeding

Een ongezond dieet vol verzadigde vetten, transvetten, en geraffineerde suikers kan bijdragen aan een vergroot hart. Voeding die rijk is aan zout kan leiden tot hoge bloeddruk, terwijl een gebrek aan essentiële voedingsstoffen het hart onder druk zet.

Een slechte voeding kan leiden tot obesitas, wat ook weer een risicofactor is voor een vergroot hart. Als je lichaam niet de juiste brandstof krijgt, zullen je hart en bloedvaten hier de gevolgen van ondervinden.

• Sanne had jarenlang de neiging om fastfood en suikerhoudende snacks te verkiezen boven gezonde maaltijden. Na een bezoek aan de arts ontdekte ze dat ze een vergroot hart had door haar ongezonde levensstijl. Met de hulp van een diëtist maakte ze de overstap naar een gezonder dieet en voelde ze zich al snel fitter.

Studies tonen aan dat mensen die een mediterraan dieet volgen, rijk aan fruit, groenten, volle granen, en gezonde vetten, een aanzienlijk lager risico op hart- en vaatziekten hebben.

Hormonale veranderingen

Hormonale schommelingen, zoals die tijdens de zwangerschap of de overgang, kunnen ook invloed hebben op je hartgezondheid. Veranderingen in oestrogeen- en progesteronniveaus kunnen de bloeddruk beïnvloeden en zelfs de hartspier verzwakken.

Bij vrouwen kunnen deze veranderingen leiden tot een verhoogd risico op een vergroot hart, vooral tijdens periodes van hormonale schommelingen. Het is belangrijk om deze veranderingen serieus te nemen en je hartgezondheid goed in de gaten te houden.

• Petra merkte tijdens haar overgang dat ze meer last kreeg van hartkloppingen en vermoeidheid. Na een gesprek met haar arts bleek dat de hormonale veranderingen haar hartgezondheid beïnvloedden. Met een behandelplan kon ze haar symptomen onder controle krijgen en haar hart gezond houden.

Risicofactoren

Een vergroot hart kan ontstaan door een samenspel van verschillende factoren die het hart onder druk zetten en dwingen tot aanpassing. Hier volgen de belangrijkste risicofactoren die de kans op een vergroot hart vergroten:

Bloedarmoede
Bij bloedarmoede bevindt het lichaam zich in een constante staat van nood. Het hart probeert wanhopig om het zuurstoftekort in het bloed te compenseren. Het pompt sneller en krachtiger, als een machine die op volle toeren draait. Deze overbelasting dwingt het hart om de spiermassa te vergroten en in omvang toe te nemen. Het hart wordt als het ware gespierd en omvangrijker, een aanpassing die bedoeld is om het lichaam van voldoende zuurstof te voorzien. Dit proces kan echter zijn tol eisen en het hart kwetsbaar maken voor verdere complicaties.

Aangeboren hartafwijkingen
Sommige mensen worden geboren met een hart dat nét anders is vormgegeven. Deze afwijkingen, soms subtiel, soms ingrijpend, beïnvloeden de bloedstroom door het hart. De hartkamers moeten zich voortdurend aanpassen om het bloed effectief rond te pompen. In een poging om deze aangeboren uitdagingen te overwinnen, vergroot het hart zich, als een spier die zich uitstrekt om aan de voortdurende vraag naar efficiëntie te voldoen.

Bindweefselziekte (zoals het syndroom van Marfan)
Bindweefselziekten kleuren het leven van een hart anders in. Bij het syndroom van Marfan, bijvoorbeeld, is het bindweefsel dat de bloedvaten en hartstructuren samenhoudt zwakker en minder veerkrachtig. De aorta kan verwijden, en de hartspier moet zich aanpassen aan deze veranderde dynamiek. Het hart vergroot in reactie, als een boom die zijn wortels dieper uitspreidt om een storm te weerstaan.

Familiegeschiedenis van een vergroot hart
Het gezegde "het zit in de familie" geldt hier zeker. Een genetische aanleg voor hartproblemen kan zich door generaties heen sluimerend manifesteren. Wanneer een ouder, broer of zus een vergroot hart heeft, bestaat er een onzichtbare erfenis die het risico op dezelfde aandoening vergroot. Het hart is dan als een erfstuk, een patroon dat zich herhaalt en dat zich uit in een toegenomen dikte van de hartspier of een vergroting van de hartkamers.

Vochtophoping rond het hart (pericardiale effusie)
Een pericardiale effusie creëert een beklemmende omgeving voor het hart. Omgeven door overtollig vocht, probeert het hart te blijven pompen, ondanks de druk die op de hartspier wordt uitgeoefend. Deze situatie is te vergelijken met een zwemmer die probeert te presteren in tegendraads water. Het hart zwelt op, de spiermassa neemt toe, terwijl het probeert om ondanks de externe druk zijn werk voort te zetten.

Hartinfarct
Een hartinfarct laat diepe littekens achter op het hart. Beschadigd weefsel kan niet meer meewerken aan de krachtige pompbewegingen die het hart nodig heeft. Om de verloren kracht te compenseren, groeit de resterende hartspier en zet het hart uit. Het is alsof het hart zich uitrekt om de verantwoordelijkheid op te vangen die het beschadigde deel heeft achtergelaten. Deze vergroting is een noodmaatregel, maar kan het hart op de lange termijn verzwakken.

Hartklepziekten
Hartkleppen werken als de poortwachters van de bloedsomloop. Wanneer deze kleppen niet goed functioneren – bijvoorbeeld door vernauwing of lekkage – wordt de bloedstroom verstoord. Het hart moet zich dan extra inspannen om het bloed in de juiste richting te stuwen, en als reactie begint het zichzelf uit te breiden. Het hart vergroot, niet uit luxe, maar uit noodzaak, om de strijd tegen de tegenwerking van defecte kleppen aan te gaan.

Hypertensie (hoge bloeddruk)
Hoge bloeddruk is als een onophoudelijke storm die het hart steeds weer uitdaagt. Om bloed door nauwe slagaders te persen, moet het hart harder werken dan normaal. Deze voortdurende druk zorgt ervoor dat de hartspier dikker wordt, vooral in de linkerhartkamer. De spiermassa neemt toe en de hartkamer rekt uit, waardoor het hart groter wordt dan het zou moeten zijn.

Cardiomyopathie
Deze aandoening is als een vloek voor de hartspier. Of het nu door uitrekking, verdikking of verstijving van de hartspier komt, cardiomyopathie verstoort de normale structuur van het hart. In een poging om te blijven functioneren, vergroot het hart zich. Het is een aanpassing die nodig is om de bloedsomloop gaande te houden, maar tegelijkertijd een die zijn eigen gevaren met zich meebrengt.

Chronische longziekten
De ademhaling staat in direct verband met het hart. Bij ziekten zoals COPD ontstaat er een verhoogde druk in de longslagaders. Het rechterdeel van het hart moet steeds harder pompen om het bloed door de longen te stuwen. Deze continue inspanning zorgt ervoor dat de rechterhartkamer uitzet. Het hart wordt als het ware opgepompt om de extra weerstand van de longen te overwinnen.

Overmatig alcoholgebruik
Jaren van overmatig alcoholgebruik kunnen de hartspier aantasten, vergelijkbaar met de erosie van steen door stromend water. Alcoholische cardiomyopathie, zoals het wordt genoemd, verzwakt de hartspier en zorgt ervoor dat het hart uitrekt en vergroot. Het hart zwelt op als een spons die te veel vocht heeft opgenomen, wat leidt tot een verminderd vermogen om effectief te pompen.

Obesitas
Obesitas en overgewicht legt een zwaardere last op het hart, letterlijk en figuurlijk. Het lichaam heeft meer bloed nodig om alle extra massa van zuurstof te voorzien, en het hart moet harder werken om dit bloed rond te pompen. Naarmate het hart zich aan deze voortdurende vraag aanpast, wordt het groter en krachtiger. Maar deze groei heeft zijn keerzijde, want het verhoogt het risico op hart- en vaatziekten.

Slaapapneu
Bij obstructieve slaapapneu is de ademhaling 's nachts voortdurend onderbroken. Het hart staat dan onder spanning om de zuurstofvoorziening van het lichaam te behouden. Deze continue stress leidt tot een verdikking van de hartspier en vergroting van het hart. Het is alsof het hart zich voortdurend schrap zet voor de volgende uitdaging.

Wanneer huisarts raadplegen en wanneer direct medische hulp inschakelen?

Het kan lastig zijn om te bepalen wanneer je een huisarts moet bellen of wanneer je direct medische hulp nodig hebt. Hieronder leggen we uit welke klachten je in de gaten moet houden en wat alarmsymptomen zijn waarvoor je meteen hulp moet inschakelen.

Wanneer de huisarts raadplegen?

Het is verstandig om de huisarts te bellen als je klachten hebt die misschien op hartproblemen kunnen wijzen. Denk aan:

• Langdurige vermoeidheid: Als je je vaak moe voelt, zonder duidelijke reden, en dit langer dan een paar weken aanhoudt.
• Kortademigheid: Als je snel buiten adem raakt, ook bij lichte inspanning zoals traplopen of wandelen.
• Zwelling in benen of enkels: Vochtophoping kan wijzen op problemen met de bloedsomloop en het hart.
• Hartkloppingen: Als je hart vaak onregelmatig klopt of als je het gevoel hebt dat het hart "overslaat".
• Druk op de borst: Milde druk of pijn op de borst die komt en gaat, vooral als het gebeurt tijdens inspanning.
• Duizeligheid: Regelmatig duizelig worden of een licht gevoel in het hoofd kan ook een teken zijn van hartproblemen.

Deze klachten kunnen verschillende oorzaken hebben, en het hoeft niet altijd ernstig te zijn. Maar als ze blijven aanhouden, is het belangrijk om de huisarts in te schakelen voor verder onderzoek.

Wanneer direct medische hulp inschakelen? (alarmsymptomen)

Soms is het nodig om direct medische hulp te krijgen. Bel dan meteen 112. Dit geldt bij de volgende alarmsymptomen:

• Hevige pijn op de borst: Vooral als het voelt als een drukkende, beklemmende pijn die niet weggaat. Dit kan wijzen op een hartinfarct.
• Pijn die uitstraalt: Pijn op de borst die uitstraalt naar je schouders, armen (vooral de linkerarm), kaak of rug.
• Plotselinge, ernstige kortademigheid: Zeker als het gepaard gaat met pijn op de borst, zweten of een bleek gezicht.
• Flauwvallen of bijna flauwvallen: Vooral als het plotseling gebeurt en gepaard gaat met hartkloppingen of pijn op de borst.
• Hevig zweten zonder reden: Overmatig zweten in combinatie met pijn op de borst of benauwdheid kan een teken zijn van een hartaanval.
• Plotseling verward raken: Verwardheid zonder duidelijke oorzaak kan duiden op een zuurstoftekort in de hersenen door hartproblemen.

Snelle of onregelmatige hartslag: Als je hart plotseling heel snel of onregelmatig klopt en dit niet snel overgaat, kan dit wijzen op een hartritmestoornis die direct behandeld moet worden.

Bij deze klachten moet je geen risico nemen en meteen medische hulp inschakelen. Hoe eerder je hulp krijgt, hoe beter de kansen op herstel.

Onderzoek en diagnose

Een vroege diagnose van een vergroot hart is van groot belang. Des te eerder de behandeling kan beginnen, des te beter de vooruitzichten voor de patiënt. Hieronder bespreken we uitgebreid de verschillende onderzoeken die gebruikt kunnen worden om een vergroot hart vast te stellen, inclusief minder vaak voorkomende onderzoeken en interessante weetjes.

Lichamelijk onderzoek
Tijdens een lichamelijk onderzoek luistert de arts met een stethoscoop naar het hart en de harttonen. Hierbij kan hij of zij abnormale geluiden opmerken, zoals een hartruis, of tekenen van vocht in de longen, wat kan wijzen op hartfalen. Ook wordt er gelet op mogelijke vochtophopingen in de benen, enkels of de buik. Deze zwellingen (oedeem) kunnen een teken zijn dat het hart moeite heeft om bloed goed rond te pompen.

Bloedonderzoek
De arts zal ook bloedonderzoek verrichten om eventuele afwijkingen op te sporen. Bloedonderzoek kan bijvoorbeeld informatie geven over het functioneren van de nieren, lever en schildklier, die allemaal invloed kunnen hebben op het hart. Een specifiek bloedonderzoek is het meten van de concentratie van het B-type natriuretisch peptide (BNP), een stof die vrijkomt bij hartfalen. Hoge BNP-waarden kunnen wijzen op een vergroot hart en verminderde pompfunctie.


Hartkatheterisatie
Hartkatheterisatie is een onderzoek waarbij een dun slangetje (katheter) via een bloedvat in de lies of arm naar het hart wordt geleid. Hiermee kan de arts vernauwingen in de kransslagaders opsporen en de bloeddruk in verschillende delen van het hart meten. Dit onderzoek kan ook helpen om de ernst van hartproblemen vast te stellen en te beslissen of een operatie nodig is.

Hartbiopsie
Soms is een hartbiopsie nodig om meer duidelijkheid te krijgen over de oorzaak van een vergroot hart. Bij dit onderzoek neemt de arts een klein stukje weefsel uit de hartspier, dat vervolgens onder een microscoop wordt onderzocht door een patholoog-anatoom. Dit kan helpen bij het vaststellen van hartspierziekten zoals myocarditis (ontsteking van de hartspier) of andere zeldzame aandoeningen.

Beeldvormend onderzoek
Er zijn verschillende beeldvormende technieken die de arts kan gebruiken om inzicht te krijgen in de structuur en het functioneren van het hart:

• Thoraxfoto: Een röntgenfoto van de borstkas waarop het hart en de longen zichtbaar zijn. Hiermee kan de arts zien of het hart vergroot is en of er sprake is van vocht in de longen.
• CT-scan van het hart: Met een CT-scan kan de hartfunctie en de anatomie van het hart nauwkeurig worden beoordeeld. Dit onderzoek kan ook helpen bij het opsporen van verkalkingen in de kransslagaders.
• Echocardiografie: Dit is een onderzoek waarbij ultrageluidsgolven worden gebruikt om beelden van het hart te maken. Het geeft de cardioloog veel informatie over de werking van het hart, zoals de dikte van de hartwanden, de grootte van de hartkamers en de pompkracht. Echocardiografie is een van de belangrijkste onderzoeken om een vergroot hart op te sporen.
• Elektrocardiogram (ECG): Een ECG, ook wel hartfilmpje genoemd, registreert de elektrische activiteit van het hart. Hiermee kunnen hartritmestoornissen, vergrootte hartkamers en andere afwijkingen worden vastgesteld. Een afwijkend ECG kan een aanwijzing zijn dat verder onderzoek nodig is.
• Magnetic Resonance Imaging (MRI): Een MRI-scan van het hart wordt gebruikt om een gedetailleerd beeld te krijgen van de pompfunctie van het hart en de werking van de hartkleppen. Het is vooral nuttig om afwijkingen in de hartspier en kleppen te beoordelen, en het kan ook helpen om littekenweefsel in het hart op te sporen.

Minder vaak voorkomende onderzoeken

• Nucleair hartonderzoek: Hierbij wordt een kleine hoeveelheid radioactieve stof ingespoten die door het hart wordt opgenomen. Een speciale camera maakt vervolgens foto's van het hart om te zien hoe goed het bloed door het hart stroomt. Dit onderzoek kan helpen om problemen in de bloedtoevoer naar het hart op te sporen.
• Cardiale PET-scan: Dit is een geavanceerder nucleair onderzoek waarbij gedetailleerde beelden van het hart worden gemaakt. Het kan helpen om gebieden met verminderde doorbloeding in de hartspier op te sporen en de algehele gezondheid van het hart te beoordelen.
• Holter-monitor: Bij dit onderzoek draagt de patiënt 24 tot 48 uur een draagbare monitor die continu de elektrische activiteit van het hart registreert. Dit kan helpen om hartritmestoornissen op te sporen die niet altijd tijdens een kortdurend ECG zichtbaar zijn.
• Inspanningsonderzoek (fietstest): Hierbij wordt een ECG gemaakt terwijl de patiënt op een hometrainer fietst. Dit kan helpen om te zien hoe het hart reageert op inspanning en om mogelijke problemen met de bloedtoevoer naar het hart op te sporen.

Weetjes en cijfers

• Grofweg 1 op de 250 mensen krijgt in hun leven te maken met een vergroot hart. Dit aantal neemt toe met de leeftijd, en mannen hebben vaker een vergroot hart dan vrouwen.
• Echocardiografie is het meest gebruikte onderzoek om een vergroot hart op te sporen, omdat het geen straling gebruikt en veel informatie geeft over de werking van het hart.
• BNP-waarden worden vaak gebruikt om hartfalen vast te stellen. Hoe hoger de BNP-waarde, hoe groter de kans dat het hart vergroot is of niet goed pompt.
• Hartkatheterisatie wordt niet altijd gebruikt om een vergroot hart vast te stellen, maar kan wel nuttig zijn als er ook sprake is van vernauwde kransslagaders.

Behandeling en herstel

De behandeling van een vergroot hart hangt af van de onderliggende oorzaak. Een medische ingreep of een operatie kan nodig zijn als de aandoening niet goed kan worden gemanaged door medicatie en leefstijlveranderingen (gezond eten, bewegen, stoppen met roken, etc.).

Leefstijlveranderingen

Er zijn manieren om je algehele conditie én hartgezondheid te verbeteren. Je arts kan te dienaangaande de volgende adviezen geven:

• Stoppen met roken;
• Overgewicht tegengaan door af te vallen;
• Een natriumbeperkt dieet;
• Diabetes goed onder controle houden;
• Je bloeddruk te bewaken;
• Dagelijks te bewegen (want dagelijks 30 minuten bewegen houdt hart en bloedvaten in conditie en verlaagt de bloeddruk);
• Beperk alcohol- en cafeïnegebruik of stop er helemaal mee.
• Probeer 8 uur per nacht te slapen en ga op tijd naar bed.

Geneesmiddelen

Medicijnen kunnen helpen bij de behandeling van de symptomen van een vergroot hart of de oorzaak ervan:

• Diuretica (plaspillen) om de hoeveelheid natrium en vocht in je lichaam te verlagen, wat helpt om de druk in de bloedvaten en het hart te verlagen;
• ACE-remmers om je bloeddruk te verlagen en de pompfunctie van het hart te verbeteren;
• ARB's, een alternatief voor ACE-remmers als je deze niet verdraagt vanwege de bijwerking van kriebelhoest;
• Beta-blokkers om de bloeddruk te verlagen en de hartfunctie te verbeteren;
• Digoxine ter verbetering van de pompfunctie van het hart; vooral voorgeschreven bij boezemfibrilleren, een hartritmestoornis, of bij hartfalen;
• Antistollingsmiddelen, teneinde het risico van bloedstolsels die een hartaanval of beroerte kunnen veroorzaken, te verminderen;
• Antiaritmica, geneesmiddelen om hartritmestoornissen te behandelen.

Operatieve ingreep

Soms kan een operatieve ingreep nodig zijn. Een coronaire bypassoperatie (CABG) kan worden uitgevoerd om de doorbloeding te verbeteren. Er wordt een omleiding aangebracht langs vernauwde of afgesloten bloedvaten (als gevolg van slagaderverkalking) van een van de kransslagaders. Bij ernstig hartfalen kan een harttransplantatie nodig zijn. Soms moet de periode tot de transplantatie overbrugd worden met behulp van een steunhart (een Ventricular Assist Device, afgekort als VAD). Een andere operatieve ingreep is een hartklepoperatie. Hierbij wordt een van je hartkleppen vervangen of gerepareerd. Dit is een zware medische ingreep.

Andere behandelingsopties

Naast leefstijlveranderingen, medicatie en operaties zijn er andere behandelopties voor een vergroot hart:

• Cardiale resynchronisatietherapie (CRT): Dit is een speciale pacemaker die helpt om de samentrekkingen van het hart beter te coördineren. Het kan nuttig zijn voor mensen met hartfalen en een verstoorde elektrische geleiding in het hart.
• Implanteerbare cardioverter-defibrillator (ICD): Bij patiënten met een verhoogd risico op gevaarlijke hartritmestoornissen kan een ICD worden geplaatst. Dit apparaatje kan een schok geven om het hartritme te herstellen bij een ernstige ritmestoornis.
• Steunhart (VAD): Wanneer het hart onvoldoende kracht heeft om bloed goed rond te pompen, kan een steunhart (Ventricular Assist Device) tijdelijk of langdurig ondersteuning bieden. Dit wordt vaak toegepast bij mensen die wachten op een harttransplantatie of als een alternatieve therapie wanneer een transplantatie geen optie is.
• Harttransplantatie: In zeer ernstige gevallen, wanneer andere behandelingen geen effect hebben, kan een harttransplantatie nodig zijn. Hierbij wordt het zieke hart vervangen door een donorhart. Dit is vaak de laatste optie voor patiënten met eindstadium hartfalen.
• Radiogolventherapie: Soms kunnen bepaalde delen van de hartspier overactief zijn, wat bijdraagt aan een vergroot hart. Radiogolventherapie kan worden gebruikt om deze gebieden te behandelen en de hartfunctie te verbeteren.
• Ultrageluidbehandeling: Onderzoek is bezig naar het gebruik van ultrageluid om littekenweefsel in het hart te verminderen en de hartfunctie te verbeteren. Hoewel dit nog experimenteel is, biedt het hoop voor toekomstige behandelingen.

Prognose

De prognose voor mensen met een vergroot hart hangt af van verschillende factoren, zoals de oorzaak van de aandoening, de ernst van de symptomen en hoe vroeg de diagnose is gesteld. Een vroege diagnose en behandeling kunnen een groot verschil maken in het verloop van de aandoening. Hieronder een overzicht van de prognose en wat cijfers en feiten, zowel voor Nederland als voor andere delen van de wereld.

In Nederland heeft ongeveer 1 op de 250 mensen te maken met een vergroot hart. De prognose kan sterk variëren, afhankelijk van factoren zoals de onderliggende oorzaak (bijvoorbeeld hoge bloeddruk, hartklepproblemen of hartfalen) en de leeftijd van de patiënt. Met de juiste behandeling en leefstijlveranderingen kunnen veel mensen een relatief goede kwaliteit van leven behouden. De gemiddelde overlevingskans voor mensen met een vergroot hart is beter wanneer de aandoening vroeg wordt ontdekt. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 50% van de mensen met een vergroot hart, die een adequate behandeling krijgen, vijf jaar of langer leeft. Deze prognose verbetert verder bij een combinatie van medicatie, leefstijlveranderingen en eventueel chirurgische ingrepen.

In de Verenigde Staten zijn de cijfers vergelijkbaar, maar door een hogere prevalentie van obesitas en een ongezondere leefstijl ligt de incidentie van een vergroot hart daar iets hoger. Ongeveer 3% van de bevolking heeft een vergroot hart. De vijfjaarsoverleving ligt tussen de 40-50%, vooral omdat veel patiënten te laat worden gediagnosticeerd of geen toegang hebben tot goede zorg. Verbetering van de prognose is vooral mogelijk door tijdige behandeling en aanpassingen in leefstijl, zoals gewichtsverlies, stoppen met roken en meer lichaamsbeweging.

In Zuid-Amerika, Afrika en Zuidoost-Azië spelen andere factoren een rol in de prognose van een vergroot hart. In Zuid-Amerika leidt de ziekte van Chagas, een infectie die het hart kan beschadigen, tot een slechtere prognose voor mensen met een vergroot hart. In deze regio hebben veel mensen beperkte toegang tot medische zorg, wat de behandeling bemoeilijkt. Hierdoor is de gemiddelde overlevingskans lager in vergelijking met Westerse landen.

In Afrika zijn infecties, ondervoeding en een gebrekkige gezondheidszorg belangrijke factoren die de prognose beïnvloeden. De mortaliteit door hartfalen is in sommige Afrikaanse landen aanzienlijk hoger dan in Europa of Noord-Amerika, omdat de toegang tot medische behandelingen beperkt is en de diagnose vaak pas laat wordt gesteld.

In Japan daarentegen is de prognose vaak beter, omdat de bevolking relatief gezond leeft en vroegtijdig toegang heeft tot medische zorg. De incidentie van een vergroot hart ligt hier lager dan in veel Westerse landen, en de gemiddelde overlevingskans ligt hoger, vooral bij ouderen die vroegtijdig worden behandeld.

Complicaties van een vergroot hart

Een vergroot hart kan verschillende complicaties met zich meebrengen, afhankelijk van welke delen van het hart vergroot zijn en hoe ernstig de vergroting is. Hieronder bespreken we de belangrijkste complicaties en de risico's die gepaard gaan met een vergroot hart.

Hartfalen
Een veelvoorkomende complicatie van een vergroot hart is hartfalen, vooral als de linkerventrikel vergroot raakt. Bij hartfalen kan het hart niet meer voldoende bloed rondpompen, waardoor organen en weefsels te weinig zuurstof en voedingsstoffen krijgen. Dit kan leiden tot vermoeidheid, kortademigheid en vochtophopingen in de benen, enkels en zelfs de buik. Hartfalen kan de kwaliteit van leven flink aantasten, en zonder behandeling kan de aandoening steeds ernstiger worden. Ongeveer 50% van de mensen met hartfalen overleeft de eerste vijf jaar na de diagnose, vooral als de onderliggende oorzaak van het vergrote hart niet goed behandeld kan worden.

Bloedproppen
Een vergroot hart pompt minder efficiënt, waardoor het bloed langzamer door het hart stroomt. Hierdoor kunnen er bloedstolsels (trombi) ontstaan in de vergrote hartkamers. Deze stolsels kunnen vervolgens via de bloedstroom naar andere delen van het lichaam reizen, zoals de longen, waar ze een longembolie kunnen veroorzaken. Daarnaast kunnen deze bloedproppen naar de hersenen of kransslagaders gaan, wat kan leiden tot een beroerte of hartaanval. Het risico op bloedproppen is een serieuze complicatie, vooral bij mensen die al last hebben van hartritmestoornissen.

Lekkende hartklep
Een vergroot hart kan ervoor zorgen dat de hartkleppen niet goed meer sluiten, wat leidt tot lekkende hartkleppen (valvulaire insufficiëntie). Dit betekent dat het bloed terugstroomt naar het hart in plaats van verder te worden gepompt. Vooral de mitralisklep en de tricuspidalisklep zijn vaak aangedaan bij een vergroot hart. Lekkende hartkleppen kunnen de belasting van het hart verder verhogen, wat leidt tot een vicieuze cirkel van toenemende hartvergroting en verergerde symptomen, zoals kortademigheid, vermoeidheid en hartruis. Zonder behandeling kan een lekkende hartklep uiteindelijk bijdragen aan hartfalen.

Hartritmestoornissen
Een vergroot hart kan de normale elektrische geleiding van het hart verstoren, wat kan leiden tot hartritmestoornissen (aritmieën). Dit betekent dat het hart te snel, te langzaam of onregelmatig klopt. Sommige aritmieën zijn ongevaarlijk, maar anderen kunnen ernstige gevolgen hebben, zoals duizeligheid, flauwvallen, of zelfs hartstilstand. Boezemfibrilleren is een veelvoorkomende aritmie bij mensen met een vergroot hart. Hierbij klopt het hart onregelmatig en inefficiënt, wat niet alleen de bloedstroom vermindert maar ook het risico op bloedproppen verhoogt.

Hartstilstand en plotse dood
In ernstige gevallen kan een vergroot hart leiden tot een hartstilstand en plotselinge dood. Het vergrote hart kan elektrische signalen niet goed verwerken, wat kan resulteren in levensbedreigende ritmestoornissen zoals ventrikelfibrilleren. Hierbij trekt de hartspier chaotisch samen, waardoor het hart stopt met pompen. Zonder directe medische interventie, zoals een elektrische schok van een defibrillator, kan ventrikelfibrilleren leiden tot een hartstilstand en plotselinge dood. Dit risico is groter bij mensen die al eerder hartritmestoornissen hebben gehad of die een ernstig vergroot hart hebben.

Preventie van een vergroot hart

Er zijn een aantal manieren om de kans op een vergroot hart te verkleinen. Allereerst is het belangrijk om gezond en gevarieerd te eten, je zoutinname te beperken, dagelijks voldoende te bewegen, niet te roken en matig alcohol te gebruiken. Ook is het raadzaam om regelmatig je bloeddruk te controleren en ervoor te zorgen dat je bloeddrukwaarden goed zijn. Slaap acht uur per nacht: genoeg rust is van cruciaal belang voor een betere gezondheid van het hart. Neem voorts trouw de medicijnen die je arts heeft voorgeschreven. Dit kunnen medicijnen zijn voor een hoge bloeddruk, hoog cholesterol of diabetes. Hieronder geven we uitgebreidere tips en leggen we uit waarom deze zo belangrijk zijn, inclusief enkele inzichten uit Japan, een land met een laag aantal hartproblemen.

Gezond en gevarieerd eten
Een gezond dieet is een van de belangrijkste manieren om een vergroot hart te voorkomen. Eet veel groenten, fruit, volkoren granen en magere eiwitten, zoals vis en kip. Vermijd verzadigde vetten, transvetten en suiker. In Japan eten veel mensen een traditioneel dieet met veel vis, zeewier, groenten en sojaproducten, en weinig vet en suiker. Dit draagt bij aan hun lage aantal hartproblemen. Ze eten ook vaak kleinere porties en drinken veel groene thee, wat antioxidanten bevat die goed zijn voor het hart. Probeer daarom te kiezen voor gezonde, gevarieerde maaltijden met natuurlijke producten.

Beperk je zoutinname
Te veel zout verhoogt je bloeddruk, wat een risicofactor is voor een vergroot hart. Probeer je zoutinname te beperken tot maximaal 6 gram per dag. Gebruik in plaats daarvan kruiden en specerijen om je eten op smaak te brengen. In Japan is de zoutinname traditioneel vrij hoog, maar ze compenseren dit met andere gezonde gewoonten, zoals veel bewegen en weinig vet eten.

Dagelijks bewegen
Voldoende bewegen houdt het hart sterk en verlaagt de bloeddruk en cholesterol. Probeer dagelijks minstens 30 minuten matig te bewegen, zoals wandelen, fietsen of zwemmen. In Japan bewegen mensen van nature meer, bijvoorbeeld door te lopen of te fietsen naar hun werk, en door actief te blijven op oudere leeftijd. Dit helpt om hun hartgezondheid te behouden.

Niet roken
Roken is slecht voor je hart en bloedvaten en draagt bij aan een vergroot hart. Het verhoogt je bloeddruk en zorgt ervoor dat je hart harder moet werken. Stoppen met roken vermindert dit risico en verbetert je hartgezondheid. Vraag je arts om hulp als je het lastig vindt om te stoppen. Er zijn hulpmiddelen zoals nicotinevervangende therapieën die je kunnen helpen.

Matig alcoholgebruik
Te veel alcohol kan je hartspier verzwakken. Drink met mate: voor vrouwen maximaal één glas per dag, voor mannen maximaal twee. Probeer ook niet elke dag te drinken. In Japan drinken mensen vaak kleine hoeveelheden en combineren dit met eten, wat het effect op het lichaam vermindert. Kies voor gezonde alternatieven zoals water, thee of vruchtensap zonder toegevoegde suiker.

Controleer regelmatig je bloeddruk
Een hoge bloeddruk is een van de grootste risicofactoren voor een vergroot hart. Controleer je bloeddruk regelmatig, vooral als je ouder wordt of als hartproblemen in de familie voorkomen. Thuis meten of een bezoek aan de huisarts kan helpen om problemen vroeg op te sporen. Als je bloeddruk te hoog is, kan je arts medicijnen en leefstijlveranderingen aanbevelen.

Zorg voor voldoende slaap
Voldoende slaap is belangrijk voor een gezond hart. Probeer acht uur per nacht te slapen. Dit helpt om je bloeddruk stabiel te houden, stress te verminderen en je lichaam te laten herstellen. Een goede nachtrust vermindert de belasting op je hart. Zorg voor een rustige en donkere slaapkamer en een vast slaapritme om goed te kunnen slapen.

Neem voorgeschreven medicijnen trouw in
Als je medicijnen hebt gekregen voor hoge bloeddruk, hoog cholesterol of diabetes, neem deze dan trouw in. Deze medicijnen helpen je hart te ontlasten en je bloeddruk en cholesterol op peil te houden. Overleg met je arts als je bijwerkingen hebt, maar stop nooit zonder overleg met je medicatie.

Extra tips uit Japan
Japan staat bekend om zijn gezonde bevolking en lage aantal hartproblemen. Dit komt niet alleen door hun dieet en actieve levensstijl, maar ook door culturele gewoonten. Japanners eten vaak in kleine porties en nemen de tijd om van hun maaltijd te genieten, wat helpt om stress te verminderen. Ze eten ook veel vis die rijk is aan omega-3-vetzuren, wat goed is voor het hart. Groene thee is ook belangrijk in Japan en bevat antioxidanten die goed zijn voor de hartgezondheid. Neem enkele van deze gewoonten over, zoals kleinere porties eten, regelmatig vis eten en groene thee drinken.

Minder vaak voorkomende preventiemaatregelen
Naast de bekende maatregelen zijn er ook minder bekende manieren om een vergroot hart te voorkomen:

• Stressmanagement: Chronische stress verhoogt de bloeddruk en kan bijdragen aan een vergroot hart. Ontspannings- en ademhalingsoefeningen helpen om stress te verminderen. In Japan beoefenen veel mensen meditatie en maken ze wandelingen in de natuur, wat helpt om stress te verminderen.
• Vermijd overmatig cafeïnegebruik: Te veel cafeïne kan hartritmestoornissen veroorzaken en de bloeddruk verhogen. Probeer niet meer dan twee kopjes koffie per dag te drinken en kies vaker voor cafeïnevrije opties.
• Ademhalingsoefeningen: Langzaam en diep ademhalen kan helpen om de bloeddruk te verlagen en het hart te ontspannen. Adem bijvoorbeeld elke dag 10 minuten diep in en uit om je hartslag te kalmeren.
• Een gezond gewicht behouden: Overgewicht is een belangrijke risicofactor voor een vergroot hart. Het behouden van een gezond gewicht door gezonde voeding en regelmatige beweging helpt om de druk op het hart te verminderen.
• Regelmatige controles bij de dokter: Naast het meten van je bloeddruk is het belangrijk om ook je cholesterol en bloedsuiker regelmatig te laten controleren. Deze waarden kunnen namelijk ook bijdragen aan een vergroot hart als ze niet goed zijn.

Een gezonde levensstijl met aandacht voor voeding, beweging, slaap, stressvermindering en medische zorg is de sleutel tot het verkleinen van de kans op een vergroot hart. Neem je gezondheid serieus en maak keuzes die je hart beschermen.

Lees verder

• Hartaanval (hartinfarct): symptomen, oorzaak en behandeling
• Hartaanval risicofactoren: leeftijd, roken en hoge bloeddruk
• Hartkloppingen: in rust, door stress, alcohol en medicijnen
• Hartfalen: symptomen, oorzaken en behandeling zwak hart
• Hartklachten, hartaandoeningen en hartziekten: symptomen