Nefritis (ontsteking van nieren): Oorzaken en symptomen
Nefritis is een aandoening waarbij de nierbuisjes en de nabijgelegen weefsels ontstoken zijn, wat leidt tot nierbeschadiging. Wanneer nieren beschadigd zijn, werken ze niet goed. Hierdoor bouwt afval zich op wat zorgt voor veel symptomen zoals een wijziging in het plaspatroon, bloed in de urine en bloeddrukwijzigingen. Als de aandoening ernstig of langdurig van aard is, leidt dit tot nierfalen. Diverse soorten acute en chronische nierontstekingen zijn mogelijk. De behandeling van de aandoening verloopt meestal met behulp van medicijnen, maar soms is nierdialyse of een niertransplantatie vereist.
Anatomie van de nieren
De nieren zijn zo groot als een vuist en hebben de vorm van een boon. Ze bevinden zich onder de ribben aan de linker- en rechterkant van de wervelkolom. De nieren verwijderen afvalstoffen en extra water uit het bloed en filteren 120-150 liter bloed per dag. De nier bevat ongeveer één miljoen nefronen waar de werkelijke bloedfiltering plaatsvindt. Een nefron is een functionele microscopische eenheid van de nier, bestaande uit:
- het kapsel van Bowman (waarin de glomerulus renalis zich bevindt = vaatkluwen) en
- een tubulus (nierbuisje), bestaande uit de proximale tubulus, de lis van Henle, de distale tubulus en het verzamelbuisje.
De totale lengte van de nefronen is ongeveer zes cm.
In de glomerulus gebeurt een filtering van bloedcellen en eiwitten. Het water en het afval gaan naar een tweede filter, een zogenaamd nierbuisje. Het nierbuisje haalt mineralen uit deze producten. De overblijfselen verlaten daarna het lichaam via de urine.
Oorzaken van ontsteking van nieren
Nefritis kent heel wat oorzaken, al is het niet altijd mogelijk om de exacte oorzaak te achterhalen. Soms is sprake van een erfelijke aandoening. Maar ook infecties (zoals
een hiv-infectie,
virale hepatitis B of
virale hepatitis C) veroorzaken mogelijk nefritis. Meerdere risicofactoren zijn bekend.
Risicofactoren
Zowel aandoeningen als omgevingsfactoren zijn geassocieerd met nefritis.
Aandoeningen
Volgende aandoeningen verhogen de kans op het ontwikkelen van een nierziekte:
Zwaarlijvigheid is een risicofactor voor een nierontsteking /
Bron: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0) Omgevingsfactoren
Enkele omgevingsfactoren spelen een rol in de totstandkoming van een nierinfectie:
- etniciteit: Afro-Amerikanen, Inheemse Amerikanen en Aziaten hebben meer kans om nierproblemen te ontwikkelen
- leeftijd: zestigplusser
- medicatiegebruik: Sommige medicijnen zoals antibiotica, beschadigen de nieren, wat leidt tot nefritis. Het nemen van te veel pijnstillers, niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) en plaspillen (diuretica) leidt eveneens tot een nierontsteking.
- zwaarlijvigheid
Soorten nefritis
Verschillende soorten nefritis zijn bekend.
Alport-syndroom
Het
Alport-syndroom kenmerkt zich door symptomen van nierfalen,
bloed in de urine (hematurie), eiwit in de urine (
proteïnurie), een verhoogde bloeddruk (hypertensie),
gehoorverlies, en
oogafwijkingen zoals
cataract (staar: troebele ooglens). Bij mannen komt deze erfelijke aandoening vaker tot stand.
Glomerulonefritis
Acute glomerulonefritis
Deze vorm van nefritis ontstaat plotseling na een ernstige infectie, zoals een
keelontsteking,
hepatitis (een leverontsteking) of HIV. Vaak is acute
glomerulonefritis, waarbij de vaatkluwens in de nierschors ontstoken zijn, het gevolg van lupus. Minder vaak ontstaat de nierontsteking door het
Goodpasture-syndroom (ziekte met symptomen aan nieren en longen) of
granulomatose met polyangiitis. Een snelle behandeling is nodig bij acute glomerulonefritis om nierbeschadiging te voorkomen.
Chronische glomerulonefritis
Bij de chronische vorm treden de klachten langzaam op, waarbij zeker in de vroege stadia weinig symptomen tot uiting komen. Hierdoor ontstaat potentieel ernstige schade aan de nieren en treedt
nierfalen op. Deze aandoening is erfelijk of ontwikkelt zich na een acute ziekte.
IgA nefropathie
Een van de meest voorkomende vormen van nefritis is IgA-nefropathie. Deze nieraandoening ontwikkelt zich wanneer antilichamen worden gevormd in de nier die een
ontsteking veroorzaken. IgA staat voor ‘immunoglobuline van de klasse A’. Dit zijn antistoffen (antilichamen) die virussen en toxinen neutraliseren, bacteriën en andere aan partikels (deeltjes) gebonden antigenen doen klonteren (agglutineren).
Primaire IgA-nefropathie
Bij primaire IgA-nefropathie (ziekte van Berger), gebeurt een afzetting van IgA in het embryonaal bindweefsel tussen bloedvaten van de vaatkluwens. Bij deze aandoening ontstaat een ontsteking in de nier, wat gepaard gaat met proteïnurie en hematurie.
Secundiare IgA-nefropathie
Secundaire IgA-nefropathie komt onder andere voor bij
Interstitiële nefritis
Interstitiële nefritis kent een zeer snel ontwikkelingspatroon. Deze vorm van een nierontsteking tast het interstitium (ruimte tussen de nierenbuisjes) aan. Interstitiële nefritis is tijdelijk (acuut) of langdurig (chronisch van aard), en soms verergeren de symptomen na verloop van tijd. De acute vorm van interstitiële nefritis is meestal het gevolg van bijwerkingen van bepaalde geneesmiddelen. Volgende oorzaken zijn bekend voor interstitiële nefritis:
- allergische reactie op een geneesmiddel (acute interstitiële allergische nefritis)
- auto-immuunaandoeningen zoals
- bijwerking van andere geneesmiddelen zoals furosemide, thiazide diuretica (plaspillen), omeprazol, triamtereen en allopurinol.
- bijwerkingen van bepaalde antibiotica (waaronder penicilline, ampicilline, methicilline, sulfonamide medicijnen en andere).
- het langdurig gebruik van geneesmiddelen zoals paracetamol (Tylenol), aspirine en niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's). Dit is gekend als ‘analgeticanefropathie’.
- hypercalciëmie (te veel calcium in het bloed)
- hypokaliëmie (te weinig kalium in het bloed)
- infecties
- te veel urinezuur in het bloed
Een snelle toediening van medicatie is nodig om na enkele weken volledig te herstellen.
Lupus en lupus nefritis
Lupus is een auto-immuunziekte; het afweersysteem van het lichaam valt met eigen woorden per toeval de eigen weefsels aan omdat het immuunsysteem deze aanziet als ‘indringer’. Ongeveer de helft van de patiënten met lupus, krijgt te maken met
lupus nefritis. Schuimende urine, een hoge bloeddruk (hypertensie) en een
zwelling van de benen, enkels en voeten zijn typerende klachten. De ernst varieert bij deze ziekte, maar wanneer lupus nefritis optreedt, is dit vaak wel ernstig. Een snelle medische behandeling is vereist om verdere nierschade te voorkomen.
Pyelonefritis ontstaat mogelijk bij een zwangerschap /
Bron: PublicDomainPictures, Pixabay Pyelonefritis
Pyelonefritis is een aandoening waarbij de nier(en) en het nierbekken ontstoken zijn. De ziekte resulteert meestal uit een bacteriële infectie zoals een stijgende urineweginfectie veroorzaakt door
Escherichia coli. Virussen, schimmels en parasieten zijn eveneens verantwoordelijk maar dit komt minder vaak voor. Risicofactoren in verband met pyelonefritis omvatten:
Hoofdpijn komt mogelijk voor bij nefritis /
Bron: Geralt, PixabaySymptomen aan bloeddruk en urine
In het beginstadium heeft de patiënt weinig of milde symptomen. Toch is het verstandig om medische hulp in te roepen want net zoals bij veel andere aandoeningen, geldt dat een snelle behandeling de prognose verbetert. De aanwezige symptomen variëren afhankelijk van het type, maar meestal zijn wel plasproblemen en bloeddrukwijzigingen aanwezig. Volgende symptomen komen voor bij nefritis:
Diagnose en onderzoeken
De arts voert na het noteren van de klachten een
bloedonderzoek uit. Met een bloedonderzoek is de arts in staat om een creatinine te meten (afvalproduct), wat een idee geeft over de gezondheid van de nieren. Daarnaast is een
urineonderzoek noodzakelijk. Proteïnurie (eiwit in de urine) wijst op een slechte nierfunctie. Om zeker te zijn van de diagnose, is een
biopsie nodig (stukje weefsel wegnemen en microscopisch laten onderzoeken).
Diverse geneesmiddelen zijn inzetbaar /
Bron: Stevepb, PixabayBehandeling via medicatie, nierdialyse of niertransplantatie
Voor de behandeling van nefritis kijkt de arts naar de oorzaak van de ziekte alsook of deze acuut of chronisch is. Soms verdwijnt acute nefritis dankzij een medicamenteuze behandeling. Een regelmatige controle van de nieren en de bloeddruk is nodig bij chronische nefritis. Verder zijn diuretica (plaspillen) nodig voor het verlagen van de bloeddruk alsook om de zwelling te verminderen. soms zijn
immunosuppressiva nodig; deze medicijnen onderdrukken het immuunsysteem zodat deze stoppen met het aanvallen van de nieren. Bij de aanwezigheid van nierfalen is dialyse of een niertransplantatie vereist. Tot slot is een voedingswijziging soms essentieel (minder eiwitten, minder zout en minder kalium).
Prognose van nierontsteking
Acute nefritis reageert vaak goed op de behandeling. Wel ontstaat soms jaren later chronische glomerulonefritis. Dit is niet altijd te genezen, maar en goede behandeling houdt de nierfunctie in stand en voorkomt verdere schade.
Het is belangrijk om te stoppen met roken /
Bron: Geralt, PixabayPreventie van nefritis
Het is belangrijk om een gezonde leefstijl te hanteren om nierproblemen te voorkomen:
- gezond gewicht handhaven
- gezonde bloeddruk
- gezonde bloedsuiker
- gezonde voeding (minder eiwitten eten en de zoutinname beperken) (vaak is een verwijzing naar een voedingsdeskundige aanbevolen)
- medicijnen vermijden die de nieren beschadigen zoals niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s)
- stoppen met roken
- voldoende lichaamsbeweging
Complicaties van slechte nierfunctie
Nefritis leidt uiteindelijk tot nierfalen hetgeen levensbedreigend is.
- Afvalproducten zoals ureum hopen zich op in de bloedbaan (azotemie).
- Overmatige vloeistoffen in het lichaam leiden tot een hoge bloeddruk, zwelling, congestief hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart) en vloeistof in de longen (longoedeem).
- Elektrolytenstoornissen ontstaan zoals hyponatriëmie (verlaagd natriumgehalte in het bloed), hypochloridemie (verlaagd chloridegehalte in het bloed) en hypokaliëmie (verlaagd kaliumgehalte in het bloed). Hierdoor is de zenuw- en spierfunctie aangetast, wat ook invloed heeft op de hartfunctie.
- Een verminderde uitscheiding van zuren leidt tot een ophoping in het bloed van deze zuren (metabolische acidose) waardoor neurologische problemen en spierstoornissen ontstaan.
- Infecties verspreiden zich mogelijk door het lichaam (septikemie) hetgeen resulteert in de dood.
Lees verder