Nefritis (ontsteking van nieren): Oorzaken en symptomen

Nefritis is een aandoening waarbij de nierbuisjes en het omliggende weefsel ontstoken raken, wat leidt tot nierbeschadiging. Wanneer de nieren beschadigd zijn, functioneren ze niet goed. Dit kan leiden tot ophoping van afvalstoffen in het lichaam, wat zich uit in symptomen zoals veranderingen in het plaspatroon, bloed in de urine en schommelingen in de bloeddruk. Indien de aandoening ernstig of langdurig is, kan dit leiden tot nierfalen. Er bestaan zowel acute als chronische vormen van nierontsteking. De behandeling van nefritis bestaat doorgaans uit medicatie, maar in sommige gevallen zijn nierdialyse of een niertransplantatie noodzakelijk.

• Anatomie van de nieren
• Oorzaken van ontsteking van nieren
• Risicofactoren
• Soorten nefritis
• Symptomen van nefritis
• Diagnose van nefritis
• Behandeling van nefritis
• Prognose
• Nefritis en levensverwachting
• Complicaties van nefritis
• Preventie van nefritis

Anatomie van de nieren

De nieren zijn ongeveer zo groot als een vuist en hebben de vorm van een boon. Ze bevinden zich onder de ribben aan de linker- en rechterkant van de wervelkolom. De nieren verwijderen afvalstoffen en extra water uit het bloed en filteren dagelijks 120-150 liter bloed. Elke nier bevat ongeveer één miljoen nefronen, de functionele microscopische eenheden van de nier, die verantwoordelijk zijn voor de bloedfiltering. Een nefron bestaat uit:

• het kapsel van Bowman (waar de glomerulus renalis, een vaatkluwen, zich bevindt) en
• een tubulus (nierbuisje), bestaande uit de proximale tubulus, de lis van Henle, de distale tubulus en het verzamelbuisje.

De totale lengte van de nefronen is ongeveer zes centimeter.

In de glomerulus vindt de filtering van bloedcellen en eiwitten plaats. Het water en de afvalstoffen worden naar een tweede filter, het nierbuisje, geleid. Dit nierbuisje haalt mineralen uit de filtraten. De resterende producten worden via de urine uitgescheiden.

Oorzaken van ontsteking van nieren

Nefritis kan door verschillende oorzaken ontstaan, hoewel de exacte oorzaak niet altijd gemakkelijk te achterhalen is. Erfelijke aandoeningen kunnen een rol spelen, evenals infecties zoals hiv, virale hepatitis B en virale hepatitis C. Andere mogelijke oorzaken van nefritis zijn onder andere:

• Infecties: Diverse bacteriële, virale of schimmelinfecties kunnen leiden tot nierontstekingen.
• Auto-immuunreacties: Het immuunsysteem kan de nieren per ongeluk aanvallen, wat leidt tot auto-immuun nefritis.
• Erfelijke factoren: Bepaalde erfelijke aandoeningen kunnen een verhoogd risico op nefritis met zich meebrengen.
• Toxische stoffen: Blootstelling aan toxische stoffen, zoals sommige medicijnen, kan nierontstekingen veroorzaken.
• Systeemziekten: Aandoeningen zoals lupus kunnen de nieren beïnvloeden en tot nefritis leiden.

Risicofactoren

Nefritis kan door verschillende aandoeningen en omgevingsfactoren worden beïnvloed.

Aandoeningen

De kans op het ontwikkelen van nefritis kan verhoogd worden door:

• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een familiale geschiedenis van nierziekten
• hartziekten
• hoge bloeddruk (hypertensie)

Omgevingsfactoren
Enkele omgevingsfactoren die bijdragen aan nefritis zijn:

• etniciteit: Afro-Amerikanen, Inheemse Amerikanen en Aziaten hebben een verhoogd risico op nierproblemen
• leeftijd: Personen boven de zestig
• medicatiegebruik: Sommige medicijnen, zoals antibiotica, kunnen de nieren beschadigen, wat leidt tot nefritis. Overmatig gebruik van pijnstillers, niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) en plaspillen (diuretica) kan ook leiden tot nierontsteking.
• zwaarlijvigheid

Soorten nefritis

Er zijn verschillende soorten nefritis, elk met hun eigen kenmerken en oorzaken.

Alport-syndroom

Het Alport-syndroom wordt gekenmerkt door symptomen van nierfalen, bloed in de urine (hematurie), eiwit in de urine (proteïnurie), verhoogde bloeddruk (hypertensie), gehoorverlies en oogafwijkingen, zoals cataract (staar). Deze erfelijke aandoening komt vaker voor bij mannen.

Glomerulonefritis

Acute glomerulonefritis
Deze vorm van nefritis ontstaat plotseling na een ernstige infectie, zoals een keelontsteking, hepatitis (leverontsteking) of HIV. Vaak is acute glomerulonefritis, waarbij de vaatkluwens in de nierschors ontstoken zijn, het gevolg van lupus. Minder vaak ontstaat de nierontsteking door het Goodpasture-syndroom (ziekte met symptomen aan nieren en longen) of granulomatose met polyangiitis. Een snelle behandeling is noodzakelijk bij acute glomerulonefritis om nierbeschadiging te voorkomen.

Chronische glomerulonefritis
Bij de chronische vorm ontstaan de klachten geleidelijk, vaak met weinig symptomen in de vroege stadia. Dit kan leiden tot ernstige nierbeschadiging en nierfalen. Deze aandoening kan erfelijk zijn of zich ontwikkelen na een acute ziekte.

IgA-nefropathie

IgA-nefropathie is een veelvoorkomende vorm van nefritis. Deze aandoening ontstaat wanneer antilichamen in de nier een ontsteking veroorzaken. IgA staat voor 'immunoglobuline A', een type antilichaam dat helpt bij het neutraliseren van virussen en toxinen.

Primaire IgA-nefropathie
Bij primaire IgA-nefropathie (ziekte van Berger) wordt IgA afgezet in het bindweefsel tussen de bloedvaten van de vaatkluwens, wat leidt tot ontsteking van de nier. Dit gaat vaak gepaard met proteïnurie en hematurie.

Secundaire IgA-nefropathie
Secundaire IgA-nefropathie komt voor bij:

• de ziekte van Bechterew (chronische gewrichtsontsteking)
• dermatitis herpetiformis (huidziekte door gluten)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• mycosis fungoides (huidaandoening: een vorm van lymfoom op de huid)
• purpura van Schönlein-Henoch (ontsteking van de bloedvaten)
• sikkelcelziekte
• systemische lupus erythematosus

Interstitiële nefritis

Interstitiële nefritis kent een snel ontwikkelingspatroon en tast het interstitium (ruimte tussen de nierenbuisjes) aan. Deze vorm kan acuut of chronisch zijn, en de symptomen kunnen verergeren in de loop van de tijd. De acute vorm van interstitiële nefritis wordt vaak veroorzaakt door bijwerkingen van bepaalde geneesmiddelen. Bekende oorzaken zijn:

• allergische reacties op geneesmiddelen (acute interstitiële allergische nefritis)
• auto-immuunaandoeningen, zoals
• antitubulaire basismembraan ziekte
• de ziekte van Kawasaki (ontsteking van bloedvaten in de slagaders)
• Sjögren-syndroom (aandoening van ogen, mond en keel)
• systemische lupus erythematosus
• Wegener granulomatose
• bijwerkingen van andere geneesmiddelen, zoals furosemide (plaspil) en protonpompinhibitoren

Bij chronische interstitiële nefritis kunnen nieraandoeningen, diabetes, hypertensie of langdurig gebruik van bepaalde medicijnen een rol spelen.

Symptomen van nefritis

De symptomen van nefritis kunnen variëren afhankelijk van de oorzaak en het type nefritis, maar de meest voorkomende symptomen zijn:

• zwelling van handen, voeten en gezicht (oedeem)
• vermoeidheid
• verhoogde bloeddruk
• gewichtsverlies
• eiwit in de urine (proteïnurie)
• bloed in de urine (hematurie)
• pijn in de rug of zij
• koorts
• misselijkheid en braken

Deze symptomen kunnen geleidelijk aan verschijnen, vooral bij chronische vormen van nefritis, en kunnen variëren afhankelijk van de specifieke aandoening.

Diagnose van nefritis

De diagnose van nefritis begint vaak met een medisch onderzoek en een bespreking van symptomen en medische voorgeschiedenis. Belangrijke diagnostische stappen zijn:

• Urineonderzoek: Voor het detecteren van eiwitten, bloed en andere abnormale stoffen in de urine.
• Bloedonderzoek: Voor het meten van de nierfunctie door het controleren van creatinine- en ureumwaarden.
• Beeldvorming: Zoals echografie of CT-scan om eventuele structurele afwijkingen van de nieren te identificeren.
• Nierbiopsie: Voor het verkrijgen van een monster van nierweefsel om de aard en ernst van de ontsteking te beoordelen.

Een juiste diagnose is cruciaal voor het bepalen van de meest effectieve behandeling.

Behandeling van nefritis

De behandeling van nefritis hangt af van de oorzaak en het type nefritis. Algemene behandelstrategieën zijn:

• Medicijnen: Zoals corticosteroïden en immunosuppressiva voor ontstekingen en auto-immuunreacties, en antibiotica voor infecties.
• Behandeling van onderliggende aandoeningen: Behandeling van ziekten zoals diabetes of hoge bloeddruk om verdere nierbeschadiging te voorkomen.
• Leefstijlaanpassingen: Vermijden van stoffen die de nieren kunnen beschadigen, zoals overmatig zout of bepaalde medicijnen.
• Dialyse of niertransplantatie: In ernstige gevallen van nierfalen kan dialyse noodzakelijk zijn om de nierfunctie te vervangen of een niertransplantatie om een nieuwe nier te krijgen.

Een tijdige en gerichte behandeling kan helpen om de nierfunctie te behouden en verdere complicaties te voorkomen.

Prognose

De prognose van nefritis kan sterk variëren afhankelijk van verschillende factoren zoals het type nefritis, de ernst van de aandoening, de tijdige diagnose en de effectiviteit van de behandeling. Hieronder wordt de prognose voor de verschillende vormen van nefritis besproken.

Algemene prognose

In veel gevallen kan nefritis goed onder controle worden gehouden met tijdige en adequate behandeling. De uiteindelijke prognose is echter sterk afhankelijk van de specifieke oorzaak en het stadium van de ziekte.

Acute nefritis

Bij acute nefritis is de prognose vaak goed, vooral als de aandoening vroeg wordt gediagnosticeerd en behandeld. Veel patiënten herstellen volledig met de juiste medicatie en ondersteuning. Echter, als acute nefritis niet snel wordt behandeld, kan dit leiden tot chronische nierproblemen of nierfalen, wat de prognose aanzienlijk kan verslechteren. De meeste patiënten herstellen vaak volledig, hoewel sommigen een verhoogd risico op terugval of chronische nierziekte kunnen hebben.

Chronische nefritis

Chronische nefritis kan leiden tot progressieve nierbeschadiging en uiteindelijk nierfalen. De snelheid van deze achteruitgang hangt af van de onderliggende oorzaak en hoe goed de aandoening wordt beheerd. Regelmatige controle van nierfunctie en bloeddruk is cruciaal om de voortgang van nierbeschadiging te vertragen. Goed beheer kan de levenskwaliteit verbeteren en de progressie van de ziekte vertragen. Voor sommige patiënten kan chronische nefritis leiden tot nierfalen, wat nierdialyse of een niertransplantatie vereist. De prognose voor deze patiënten hangt af van de effectiviteit van deze behandelingen en hun algemene gezondheid.

IgA nefropathie

Bij IgA nefropathie varieert de prognose afhankelijk van het type:

• Primaire IgA nefropathie: Voor patiënten met primaire IgA nefropathie (ziekte van Berger) varieert de prognose. Sommige patiënten ervaren milde symptomen en een langzaam verloop van de ziekte, terwijl anderen ernstige nierproblemen ontwikkelen. Regelmatige opvolging is noodzakelijk om de nierfunctie te monitoren.
• Secundaire IgA nefropathie: De prognose hangt af van de onderliggende aandoening die de secundaire IgA nefropathie veroorzaakt. Het behandelen van de primaire aandoening kan vaak de nierproblemen verbeteren.

Interstitiële nefritis

De prognose van interstitiële nefritis is afhankelijk van het type:

• Acute interstitiële nefritis: Bij een snelle behandeling van acute interstitiële nefritis kunnen veel patiënten volledig herstellen. Langdurige of ernstige gevallen kunnen echter leiden tot blijvende nierbeschadiging.
• Chronische interstitiële nefritis: Chronische interstitiële nefritis kan leiden tot blijvende nierproblemen en nierfalen, vooral als de onderliggende oorzaak niet adequaat wordt behandeld.

Lupus nefritis

Lupus nefritis kan variëren in ernst:

• Adequate behandeling: Met een snelle en effectieve behandeling kan de voortgang van lupus nefritis worden vertraagd, en kunnen ernstige nierschade en nierfalen worden voorkomen.
• Risico op verergering: Zonder behandeling kan lupus nefritis leiden tot ernstige nierbeschadiging en een verminderde nierfunctie.

Pyelonefritis

De prognose voor pyelonefritis hangt af van de aard en behandeling:

• Acute pyelonefritis: De prognose voor acute pyelonefritis is doorgaans goed bij tijdige behandeling met antibiotica. Ernstige gevallen kunnen echter leiden tot blijvende nierbeschadiging.
• Chronische pyelonefritis: Chronische pyelonefritis kan leiden tot blijvende nierbeschadiging en nierfalen. Regelmatige opvolging en behandeling van terugkerende infecties zijn cruciaal om de nierfunctie te behouden.

Nefritis en levensverwachting

De impact van nefritis op de levensverwachting hangt af van de ernst van de aandoening, de snelheid van diagnose en behandeling, en de aanwezigheid van andere gezondheidsproblemen. Met een effectieve behandeling en goede medische zorg kunnen veel mensen met nefritis een normale levensduur hebben. Regelmatige controle en naleving van medische adviezen zijn cruciaal voor het behouden van een goede gezondheid en het verminderen van risico's op complicaties.

Complicaties van nefritis

Als nefritis niet goed wordt behandeld, kunnen er ernstige complicaties optreden:

• Nierfalen: Verlies van nierfunctie waardoor dialyse of niertransplantatie noodzakelijk kan zijn.
• Hypertensie: Chronische hoge bloeddruk die kan leiden tot hart- en vaatziekten.
• Hart- en vaatziekten: Verhoogd risico door langdurige nierproblemen.
• Anemie: Bloedarmoede door verminderde productie van erytropoëtine door de nieren.

Het is belangrijk om nefritis tijdig en adequaat te behandelen om deze complicaties te voorkomen.

Preventie van nefritis

Hoewel niet alle gevallen van nefritis te voorkomen zijn, zijn er enkele maatregelen die kunnen helpen om het risico te verlagen:

• Gezonde levensstijl: Regelmatige lichaamsbeweging, een uitgebalanceerd dieet en het handhaven van een gezond gewicht.
• Vermijden van schadelijke stoffen: Beperk het gebruik van NSAID's en andere medicijnen die de nieren kunnen beschadigen.
• Regelmatige medische controles: Vooral als je risico loopt door bestaande aandoeningen zoals diabetes of hoge bloeddruk.
• Hydratatie: Voldoende water drinken om de nieren goed te laten functioneren en afvalstoffen uit te scheiden.

Deze preventieve maatregelen kunnen bijdragen aan een betere niergezondheid en helpen om nefritis te voorkomen of vroegtijdig op te sporen.

Lees verder

• Interstitiële nefritis: Ontsteking ruimten tussen niertubuli
• Pyelonefritis: Ontsteking van nier(en) en nierbekken
• Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie
• Lupus nefritis: Ontsteking van nieren door auto-immuunziekte
• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie