Pijn: oorzaken en soorten acute pijn en chronische pijn

Pijn kent verschillende mogelijke oorzaken. Pijn is een onprettige sensorische en/of emotionele ervaring als gevolg van feitelijke of mogelijke weefselschade of verwonding. Soms ontstaat pijn zonder aanwijsbare lichamelijke oorzaak. Het doel van pijn is om het lichaam in staat te stellen te reageren en verdere weefselschade te voorkomen. Je voelt pijn ofwel een pijnprikkel met de sensorische zenuwen en deze sturen vervolgens signalen door naar de hersenen. De ervaring van pijn is voor iedereen anders en er zijn verschillende manieren om pijn te voelen en te beschrijven. Dit maakt het moeilijk om pijn te definiëren en te behandelen. Pijn kan allerlei uitingsvormen hebben, bijvoorbeeld stekende pijn, zeurende pijn, brandende pijn, etc. Pijn kan acuut optreden (acute pijn) of chronisch van aard zijn (chronische pijn of chronische pijnklachten). Pijn kan kortdurend of langdurig zijn, het kan op één plaats blijven, of het kan zich in het gehele lichaam voordoen.

• Wat is pijn?
• Waarschuwingsfunctie
• Definitie van pijn
• Classificatie van pijn
• Oorzaken van pijn
• Acute pijn en chronische pijnklachten
• Acute pijn
• Chronische pijn
• Soorten pijn
• Neuropathische pijn
• Fantoompijn
• Centrale pijn
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek met de arts
• Pijn meten
• Andere indicatoren van pijn
• Behandeling van pijn
• Paracetamol
• NSAID's
• Opioïden
• Alternatieven voor medicatie
• Dry needling
• Zenuwblokkade
• Psychotherapie
• TENS
• Chirurgie
• Biofeedback
• Ontspanningstherapieën
• Fysiotherapie
• Warmte en kou
• Rust

Wat is pijn?

Waarschuwingsfunctie

Pijn is normaal gesproken het gevolg van weefselbeschadiging. Het is een onderdeel van het afweermechanisme van het lichaam. Het waarschuwt je om actie te ondernemen om verdere weefselschade te voorkomen. De ervaring van pijn varieert. Mensen ervaren en beschrijven pijn anders en dit maakt het moeilijk om een ​​diagnose te stellen. Een aantal medicijnen en andere behandelingen kunnen de pijn helpen verlichten. Behandeling van pijn is afhankelijk van de oorzaak.

Definitie van pijn

De International Association for the Study of Pain (IASP) hanteert de volgende definitie van pijn:

Pijn is een onplezierige, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselbeschadiging of die beschreven wordt in termen van een dergelijke beschadiging.

Classificatie van pijn

In 1994 classificeerde de IASP pijn in overeenstemming met de specifieke kenmerken, in antwoord op de behoefte aan een bruikbaarder systeem voor de beschrijving van chronische pijn:

• deel van het betrokken lichaam (bijvoorbeeld de buik, de onderste ledematen) waar de pijn zich voordoet;,
• systeem waarvan de disfunctie de pijn kan veroorzaken (bijvoorbeeld nerveus, gastro-intestinaal);
• duur en patroon van voorkomen;
• intensiteit en tijd sinds het begin; en
• oorzaken.

Dit systeem is echter bekritiseerd door professor in de neurologie Clifford J. Woolf en anderen als ontoereikend ten behoeve van onderzoek en behandeling. Woolf stelt drie klassen van pijn voor:

• nociceptieve pijn: veroorzaakt door actieve of dreigende weefselschade die leidt tot activering of prikkeling van de perifere nociceptoren.
• inflammatoire pijn die gepaard gaat met weefselbeschadiging en de infiltratie van immuuncellen; en
• pathologische pijn die een ziektetoestand is die wordt veroorzaakt door schade aan het zenuwstelsel of door zijn abnormale functie (bijvoorbeeld fibromyalgie, perifere neuropathie (dysfunctie van een of meer perifere zenuwen, waar diabetes de belangrijkste boosdoener is), spanningshoofdpijn, enz.).[1]

Oorzaken van pijn

Pijn wordt gevoeld wanneer speciale zenuwen die weefselbeschadiging detecteren, signalen verzenden om informatie over de schade door te geven. Deze signalen gaan langs het ruggenmerg naar de hersenen. Deze zenuwen staan ​​bekend als nociceptoren. Het brein beslist vervolgens wat te doen met de pijn. Als je bijvoorbeeld een heet oppervlak aanraakt, zal een bericht door een reflexboog in het ruggenmerg gaan en een onmiddellijke samentrekking van de spieren veroorzaken (een zogeheten 'reflex'). Deze samentrekking trekt je hand weg van het hete oppervlak. Dit gebeurt zo snel dat de boodschap de hersenen niet eens bereikt. De pijnmelding zal echter doorgestuurd worden naar de hersenen. Eenmaal daar zal het een onaangenaam pijngevoel veroorzaken. Hoe je brein deze signalen verwerkt en interpreteert en de efficiëntie van het communicatiekanaal tussen de nociceptoren of pijnreceptoren en het brein bepaalt hoe je pijn voelt en ervaart. De hersenen kunnen ook stofjes, zoals dopamine, afgeven om de onplezierige effecten van pijn tegen te gaan.

Acute pijn en chronische pijnklachten

Pijn kan acuut of chronisch zijn.

Acute pijn

Acute pijn is over het algemeen intens en van korte duur. Het is de manier van je lichaam om je te waarschuwen voor een verwonding of plaatselijke weefselbeschadiging. Het behandelen van de onderliggende blessure lost normaal gesproken dit type pijn op. De vecht-of-vlucht-reactie van het lichaam wordt veroorzaakt door acute pijn, wat vaak leidt tot een snellere hartslag en versnelde ademhaling.

Er worden verschillende soorten acute pijn onderscheiden:

• Somatische pijn is oppervlakkige nociceptieve pijn die wordt gevoeld op de huid of zachte weefsels net onder de huid en is meestal duidelijk gelokaliseerd en scherp, stekend of kloppend van aard.
• Viscerale pijn is nociceptieve pijn die ontstaat in de interne organen en de bekleding van holtes in het lichaam.
• Uitstralingspijn wordt gevoeld op een andere locatie dan de bron van weefselbeschadiging, zoals schouderpijn die wordt gevoeld tijdens een hartaanval.

Chronische pijn

Chronische pijn duurt veel langer dan acute pijn. Chronische pijn is pijn die langer aanhoudt dan 3 tot 6 maanden. Het kan vaak niet worden opgelost. De pijn kan mild of ernstig zijn, het kan continu aanwezig zijn, zoals bij artritis, of het kan intermitterend zijn, zoals bij migraine. Intermitterende pijn treedt aanvalsgewijs op en is tussen de aanvallen door afwezig of slechts latent aanwezig.

De vecht-of-vlucht-reactie stopt uiteindelijk bij chronische pijn, omdat het sympathische zenuwstelsel dat deze reacties veroorzaakt zich aanpast aan de pijnstimulus.

Doorbraakpijn
Chronische pijn kan meestal goed behandeld worden met medicijnen. Toch kunnen hierbij korte periodes van hevige pijn optreden, wat bekend staat als doorbraakpijn.

Soorten pijn

Er zijn ook andere, meer gespecialiseerde manieren om pijn te beschrijven.

Neuropathische pijn

Neuropathische pijn (ook wel zenuwpijn of neuralgie genoemd) volgt op een verwonding aan de perifere zenuwen die de hersenen en het ruggenmerg verbinden met de rest van het lichaam. Het kan de vorm aannemen van elektrische schokken, trillingen, tintelingen, gevoelloosheid (doof gevoel) of andere sensaties.

Fantoompijn

Fantoompijn treedt op na de amputatie van een ledemaat en verwijst naar een pijnsensatie die beleefd wordt als afkomstig van een geamputeerd lidmaat.

Centrale pijn

Centrale pijn treedt op gevolg van een beschadiging in het centrale zenuwstelsel zelf. Het wordt vaak veroorzaakt door een hartinfarct, abces, tumoren, degeneratie of een bloeding in de hersenen (hersenbloeding) en het ruggenmerg. Centrale pijn kan variëren van mild tot uiterst pijnlijk. Patiënten melden vaak brandende, pijnlijke en prikkelende gevoelens.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek met de arts

De diagnose hangt af van de subjectieve beschrijving van de pijn door een persoon. Er is geen objectieve schaal voor het identificeren van het soort pijn, dus de (huis)arts zal middels een vraaggesprek proberen te achterhalen wat de aard en intensiteit is van je klachten. Er zijn verschillende pijnvragenlijsten die de arts kan gebruiken om diagnostiek te doen naar die factoren die bij jou een negatief effect kunnen hebben op de pijnbeleving. In het vraaggesprek zal de arts onder meer vragen naar:

• Sinds wanneer je de pijnklachten hebt;
• De aard van de pijn, zoals brandende, stekende of zeurende pijn;
• De locatie van de pijn (of waar de pijn wordt gevoeld), hoe het voelt, en hoe ver het voelt;
• Welke factoren de pijn verergeren en verlichten;
• Of de pijn constant aanwezig is of met tussenpozen;
• De impact van de pijn op je dagelijkse functioneren en gemoedstoestand van de persoon;
• het begrip van de persoon van zijn pijn.

Pijn meten

Voor een goede beoordeling en behandeling van de pijn, is het belangrijk om het regelmatig te meten en registreren. Hierbij kan de arts gebruikmaken van pijnscores of pijnvragenlijsten, waarmee inzicht verkregen wordt in de ernst van de pijn en de invloed ervan op het dagelijks functioneren. Soms helpt het ook om een pijndagboek in te vullen.

Andere indicatoren van pijn

Wanneer mensen met cognitieve stoornissen hun pijn niet nauwkeurig kunnen beschrijven, kunnen er evenwel duidelijke aanwijzingen zijn voor de aanwezigheid van pijn. Deze aanwijzingen kunnen bestaan uit:

• rusteloosheid of agitatie
• huilen
• kreunende geluiden
• grimassen
• weerstand tegen zorg
• verminderde sociale interactie
• toegenomen dwaalgedrag
• niet eten
• slaapproblemen

Behandeling van pijn

Indien behandelbaar, zal de arts de onderliggende oorzaak van de pijn behandelen en/of een pijnstillende behandeling voorschrijven, zoals medicijnen. Bij pijnbehandeling volgt de arts een stapsgewijze aanpak. Bij onvoldoende pijnstilling of contra-indicaties, gaat de arts naar de volgende stap. De arts begint met paracetamol, dan NSAID's en vervolgens opioïden die er in allerlei gradaties zijn.

Paracetamol

Paracetamol is een pijnstillend en koortsverlagend middel. Het is een van de veiligste pijnstillers met relatief weinig bijwerkingen.

NSAID's

Niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's) zijn ontstekingsremmende geneesmiddelen die niet behoren tot de groep van de corticosteroïden. Bekende voorbeelden zijn ibuprofen, diclofenac en naproxen. Ze zijn geschikt voor lichte tot milde acute pijnen zoals hoofdpijn, lichte verstuikingen en rugpijn. NSAID's kunnen gelokaliseerde ontstekingen en pijn als gevolg van zwelling verlichten. Ze kunnen bijwerkingen geven in het spijsverteringsstelsel, inclusief bloedingen.

Opioïden

Opioïden worden voorgeschreven voor de meest extreme acute pijnen, zoals na een operatie, brandwonden, kanker en botbreuken. Opioïden zijn zeer verslavend, veroorzaken ontwenningsverschijnselen en verliezen hun effectiviteit na verloop van tijd. Ze hebben een recept nodig. Bij ernstige trauma- en pijnsituaties zal de arts de dosis zorgvuldig controleren en toedienen, waarbij de dosering geleidelijk wordt verlaagd om ontwenningsverschijnselen tot een minimum te beperken.

Alternatieven voor medicatie

Een reeks niet-medicamenteuze behandelingen kunnen pijn helpen verlichten.

Dry needling

Dry needling is een behandelmethode om pijnlijke of gespannen spieren te behandelen, welke gegeven wordt door de fysiotherapeut.

Zenuwblokkade

Deze injecties kunnen een groep zenuwen verdoven die fungeert als een bron van pijn voor een specifieke ledemaat of lichaamsdeel.

Psychotherapie

Psychotherapie kan helpen bij de emotionele kant van aanhoudende pijn. Chronische pijn kan vaak het plezier dat je ontleent aan alledaagse activiteiten beïnvloeden en kan ertoe leiden dat je niet kunt werken. Een psychotherapeut kan helpen hiermee om te gaan en om veranderingen in je levensstijl aan te brengen om toch zoveel mogelijk te kunnen blijven doen ondanks de chronische pijnklachten.

TENS

TENS (transcutane electrische neuro stimulatie)is een behandeling die gebeurt via stroompjes en tot doel heeft om de opioïde- en pijnpoortsystemen van de hersenen te stimuleren om verlichting te bieden.

Chirurgie

Verschillende operaties van de zenuwen, hersenen en wervelkolom zijn mogelijk om chronische pijn te verlichten. Deze bestaan onder meer uit wortelblokkade (Rhizotomie), decompressie en Deep Brain Stimulation (DBS of diepe hersenstimulatie).

Biofeedback

Biofeedback is een effectieve methode om weer te leren ontspannen bij langdurige stress.

Ontspanningstherapieën

Dit omvat een breed scala aan ontspanningstechnieken en -oefeningen, die kunnen helpen om de pijn te verminderen of beter met pijn te leren omgaan.

Fysiotherapie

Een fysiotherapeut kan diverse behandelingen doen om de pijn te verlichten en bovendien oefeningen doen met de patiënt om de pijn te verlichten.

Warmte en kou

Het toepassen van warmte- en koudetherapie kan helpen, afhankelijk van het type letsel of pijn. Sommige medicijnen hebben een verwarmend effect wanneer ze lokaal op het aangetaste deel worden aangebracht.

Rust

Als de pijn het gevolg is van een blessure of overbelasting, is rust de beste optie.

Noten:

1. Clifford J. Woolf. What is this thing called pain? J Clin Invest. 2010 Nov 1; 120(11): 3742–3744. Published online 2010 Nov 1. doi: 10.1172/JCI45178