Actinische prurigo: Huiduitslag door blootstelling aan zon

Actinische prurigo is een huidaandoening die ontstaat door een abnormale reactie op zonlicht. De patiënt heeft hierbij kleine, intens jeukende papels (bultjes, knobbeltjes en andere letsels) op gebieden die door de zon zijn blootgesteld, al zijn soms ook plaatsen getroffen die door kledij bedekt zijn. De behandeling van de huiduitslag bestaat uit beschermingsmaatregelen voor blootstelling aan de zon, medicatie en soms ook nog andere therapieën. De vooruitzichten zijn variabel, maar in de meeste gevallen is de huidafwijking chronisch waarbij vaak een terugval optreedt, vooral in de lente- en zomermaanden. De arts Escalona beschreef de huidziekte voor het eerst in de medische literatuur bij een patiënt in Mexico in 1954.

• Synoniemen van actinische prurigo
• Epidemiologie van huidaandoening
• Oorzaken: Vaak door blootstelling aan de zon
• Symptomen: Jeukende bultjes en plekjes op huid
• Geassocieerde aandoeningen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van huiduitslag
• Prognose: Vaak terugval in lente of zomer
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van actinische prurigo

Actinische prurigo wordt soms door artsen aangeduid als:

• actinic prurigo
• Hutchinson prurigo
• prurigo actinica
• prurigo solaris
• solar prurigo

Epidemiologie van huidaandoening

Actinische prurigo treft mogelijk patiënten van alle huidtypes. Personen van Latijns-Amerikaanse en Amerikaans-Indiaanse afkomst met donkere huidtypes zijn echter vaker getroffen. De ziekte komt bijgevolg vaker voor in Mexico en Midden- en Zuid-Amerika. De meeste patiënten in deze gebieden leven op grote hoogte. Personen in Europa en Azië zijn zelden aangetast door de huidziekte. Verder zijn patiënten van elke leeftijd mogelijk getroffen. Ongeveer één op de drie patiënten zijn kinderen. Meestal ontstaat de aandoening voor het eerst vóór de puberteit. Wanneer de aandoening tijdens de kindertijd verschijnt, zijn zowel jongens als meisjes even zwaar getroffen. Wanneer actinische prurigo echter verschijnt bij volwassenen, lijden vrouwen twee keer zo vaak als mannen aan de huidziekte. De ziekte is voorts gedurende het hele jaar aanwezig, maar in de zomermaanden zijn de symptomen vaak erger.

Oorzaken: Vaak door blootstelling aan de zon

Actinische prurigo is een zogenaamde fotodermatose. Door blootstelling aan lange- en kortegolf-ultraviolette straling (UVA en UVB) komen namelijk symptomen van de huidaandoening tot uiting. Soms is echter ook de huid aangetast die bedekt is door kledij, zoals de billen. De rol van zonlicht is bijgevolg onduidelijk anno september 2024. Mogelijk is actinische prurigo een immunologisch gemedieerde genetische ziekte, want sommige patiënten hebben een familiegeschiedenis van de ziekte.

Symptomen: Jeukende bultjes en plekjes op huid

De aandoening treft vooral gebieden die blootgesteld zijn aan de zon. Hierdoor zijn meestal delen van het gezicht zoals de wangen, de neus, het voorhoofd, de kin en de oorlellen aangetast door de huidziekte. Ook de lippen zijn vaak getroffen; soms is dit zelfs het enige symptoom van actinische prurigo. Aan de nek en borst, evenals de bovenzijden van de armen en handen, komen soms ook symptomen voor. Bij circa de helft van de patiënten is het oogbindvlies (conjunctiva) getroffen.

Patiënten met actinische prurigo ervaren een intens jeukende huiduitslag, die bestaat uit kleine, rode en ontstoken bultjes (papels), verdikte plekken (plaques) en knobbeltjes (nodules). Bij de meeste patiënten verschijnt de uitslag uren of dagen na blootstelling aan de zon. Chronisch krabben, zweervorming, blaarvorming, korstvorming en schilfering zijn aanwezig bij 60-70% van de patiënten.

Geassocieerde aandoeningen

Patiënten die lijden aan actinische prurigo krijgen sneller te maken met actinische cheilitis, een ontsteking van de lip die door zonneschade is ontstaan. Ook is oculaire pseudopterygium vaak aanwezig bij patiënten met de huidafwijking.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De diagnose wordt klinisch gesteld. Het is mogelijk om slijmvlies te testen op de aanwezigheid van lymfoïde follikels, aangezien dit kenmerkend is voor actinische prurigo.

Differentiële diagnose

De aandoening doet soms denken aan atopische dermatitis (atopisch eczeem: huidziekte met jeuk), maar de symptomen zijn ernstiger op plekken die blootgesteld zijn aan de zon. Actinische prurigo lijkt verder op de huidafwijkingen van Kwashiorkor (hongeroedeem met opgezette buik). Ook de volgende aandoeningen zijn differentiële diagnoses:

• acute cutane lupus erythematosus
• discoïde lupus erythematosus
• hydroa vacciniforme (huidziekte door blootstelling aan zonlicht)
• Jessner lymfatische infiltratie van de huid
• medicatie-geïnduceerde lichteruptie
• polymorfe lichteruptie (huidziekte door blootstelling aan de zon)
• protoporfyrie
• prurigo nodularis (huidaandoening met erg jeukende bultjes)
• zonne-urticaria (huidaandoening na blootstelling aan uv-stralen)

Behandeling van huiduitslag

Voor actinische prurigo bestaat anno september 2024 geen genezende behandeling. De arts adviseert patiënten met milde symptomen om blootstelling aan de zon te vermijden door binnen of in de schaduw te blijven, beschermende kleding te dragen, zonnebrillen en hoeden met brede rand te gebruiken, en breedspectrum zonnebrandcrème toe te passen. Bepaalde medicijnen kunnen symptomen bij patiënten met ernstige actinische prurigo verlichten:

• antimalariamiddelen zoals hydroxychloroquine (ontstekingsremmende werking)
• Thalidomide: na verbetering van de klachten moet dit middel langzaam worden afgebouwd. Bij terugval kan het weer worden opgestart. Thalidomide wordt echter niet aanbevolen voor vrouwen die zwanger willen worden, omdat het schadelijk kan zijn voor de foetus.
• topische (op de huid aangebrachte) corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers)
• vochtinbrengende middelen om jeuk te verlichten

Prognose: Vaak terugval in lente of zomer

In sommige gevallen verdwijnt de aandoening spontaan tijdens het vroege volwassen leven. In de meeste gevallen kampt de patiënt echter gedurende het hele leven met recidieven en uitbraken. Vooral in de lente en zomer komen terugvallen voor.

Complicaties

Bekende complicaties van actinische prurigo zijn:

• secundaire bacteriële infecties
• contactdermatitis (allergisch eczeem)
• impetigo (bacteriële huidinfectie op gezicht en ledematen)

Preventie

Preventie van actinische prurigo bestaat voornamelijk uit het vermijden van blootstelling aan de zon. Het gebruik van beschermende kleding, zonnebrillen, en zonnebrandcrème helpt verder bij het voorkomen van een uitbraak.

Lees verder

• Huiduitslag aan handpalm: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Actinische keratose: Huidletsels door blootstelling aan zon