Proteïnurie: Verlies van eiwit in urine door nierschade

Proteïnurie: Verlies van eiwit in urine door nierschade Proteïnurie is een toestand waarbij zich overmatig veel eiwit in de urine bevindt. Dit is meestal een vroeg teken van een nieraandoening. Normaal gesproken komen bij gezonde nieren namelijk geen significante hoeveelheden eiwitten in de urine terecht. Door nierschade is het filtersysteem echter aangetast wat leidt tot een overmatige hoeveelheid eiwit in de urine. Deze nierschade treedt op als gevolg van diabetes, een hoge bloeddruk en aandoeningen die een ontsteking in de nieren veroorzaken. Vaak gaan in het beginstadium geen symptomen gepaard met proteïnurie al is oedeem (zwelling) van enkele lichaamsdelen wel mogelijk. Een urineonderzoek bevestigt de diagnose. De behandeling is afhankelijk van diverse factoren maar bestaat meestal uit leefstijlaanpassingen en/of medicijnen. Een snelle behandeling is nodig want tal van complicaties zijn mogelijk.

Functie van de nieren: Filteren van bloed

De nieren verwijderen afvalstoffen en overtollig water en zouten uit het bloed. Ze ontvangen vanuit de nierslagaders bloed. Het bloed stroomt in de nefronen, bepaalde delen van de nieren. Elk nefron bestaat uit een glomerulus (haarvaten in de nier) en een tubulus (nierbuisje). Elke nier bevat ongeveer één miljoen nefronen. De glomeruli filteren het bloed en verwijderen afvalstoffen uit het bloed. Ze zorgen er tevens voor dat sommige stoffen, zoals eiwitten, in het bloed blijven. Als de glomeruli beschadigd zijn, komen eiwitten uit het bloed in de urine terecht. Normaal gesproken verliezen gezonde mensen minder dan 150 milligram (ongeveer 3 procent van een theelepel) eiwit in de urine per dag. Verliest een patiënt meer dan 150 mg per dag, dan is sprake van proteïnurie.

Epidemiologie proteïnurie

Patiënten met een familiegeschiedenis van een nierziekte lijden vaker aan proteïnurie. Ook patiënten boven de 65 jaar vormen een risicofactor voor het overmatig verlies van eiwit in de urine. Daarnaast zijn mensen van Afro-Amerikaanse, Indiaanse of Spaanse afkomst vaker aangetast. Mannen zijn voorts dubbel zo vaak als vrouwen getroffen door proteïnurie.

Oorzaken en risicofactoren

Het voorkomen van te veel eiwit in de urine is meestal een teken van een nierziekte als gevolg van de verhoogde permeabiliteit (doorlaatbaarheid) van de glomeruli (haarvaten van de nier waarin het filteren van het bloed gebeurt). De verhoogde permeabiliteit is het gevolg van vele mogelijke aandoeningen en omgevingsfactoren.

Aandoeningen

Volgende aandoeningen veroorzaken nierschade wat leidt tot proteïnurie:

Zwaarlijvigheid leidt mogelijk tot nierschade, hetgeen resulteert in een overmatig verlies van eiwit in de urine / Bron: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0)Zwaarlijvigheid leidt mogelijk tot nierschade, hetgeen resulteert in een overmatig verlies van eiwit in de urine / Bron: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0)
Omgevingsfactoren
Volgende omgevingsfactoren veroorzaken nierschade wat resulteert in proteïnurie:
  • bepaalde geneesmiddelen
  • de blootstelling aan hitte
  • de blootstelling aan kou
  • een zware inspanning
  • emotionele stress
  • hypertensie (een verhoogde bloeddruk)
  • intoxicaties (vergiftigingen)
  • obesitas (zwaarlijvigheid)

Soorten proteïnurie

Proteïnurie is onderverdeeld in drie categorieën: voorbijgaande (intermitterende), orthostatische en persistente proteïnurie.

Voorbijgaande proteïnurie

Voorbijgaande of intermitterende proteïnurie is de meest voorkomende vorm van proteïnurie. Dit gaat meestal voorbij zonder behandeling, en is vaak het gevolg van koorts en zware inspanning.

Orthostatische proteïnurie

Orthostatische proteïnurie ontstaat terwijl de patiënt rechtop staat (en niet bij het liggen). Dit komt bij ongeveer 2 tot 5% van de adolescenten voor, maar is ongebruikelijk bij mensen ouder dan dertig jaar. De oorzaak van orthostatische proteïnurie is niet bekend. Orthostatische proteïnurie is niet schadelijk, vereist geen behandeling, en verdwijnt meestal met het verouderen.

Persistente proteïnurie

Deze vorm van proteïnurie is permanent en komt voor bij patiënten met een onderliggende nierziekte of andere medische problemen.

Symptomen: Geen of zwelling in voeten, buik of gezicht

Bij proteïnurie zijn vaak geen symptomen aanwezig, dus het blijft vaak lang onopgemerkt. Vaak komt slechts per toeval aan het licht dat de patiënt lijdt aan proteïnurie bij een standaard lichamelijk onderzoek waarbij de patiënt een urinemonster laat onderzoeken. De urine verschijnt schuimend bij een hoog eiwitgehalte in de urine. Af en toe komt oedeem (vochtophoping) voor waardoor de handen, de voeten, de buik of het gezicht gezwollen zijn. Dit geeft dan aan dat de nierschade reeds ver gevorderd is. Soms heeft de patiënt wel symptomen die verband houden met de onderliggende aandoening die proteïnurie veroorzaakt.

Een urineonderzoek bevestigt proteïnurie / Bron: Frolicsomepl, PixabayEen urineonderzoek bevestigt proteïnurie / Bron: Frolicsomepl, Pixabay

Diagnose en onderzoeken

De arts onderzoekt proteïnurie via een urineonderzoek. De arts vraagt na het detecteren van een hoge hoeveelheid proteïne in de urine, een 24-uurs urinemonster voor verdere analyse. Hieruit valt de daadwerkelijke hoeveelheid verlies van eiwitten via de urine van de hele dag te meten. Is dit hoger dan 150 milligram eiwit in de urine per dag, dan is een behandeling nodig en zijn ook andere onderzoeken vereist om mogelijke andere oorzaken van proteïnurie op te sporen. Beeldvormende onderzoeken die de arts uitvoert bij het vermoeden van een nieraandoening zijn een nierechografie en een röntgenfoto of CT-scan van de borstkas. Eventueel is een nierbiopsie vereist.

Behandeling via leefstijlaanpassingen en medicijnen

Patiënten met diabetes, een hoge bloeddruk of een hoog cholesterolgehalte die lijden aan proteïnurie, krijgen het advies om de levensstijl aan te passen en/of om diabetes goed te reguleren en behandelen zodat de gezondheid van de nieren niet verslechtert.

Afhankelijk van de onderliggende oorzaak van proteïnurie bestaat de behandeling mogelijk eveneens uit medicijnen zoals ACE-remmers, angiotensine receptor blokkers (ARB’s), diuretica (plaspillen), anticoagulantia (antistollingsmedicijnen), statines (cholesterolverlagende geneesmiddelen) en vitamine D.

Verder krijgen patiënten die een hoog risico lopen op chronische nierschade, jaarlijks een urineonderzoek.

Complicaties van verlies van eiwit in urine door nierschade

De complicaties van proteïnurie zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de aandoening. In het algemeen wijst eiwit in de urine op een beginnende nierziekte, waardoor de nierfunctie daalt na verloopt van tijd. De patiënt heeft mogelijk ook last van een hoge bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte, waarbij de nieren verder schade oplopen indien hiervoor geen goede behandeling plaatsvindt.

Andere complicaties van proteïnurie zijn:
  • acuut nierfalen als gevolg van intravasculaire uitputting
  • een verhoogd risico op arteriële en veneuze trombose, vooral van een renale veneuze trombose
  • een verhoogd risico op bacteriële infectie, vooral van een spontane bacteriële peritonitis
  • een verhoogd risico op hart- en vaatziekten
  • longoedeem als gevolg van overvulling (vocht in de longen door linkerhartfalen)

Lees verder

© 2016 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Nierschade: oorzaken, symptomen, behandeling & tipsNierschade: oorzaken, symptomen, behandeling & tipsNiet voor niets worden de nieren een van de meest cruciale organen van het menselijk lichaam genoemd. Ze zorgen voor de…
Eiwit in de urine: oorzaken en symptomen van proteïnurieEiwit in de urine: oorzaken en symptomen van proteïnurieEiwit in de urine is veelal een teken van nierschade, maar eiwit in de urine kan ook een relatief onschuldige oorzaak he…
Een gezonde levensstijl kan nierschade voorkomenEen gezonde levensstijl kan nierschade voorkomenNieren filteren het bloed en halen afvalstoffen eruit, die met de urine worden uitgescheiden. Als de nieren niet goed me…
Goed voor de nieren of niet; hoe voorkom je nierschade?Goed voor de nieren of niet; hoe voorkom je nierschade?Gezond leven met gezonde nieren. De nieren zijn erg belangrijk. Goed werkende nieren zorgen voor een gezond lichaam, maa…

Blaasstenen: Harde ophopingen van mineralen in de blaasBlaasstenen: Harde ophopingen van mineralen in de blaasBlaasstenen zijn harde ophopingen van mineralen die zich in de blaas bevinden. Deze ophoping van mineralen gebeurt wanne…
Vergroot hart: symptomen, oorzaak, behandeling te groot hartVergroot hart: symptomen, oorzaak, behandeling te groot hartEen vergroot hart (cardiomegalie) bij mensen is geen ziekte op zich, maar is een symptoom van een onderliggende aandoeni…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Mufidpwt, Pixabay
  • Background, http://emedicine.medscape.com/article/238158-overview#showall, geraadpleegd op 9 oktober 2016
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010, geraadpleegd op 9 oktober 2016
  • Patient education: Protein in the urine (proteinuria) (Beyond the Basics), http://www.uptodate.com/contents/protein-in-the-urine-proteinuria-beyond-the-basics, geraadpleegd op 9 oktober 2016
  • Proteinuria (protein in urine) causes, complications, and symptoms, http://www.belmarrahealth.com/proteinuria-protein-urine-causes-complications-symptoms/, geraadpleegd op 9 oktober 2016
  • Proteinuria | Health | Patient, http://patient.info/health/proteinuria-leaflet, geraadpleegd op 9 oktober 2016
  • Proteinuria, http://emedicine.medscape.com/article/238158-treatment#showall, geraadpleegd op 9 oktober 2016
  • Treatment, http://emedicine.medscape.com/article/238158-treatment#showall, geraadpleegd op 9 oktober 2016
  • Workup, http://emedicine.medscape.com/article/238158-workup#showall, geraadpleegd op 9 oktober 2016
  • Afbeelding bron 1: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0)
  • Afbeelding bron 2: Frolicsomepl, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 27-01-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 11
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.