Reutelende geluiden (reutels) bij ademhaling door longziekte

De arts is dankzij zijn stethoscoop in staat om de ademgeluiden van de patiënt te analyseren. Soms bemerkt hij abnormale ademgeluiden, wat een probleem met de longen of luchtwegen aangeeft. Zo hoort hij soms reutels wanneer de patiënt in- en/of uitademt. Een gedetailleerde medische geschiedenis en diverse onderzoeken helpen bij het identificeren van de oorzaak van de longziekte, hetgeen nuttig is voor het opstellen van een juist behandelplan. De vooruitzichten van een longziekte die ratelende geluiden met zich meebrengt, zijn variabel. Dankzij een snelle diagnose en behandeling, zijn de meeste symptomen wel te elimineren, verminderen of onder controle te krijgen.

• Wat zijn reutels bij een ademhaling?
• Oorzaken: Door een longziekte
• Hartfalen
• Interstitiële longziekte
• Longontsteking
• Obstructieve longziekte
• Postnasale drip
• Andere oorzaken
• Risicofactoren voor krakende geluiden in de longen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken van ademgeluiden
• Behandeling van abnormale longgeluiden
• Preventie van reutelende geluiden

Wat zijn reutels bij een ademhaling?

Reutelende geluiden zijn het best te beschrijven als kleine borrelende, klikkende, krakende of ratelende geluiden. De arts hoort hierin ook diverse variaties: vochtige tot droge reutels en fijne, middelmatige en ook grove reutels. De aparte geluiden komen tot stand doordat ruimtes die normaliter niet open zijn voor de luchtstroom, toch plots openstaan. De arts hoort de reutels bij beide fasen van de ademhaling (zowel in- als uitademing). Reutels in de longen weerspiegelen gewoonlijk een opbouw van vloeistof, slijm (sputum) of pus in de kleine luchtwegen. Dit komt meestal door een longziekte of een andere luchtwegaandoening. Reutels komen verder ook tot stand door hartziekten die leiden tot een terugvloei van de bloedstroom tussen de longen en het hart.

Fijne reutels
Fijne krakende geluiden zijn kort, discontinue, knetterende longgeluiden met een hoge toon. Fijne reutels lijken op het geluid van hout in een open haard of verkreukelend cellofaan. Reutels die al snel starten bij het in- en uitademen, zijn het kenmerk van chronische bronchitis (aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen). Reutelende geluiden die laat starten bij de inademing, duiden mogelijk op een longontsteking of atelectase.

Grove reutels
Grove knetterende geluiden zijn discontinue, korte, longgeluiden. In vergelijking met fijne reutels klinken ze luider, lager in toonhoogte en klinken ze ook langer.

Oorzaken: Door een longziekte

Hartfalen

Wanneer de hartspier schade oploopt door bijvoorbeeld een virale infectie, een genetische aandoening, een hartaanval of een ander hartprobleem, leidt dit tot hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart). Doordat de pompfunctie van het hart aangetast is, komt het bloed terug terecht in de slagaders tussen het hart en de longen. Door de hoge druk ontstaat een lekkage van vocht in de longen (longoedeem). Kortademigheid is hiervan het belangrijkste symptoom. Wanneer de arts een auscultatie van de longen uitvoert, hoort hij de vloeistof in de longen verschuiven, hetgeen een kenmerk is van reutelende ademgeluiden.

Interstitiële longziekte

Bij een interstitiële longziekte (littekens en ontsteking in de longen) ontstaan afwijkingen in het interstitium, het weefsel dat de luchtzakjes omringt. De meeste patiënten met deze longaandoeningen hebben reutelende ademgeluiden, vooral tijdens de inademing. Vaak voorkomende symptomen zijn kortademigheid en een droge hoest. Niet altijd is een oorzaak bekend voor een interstitiële longziekte; dan is sprake van ‘idiopathische longfibrose’ (littekenweefsel in de longen door onbekende oorzaak). Meestal is de oorzaak echter duidelijk zoals:

• blootstelling aan bepaalde chemicaliën, zoals asbest (asbestose) en aluminiumpoeder
• blootstelling aan bepaalde drugs en geneesmiddelen, waaronder heroïne, cocaïne en sommige kankergeneesmiddelen (chemotherapie)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• sarcoïdose (aandoening aan ogen, huid, longen en zenuwstelsel) (soms)
• systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening)

Longontsteking

Een ontsteking in de luchtwegen is een belangrijke oorzaak van krakende geluiden in de longen.

Bronchitis
Bij bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) zijn de luchtwegen geïrriteerd en ontstoken, en ontstaat een verhoogde slijmproductie met longklachten zoals een natte hoest (hoesten met slijm) tot gevolg. Meestal is bronchitis veroorzaakt door een virus. De ontsteking houdt meestal tot vier weken aan. Bronchiolitis (luchtweginfectie met ademhalingsproblemen) veroorzaakt gelijkaardige symptomen.

Longontsteking
Een longontsteking is een virale of bacteriële infectie van de longen die zich uitstrekt tot de luchtzakjes (alveolen), waar de gasuitwisseling optreedt. Door de ontsteking ontstaat een opbouw van pus en slijm in de luchtzakjes, hetgeen reutels met zich meebrengt. Andere vaak voorkomende symptomen bij een longontsteking zijn een natte hoest, kortademigheid en koorts.

Obstructieve longziekte

De luchtwegen zijn ontstoken en vernauwd bij een obstructieve longziekte, een chronische longaandoening die gepaard gaat met een hoest. Voorbeelden van een obstructieve longziekte zijn

• astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• bronchiëctasieën (verwijde en geïrriteerde luchtwegen)
• chronisch obstructief longlijden (COPD)
• mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)

De uitademing is bemoeilijkt bij een obstructieve longaandoeing, waardoor de lucht uit de longen onvoldoende geledigd wordt tussen de ademhalingen. Dit zorgt er dan voor dat patiënten een kleinere hoeveelheid lucht kunnen inademen. Obstructieve longziekten veroorzaken meestal wheezing (piepend geluid bij de uitademing), maar longklachten komen ook voor, zoals overmatig slijm in de luchtwegen. Kortademigheid en chronische hoest komen vaak voor bij obstructieve longziekten, vooral bij niet goed behandelde ziekten.

Postnasale drip

Reutels zijn ook mogelijk bij postnasale drip (overmatig veel slijm in de achterkant van de keel). Overmatig slijm uit de neus gaat dan naar beneden naar de keel en vervolgens naar de luchtwegen, waar het reutelende geluiden kan produceren. Dit soort reutels is soms te horen zonder stethoscoop.

Andere oorzaken

Bij volgende andere longaandoeningen of ziekten die ook de longen aantasten, komen ratelende geluiden voor:

• acute hoogteziekte (te snel naar grote hoogte begeven)
• Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS) (longaandoening)
• ademhalingsfalen (ernstige ziekte met langzame ademhaling)
• aspiratiepneumonie (longontsteking door vreemde stoffen)
• atelectase (instorting van de long door ineenkrimping van de longblaasjes)
• blastomycose (schimmelinfectie met aantasting huid en longen)
• CMV pneumonie (longinfectie door cytomegalovirus)
• de inademing van rook, giftige dampen of koolstofdeeltjes (antracose)
• diffuse interstitiële longziekte
• een ernstige hartritmeafwijking
• een traumatisch longletsel
• extrinsieke allergische alveolitis
• idiopathische pulmonale arteriële hypertensie (onverklaarde hoge druk in de longaders)
• kroep (virale infectie met blaffende hoest bij kinderen)
• Legionaire ziekte
• longkanker
• overgevoeligheidspneumonitis
• pancreatitis (alvleesklierontsteking met buikpijn)
• pasteurella multocida (pasteurellose: bacteriële infectie)
• pericarditis (ontsteking van vlies rond het hart)
• psittacose (infectieziekte door besmetting door vogels)
• pulmonale eosinofilie
• pulmonale nocardiose (aandoening met symptomen aan longen, hersenen en huid)

Risicofactoren voor krakende geluiden in de longen

Krakende longgeluiden komen vaker voor bij mensen die:

• een familie- of persoonlijke geschiedenis van een longziekte hebben
• een longtrauma of longoperatie hebben ondergaan
• overgewicht
• roken
• wonen of werken in een gebied met hoge luchtvervuiling

Symptomen

Reutels komen vrijwel nooit alleen voor. Niet alle symptomen verschijnen bij elke patiënt, maar de aan- of afwezigheid van enkele symptomen is voor de arts belangrijk om te weten voor het stellen van een diagnose. Volgende mogelijke symptomen komen nog tot stand:

• blauwe of paarse lippen (cyanose)
• borstpijn (specifieke locatie of algemene borstpijn, scherpe of saaie pijn)
• desoriëntatie
• een bleke huid (pallor)
• een droge hoest
• een natte hoest
• en schorre stem
• hoesten van bloed of slijm (kleur van slijm is ook belangrijk)
• hoofdpijn
• kortademigheid
• koorts
• malaise (algemeen ziek gevoel)
• overmatig zweten (hyperhidrose)
• pijn en/of problemen bij uitademing en/of inademing
• stijfheid in de borst
• verwardheid

Diagnose en onderzoeken van ademgeluiden

Vraaggesprek
De arts voert een standaard lichamelijk onderzoek uit en bevraagt de patiënt over zijn symptomen. Hij wil bijvoorbeeld volgende informatie vergaren:

• bijkomende symptomen
• een geschiedenis van ademhalingsproblemen
• medische geschiedenis
• start en duur van klachten
• uitlokkende situaties of factoren

Ademgeluiden beluisteren
Voor het beluisteren van de reutels, zet de arts zijn stethoscoop in. Dit luisteronderzoek is gekend als ‘auscultatie’. De arts plaatst de stethoscoop op het gebied waar zich de longen bevinden, en luistert dan naar de aanwezige geluiden.

Bijkomende onderzoeken
De arts neemt verder nog een sputummonster en laat dit dan verdere analyseren. Een bloedonderzoek biedt eveneens informatie over het onderliggend probleem. Daarnaast zet hij een spirometrie (longfunctietest) in om de longfunctie te onderzoeken. Beeldvormende onderzoeken zoals een CT-scan en een röntgenfoto bieden tot slot nuttige informatie over de eventueel zichtbare afwijkingen aan of problemen in de longen.

Behandeling van abnormale longgeluiden

Veel oorzaken leiden tot krakende longen. Bijgevolg zijn diverse behandelingen mogelijk.

• aanvullende zuurstof
• ademhalingsoefeningen (pulmonale rehabilitatietherapie)
• antibiotica (voor een een bacteriële longontsteking of bronchitis, nutteloos voor virale oorzaken)
• bronchodilatoren (luchtwegverwijders: (geneesmiddelen die de luchtwegen verwijden)
• chirurgie (om vloeistof af te voeren, een tumor te verwijderen, beschadigd weefsel te verwijderen, enzovoort)
• een longtransplantatie
• een luchtbevochtiger (voor post-nasale drip)
• inhalatiesteroïden (zoals een astma-inhalator: krachtige ontstekingsremmers om in te ademen)

Preventie van reutelende geluiden

Om reutelende longgeluiden te voorkomen, is het verstandig om volgende tips na te leven:

• een gezond gewicht bereiken of behouden
• geen industriële dampen in ademen
• stoppen met roken

Lees verder

• Ademgeluiden: Geluiden van luchtwegen en longen