Ademgeluiden: Geluiden van luchtwegen en longen

Ademgeluiden zijn de geluiden die de longen maken tijdens de ademhaling. Ze spelen een cruciale rol in de diagnose van verschillende aandoeningen. Tijdens een standaard lichamelijk onderzoek voert een arts altijd een auscultatie uit, waarbij hij met een stethoscoop naar de longgeluiden van de patiënt luistert. Op deze manier kan de arts bepalen of de ademhalingsgeluiden normaal, verminderd of afwezig zijn, en kan hij abnormale geluiden opsporen. Afwijkingen in ademgeluiden kunnen duiden op diverse (long)aandoeningen. De behandeling is sterk afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Het is belangrijk voor patiënten om medisch advies in te winnen zodra ze abnormale ademgeluiden opmerken. Een tijdige diagnose en behandeling bieden de beste kans om verdere complicaties te voorkomen.

• Synoniemen van ademgeluiden
• Normale ademhaling
• Afwezige of verminderde ademgeluiden
• Abnormale ademgeluiden
• Piepen
• Reutels
• Rhonchi
• Stridor
• Wheezing
• Oorzaken: Aandoeningen van de luchtwegen en longen
• Diagnose en onderzoeken van ademhalingsgeluiden
• Behandeling van afwijkende longgeluiden
• Alarmsymptomen

Synoniemen van ademgeluiden

Ademgeluiden zijn ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Ademgeruis
• Ademhalingsgeluiden
• Longgeluiden
• Respiratoire geluiden

Normale ademhaling

Bij een normale ademhaling lijken de ademhalingsgeluiden op het geluid van lucht. Tijdens auscultatie plaatst de arts een stethoscoop op de borstkas, de rug, het sleutelbeen of de ribbenkast om de normale ademhalingsgeluiden te horen. De stethoscoop wordt hierbij tegen de huid van de patiënt geplaatst, bij voorkeur terwijl de patiënt rechtop zit indien mogelijk.

De ademhaling bestaat uit twee fasen: de inademing (inspirium, inspiratie) en de uitademing (expirium, expiratie). Normale ademgeluiden kunnen worden onderverdeeld in bronchiale, vesiculaire en tracheale ademhalingsgeluiden.

Vesiculair ademen (vesiculair ademgeruis)
Vesiculair ademen is te horen wanneer de arts de stethoscoop over het longweefsel plaatst. Dit geluid, dat zacht is bij het in- en uitstromen van lucht door de alveolen (longblaasjes), is vooral duidelijk tijdens het inademen. Dit is het normale geruis tijdens in- en uitademing.

Bronchiaal ademen (bronchiaal ademgeruis)
Bronchiaal ademen is te horen bij de keel, luchtpijp en grote bronchiën. Dit geluid is ruwer en klinkt holler, harder en hoger in toonhoogte dan vesiculaire geluiden. Bronchiale geluiden zijn aanwezig in de grote luchtwegen in de buurt van de tweede en derde intercostale ruimten (tussen de ribben).

Tracheaal ademen (tracheaal ademgeruis)
Tracheale ademgeluiden zijn te horen bij de luchtpijp en klinken hard, alsof iemand lucht door een pijp blaast.

Afwezige of verminderde ademgeluiden

Afwezige of verminderde ademgeluiden kunnen door verschillende oorzaken worden veroorzaakt, waaronder:

• Lucht of vocht in of rond de longen, zoals bij een pneumonie (longontsteking), hartfalen en pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies)
• Toename van de dikte van de borstwand
• Verminderde luchtstroom in een deel van de longen

Abnormale ademgeluiden

Abnormale ademgeluiden ontstaan wanneer de ademhalingsgeluiden optreden in gebieden waar ze normaal niet aanwezig zouden moeten zijn. Enkele verschillende abnormale ademgeluiden zijn onder andere een piepende uitademing (wheezing), reutels, rhonchi en stridor.

Piepen

Piepen ontstaat door vernauwde luchtwegen en produceert hoge geluiden. Deze piepende ademhaling kan soms zelfs zonder stethoscoop worden gehoord. Piepen treedt op wanneer de luchtwegen ontstoken en vernauwd zijn.

Reutels

Reutels zijn kleine klikkende, borrelende, krakende of ratelende geluiden in de longen die hoorbaar zijn tijdens de inademing. Ze variëren van vochtig tot droog en van fijn tot grof. Deze geluiden worden gehoord wanneer ruimtes die normaal gesloten zijn voor luchtstroom, geopend worden. Reutels kunnen optreden bij:

• asbestose (longaandoening door blootstelling aan asbest)
• COPD (chronisch obstructieve longziekte)
• Longontsteking (pneumonie)
• idiopathische longfibrose (littekenvorming in de longen zonder bekende oorzaak)
• longoedeem (vocht in de longen door linkszijdig hartfalen)
• sarcoïdose (aandoening aan ogen, huid, longen en zenuwstelsel) (sporadisch)

Rhonchi

Rhonchi ontstaan door aandoeningen die de luchtstroom door de grote luchtwegen blokkeren, inclusief de bronchiën. Dit geluid lijkt op snurken en kan optreden bij aandoeningen zoals acute bronchitis en COPD. Rhonchi verdwijnen vaak bij het hoesten.

Stridor

Stridor komt voor bij blokkades van de bovenste luchtwegen. Deze blokkades kunnen worden veroorzaakt door het inademen van vreemde voorwerpen, chemische stoffen of andere schadelijke stoffen. Trauma aan de nek of borst kan ook leiden tot obstructies van de bovenste luchtwegen. Stridor kan ook een symptoom zijn van ontstekingsaandoeningen zoals tonsillitis (ontsteking van de keelamandelen), epiglottitis (levensbedreigende ontsteking van het strotklepje) of kroep (virale infectie met blaffende hoest bij kinderen). Stridor wordt gekenmerkt door een piepachtig geluid bij de inademing.

Wheezing

Wheezing is een fluitend, piepend geluid dat vooral optreedt bij de uitademing. Het is een veelvoorkomend symptoom van aandoeningen die de kleine luchtwegen in de longen vernauwen, zoals astma, bronchiolitis (infectie van de kleinste luchtwegen van de long), COPD, stoflongziekten en andere aandoeningen.

Oorzaken: Aandoeningen van de luchtwegen en longen

Oorzaken van abnormale ademgeluiden kunnen onder meer zijn:

• Acute bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• astma
• bronchiëctasieën (verwijde en geïrriteerde luchtwegen)
• Abnormaal dikke borstwand
• Chronisch obstructieve longaandoening (COPD):
• Chronische bronchitis (aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• Emfyseem (longaandoening met kortademigheid en hoesten)
Interstitiële longziekte (littekens en ontsteking in de longen)
Longaandoeningen
Longontsteking
Verminderde luchtstroom
Vreemd lichaam (veroorzaakt luchtwegobstructie)
Interstitiële longziekten (littekens en ontstekingen in de longen)
Emfyseem
Longoedeem (mogelijk geassocieerd met congestief hartfalen of nierfalen)
Tracheobronchitis

Diagnose en onderzoeken van ademhalingsgeluiden

Lichamelijk onderzoek
Tijdens een lichamelijk onderzoek gebruikt een arts een stethoscoop om naar de longen en luchtwegen van de patiënt te luisteren terwijl deze inademt. Dit helpt bij het identificeren van het type abnormaal ademgeluid en het beperken van mogelijke oorzaken. Sommige artsen maken ook gebruik van geautomatiseerde longgeluidsanalyseapparatuur. De arts zal de patiënt vragen naar recente medicatie, de aanvang van de symptomen, en of bepaalde factoren de klachten verlichten of verergeren.

Diagnostisch onderzoek
Een arts zal waarschijnlijk aanvullende onderzoeken aanvragen, zoals beeldvormende onderzoeken zoals een röntgenfoto of een CT-scan om de borstkasstructuren te bekijken. Tevens kan een bloedonderzoek worden uitgevoerd om tekenen van onderliggende aandoeningen op te sporen. Bij infecties kan een sputumonderzoek nodig zijn, waarbij een patiënt slijm ophoest dat naar een laboratorium wordt gestuurd voor analyse op besmettelijke ziektekiemen. Een longfunctietest is een ander nuttig diagnostisch instrument, waarmee geblokkeerde of beschadigde luchtwegen worden onthuld. Deze test meet hoeveel lucht de patiënt in- en uitademt en of de ademhalingsfunctie normaal is.

Behandeling van afwijkende longgeluiden

De behandeling van abnormale ademhalingsgeluiden is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de ernst van de symptomen. Voor bacteriële infecties zijn vaak antibiotica vereist. Medicijnen kunnen worden voorgeschreven om de luchtwegen te openen. In ernstige gevallen, zoals bij vocht in de longen, luchtwegobstructie, ademhalingsmoeilijkheden of ernstige infecties, kan ziekenhuisopname noodzakelijk zijn.

Bij astma of bronchitis kan een inhalator nuttig zijn om de luchtwegen te openen. Patiënten met astma gebruiken dit apparaat dagelijks om astma-aanvallen en luchtwegontstekingen te voorkomen.

Alarmsymptomen

Patiënten die doorlopend abnormale longgeluiden ervaren, moeten een arts raadplegen voor een juiste diagnose. Abnormale ademgeluiden kunnen wijzen op veelvoorkomende en behandelbare aandoeningen, maar ook op ernstigere onderliggende ziekten. In sommige gevallen zijn abnormale ademgeluiden een medisch noodgeval. Onmiddellijke medische hulp is vereist bij plotselinge of ernstige abnormale ademhalingsgeluiden. Spoedeisende hulp is nodig bij de volgende tekenen:

• Blauwe huid, vooral in de lippen of in het gezicht (cyanose)
• Acute allergische reactie
• Neusvleugelademhaling
• Naar voren buigen en gebruik maken van buik- of nekspieren om te ademen, of geforceerd ademhalen
• Verslikking

Lees verder

• Stridor: Gierende, piepende ademhaling
• Auscultatie: Luisteren naar geluiden in het lichaam
• Reutelende geluiden (reutels) bij ademhaling door longziekte
• Wheezing: Piepend geluid bij uitademing