Reutelende geluiden (reutels) bij ademhaling door longziekte

De arts kan met behulp van een stethoscoop de ademgeluiden van een patiënt analyseren. Soms detecteert hij abnormale ademgeluiden, wat kan wijzen op problemen met de longen of luchtwegen. Zo kan hij reutels horen tijdens het in- en/of uitademen. Een uitgebreide medische anamnese en verschillende onderzoeken helpen bij het vaststellen van de oorzaak van de longziekte, wat essentieel is voor het opstellen van een passend behandelplan. De prognose van een longziekte die gepaard gaat met reutelende geluiden, varieert. Dankzij een snelle diagnose en behandeling kunnen de meeste symptomen worden geëlimineerd, verminderd of onder controle gehouden.

• Wat zijn reutels bij een ademhaling?
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Longziekten en andere factoren
• Hartfalen
• Interstitiële longziekte
• Longontsteking
• Obstructieve longziekte
• Postnasale drip
• Andere oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Alarmsymptomen
• Geassocieerde symptomen
• Diagnose en onderzoeken: Van anamnese tot CT-scan
• Behandeling van reutels bij longziekten: Afhankelijk van de oorzaak
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van reutels: Risicofactoren aanpakken

Wat zijn reutels bij een ademhaling?

Reutelende geluiden kunnen worden beschreven als kleine borrelende, klikkende, krakende of ratelende geluiden. Er bestaan verschillende variaties, zoals vochtige en droge reutels, evenals fijne, middelmatige en grove reutels. Deze geluiden ontstaan wanneer kleine luchtwegen die normaal gesproken gesloten zijn, plotseling opengaan. De arts hoort reutels tijdens beide ademhalingsfasen (in- en uitademing). Reutels in de longen wijzen vaak op een ophoping van vloeistof, slijm (sputum) of pus in de kleine luchtwegen, meestal veroorzaakt door een longziekte of een andere luchtwegaandoening. Ook kunnen reutels worden veroorzaakt door hartziekten die leiden tot een terugvloeiing van bloed tussen de longen en het hart.

Fijne reutels
Fijne reutels zijn korte, discontinue, knetterende longgeluiden met een hoge toon. Ze klinken als het geluid van brandend hout of verkreukelend cellofaan. Fijne reutels die vroeg beginnen tijdens het in- en uitademen, zijn kenmerkend voor chronische bronchitis (aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen). Reutels die later tijdens de inademing beginnen, kunnen wijzen op een longontsteking of atelectase.

Grove reutels
Grove reutels zijn discontinue, kortdurende longgeluiden. Ze zijn luider, lager in toon en duren langer in vergelijking met fijne reutels.

Epidemiologie

Reutelende geluiden bij ademhaling, ook wel reutels genoemd, zijn geluiden die optreden wanneer de lucht door vernauwde luchtwegen beweegt. Deze geluiden kunnen optreden bij verschillende longziekten en zijn vaak een indicator van onderliggende ademhalingsproblemen. Reutels komen frequent voor bij aandoeningen zoals chronische obstructieve longziekte (COPD), longontsteking en astma. De prevalentie van reutels varieert afhankelijk van de onderliggende aandoening en de ernst van de ziekte.

Prevalentie van reutels
De prevalentie van reutels bij patiënten met longziekten is hoog. Onderzoek toont aan dat patiënten met COPD vaak last hebben van reutels, vooral tijdens exacerbaties. Bij longontsteking kunnen reutels wijzen op een infectie van de onderste luchtwegen, terwijl bij astma reutels vaak optreden als gevolg van luchtwegvernauwing door ontsteking.

Incidentie bij specifieke longziekten
Bij COPD komt het vaak voor dat patiënten reutels vertonen als gevolg van mucusproductie en vernauwing van de luchtwegen. Dit kan optreden tijdens exacerbaties, maar ook in rust. Longontsteking veroorzaakt reutels door de aanwezigheid van slijm en ontstekingen in de luchtwegen, wat de ademhaling belemmert. Bij astma wordt het symptoom geassocieerd met vernauwde luchtwegen door een ontstekingsreactie in de longen.

Mechanisme

Reutelende geluiden ontstaan wanneer lucht door vernauwde of verstopte luchtwegen beweegt. Het mechanisme is afhankelijk van de onderliggende aandoening, maar over het algemeen zijn er twee primaire oorzaken: vernauwing van de luchtwegen en aanwezigheid van slijm of andere obstructies.

Vernauwing van de luchtwegen
Bij aandoeningen zoals astma of COPD, waarbij de luchtwegen geïrriteerd en ontstoken zijn, kunnen de luchtwegen vernauwen. Dit verhoogt de luchtsnelheid en veroorzaakt wervelingen van de lucht, wat resulteert in de karakteristieke reutels. Vernauwde luchtwegen verhogen de weerstand, waardoor de lucht moeilijker door de longen kan stromen.

Slijm en obstructies
Slijmproductie als gevolg van infecties of ontstekingen kan de luchtwegen verstoppen, wat ook bijdraagt aan het ontstaan van reutels. Bij longontsteking bijvoorbeeld, verzamelt zich slijm in de luchtwegen, waardoor het ademhalingsgeluid verandert. Reutels kunnen ook worden veroorzaakt door de aanwezigheid van andere obstructies, zoals tumoren of vreemde voorwerpen in de luchtwegen.

Oorzaken: Longziekten en andere factoren

Hartfalen

Wanneer de hartspier schade oploopt door bijvoorbeeld een virale infectie, een genetische aandoening, een hartaanval of een ander hartprobleem, kan dit leiden tot hartfalen. Door het verminderde pompvermogen van het hart kan bloed zich ophopen in de longvaten, wat leidt tot longoedeem (vochtophoping in de longen). Kortademigheid is een veelvoorkomend symptoom van hartfalen. Tijdens een auscultatie hoort de arts het vloeistof in de longen verschuiven, wat zich uit in reutelende ademgeluiden.

Interstitiële longziekte

Bij interstitiële longziekten ontstaan er afwijkingen in het interstitium, het weefsel rondom de luchtzakjes in de longen. De meeste patiënten met deze aandoeningen hebben reutelende ademgeluiden, vooral tijdens de inademing. Vaak voorkomende symptomen zijn kortademigheid en een droge hoest. Soms is de oorzaak van een interstitiële longziekte onbekend; in dat geval spreekt men van ‘idiopathische longfibrose’. Bekende oorzaken van deze aandoeningen zijn onder andere:

• blootstelling aan schadelijke stoffen zoals asbest (asbestose) en aluminiumpoeder
• gebruik van bepaalde drugs en geneesmiddelen, zoals heroïne, cocaïne en chemotherapie (chemotherapie)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• sarcoïdose (aandoening die organen zoals de ogen, huid, longen en zenuwstelsel aantast)
• systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening)

Longontsteking

Een ontsteking in de luchtwegen is een belangrijke oorzaak van reutelende geluiden in de longen.

Bronchitis
Bij bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) zijn de luchtwegen geïrriteerd en ontstoken, wat leidt tot verhoogde slijmproductie en longklachten zoals een natte hoest (hoesten met slijm). Bronchitis wordt meestal veroorzaakt door een virus en de ontsteking houdt doorgaans tot vier weken aan. Bronchiolitis (luchtweginfectie) kan vergelijkbare symptomen veroorzaken.

Longontsteking
Een longontsteking is een infectie van de longen veroorzaakt door virussen of bacteriën, die de luchtzakjes (alveolen) aantast waar de gasuitwisseling plaatsvindt. De ontsteking zorgt voor een ophoping van pus en slijm in de luchtzakjes, wat reutels veroorzaakt. Andere veelvoorkomende symptomen van een longontsteking zijn een natte hoest, kortademigheid en koorts.

Obstructieve longziekte

Bij obstructieve longziekten zijn de luchtwegen ontstoken en vernauwd, wat het uitademen bemoeilijkt. Voorbeelden van obstructieve longziekten zijn:

• astma (chronische ontsteking van de luchtwegen)
• bronchiëctasieën (verwijding en irritatie van de luchtwegen)
• chronisch obstructief longlijden (COPD)
• mucoviscidose (taaislijmziekte, verstopping van organen)

Obstructieve longziekten veroorzaken vaak wheezing (piepend geluid bij het uitademen), maar ook overmatig slijm in de luchtwegen. Kortademigheid en chronische hoest komen vaak voor, vooral bij slecht behandelde aandoeningen.

Postnasale drip

Reutels kunnen ook optreden bij postnasale drip (overmatige slijmafscheiding achter in de keel). Het overtollige slijm uit de neus stroomt naar de keel en vervolgens naar de luchtwegen, waar het reutelende geluiden kan veroorzaken. Deze reutels zijn soms zelfs zonder stethoscoop hoorbaar.

Andere oorzaken

Reutelende geluiden kunnen ook voorkomen bij de volgende aandoeningen:

• acute hoogteziekte (snelle stijging naar grote hoogte)
• Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS) (ernstige longaandoening)
• ademhalingsfalen (onvoldoende ademhaling door ernstige aandoeningen)
• aspiratiepneumonie (longontsteking door inademing van vreemde stoffen)
• atelectase (samenvallen van een deel van de long door ineenkrimping van de longblaasjes)
• blastomycose (schimmelinfectie met symptomen aan de huid en longen)
• epiglottitis[/ARTIKEL] (ontsteking van het strotklepje)
• Legionella longontsteking (infectieziekte van de luchtwegen en longen)
• levensbedreigende allergische reactie (anafylaxie)
• longabces (ingekapselde infectie in de longen met etterophoping)
• longembolie (afsluiting van een longslagader door een bloedklonter)
• pertussis (kinkhoest)
• tuberculose (besmettelijke infectie van de longen)
• zuurstofvergiftiging (beschadiging van longen door langdurige blootstelling aan zuurstof)

Risicofactoren

De risicofactoren voor het ontwikkelen van reutelende geluiden zijn vaak gerelateerd aan onderliggende longziekten. Risicofactoren kunnen variëren van omgevingsfactoren tot genetische aanleg en de algehele gezondheidstoestand van de patiënt.

Roken
Roken is de grootste risicofactor voor het ontwikkelen van COPD, een veelvoorkomende oorzaak van reutels. Roken beschadigt de luchtwegen, waardoor deze chronisch ontstoken raken en de luchtwegvernauwing toeneemt. Dit kan leiden tot het ontstaan van reutels, vooral bij exacerbaties.

Luchtvervuiling
Blootstelling aan luchtvervuiling, zowel binnenshuis als buitenshuis, verhoogt het risico op longziekten zoals astma en COPD. Deze factoren kunnen de luchtwegen irriteren, wat kan leiden tot verstopte luchtwegen en het optreden van reutels.

Infecties en ontstekingen
Longontstekingen en andere respiratoire infecties verhogen de kans op reutels. Slijmophoping en ontsteking van de luchtwegen spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van deze geluiden.

Risicogroepen

Er zijn verschillende risicogroepen die meer kans hebben op het ontwikkelen van reutels door longziekten. Deze groepen worden vaak gekarakteriseerd door hun leeftijd, medische voorgeschiedenis of blootstelling aan schadelijke omgevingsfactoren.

Ouderen
Ouderen zijn vaak kwetsbaarder voor longziekten zoals COPD en longontsteking, vooral wanneer ze een voorgeschiedenis van roken of een verzwakt immuunsysteem hebben. Deze patiënten vertonen vaker reutels, vooral in de herfst- en wintermaanden, wanneer ademhalingsinfecties vaker voorkomen.

Patiënten met chronische longaandoeningen
Patiënten die al gediagnosticeerd zijn met chronische aandoeningen zoals astma, COPD of cystische fibrose, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van reutels. Bij deze patiënten worden de luchtwegen vaak permanent beschadigd, waardoor ze gevoeliger worden voor blokkades en ontstekingen.

Alarmsymptomen

Reutelende geluiden kunnen wijzen op ernstigere longproblemen, en het is belangrijk om de bijbehorende alarmsymptomen te herkennen. Bij acute of progressieve symptomen is onmiddellijke medische aandacht vereist.

Verergering van ademhalingsproblemen
Als de reutels gepaard gaan met een plotselinge verergering van ademhalingsproblemen, zoals kortademigheid of een piepende ademhaling, kan dit wijzen op een verergering van astma of COPD. Dit vereist onmiddellijke medische evaluatie.

Koorts en pijn op de borst
In het geval van longontsteking kunnen reutels gepaard gaan met koorts en pijn op de borst. Dit kan duiden op een infectie in de longen die behandeling vereist.

Bleekheid of blauwe lippen
Wanneer reutels gepaard gaan met bleekheid of blauwe verkleuring van de lippen en nagels, kan dit wijzen op zuurstoftekort, wat een dringend medisch probleem is.

Geassocieerde symptomen

Reutelende geluiden bij ademhaling kunnen vaak gepaard gaan met verschillende andere symptomen die wijzen op onderliggende longziekten of respiratoire infecties. Het identificeren van geassocieerde symptomen is essentieel voor een juiste diagnose en behandeling.

Kortademigheid (Dyspneu)
Kortademigheid is een veelvoorkomend symptoom bij patiënten die reutels vertonen, vooral in gevallen van COPD, astma en longontsteking. Deze symptomen worden vaak verergerd bij inspanning, maar kunnen ook in rust optreden, afhankelijk van de ernst van de aandoening. Kortademigheid kan wijzen op een verergering van de luchtwegvernauwing of een toename van de slijmproductie.

Piepende ademhaling
Piepende ademhaling, of wheezing, is een ander veelvoorkomend symptoom dat vaak samen met reutels optreedt bij astma of COPD. Het wordt veroorzaakt door de vernauwing van de luchtwegen, wat de luchtstroom belemmert. Dit symptoom kan vooral 's nachts verergeren en is een indicatie van verergering van de luchtwegontsteking.

Hoesten
Hoesten is een belangrijk geassocieerd symptoom bij veel longziekten, vooral wanneer er sprake is van ophoping van slijm in de luchtwegen. Dit komt vaak voor bij aandoeningen zoals longontsteking, bronchitis en cystische fibrose. Het hoesten kan droog of productief zijn, afhankelijk van de aard van de aandoening. Wanneer hoesten gepaard gaat met reutels, kan dit wijzen op een obstructie van de luchtwegen door slijm of ontsteking.

Pijn op de borst
Pijn op de borst kan ook gepaard gaan met reutelende geluiden, vooral bij aandoeningen zoals longontsteking of pleuritis. Dit symptoom kan duiden op een infectie of ontsteking van de longen of de omliggende weefsels. Het kan ook een teken zijn van een ernstigere aandoening die medische aandacht vereist.

Koorts
Koorts is een belangrijk geassocieerd symptoom bij infecties van de luchtwegen, zoals longontsteking. Wanneer reutels gepaard gaan met koorts, kan dit wijzen op een actieve infectie die mogelijk behandeld moet worden met antibiotica of antivirale middelen, afhankelijk van de aard van de infectie.

Diagnose en onderzoeken: Van anamnese tot CT-scan

Om de oorzaak van reutelende geluiden te achterhalen, zal de arts eerst een uitgebreide anamnese afnemen. Hierbij stelt hij vragen over symptomen en medische aandoeningen zoals:

• of de patiënt medicijnen gebruikt of drugs heeft genomen
• of de patiënt rookt of heeft gerookt
• of de patiënt is blootgesteld aan gevaarlijke stoffen, zoals chemische dampen, stof of rook
• of de patiënt pijn in de borst heeft
• of de patiënt aan kortademigheid of ademnood lijdt
• of de patiënt koorts of koude rillingen heeft
• of de patiënt onlangs heeft gehoest en slijmen heeft opgehoest

De arts doet dan lichamelijk onderzoek en luistert naar de longen van de patiënt met behulp van een stethoscoop (auscultatie). Hij zal letten op abnormale ademgeluiden en vooral focussen op het herkennen van het type reutelgeluid.

Tijdens de inspectie kan hij ook andere symptomen observeren die wijzen op mogelijke complicaties. Bij vermoedens van ernstige longproblemen of onderliggende oorzaken, zal de arts verder onderzoek aanbevelen zoals:

• een bloedonderzoek om ontstekingswaarden en infecties te meten
• een longfunctietest om te beoordelen hoe goed de longen werken
• een CT-scan of MRI-scan van de borst om de longen in detail te bekijken
• een echocardiogram om de functie en structuur van het hart te beoordelen
• een thoraxfoto (röntgenfoto van de borst) om een globaal beeld van de longen te krijgen
• een bronchoscopie (inwendig onderzoek van de luchtwegen) bij ernstige of onduidelijke gevallen

Auscultatie: Reutels herkennen en classificeren
Tijdens een auscultatie gebruikt de arts een stethoscoop om naar de longen te luisteren. Reutelende geluiden kunnen vaak al duidelijk hoorbaar zijn, zelfs zonder stethoscoop, maar een zorgvuldige auscultatie biedt meer inzicht. De arts kan hiermee verschillende soorten reutels onderscheiden:

• Reutels in één of beide longen
• Lokalisatie van reutels, zoals boven- of onderin de longen
• De aard van de reutels (fijne of grove reutels)
• Wanneer de reutels optreden, zoals bij in- of uitademing

Achtergrond en oorzaak van de klachten: Chronisch of acuut
Tijdens de anamnese is het belangrijk om vast te stellen of de symptomen plotseling of geleidelijk zijn ontstaan, en of ze verband houden met specifieke factoren zoals inspanning, blootstelling aan bepaalde stoffen, seizoensgebonden allergieën of een recente infectie. Dit helpt bij het onderscheid tussen acute en chronische aandoeningen. Het onderscheiden van infectieziekten zoals longontsteking van chronische aandoeningen zoals COPD kan levensreddend zijn.

Behandeling van reutels bij longziekten: Afhankelijk van de oorzaak

De behandeling van reutelende geluiden hangt af van de onderliggende oorzaak. Bij hartfalen kunnen bijvoorbeeld diuretica worden voorgeschreven om vochtophoping in de longen te verminderen. Voor longinfecties zoals longontsteking of bronchitis kan de arts antibiotica of antivirale medicijnen voorschrijven. In geval van allergieën of astma kunnen inhalatoren met corticosteroïden helpen om de ontsteking te verminderen en de luchtwegen te openen. Voor patiënten met ernstige aandoeningen zoals interstitiële longziekte kan zuurstoftherapie of een longtransplantatie nodig zijn.

Veranderingen in levensstijl
Ongeacht de oorzaak kunnen aanpassingen in levensstijl zoals stoppen met roken, vermijden van blootstelling aan schadelijke stoffen, gezond eten, en regelmatige lichaamsbeweging helpen bij het verbeteren van de longfunctie en het verminderen van symptomen.

Huisartsenbezoek
Wanneer reutelende geluiden, ademnood, hoesten of andere longproblemen plotseling optreden of verergeren, is het essentieel om snel een arts te raadplegen. Vroege diagnose en behandeling kunnen het verschil maken tussen een snelle genezing en langdurige gezondheidsproblemen.

Prognose

De prognose van reutelende geluiden hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. Bij patiënten met chronische aandoeningen kan de prognose gunstiger zijn met een juiste behandeling, terwijl bij acute infecties de prognose vaak afhankelijk is van de snelheid van interventie.

Longziekten met een progressief verloop
Bij patiënten met progressieve longziekten zoals COPD of astma, kunnen reutels een indicatie zijn van verslechtering. Tijdige behandeling en management kunnen helpen om de symptomen te beheersen en verdere schade aan de luchtwegen te voorkomen.

Infecties en acute aandoeningen
Bij infecties, zoals longontsteking, kan de prognose verbeteren na een succesvolle behandeling met antibiotica en andere medicatie. In sommige gevallen kunnen reutels echter aanhouden, zelfs na het verdwijnen van de infectie.

Complicaties

Hoewel reutelende geluiden op zich niet altijd ernstig zijn, kunnen ze in sommige gevallen wijzen op complicaties die de ademhaling ernstig kunnen beïnvloeden. Het is belangrijk om complicaties snel te herkennen om de juiste behandeling te starten en verdere schade te voorkomen.

Longfalen
Longfalen is een mogelijke complicatie van langdurige of ernstige longziekten zoals COPD, astma of interstitiële longziekte. Bij deze aandoeningen kunnen de longen hun functie niet effectief uitoefenen, wat leidt tot hypoxie (zuurstoftekort) en ademhalingsinsufficiëntie. Longfalen kan zich geleidelijk ontwikkelen of plotseling optreden, afhankelijk van de ernst van de aandoening. Symptomen zoals ernstige kortademigheid, verwarring en cyanose (blauwverkleuring van de lippen of nagels) kunnen wijzen op het begin van longfalen.

Luchtweginfecties
Luchtweginfecties, zoals longontsteking of bronchitis, kunnen complicaties veroorzaken bij patiënten met reutelende geluiden. Slijmophoping en ontsteking kunnen de luchtwegen verder blokkeren, wat de ademhaling bemoeilijkt. Infecties kunnen ook verergeren bij patiënten met verzwakte longfunctie door onderliggende aandoeningen, zoals COPD. Een verergering van symptomen, zoals koorts, pijn op de borst en verhoogde slijmproductie, kan wijzen op een infectie.

Atelectase
Atelectase, het gedeeltelijk of volledig ineenstorten van de longen, kan optreden als gevolg van ernstige obstructies in de luchtwegen, zoals slijmpropjes of tumoren. Dit kan de ademhaling verder bemoeilijken en leiden tot verminderde zuurstofopname. Atelectase wordt vaak gezien bij patiënten met chronische luchtwegaandoeningen, waar langdurige luchtwegvernauwing leidt tot onvoldoende ventilatie van bepaalde longsegmenten.

Hartfalen
Hartfalen kan een complicatie zijn bij patiënten met langdurige longziekten. Chronische obstructieve longziekte (COPD) kan de rechterkant van het hart extra belasten, wat leidt tot pulmonale hypertensie en uiteindelijk rechterhartfalen. Dit kan resulteren in de ophoping van vocht in de longen (pulmonale oedeem) en het ontstaan van reutels. Het is belangrijk om hartfalen als een mogelijke complicatie te overwegen bij patiënten met reutelende geluiden en onderliggende longziekten.

Pneumothorax
Pneumothorax, of een klaplong, kan optreden wanneer er lucht tussen de long en de borstwand ontsnapt, wat de longen gedeeltelijk of volledig laat inzakken. Dit kan optreden als gevolg van ernstige infecties, trauma of als complicatie van bepaalde behandelingen. Patiënten met pneumothorax ervaren vaak plotselinge pijn op de borst en ernstige kortademigheid. Reutels kunnen aanwezig zijn als gevolg van de verstoorde luchtstroom.

Preventie van reutels: Risicofactoren aanpakken

Hoewel niet alle oorzaken van reutelende ademgeluiden te voorkomen zijn, kunnen preventieve maatregelen het risico op sommige aandoeningen aanzienlijk verkleinen. Voor rokers is het stoppen met roken een van de belangrijkste stappen om de gezondheid van de longen te verbeteren. Het gebruik van beschermende middelen en het vermijden van blootstelling aan gevaarlijke stoffen in de werkplek of omgeving is ook cruciaal. Vaccinaties tegen ziekten zoals longontsteking en griep kunnen het risico op ernstige longinfecties verminderen.

Voor patiënten met bestaande longziekten is het volgen van een voorgeschreven behandelplan, inclusief medicatie en aanpassingen in levensstijl, essentieel om symptomen te beheersen en verdere complicaties te voorkomen. Regelmatige medische controles helpen bij het vroegtijdig opsporen en behandelen van nieuwe of verergerende symptomen.

Lees verder

• Ademgeluiden: Geluiden van luchtwegen en longen