Migraine: symptomen, oorzaken, behandeling en complicaties

Migrainesymptomen bestaan uit matige tot heftige herhaalde aanvallen van hoofdpijn. Kenmerkende symptomen van migraine zijn stekende, bonzende en kloppende hoofdpijn. Meestal betreft het eenzijdige, bonzende, stekende hoofdpijn met misselijkheid en/of braken, die enkele uren tot enkele dagen kan aanhouden. Het betreft stekende, bonzende pijn in de slaapstreek en de pijn kan uitlopen tot achter in de nek. Maar de pijn kan ook gelokaliseerd zijn in het voorhoofd, rond de ogen, of aan de achterkant van het hoofd. Soms treedt voor de aanval een aura op. Een behandeling met medicijnen bestaat uit een 'aanvalsbehandeling', dat wil zeggen dat deze gericht is op het onderdrukken van de klachten. De medicijnen worden dan ingenomen als ene migraineaanval begint of al aan de gang is en heeft tot doel om de ernst en de duur van de hoofdpijnklachten zo veel mogelijk te beperken.

• Symptomen: stekende, kloppende en bonzende hoofdpijn
• Vier fasen van een migraineaanval
• Fase 1: De waarschuwende fase (prodromale fase)
• Fase 2: Aura
• Fase 3: De hoofdpijnfase (De aanval)
• Fase 4: Resolutie fase (postdromale fase)
• Oorzaken van migraine
• Voetballersmigraine
• Risicofactoren
• Familiegeschiedenis
• Leeftijd
• Sekse
• Hormonale veranderingen
• Complicaties
• Maag- en darmklachten
• Medicatieafhankelijke hoofdpijn
• Serotonine syndroom
• Chronische migraine
• Status migrainosus
• Persistent aura zonder infarct
• Migraine-infarct
• Migraine verhoogt risico op HVZ
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Bloedtesten
• Beeldvormende onderzoek
• Lumbaalpunctie
• Migraine behandeling
• Migrainemedicatie
• Online-gedragstherapie
• Acupunctuur
• Prognose
• Preventie van migraine-aanval
• Voorkomen van nieuwe aanvallen met medicijnen
• Leefstijlveranderingen

Symptomen: stekende, kloppende en bonzende hoofdpijn

Migraine is een chronische aandoening die gekenmerkt wordt door terugkerende hoofdpijnaanvallen. Deze aandoening geeft echter bij iedere patiënt een ander beeld. Het ziektebeeld kent een grote diversiteit aan symptomen en de mate waarin de symptomen zich voordoen en de frequentie waarmee de symptomen zich uiten, verschilt van persoon tot persoon. Sommige patiënten hebben slechts te hooi en te gras een migraineaanval en weer anderen hebben er (zeer) regelmatig last van.

Vier fasen van een migraineaanval

Een migraineaanval doorloopt vier fasen, die elk gekenmerkt worden door verschillende symptomen die niet allemaal voorkomen maar wel kenmerkend zijn: prodromale fase, de aura, de aanval en postdromale fase. iemand met migraine heeft misschien niet de ervaring van alle fasen.

Fase 1: De waarschuwende fase (prodromale fase)

Naar schatting 40% -60% van de migraineaanvallen worden voorafgegaan door waarschuwingssymptomen die uren tot dagen kunnen duren. De symptomen kunnen bestaan uit:

• slaperigheid,
• prikkelbaarheid,
• vermoeidheid,
• slechte concentratie
• depressie of euforie,
• geeuwen, en
• een enorme trek in zoete of zoute gerechten.

Patiënten en hun familieleden herkennen deze waarschuwingssignalen op den duur.

Fase 2: Aura

Naar schatting treedt bij ongeveer 15-20% van de migrainepatiënten auraverschijnselen op. Meestal gaat de aura vooraf aan de hoofdpijn, hoewel het af en toe gelijktijdig kan plaatsvinden met de hoofdpijn. De meest voorkomende auraverschijnselen zijn:

• Het zien van felgekleurde lichtflitsen in een zigzag patroon, die meestal beginnen in het midden van het gezichtsveld en daarna doorstromen naar buiten. De patiënt kan ook vlekken of sterretjes zien.
• Gezichtsvelduitval. Een scotoom: uitval van een gedeelte van het gezichtsveld, welke wordt omgeven door een gebied met beter of normaal zicht. Dit wordt ook wel 'blinde vlek' genoemd.
• Tintelingen aan één kant van het lichaam (gevoel van speldenprikken), bijvoorbeeld in de vingers en rond de mond of tintelingen in de tong. Een tintelende neus komt soms ook voor.
• spraakstoornissen.
• krachtverlies.

Bovengenoemde auraverschijnselen zijn lokale neurologische stoornissen van voorbijgaande aard en treden kort voor de aanval op. De verschijnselen worden steeds erger, waarna ze weer in intensiteit afnemen en uiteindelijk geheel verdwijnen. De auraverschijnselen duren meestal niet langer dan tussen de 20 en 60 minuten. In veel gevallen worden ze gevolgd door (ernstige) hoofdpijnklachten. Soms wordt een aura echter niet gevolgd door hoofdpijn. Een aura zonder hoofdpijn of migraine treedt meestal op bij oudere mensen.

Fase 3: De hoofdpijnfase (De aanval)

De hoofdpijnaanvallen komen plotseling opzetten, soms zelfs midden in de nacht. Migraine wordt meestal beschreven als een intense, kloppende, stekende of bonzende hoofdpijn in de slaapstreek en kan uitlopen tot achter in de nek. Maar de pijn kan ook gelokaliseerd zijn in het voorhoofd, rond de ogen, of aan de achterkant van het hoofd. De pijn is meestal eenzijdig, maar bij ongeveer een derde van de gevallen is de pijn is bilateraal (aan beide zijden van het hoofd). Een migraineaanval wordt meestal verergerd door dagelijkse activiteiten en lichamelijke inspanning.

De aanval gaat vaak gepaard met misselijkheid, braken (overgeven), diarree, bleekheid van het gezicht, koude ledematen (koude handen en voeten), wazig zien, en overgevoeligheid voor licht en geluid. Als gevolg van deze overgevoeligheid voor licht en geluid, geeft de patiënt doorgaans de voorkeur om in een rustige, donkere kamer te liggen tijdens een aanval. Sommige patiënten ervaren ook problemen met de coördinatie en duizeligheid. Een typische aanval duurt tussen de 4 en 72 uur.

Fase 4: Resolutie fase (postdromale fase)

De laatste fase, die bekend staat als postdromale fase, treedt op na een migraineaanval. Je kunt je moe, geïrriteerd en depressief voelen, terwijl sommige mensen zich juist opgetogen voelen. Gedurende ongeveer 24 uur kun je ook de volgende klachten ervaren:

• Verwardheid;
• Zwaarmoedigheid;
• Duizeligheid;
• Gevoel van zwakte; en
• Gevoeligheid voor licht en geluid.

Oorzaken van migraine

Over de oorzaak van migraine is nog weinig bekend. Wel is duidelijk dat de samenwerking tussen zenuwbanen en bloedvaten tijdelijk in disbalans raakt waardoor migraine ontstaat. Aanleg speelt hierbij een rol. Er zijn een aantal factoren die een aanval kunnen uitlokken:

• Spanning en vermoeidheid.
• Allergieën en allergische reacties.
• Fel licht, harde geluiden, en bepaalde geuren of parfums.
• Fysieke of emotionele stress.
• Veranderingen in het slaappatroon of onregelmatige slaap.
• Roken of blootstelling aan rook.
• Overslaan van maaltijden of vasten.
• Alcohol.
• Avocado's / Bron: Istock.com/NataliaBulatova
  Menstruatie (hormonale veranderingen): menstruatiehoofdpijn of menstruele migraine.
• Voedingsmiddelen die tyramine (rode wijn, oude kaas, gerookte vis, kippenlevertjes, vijgen, en een aantal bonen), mononatriumglutamaat (ook bekend als E621 of Ve-Tsin en wordt gebruikt als een smaakversterker in veel verschillende producten waaronder Chinese en kant- en klaargerechten) nitraten (zoals spek, hotdogs (worstenbroodje), salami en andere verwerkte vleessoorten) of aspartaam (kunstmatige zoetstof) bevatten.
• Nitraatrijke groenten (andijvie, bleekselderij, postelein, rode biet, raapstelen, waterkers, sla, spinazie, spitskool, Chinese kool, koolrabi en venkel).
• Andere voedingsmiddelen zoals chocolade, noten, pindakaas, avocado, banaan, citrusvruchten, uien, zuivelproducten, en gefermenteerde voedingsmiddelen.
• Veel van de migrainepatiënten lijdt aan een magnesiumtekort.
  Spinazie is een nitraatrijke groente / Bron: Lecic/Shutterstock.com
• Combinatie van bovengenoemde oorzaken.

Het vermijden van deze uitlokkende factoren, betekent niet dat migraine altijd voorkomen kan worden.

Risicofactoren

Verschillende factoren zorgen ervoor dat je meer kans hebt op het ontwikkelen van migraine, waaronder:

Familiegeschiedenis

Als je een familielid met migraine hebt, dan heb je een vergrote kans om zelf ook migraine te ontwikkelen.

Leeftijd

Migraine kan beginnen op elke leeftijd, hoewel de eerste aanval vaak voorkomen tijdens de adolescentie. Migraine heeft de neiging te verergeren tot ongeveer je 30e levensjaar, waarna het langzaamaan minder ernstig en minder frequent voorkomt in de decennia die volgen.

Sekse

Vrouwen hebben drie keer meer kans om migraine te ontwikkelen. Tijdens de kindertijd hebben meer jongens dan meisjes hoofdpijn, maar maar in de puberteit en daarbuiten, hebben meer meisjes en vrouwen er last van.

Hormonale veranderingen

Als je een vrouw bent die migraine hebt, zul je merken dat je hoofdpijn aanvangt vlak voor of kort na het begin van de menstruatie. Het kan ook veranderen tijdens zwangerschap of menopauze. Migraine verbetert in het algemeen na de menopauze.

In geval van zwangerschap kan migraine bij de ene vrouw verdwijnen, terwijl ze bij een andere zwangere vrouw alleen maar erger wordt. Veel vrouwen ervaren echter dat de aanvallen verbeteren of niet optreden tijdens latere stadia van de zwangerschap. Migraine keert vaak terug tijdens de kraamtijd.

Complicaties

Soms veroorzaken je inspanningen om je migraine onder controle te krijgen problemen. Voorbeelden hiervan zijn:

Maag- en darmklachten

Bepaalde pijnstillers genaamd steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals ibuprofen, kunnen maagklachten geven en de maag en darmen beschadigen, vooral als ze in grote hoeveelheden of gedurende lange tijd worden gebruikt.

Medicatieafhankelijke hoofdpijn

Medicatieafhankelijke hoofdpijn kan optreden wanneer je regelmatig pijnstillers of hoofdpijnmiddelen gebruikt. Dit kan dan juist weer hoofdpijn geven. Vervolgens neem je dan meer pijnmedicatie, waardoor de cyclus wordt versterkt.

Serotonine syndroom

Het serotoninesyndroom is een symptomencomplex waarvan wordt aangenomen dat het wordt veroorzaakt door veranderingen in de gevoeligheid van serotoninereceptorsystemen in de hersenstam en in het ruggenmerg door geneesmiddelen. Het serotoninesyndroom is een zeldzame, potentieel levensbedreigende aandoening die optreedt wanneer je lichaam te veel van de stof serotonine binnenkrijgt. De medicatiebewaking door apothekers is van toegevoegde waarde wanneer verschillende artsen aan een patiënt de serotoninespiegel-verhogende middelen voorschrijven. De apotheker moet dit signaleren en een alternatief voor een van de middelen aandragen.

Chronische migraine

Als de migraine 15 of meer dagen per maand duurt voor meer dan drie maanden, dan heb je een chronische migraine.

Status migrainosus

Mensen met deze complicatie ervaren ernstige migraineaanvallen die langer duren dan drie dagen.

Persistent aura zonder infarct

Meestal verdwijnt een aura na een migraineaanval, maar soms duurt een aura meer dan een week nadat de aanval is geweken Een aanhoudende aura kan soortgelijke symptomen geven als een hersenbloeding (beroerte), maar zonder tekenen van bloeding in de hersenen, weefselschade of andere problemen.

Migraine-infarct

Auraverschijnselen die langer dan een uur duren, kunnen een signaal zijn van verminderde bloedtoevoer aan een gebied in de hersenen (beroerte). Dit moet medisch worden onderzocht. Als je migraine met aura hebt, en je aurasymptomen duren langer dan een uur, dan moet je het laten onderzoeken.

Migraine verhoogt risico op HVZ

Migraine is een belangrijke risicofactor is voor het ontstaan van hart- en vaatziekten (HVZ) bij vrouwen. Dat migraine een verhoogd risico geeft op een herseninfarct is al langer bekend. Migraine verhoogt echter ook het risico op niet-cerebrale HVZ, zoals een myocardinfarct (hartinfarct). Hoe dit hogere risico ontstaat en hoe het zich verhoudt tot andere risicofactoren is anno 2024 nog niet bekend. De relatie tussen migraine en HVZ is complex en waarschijnlijk spelen meerdere factoren daarbij een rol.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Een neuroloog zal waarschijnlijk de diagnose migraine stellen op basis van je medische voorgeschiedenis, je symptomen en een lichamelijk en neurologisch onderzoek. De arts kan ook aanvullend onderzoek uitvoeren om andere mogelijke oorzaken van de pijn uit te sluiten.

Bloedtesten

Bloedonderzoek kan wijzen op infecties in het ruggenmerg of de hersenen, en de aanwezigheid van gifstoffen in je systeem.

Beeldvormende onderzoek

Magnetic Resonance Imaging (MRI) maakt gebruik van een sterk magnetisch veld en radiogolven om gedetailleerde beelden van de hersenen en bloedvaten te krijgen. MRI-scans helpen artsen de diagnose hersentumor, beroerte, hersenbloeding, infecties en andere neurologische aandoeningen uit te sluiten. Met een gecomputeriseerde tomografie (CT) scan kunnen gedetailleerde dwarsdoorsnedebeelden van het brein worden gemaakt. Dit helpt artsen om andere mogelijke medische problemen die hoofdpijn kunnen veroorzaken uit te sluiten.

Lumbaalpunctie

Bij een lumbaalpunctie of ruggenprik wordt er middels een prik in de onderrug hersenvocht afgenomen uit het onderste deel van het harde hersenvlies dat rond het ruggenmerg en de hersenen zit. De arts kan een lumbaalpunctie aanraden bij vermoeden van een infectie, hersenbloeding of een andere onderliggende aandoening.

Migraine behandeling

De behandeling van migraine en preventie richten zich op het vermijden van uitlokkende factoren, het onder controle krijgen van de symptomen, en het nemen van medicijnen die goed werken bij de desbetreffende patiënt. De medicamenteuze behandeling van migraine is gericht op aanvallen én preventie.

Migrainemedicatie

Medicatie kan worden voorgeschreven voor gebruik bij het begin van een aanval om die af te kappen en voor het voorkomen van toekomstige aanvallen. Medicijnen die gebruikt worden voor de bestrijding van migraine vallen in twee grote categorieën:

• Pijnstillende medicatie. Deze medicijnen worden genomen bij het begin van een migraineaanval om deze te stoppen.
• Preventieve medicijnen. Deze soorten geneesmiddelen worden regelmatig genomen, vaak dagelijks, om de ernst of de frequentie van migraine te verminderen.

De behandelingsstrategie is afhankelijk van de frequentie en de ernst van je hoofdpijn en de aanwezigheid van eventuele andere medische aandoeningen.

Online-gedragstherapie

Onderzoek draagt bij aan bewijs voor online-gedragstherapie als aanvullende behandeling bij migrainepatiënten met een hoge ziektelast.¹ Er lijkt weliswaar geen positief effect op de aanvalsfrequentie, wel op het medicatiegebruik. Het vroeg en correct herkennen van een migraineaanval leidt mogelijk tot beter gebruik van aanvalsmedicatie. Online-gedragstherapie is dus een goede aanvullende optie als je een hoge ziektelast ervaart. Je krijgt hierdoor niet minder hoofdpijn, maar je leert er beter mee omgaan en je voelt je beter.

Acupunctuur

In het algemeen laten grote studies van goede methodologische kwaliteit géén positief effect zien.²

Prognose

Bij veel mensen gaat migraine uiteindelijk in remissie en verdwijnt het zelfs soms helemaal, vooral als ze ouder worden. Oestrogeendaling na de menopauze kan bij sommige oudere vrouwen verantwoordelijk zijn voor het verdwijnen van de migraine.

Preventie van migraine-aanval

Er zijn grofweg twee manieren om een nieuwe migraine-aanval te voorkomen:

• Het gebruik van preventieve medicijnen; en.
• Het maken van leefstijlveranderingen.

Voorkomen van nieuwe aanvallen met medicijnen

Voor een preventieve behandeling van migraine worden medicijnen gebruikt die primair voor een ander ziektebeeld worden gebruikt, bijvoorbeeld middelen tegen epileptische aanvallen, depressie en hoge bloeddruk (bètablokkers). Deze middelen hebben als gunstige bijwerking dat ze migraineaanvallen tegengaan. Meestal wordt een preventieve behandeling voor een bepaalde afgebakende periode gegeven. Na bijvoorbeeld een jaar wordt gekeken of je weer zonder deze medicijnen kunt.

Leefstijlveranderingen

Gezond leven kan je migraine niet genezen of wegnemen, maar gezonde mensen kunnen wel beter migraine-aanvallen verdragen en er sneller van herstellen. De volgende leefstijlaanpassingen kunnen daarbij helpen:

Gezonde leefstijl
Een gezonde leefstijl betekent:

• Regelmatig eten, leven en slapen;
• Gezond eten: gevarieerd, niet te veel, minder verzadigd vet en volop groente en fruit;
• Stoppen met roken;
  Stoppen met roken / Bron: Serhiy Kobyakov/Shutterstock.com
• Matig zijn met alcohol.

Beweging
Voorts is beweging belangrijk. Alhoewel bij sommige mensen grote lichamelijke inspanningen kunnen leiden tot een migraineaanval, is het niet verstandig om lichamelijk inspanning te gaan mijden. Over het algemeen zijn sport en bewegen juist zeer aan te raden. Het zorgt voor een goede conditie, waardoor je migraineaanvallen beter kunt verdragen en je vaak ook weer sneller op de been bent na een aanval.

Omgaan met stress
Stress kan een aanval uitlokken. In periode van stress kun je daarom vaker last hebben van migraineaanvallen. Het is zinvol om goede om te leren gaan met stress. Hoe meer ontspannen je bent, hoe minder aanvallen je zult hebben. En als er toch een aanval komt, kun je de pijn beter verdragen. Door meer ontspannen te zijn, kun je beter pijn verdragen. Gebruik ontspanningsoefeningen om te ontstressen en te ontspannen en zorg voor een goede balans tussen draagkracht en draaglast.

Noten:

1. Frans Dekker. Winst van gedragstherapie bij migraine. Ned Tijdschr Geneeskd. 2017;161:D1175
2. Judith A. Pijpers en Gisela M. Terwindt. Is acupunctuur bij migraine nuttig? Ned Tijdschr Geneeskd. 2017;161:D1701

Lees verder

• Hoofdpijn voorhoofd, achterhoofd, achter de ogen, vanuit nek
• Migraine en voeding: welk eten en drinken zijn uitlokkers?
• Voetballersmigraine: symptomen, oorzaak en behandeling TTM
• Migraineaanval met aura en migraineaanval zonder aura
• Menstruele migraine: symptomen, oorzaak en behandeling