Actinische prurigo: Huiduitslag door blootstelling aan zon

Actinische prurigo is een huidaandoening die ontstaat door een abnormale reactie op zonlicht. De patiënt heeft hierbij kleine, intens jeukende papels (bultjes, knobbeltjes en andere letsels) op gebieden die door de zon zijn blootgesteld, al zijn soms ook plaatsen getroffen die door kledij bedekt zijn. De behandeling van de huiduitslag bestaat uit beschermingsmaatregelen voor blootstelling aan de zon, medicatie en soms ook nog andere therapieën. De vooruitzichten zijn variabel, maar in de meeste gevallen is de huidafwijking chronisch waarbij vaak een terugval optreedt, vooral in de lente- en zomermaanden. De arts Escalona beschreef de huidziekte voor het eerst in de medische literatuur bij een patiënt in Mexico in 1954.

• Synoniemen van actinische prurigo
• Epidemiologie van huidaandoening
• Oorzaken: Vaak door blootstelling aan de zon
• Symptomen: Jeukende bultjes en plekjes op huid
• Geassocieerde aandoeningen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van huiduitslag
• Prognose: Vaak terugval in lente of zomer
• Complicaties
• Preventie
• Praktische omgangstips bij actinische prurigo
• Symptomen verlichten en huidverzorging
• Behandelingen en medische opvolging
• Misvattingen rond actinische prurigo
• Actinische prurigo is gewoon een vorm van zonnebrand
• De aandoening komt alleen voor bij ouderen
• Actinische prurigo is slechts een cosmetisch probleem
• Bescherming tegen de zon is niet nodig bij bewolkt weer
• De aandoening verdwijnt vanzelf met de tijd
• Lokale crèmes zijn voldoende als behandeling

Synoniemen van actinische prurigo

Actinische prurigo wordt soms door artsen aangeduid als:

• actinic prurigo
• Hutchinson prurigo
• prurigo actinica
• prurigo solaris
• solar prurigo

Epidemiologie van huidaandoening

Actinische prurigo treft mogelijk patiënten van alle huidtypes. Personen van Latijns-Amerikaanse en Amerikaans-Indiaanse afkomst met donkere huidtypes zijn echter vaker getroffen. De ziekte komt bijgevolg vaker voor in Mexico en Midden- en Zuid-Amerika. De meeste patiënten in deze gebieden leven op grote hoogte. Personen in Europa en Azië zijn zelden aangetast door de huidziekte. Verder zijn patiënten van elke leeftijd mogelijk getroffen. Ongeveer één op de drie patiënten zijn kinderen. Meestal ontstaat de aandoening voor het eerst vóór de puberteit. Wanneer de aandoening tijdens de kindertijd verschijnt, zijn zowel jongens als meisjes even zwaar getroffen. Wanneer actinische prurigo echter verschijnt bij volwassenen, lijden vrouwen twee keer zo vaak als mannen aan de huidziekte. De ziekte is voorts gedurende het hele jaar aanwezig, maar in de zomermaanden zijn de symptomen vaak erger.

Oorzaken: Vaak door blootstelling aan de zon

Actinische prurigo is een zogenaamde fotodermatose. Door blootstelling aan lange- en kortegolf-ultraviolette straling (UVA en UVB) komen namelijk symptomen van de huidaandoening tot uiting. Soms is echter ook de huid aangetast die bedekt is door kledij, zoals de billen. De rol van zonlicht is bijgevolg onduidelijk anno september 2024. Mogelijk is actinische prurigo een immunologisch gemedieerde genetische ziekte, want sommige patiënten hebben een familiegeschiedenis van de ziekte.

Symptomen: Jeukende bultjes en plekjes op huid

De aandoening treft vooral gebieden die blootgesteld zijn aan de zon. Hierdoor zijn meestal delen van het gezicht zoals de wangen, de neus, het voorhoofd, de kin en de oorlellen aangetast door de huidziekte. Ook de lippen zijn vaak getroffen; soms is dit zelfs het enige symptoom van actinische prurigo. Aan de nek en borst, evenals de bovenzijden van de armen en handen, komen soms ook symptomen voor. Bij circa de helft van de patiënten is het oogbindvlies (conjunctiva) getroffen.

Patiënten met actinische prurigo ervaren een intens jeukende huiduitslag, die bestaat uit kleine, rode en ontstoken bultjes (papels), verdikte plekken (plaques) en knobbeltjes (nodules). Bij de meeste patiënten verschijnt de uitslag uren of dagen na blootstelling aan de zon. Chronisch krabben, zweervorming, blaarvorming, korstvorming en schilfering zijn aanwezig bij 60-70% van de patiënten.

Geassocieerde aandoeningen

Patiënten die lijden aan actinische prurigo krijgen sneller te maken met actinische cheilitis, een ontsteking van de lip die door zonneschade is ontstaan. Ook is oculaire pseudopterygium vaak aanwezig bij patiënten met de huidafwijking.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De diagnose wordt klinisch gesteld. Het is mogelijk om slijmvlies te testen op de aanwezigheid van lymfoïde follikels, aangezien dit kenmerkend is voor actinische prurigo.

Differentiële diagnose

De aandoening doet soms denken aan atopische dermatitis (atopisch eczeem: huidziekte met jeuk), maar de symptomen zijn ernstiger op plekken die blootgesteld zijn aan de zon. Actinische prurigo lijkt verder op de huidafwijkingen van Kwashiorkor (hongeroedeem met opgezette buik). Ook de volgende aandoeningen zijn differentiële diagnoses:

• acute cutane lupus erythematosus
• discoïde lupus erythematosus
• hydroa vacciniforme (huidziekte door blootstelling aan zonlicht)
• Jessner lymfatische infiltratie van de huid
• medicatie-geïnduceerde lichteruptie
• polymorfe lichteruptie (huidziekte door blootstelling aan de zon)
• protoporfyrie
• prurigo nodularis (huidaandoening met erg jeukende bultjes)
• zonne-urticaria (huidaandoening na blootstelling aan uv-stralen)

Behandeling van huiduitslag

Voor actinische prurigo bestaat anno september 2024 geen genezende behandeling. De arts adviseert patiënten met milde symptomen om blootstelling aan de zon te vermijden door binnen of in de schaduw te blijven, beschermende kleding te dragen, zonnebrillen en hoeden met brede rand te gebruiken, en breedspectrum zonnebrandcrème toe te passen. Bepaalde medicijnen kunnen symptomen bij patiënten met ernstige actinische prurigo verlichten:

• antimalariamiddelen zoals hydroxychloroquine (ontstekingsremmende werking)
• Thalidomide: na verbetering van de klachten moet dit middel langzaam worden afgebouwd. Bij terugval kan het weer worden opgestart. Thalidomide wordt echter niet aanbevolen voor vrouwen die zwanger willen worden, omdat het schadelijk kan zijn voor de foetus.
• topische (op de huid aangebrachte) corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers)
• vochtinbrengende middelen om jeuk te verlichten

Prognose: Vaak terugval in lente of zomer

In sommige gevallen verdwijnt de aandoening spontaan tijdens het vroege volwassen leven. In de meeste gevallen kampt de patiënt echter gedurende het hele leven met recidieven en uitbraken. Vooral in de lente en zomer komen terugvallen voor.

Complicaties

Bekende complicaties van actinische prurigo zijn:

• secundaire bacteriële infecties
• contactdermatitis (allergisch eczeem)
• impetigo (bacteriële huidinfectie op gezicht en ledematen)

Preventie

Preventie van actinische prurigo bestaat voornamelijk uit het vermijden van blootstelling aan de zon. Het gebruik van beschermende kleding, zonnebrillen, en zonnebrandcrème helpt verder bij het voorkomen van een uitbraak.

Praktische omgangstips bij actinische prurigo

Symptomen verlichten en huidverzorging

Actinische prurigo is een huidaandoening die wordt gekarakteriseerd door jeukende huiduitslag die vaak wordt veroorzaakt door blootstelling aan zonlicht. Het is belangrijk om de huid goed te verzorgen om verergering van de symptomen te voorkomen. Het gebruik van een verzachtende lotion of corticosteroïde crèmes kan helpen om jeuk en ontstekingen te verminderen. Zonnebrandcrème met een hoge SPF is essentieel voor het beschermen van de huid tegen verdere schade door UV-stralen.

Patiënten moeten proberen om de blootstelling aan de zon te beperken, vooral tijdens de uren van de dag wanneer de zon het sterkst is. Het dragen van beschermende kleding, zoals een hoed, lange mouwen, en een zonnebril, kan helpen om de huid te beschermen tegen de schadelijke effecten van de zon.

Behandelingen en medische opvolging

Actinische prurigo kan vaak worden behandeld met medicatie zoals orale antihistaminica om de jeuk te verlichten en ontstekingsremmers om de huid te kalmeren. In sommige gevallen kan fototherapie (behandeling met gecontroleerd UV-licht) effectief zijn om de symptomen onder controle te houden. Het is belangrijk om een arts regelmatig te raadplegen om de voortgang van de behandeling te volgen en om de aandoening aan te passen als de symptomen niet verbeteren.

Naast medische behandelingen kunnen veranderingen in de levensstijl helpen om de aandoening onder controle te houden. Het naleven van een strikt huidverzorgingsregime, gecombineerd met het vermijden van zonblootstelling, kan het comfort verhogen en de kans op verergering van de huiduitslag verminderen.

Misvattingen rond actinische prurigo

Actinische prurigo is een zeldzame, chronische huidaandoening die veroorzaakt wordt door een overgevoelige reactie op zonlicht. De aandoening manifesteert zich vaak met jeukende, ontstoken huidletsels en kan aanzienlijke hinder veroorzaken. Er bestaan echter veel misvattingen over de oorzaken, symptomen en behandeling van deze aandoening.

Actinische prurigo is gewoon een vorm van zonnebrand

In tegenstelling tot een gewone zonnebrand, die ontstaat door overmatige blootstelling aan UV-stralen, is actinische prurigo een overgevoelige reactie van het immuunsysteem. Zelfs minimale blootstelling aan de zon kan bij getroffen patiënten leiden tot ernstige huiduitslag en intense jeuk.

De aandoening komt alleen voor bij ouderen

Hoewel veel huidaandoeningen vaker voorkomen bij ouderen, kan actinische prurigo zich al op jonge leeftijd ontwikkelen. Kinderen en jongvolwassenen uit genetisch gevoelige populaties, zoals personen met een Latijns-Amerikaanse of inheemse achtergrond, kunnen al vroeg symptomen vertonen.

Actinische prurigo is slechts een cosmetisch probleem

Naast de zichtbare huidletsels kan de aandoening gepaard gaan met ernstige jeuk, pijn en zelfs littekenvorming. Dit kan het dagelijks leven beïnvloeden en leiden tot slaapproblemen, angst of een negatieve invloed op het mentaal welzijn. Het is dus niet enkel een esthetisch probleem, maar een medische aandoening die aandacht vereist.

Bescherming tegen de zon is niet nodig bij bewolkt weer

UV-stralen kunnen de huid ook bereiken op bewolkte dagen of door glas. Mensen met actinische prurigo kunnen zelfs zonder direct zonlicht klachten ontwikkelen. Het dragen van beschermende kleding en zonnebrandcrème blijft dus noodzakelijk, zelfs als de zon niet zichtbaar is.

De aandoening verdwijnt vanzelf met de tijd

Actinische prurigo is een chronische aandoening die zonder behandeling vaak aanhoudt of verergert. Hoewel sommige patiënten in de loop der jaren verbetering ervaren, blijven anderen levenslang klachten houden. Een combinatie van zonbescherming, medicatie en therapieën kan helpen om de symptomen onder controle te houden.

Lokale crèmes zijn voldoende als behandeling

Hoewel topische corticosteroïden en verzachtende crèmes de symptomen tijdelijk kunnen verlichten, is in veel gevallen een bredere aanpak nodig. Dit kan bestaan uit systemische medicatie zoals antimalariamiddelen of immunosuppressiva. In ernstige gevallen kan lichttherapie of andere specialistische behandelingen nodig zijn om de ontstekingsreactie te onderdrukken.

Lees verder

• Huiduitslag aan handpalm: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Actinische keratose: Huidletsels door blootstelling aan zon