Glomerulonefritis: Oorzaken van nierfilterontsteking

Glomerulonefritis (nierfilterontsteking) is een nieraandoening waarbij de glomeruli ontstoken zijn. Dit is het deel van de nieren dat helpt bij het filteren van afval en vloeistoffen uit het bloed. Wanneer schade ontstaat aan de nierfilters, is het niet meer mogelijk om afvalstoffen en extra vocht uit het lichaam te verwijderen via de urine. Als de ziekte aanhoudt, stoppen de nieren volledig met werken, wat leidt tot nierfalen. Infecties, kanker en andere aandoeningen veroorzaken de nierfilterontsteking. Bekende symptomen zijn een zwelling in verschillende lichaamsdelen, zwakte en urine-afwijkingen. De arts behandelt de onderliggende oorzaak en behandelt glomerulonefritis voorts ondersteunend. Het is belangrijk om de juiste te behandeling te krijgen want onbehandeld ontstaan mogelijk ernstige complicaties.

• Epidemiologie
• Oorzaken: Ontsteking van glomeruli (nierfilters)
• Risicofactoren van glomerulonefritis
• Symptomen: Zwelling in het lichaam
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van verminderde nierfunctie
• Prognose
• Complicaties van nierfilterontsteking
• Preventie

Epidemiologie

Glomerulonefritis is een ontsteking van de glomeruli, de kleine filters in de nieren die afvalstoffen uit het bloed verwijderen. Het kan voorkomen op elke leeftijd en kan acuut of chronisch zijn. De prevalentie varieert wereldwijd, afhankelijk van genetische factoren en omgevingsinvloeden.

Oorzaken: Ontsteking van glomeruli (nierfilters)

De filtereenheid van de nier staat in medische termen bekend als de ‘glomerulus’. Elke nier telt duizenden glomeruli (meervoud van glomerulus). De glomeruli helpen het lichaam bij het verwijderen van overtollig vocht, elektrolyten en schadelijke stoffen uit de bloedbaan en zorgt ervoor dat deze het lichaam via de urine verdrijven. De filtertjes geraken ontstoken bij een nierfilterontsteking, waardoor schade ontstaat aan de glomeruli. Hierdoor vergroten de kleine gaatjes in de filters waardoor bloed en eiwit in de urine terechtkomen. Glomerulonefritis is mogelijk te wijten aan een problemen met het immuunsysteem van het lichaam. Vaak is de precieze oorzaak van deze aandoening onbekend (september 2024).

Risicofactoren van glomerulonefritis

Meestal ontstaat de aandoening door schade aan de glomeruli. Sommige patiënten met chronische glomerulonefritis hebben echter geen voorgeschiedenis van nieraandoeningen. Glomerulonefritis komt alleen voor of is een onderdeel van een andere ziekte.

Volgende risicofactoren zijn bekend voor de nierfilterontsteking:

• aandoening die het glomerulaire basismembraan aantast (deel van de nier dat afval helpt filteren en extra vocht uit het bloed filtert)
• amyloïdose (aandoening waarbij het eiwit amyloïde zich ophoopt in de organen en weefsels)
• auto-immuunaandoeningen:
• Henoch-Schönlein purpura (ziekte met ontsteking van bloedvaten met paarse vlekken op de huid, gewrichtspijn, maag- en darmproblemen en glomerulonefritis)
• het Goodpasture-syndroom (aandoening waarbij het immuunsysteem de glomeruli aanvalt met symptomen aan de nieren en de longen)
• IgA-nefropathie (aandoening waarbij IgA-antilichamen zich ophopen in nierweefsel)
• systemische lupus erythematosus
• ziekte van Wegener
• bloed- of lymfestelselaandoeningen
• bloedvataandoeningen:
• polyarteritis nodosa
• vasculitis (ontsteking van een bloedvat)
• diabetes mellitus (suikerziekte), meer bepaald diabetische nefropathie
• de blootstelling aan koolwaterstofoplosmiddelen
• een geschiedenis van kanker
• chronische lymfatische leukemie
• longkanker
• multipel myeloom (ziekte van Kahler: kanker van plasmacellen met botpijn)
• focussegmentale glomerulosclerose (littekenvorming van de glomeruli)
• genetische aandoening zoals het Alport-syndroom (aandoening met symptomen aan nieren, urine, oren en ogen)
• infecties:
• bacteriële endocarditis (infectie van de hartkleppen) of abcessen
• streptokokkeninfecties zoals impetigo, roodvonk, een keelamandelontsteking en een middenoorontsteking
• virale infecties (hiv, hepatitis B, hepatitis C)
• lupus nefritis (ontsteking van nieren door auto-immuunreactie bij lupus)
• membranoproliferatieve glomerulonefritis (vorm van glomerulonefritis als gevolg van de abnormale opbouw van antilichamen in de nieren)
• pijnstillend nefropathie syndroom (nierziekte door intensief gebruik van pijnstillers, vooral NSAID's = niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen)

Symptomen: Zwelling in het lichaam

Beide nieren zijn aangetast door de aandoening. De meeste patiënten ervaren geen symptomen door de nierfilterontsteking, en dan komt de aandoening per toeval aan het licht door een urine- of bloedonderzoek. De oorzaak van glomerulonefritis alsook of het acuut (plots) of chronisch (geleidelijk) verschijnen van de ziekte, bepalen het klinisch beeld. De aandoening ontwikkelt zich mogelijk snel waarbij de nieren binnen enkele weken of maanden niet meer werken. Dit staat bekend als ‘snel progressieve glomerulonefritis’. Volgende symptomen zijn mogelijk:

• een droge huid en jeukende huid
• een gezwollen buik (door vasthouden van vocht)
• een gezwollen gezicht (door vasthouden van vocht)
• een verhoogde bloeddruk (hypertensie)
• een verlies van eetlust
• gezwollen ogen (door vasthouden van vocht) en wallen rond de ogen
• gezwollen voeten en benen (door vasthouden van vocht)
• hoofdpijn
• koorts (mild)
• kortademigheid
• nachtelijke spierkrampen
• urineafwijkingen: donkere urine (roze of colakleurig), schuimende urine, proteïnurie (verlies van eiwit via de urine), hematurie (verlies van bloed in de urine)
• plasproblemen: vaak plassen (pollakisurie), ’s nachts plassen (nycturie)
• slaapproblemen
• vermoeidheid
• zwakte

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van glomerulonefritis zijn onder andere zwelling van de enkels en benen, verhoogde bloeddruk, en aanwezigheid van bloed of eiwit in de urine. Patiënten kunnen ook last hebben van vermoeidheid, verminderde urineproductie, en algemeen gevoel van ziekte.

Diagnose en onderzoeken

Een urineonderzoek onthult vaak een nierfilterontsteking. Een bloedtest biedt informatie over de nierschade want hierbij is het mogelijk om de niveaus van afvalproducten te meten, zoals creatinine en bloedureumstikstof. Indien de arts zeker weet dat schade aan de glomeruli aanwezig is, zet hij een röntgenfoto, echografie of een CT-scan in om de schade te visualiseren. Tot slot is een nierbiopsie vereist. Hierbij gebruikt de arts een speciale naald om kleine stukjes nierweefsel te verwijderen. Dit weefsel gaat naar een laboratorium voor microscopisch onderzoek om de oorzaak van de ontsteking te bepalen. Een nierbiopt is bijna altijd nodig om de diagnose van glomerulonefritis te bevestigen.

Behandeling van verminderde nierfunctie

De arts behandelt het onderliggend probleem van de nierfilterontsteking. Antibiotica bestrijden een bacteriële infectie. Om een ontsteking te verlichten (bijvoorbeeld bij een auto-immuunziekte), zet de arts mogelijk corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken) in. Verder krijgt de patiënt nog adviezen inzake de voeding (zoals weinig vocht drinken en vetarm, kaliumarm en zoutarm eten). Diuretica (plaspillen) verminderen de zwelling. Ook medicatie voor de behandeling van een hoge bloeddruk is vaak nodig. Soms krijgt de patiënt dialyse. Verder is een gezonde levensstijl nodig: stoppen met roken en een gezond gewicht bereiken en behouden

Prognose

De prognose voor glomerulonefritis hangt af van de oorzaak en de ernst van de aandoening. Acute glomerulonefritis kan vaak worden behandeld met succes, terwijl chronische vormen mogelijk leiden tot nierfalen. Vroege diagnose en behandeling zijn cruciaal voor een gunstige uitkomst.

Complicaties van nierfilterontsteking

Glomerulonefritis tast de nieren aan zodat het filtervermogen niet meer goed werkt. Hierdoor hopen gevaarlijke niveaus van vocht, elektrolyten en afvalstoffen zich op in het lichaam. Mogelijke complicaties van de nierfilterontsteking zijn onder andere:

• acuut nierfalen
• chronisch nierfalen
• een hoge bloeddruk
• het nefrotisch syndroom: te veel eiwit in de urine resulteert in te weinig eiwit in het bloed; deze aandoening gaat gepaard met een hoog cholesterolgehalte in het bloed en een zwelling (oedeem) van de oogleden, de voeten en de buik

Preventie

De meeste vormen van glomerulonefritis zijn niet te voorkomen. Het is wel belangrijk om een streptokokkeninfectie met keelpijn of impetigo zo snel mogelijk te behandelen. Een veilige geslachtsgemeenschap is aanbevolen om hiv te voorkomen. Verder is ook afgeraden om intraveneus (via een ader) drugs te gebruiken, zodat de kans op het ontwikkelen van hepatitis verkleind wordt. Patiënten met een hoge bloeddruk nemen best maatregelen om een gezonde bloeddruk te krijgen en behouden. Het is tot slot aangewezen om de bloedsuikerspiegel onder controle te houden om diabetische nefropathie te voorkomen.

Lees verder

• Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie
• Nefritis (ontsteking van nieren): Oorzaken en symptomen
• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)