Chronisch hoesten: Oorzaken aanhoudende (hardnekkige) hoest

Hoesten doet iedereen wel eens, maar sommige patiënten hebben te maken met een hardnekkige hoest. Dit symptoom kent een milde tot ernstige oorzaak (soms ook meerdere oorzaken) en vormt onbehandeld mogelijk tot een verstoring van de dagelijkse activiteiten. Daarnaast komen mogelijk complicaties tot stand van het onderliggend probleem dat leidt tot de chronische hoest. De meeste patiënten met een chronische hoest zijn goed te behandelen, meestal met zelfzorgtechnieken. Sommige patiënten die chronisch hoesten lijden aan een ernstigere aandoening waarbij een medische behandeling nodig is. Aanhoudend hoesten veroorzaakt tot slot onbehandeld af en toe complicaties.

• Oorzaken van aanhoudende hoest
• Aspiratie
• Astma
• Bloeddrukverlagende medicijnen
• Bronchiëctasieën
• Bronchiolitis
• Bronchitis
• Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD)
• Hartziekte
• Infectie
• Longkanker
• Mucoviscidose
• Postnasale drip
• Sarcoïdose
• Risicofactoren van chronische hoest
• Soorten aanhoudend hoesten
• Droge hoest
• Natte hoest
• Symptomen
• Alarmsignalen bij chronisch hoesten
• Medisch noodgeval
• Afspraak maken bij arts
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hardnekkige hoest
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Complicaties van hardnekkig hoesten

Oorzaken van aanhoudende hoest

Aspiratie

Wanneer voedsel of speeksel door de luchtwegen stroomt in plaats van door de voedselpijp, is sprake van aspiratie. Dit leidt tot irritatie van de luchtwegen. Soms leidt aspiratie tot een longontsteking.

Astma

Astma treedt op wanneer de bovenste luchtwegen van een patiënt bijzonder gevoelig zijn voor koude lucht, irriterende stoffen in de lucht of lichaamsbeweging. Eén type astma, bekend als hoestvariant-astma, veroorzaakt chronisch hoesten.

Bloeddrukverlagende medicijnen

ACE-remmers (angiotensine-converting enzyme-remmers) dragen mogelijk bij aan een aanhoudende hoest bij sommige patiënten. De arts zet deze medicijnen in om de bloeddruk te verlagen. Patiënten die hoesten door het nemen van ACE-remmers, krijgen mogelijk andere medicatie voorgeschreven door de arts.

Bronchiëctasieën

Een overmatige slijmproductie zorgt voor een verwijdde en geïrriteerde de luchtwegen, met een chronische hoest als gevolg.

Bronchiolitis

Bronchiolitis is een veel voorkomende luchtweginfectie bij kinderen. Een virus veroorzaakt hierbij een ontsteking van de bronchiolen (kleine luchtwegen in de longen) wat resulteert in ademhalingsproblemen.

Bronchitis

Chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) veroorzaakt een langdurige ontsteking van de luchtwegen die een hoest met zich meebrengt. Mogelijk is chronische bronchitis (aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) een onderdeel van chronisch obstructief longlijden (COPD), wat vaak aanwezig is als bijwerking van roken (rokershoest).

Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD)

GERD komt voor wanneer zuur terugvloeit van de maag in de keel. Dit resulteert in chronische irritatie in de keel, waardoor de patiënt hardnekkig moet hoesten. De levensstijl aanpassen en medicatie nemen verminderen de effecten van maagzuur:

• medicijnen innemen, zoals ranitidine (Zantac), cimetidine (Tagamet) of famotidine (Pepcid)
• met het hoofd hoger dan de benen slapen
• tot twee uur na het eten niet gaan liggen
• verschillende kleine maaltijden per dag eten
• voedsel vermijden waarvan bekend is dat deze leiden tot gastro-oesofageale reflux zoals cafeïne, citrusvruchten, voedingsmiddelen op basis van tomaten, vetrijke voedingsmiddelen, chocolade of pepermunt

Hartziekte

Hoesten en kortademigheid wijzen soms op een hartaandoening of hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart). De hoest verergert doorgaans wanneer de patiënt volledig plat ligt.

Infectie

Een ernstige infectie, zoals een longontsteking of de griep, kenmerkt zich af en toe door een aanhoudende hoest. Het merendeel van de klachten is na een tijdje wel verdwenen, maar de luchtwegen blijven soms nog langere tijd ontstoken.

Longkanker

Zeer zelden ontstaat een aanhoudende hoest bij longkanker. Pijn op de borst en bloedend slijm ophoesten zijn enkele kenmerken van kanker in de longen.

Mucoviscidose

Mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen) veroorzaakt overmatig slijm in de longen en luchtwegen, wat een chronische hoest veroorzaakt.

Postnasale drip

Bij postnasale drip (postnasale infusie) druipt slijm dat langs de achterkant van de keel (keelslijmen). Dit irriteert de keel en veroorzaakt een aanhoudende hoestreflex. Vaak schrijft de arts decongestiva (zwelling van de slijmvliezen in de neus verminderen) of antihistaminica (geneesmiddelen voor de behandeling van een allergische reactie) voor. De geneesmiddelen zorgen voor een opdroging van de slijmen en verminderen ontstekingen die mogelijk leiden tot postnasale drip. Ook steroïde neussprays zijn inzetbaar.

Sarcoïdose

Sarcoïdose is een ontstekingsaandoening die zorgt voor kleine gezwellen in de longen, de lymfeklieren, de ogen en de huid. Sommige patiënten lijden eveneens aan een chronische hoest.

Risicofactoren van chronische hoest

Het roken van sigaretten verhoogt het risico op het ontwikkelen van een chronische hoest. Patiënten kampen dan namelijk sneller met een rokershoest. Ook de blootstelling aan passief roken is een risicofactor voor aanhoudend hoesten. De rook irriteert namelijk de luchtwegen, wat zorgt voor de hoest maar ook voor longschade. Daarnaast zorgt de blootstelling aan chemische stoffen in de lucht, zoals door het werken in een fabriek of een laboratorium, ook tot langdurig hoesten. Verder is het gebruik van ACE-remmers een belangrijke risicofactor voor hoesten. Circa één op de vijf patiënten die dit medicijn neemt, lijdt aan een hardnekkige hoest.

Soorten aanhoudend hoesten

(Chronisch) hoesten is nat of droog.

Droge hoest

Een droge hoest (niet-productieve hoest) veroorzaakt geen slijmvorming. Patiënten ervaren enkel een kriebelende keel. Rokers en gebruikers van ACE-remmers hebben vaker een droge hoest.

Natte hoest

Een natte hoest gaat gepaard met slijmvorming (sputum). Postnasale drip of mucoviscidose veroorzaken dit type hoest.

Symptomen

Meestal verschijnen één of meer klachten naast het aanhoudend hoesten. De meest voorkomende geassocieerde symptomen zijn:

• bloed ophoesten (zelden)
• brandend maagzuur of een zure smaak in de mond
• een loopneus of een verstopte neus
• een piepende ademhaling (stridor) en kortademigheid
• heesheid
• postnasale drip
• vaak een keelontsteking en keelpijn

Alarmsignalen bij chronisch hoesten

Medisch noodgeval

Een chronische hoest is soms een medisch noodgeval. Wanneer een patiënt één of meer van volgende symptomen heeft in combinatie met de aanhoudende hoest, is het belangrijk om zo snel mogelijk medische hulp op te zoeken:

• bloed ophoesten
• hoge koorts
• kortademigheid of ademhalingsproblemen
• pijn op de borst

Afspraak maken bij arts

In sommige gevallen belemmert een chronische hoest de dagelijkse activiteiten van een patiënt. Wanneer volgende tekenen optreden in combinatie met de chronische hoest, is het belangrijk om de onderliggende oorzaak door de arts te laten achterhalen:

• een verlies van eetlust
• nachtzweten
• onverklaarbaar gewichtsverlies
• veel slijm ophoesten
• vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch criterium
Van een chronische hoest is sprake wanneer de hoest langer dan acht weken duurt bij volwassenen of vier weken bij kinderen.

Vraaggesprek
De arts bevraagt de patiënt over de start van het hoesten en ook welke factoren de chronische hoest verbeteren of juist verergeren. Verder wenst de arts informatie inzake de medische geschiedenis en de levensstijl van de patiënt.

Lichamelijk onderzoek
De arts neemt zijn stethoscoop vast en voert een auscultatie uit (luisteren naar lichaamsgeluiden). Hij wil namelijk een idee krijgen over de gezondheid van de longen van de patiënt.

Diagnostisch onderzoek
De arts moet soms verdere onderzoeken uitvoeren om de onderliggende oorzaak te achterhalen:

• beeldvormende onderzoeken, zoals röntgenfoto's of een CT-scan (bepaalt tekenen van een longziekte of een ontsteking)
• een bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen) (controleert op tekenen van irritatie of een ziekte)
• een spirometrie (longfunctiemeting)
• een sputumcultuur (controleert of bloed of kankercellen aanwezig zijn in het slijm)

Behandeling van hardnekkige hoest

Zelfzorg

Het is belangrijk om een gezonde levensstijl te hanteren: niet roken en voldoende drinken. Daarnaast is het mogelijk om op harde snoepjes te zuigen, wat helpt om een droge hoest te verlichten en een geïrriteerde keel te kalmeren. Een luchtbevochtiger of een warme douche nemen is eveneens nuttig.

Professionele medische zorg

De oorzaak van de chronische hoest is belangrijk omdat de arts hierop zijn behandeling afstemt. Vaak is het mogelijk om met medicijnen de symptomen te verminderen. Bij sommige patiënten is een operatie nodig om het onderliggend probleem op te lossen.

Antibiotica
Een bacteriële infectie die een aanhoudende hoest veroorzaakt, behandelt de arts met antibiotica.

Antihistaminica, glucocorticoïden en decongestiva
Deze medicijnen zijn de standaardbehandeling voor allergieën en postnasale drip.

Geïnhaleerde astmamedicijnen
De meest effectieve behandelingen voor een astmagerelateerde hoest zijn glucocorticoïden en bronchodilatoren (luchtwegverwijders), die ontstekingen verminderen en de luchtwegen openen. De patiënt inhaleert deze medicijnen (inademen).

Hoestonderdrukkende middelen
Soms is de arts niet in staat om de oorzaak te achterhalen. Hij schrijft dan hoestonderdrukkende middelen voor, zodat de patiënt weer kan slapen en zijn dagelijkse activiteiten kan vervullen.

Maagzuurremmers
Maagzuurremmers behandelen gastro-oesofageale reflux; ze remmen namelijk de zuurproductie.

Complicaties van hardnekkig hoesten

Chronisch hoesten interfereert met het dagelijks leven van een patiënt. Volgende complicaties komen voor:

• concentratieproblemen op het werk en op school
• duizeligheid
• flauwvallen (zelden)
• gebroken ribben (zelden)
• hoofdpijn
• overmatig zweten (hyperhidrose)
• slaapproblemen
• urine-incontinentie (zelden)
• vermoeidheid overdag / uitputting

Lees verder

• Rokershoest: Hardnekkige hoest met slijm door roken
• Hoesten: Oorzaken, soorten en behandeling van kuchen
• Hoestmiddelen: Soorten medicatie voor verlichten van hoest
• Natte (productieve) hoest: Oorzaken van hoesten met slijm
• Droge hoest (kriebelhoest): Oorzaken en behandeling