Pijnlijke anus: symptomen, oorzaak en behandeling anale pijn

Een pijnlijke anus duidt op pijn in de anus (poepgaatje). Deze pijn kan steeds aanwezig zijn of intermitterend. Een pijnlijke anus kan stekend, krampend of zeurend zijn. Vier veelvoorkomende oorzaken van een pijnlijke anus zijn aambeien, anale fissuren (anuskloofjes), anuskrampen (proctalgia fugax), en andere meer constante spierspasmen (levator ani syndroom, afgekort als LAS). Veel andere zeldzame oorzaken van pijnlijke anus is anuskanker, sommige prostaatproblemen of een inflammatoire darmaandoening, zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa. Een pijnlijke anus varieert meestal in ernst op basis van de onderliggende oorzaak; zo veroorzaken aambeien gewoonlijk licht of matig ongemak, terwijl anale fissuren een flinke, stekende en scherpe pijn kan veroorzaken. De behandeling van ene pijnlijke anus is afhankelijk van de oorzaak. Veel oorzaken kunnen goed behandeld worden met zelfzorgmiddelen, maar soms is het nodig dat de arts een behandeling voorschrijft.

• Oorzaken van een pijnlijke anus
• Aambeien
• Anuskloofjes
• Voorbijgaande anuskrampen (proctalgia fugax)
• Constante spierspasmen (levator ani syndroom)
• Overige oorzaken
• Wanneer medische hulp inschakelen?
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van pijn in de anus
• Zelfzorg
• Medische behandeling
• Preventie
• Prognose

Oorzaken van een pijnlijke anus

Veel aandoeningen kunnen een pijnlijke anus veroorzaken. De meeste hiervan zijn niet ernstig. Veel voorkomende oorzaken van pijn in de anus, zijn onder andere de volgende.

Aambeien

Aambeien zijn uitstulpingen van het slijmvlies aan de binnenkant van de darm, vlak voor de anus. Het is een veel voorkomend probleem dat veel Nederlanders treft. Aambeien worden meestal veroorzaakt door persen tijdens de stoelgang door obstipatie. Zwaar tillen en bevalling zijn ook veel voorkomende oorzaken. Aambeien kunnen ongemak veroorzaken tijdens het gaan zitten door druk op de aambeien.

Anuskloofjes

Een anale fissuur is een kleine scheur in de huid van de anus. Het wordt veroorzaakt wanneer een grote, harde stoelgang passeert, waarbij de anus overmatig uitrekt. Dit probleem kan ook optreden bij mensen bij wie de sluitspier te strak is en niet kan ontspannen om de ontlasting te passeren. Dit kan zowel voor als na een stoelgang pijn veroorzaken.

Voorbijgaande anuskrampen (proctalgia fugax)

Proctalgia fugax is een aandoening geassocieerd met (zeer) hevige, krampachtige pijn rond de anus, die enkele seconden tot minuten aanhoudt. Deze anuskrampen komen relatief vaak voor. Het komt vaker voor bij vrouwen en bij mensen jonger dan 45 jaar. Hoewel de exacte oorzaak van de pijn niet bekend is, gaat men er anno 2024 vanuit dat spasmen van de sfincterspieren van de anus hiervoor verantwoordelijk zijn.

Constante spierspasmen (levator ani syndroom)

Het levator ani-syndroom (LAS) treft 6% van de Nederlandse bevolking en komt iets vaker bij vrouwen voor dan bij mannen. De term levator ani verwijst naar een groep spieren die de anus omgeven en ondersteunen. Men neemt aan dat spasmen van deze spieren de pijn veroorzaakt.

Overige oorzaken

Minder frequente oorzaken van een pijnlijke anus zijn:

• anuskanker
• proctitis of endeldarmontsteking
• perianaal abces
• prostaatproblemen (prostatitis of prostaatontsteking), wat druk, pijn of kloppende gevoelens in het rectum kan veroorzaken
• inflammatoire darmziekten, zoals colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn;
• vreemde voorwerpen
• endeldarmverzakking (rectumprolaps):
• staartbeenpijn (coccydynie of pijn rond het stuitbeen)

Wanneer medische hulp inschakelen?

Maak een afspraak met je huisarts als zelfzorg onvoldoende soelaas biedt. Je moet onmiddellijk medisch advies inwinnen bij vermoeden van een bloedprop (trombose) binnen in een aambei, hetgeen intense pijn geeft. Zoek ook medisch advies als je een bloeding ervaart. Soms kan rectale bloeding een teken zijn van een ernstiger probleem zoals darmkanker. Neem altijd direct contact op met een arts als de rectale pijn ernstiger wordt, vooral als het gepaard gaat met koorts en abnormale afscheiding uit het rectum of als de pijn niet langer beperkt is tot het rectum maar zich ook naar de buik verspreidt (buikpijn).

Onderzoek en diagnose

De diagnose van proctalgia fugax wordt gesteld op basis van je klachten en je medische voorgeschiedenis. De arts kan een rectaal onderzoek doen om andere oorzaken van de pijn uit te sluiten. Een rectaal toucher waarbij het rectum (de anus en de endeldarm) van een patiënt door een arts wordt onderzocht, is nodig om de diagnose levator ani syndroom te stellen. Tijdens het onderzoek kan de arts de levator ani-spieren voelen. Je kan de kramp voelen als ze worden aangeraakt. Bij aambeien wordt er onderzoek verricht van de anus, het anale kanaal en het begin van de endeldarm. De diagnose van anale fissuur wordt meestal gesteld door een visueel onderzoek. Bij twijfel kan de arts je doorsturen voor een uitgebreider kijkonderzoek waarbij de binnenkant van de endeldarm bekeken wordt met een endoscoop.

Behandeling van pijn in de anus

Zelfzorg

De volgende zelfzorgmaatregelen zijn mogelijk:

Anuskramp
Proctalgia fugax: Omdat de pijn zo kort duurt, is er niet altijd een behandeling mogelijk die een aanval van proctalgia fugax zal stoppen. Bij iets langere aanvallen kan warm water baden helpen.

Levator ani-syndroom
Je kunt een aanval van het levator ani-syndroom helpen stoppen met de volgende technieken.

• Ga zitten in een warm bad.
• Masseer de levator ani-spieren om de spierspasmen te verlichten.
• Neem vrij verkrijgbare, ontstekingsremmende medicijnen zoals ibuprofen in.

Aambeien
De volgende behandelingen kunnen het ongemak van een pijnlijke aambei verminderen:

• Ga een paar keer per dag 20 minuten in een warm bad zitten.
• Gebruik vrij verkrijgbare zalf of zetpillen met lidocaïne, die plaatselijk verdovend en dus pijnstillend werken.
• Neem ontlastingsverzachters en extra vezels om pijn te verminderen met stoelgang.

Anale kloven
Deze huisbehandelingen zullen genezing van anale fissuren bevorderen:

• Zitten in een warm bad gedurende 20 minuten, 3 keer per dag, om pijn te verminderen en genezing te bevorderen.
• Eet een vezelrijk dieet en gebruik ontlastingsverzachters om stoelgang minder pijnlijk te maken.
• Breng lokaal verdovende crèmes aan om de pijn te verminderen.

Medische behandeling

Omdat proctalgia fugax-aanvallen vaak zeer kort duren, is er geen enkele behandeling snel genoeg om een ​​aanval te stoppen. Anno 2024 zijn er geen medicijnen om een ​​aanval te voorkomen. Je kunt proberen de spierspanning van de anale spier te verlagen door aan het begin van een aanval een zalf aan te brengen, bijvoorbeeld ISDN of diltiazem.

Om de pijn van het levator ani-syndroom onder controle te houden, kan de arts je een ontstekingsremmend medicijn of een spierverslapper voorschrijven.

Zalf of zetpillen met zink kunnen helpen bij aambeien, aangezien deze de pijn en jeuk verminderen en er mogelijk voor zorgen dat de aambeien enigszins verschrompelen. Als voedingsadviezen, leefstijladviezen en medicijnen niet voldoende helpen, zal je verwezen worden naar een specialist voor een (vaak poliklinische) ingreep.

Om een ​​anale fissuur te helpen genezen, kan de arts een crème en ontlastingverzachters voorschrijven. Als de kloof niet geneest, kan een eenvoudige procedure die een sfincterotomie wordt genoemd (operatie aan sluitspier), nodig zijn. Een kleine inkeping wordt gemaakt in de anale sluitspier om de spierspanning te verminderen.

Preventie

De beste manier om een pijnlijke anus te voorkomen, is door een vezelrijk dieet te eten en veel water te drinken. Dit produceert zachte ontlasting die gemakkelijk passeert en die minder klachten veroorzaakt.

Prognose

Tweederde van de mensen die lijden aan levator ani-syndroom krijgt enige verlichting door behandeling. Proctalgia fugax blijft het moeilijkst te behandelen. Aambeien kunnen vaak goed worden behandeld en door leefstijladviezen in acht te nemen (vezelrijk eten, voldoende drinken en bewegen), kun je voorkomen dat ze terugkeren.

Lees verder

• Pijn aan de anus of anale pijn: oorzaken van pijnlijke anus
• Anus: anusaandoeningen of anale klachten met jeuk en pijn
• Anuskanker: knobbel of gezwel bij anus door anale kanker
• Anuskramp: oorzaak en symptomen van krampende pijn anus
• Jeuk bilspleet of jeuk bilnaad: oorzaken en behandeling