Lupus nefritis: Ontsteking van nieren door auto-immuunziekte

Lupus nefritis is een nierontsteking die voortkomt uit de auto-immuunziekte systemische lupus erythematosus (SLE), ook wel bekend als lupus. De ziekte wordt gekenmerkt door een breed scala aan symptomen, waaronder hoge bloeddruk, schuimende urine, oedeem, hoofdpijn en duizeligheid. Diagnose van lupus nefritis vereist verschillende onderzoeken zoals een biopsie, echografie, en urine- en bloedonderzoek. De behandeling kan bestaan uit medicatie, nierdialyse en in sommige gevallen een niertransplantatie. Ondanks behandeling blijft de ziekte onvoorspelbaar, met variabele uitkomsten waarbij sommige patiënten nierfalen ontwikkelen, terwijl bij anderen de symptomen tijdelijk verdwijnen en later weer opflakkeren.

• Werking van de nieren
• Epidemiologie van lupus nefritis
• Oorzaken van complicaties bij auto-immuunziekten
• Symptomen van lupus nefritis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van lupus nefritis
• Prognose van lupus nefritis
• Complicaties van lupus nefritis bij systemische lupus erythematosus (SLE)
• Preventie van lupus nefritis

Werking van de nieren

De nieren zijn twee boonvormige organen, elk ter grootte van een vuist, gelegen net onder de ribbenkast, één aan elke zijde van de wervelkolom. Dagelijks filteren de nieren 120 tot 150 liter bloed om ongeveer 1-2 liter urine te produceren, die uit afvalstoffen en overtollig vocht bestaat. De urine stroomt via de urineleiders naar de blaas, waar het wordt opgeslagen totdat het via de plasbuis het lichaam verlaat.

Epidemiologie van lupus nefritis

Lupus nefritis, een vorm van nefritis (nierontsteking), komt voor bij ongeveer 60% van de patiënten met systemische lupus erythematosus. De meeste patiënten ontwikkelen lupus nefritis vroeg in het ziekteverloop van lupus. SLE komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, en de ziekte treedt meestal op bij patiënten tussen de twintig en veertig jaar. Studies tonen aan dat kinderen een verhoogd risico hebben op lupus nefritis, vaak met ernstigere symptomen dan volwassenen. Afro-Amerikanen en Aziaten hebben een hogere prevalentie van lupus nefritis in vergelijking met andere etnische groepen.

Oorzaken van complicaties bij auto-immuunziekten

Lupus nefritis ontstaat wanneer systemische lupus erythematosus (SLE) leidt tot een ontsteking van de nieren. Bij deze auto-immuunziekte valt het immuunsysteem gezonde cellen en weefsels aan, inclusief die in de nieren. Dit kan leiden tot verschillende aandoeningen, zoals interstitiële nefritis, het nefrotisch syndroom (nierziekte gekenmerkt door eiwitverlies in urine), membraneuze glomerulonefritis (ontsteking van de nierfilters), en uiteindelijk nierfalen.

Symptomen van lupus nefritis

De symptomen van lupus nefritis omvatten:

• Nachtelijk urineren
• Bloed in de urine (hematurie)
• Donkere urine
• Duizeligheid
• Gewichtstoename
• Hoge bloeddruk (hypertensie)
• Rode huiduitslag, vaak op het gezicht, ook bekend als "vlinderuitslag"
• Schuimige urine
• Gewrichtspijn
• Hoofdpijn
• Oedeem (zwelling door vochtophoping), vooral in de voeten, enkels en benen, vaak progressief gedurende de dag
• Spierpijn
• Tekenen van cardiale decompensatie
• Visuele stoornissen

Niet alle urine- of nierproblemen bij patiënten met lupus zijn te wijten aan lupus nefritis. Patiënten met lupus zijn soms gevoelig voor urineweginfecties, die een branderig gevoel bij het plassen (dysurie) kunnen veroorzaken en behandeling met antibiotica vereisen. Sommige lupusmedicijnen kunnen ook de nieren beïnvloeden en symptomen veroorzaken die lijken op lupus nefritis. Deze symptomen verdwijnen meestal wanneer de patiënt stopt met de medicatie.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Een lichamelijk onderzoek kan oedeem (vochtophoping in het lichaam) onthullen, wat duidt op verminderde nierfunctie. Hoge bloeddruk (hypertensie) kan ook aanwezig zijn. Tijdens de auscultatie (beluistering van lichaamsgeluiden) kan de arts abnormale ademgeluiden en hartslagen horen.

Diagnostisch onderzoek

Een uitgebreid bloedonderzoek toont vaak verhoogde niveaus van afvalstoffen in het bloed, als gevolg van verminderde nierfunctie. Een urineonderzoek is ook noodzakelijk om de nierfunctie te beoordelen. Bovendien voert de arts een nierbiopsie uit, waarbij een klein stukje nierweefsel wordt verwijderd en microscopisch wordt onderzocht door een patholoog. Deze biopsie is cruciaal voor het bepalen van de juiste behandeling. Een echografie kan nuttig zijn om de grootte en vorm van de nieren te beoordelen.

Differentiële diagnose

Andere aandoeningen die symptomen kunnen nabootsen van lupus nefritis zijn:

• Chronische glomerulonefritis
• Diffuse proliferatieve glomerulonefritis
• Glomerulosclerose
• Granulomatose met polyangiitis (Wegener granulomatosis)
• Membraneuze glomerulonefritis
• Mesangiale glomerulonefritis
• Polyarteriitis nodosa (symptomen aan vele organen en weefsels)
• Snel ontwikkelende glomerulonefritis

Behandeling van lupus nefritis

De behandeling van lupus nefritis omvat meestal immunosuppressiva, die het immuunsysteem onderdrukken om de nierfunctie te verbeteren en de progressie van nierfalen te vertragen. Corticosteroïden zijn een ander type medicijn dat vaak wordt voorgeschreven om ontstekingen in de nieren te verminderen. De arts zal de patiënt nauwlettend volgen vanwege mogelijke bijwerkingen en de dosis van corticosteroïden verlagen zodra de symptomen verbeteren. In sommige gevallen kan het nodig zijn om medicijnen in te zetten om de bloeddruk te verlagen of om bloedstolsels te voorkomen. Nierdialyse kan tijdelijk nodig zijn als de aandoening progressief is. Een niertransplantatie wordt vaak aanbevolen voor patiënten bij wie de nierfunctie ernstig is aangetast. Niertransplantatie is echter niet mogelijk als er actieve symptomen van lupus zijn, omdat de aandoening ook in de getransplanteerde nier kan terugkeren.

Prognose van lupus nefritis

De prognose van lupus nefritis varieert sterk tussen patiënten. Sommige patiënten ervaren periodes van verergering van symptomen, terwijl anderen tijdelijk vrij zijn van symptomen. Chronisch nierfalen kan zich ontwikkelen bij een aantal patiënten, en in zeldzame gevallen kan lupus nefritis terugkeren in een getransplanteerde nier. Dit leidt echter zelden tot nierfalen.

Complicaties van lupus nefritis bij systemische lupus erythematosus (SLE)

Complicaties van lupus nefritis kunnen zowel acuut als chronisch nierfalen omvatten, wat voorkomt bij 10 tot 30% van de patiënten. Het is moeilijk te voorspellen wie goed zal reageren op de behandeling en wie uiteindelijk nierfalen zal ontwikkelen.

Preventie van lupus nefritis

Preventie van lupus nefritis richt zich voornamelijk op het beheersen van systemische lupus erythematosus (SLE) en het voorkomen van complicaties die de nieren kunnen aantasten. Enkele belangrijke maatregelen zijn:

• Regelmatige medische controle: Patiënten met SLE moeten regelmatig worden gecontroleerd door hun arts om vroegtijdig tekenen van nierproblemen op te sporen en de nierfunctie te monitoren.
• Effectieve behandeling van SLE: Het is cruciaal om SLE goed te beheren met behulp van de voorgeschreven medicatie om ontstekingen en schade aan organen, inclusief de nieren, te minimaliseren.
• Gezonde levensstijl: Een gezond dieet, voldoende hydratatie, en regelmatige lichaamsbeweging kunnen bijdragen aan het behoud van een goede niergezondheid en het voorkomen van complicaties.
• Vermijden van nefrotoxische middelen: Patiënten moeten contact met geneesmiddelen en stoffen vermijden die schadelijk kunnen zijn voor de nieren, en moeten altijd hun arts raadplegen voordat ze nieuwe medicijnen gebruiken.
• Monitoring van bloeddruk: Regelmatige controle en beheer van de bloeddruk zijn belangrijk omdat hoge bloeddruk de nierfunctie kan verslechteren.
• Educatie en zelfzorg: Patiënten moeten goed geïnformeerd zijn over de symptomen van lupus nefritis en weten wanneer ze medische hulp moeten zoeken. Het leren herkennen van vroege symptomen kan helpen bij tijdige interventie.

Lees verder

• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie
• Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie
• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)
• Nefritis (ontsteking van nieren): Oorzaken en symptomen
• Interstitiële nefritis: Ontsteking ruimten tussen niertubuli