Migraine en voeding: welk eten en drinken zijn uitlokkers?

Migraine treft tot 15% van de volwassenen wereldwijd in meer of mindere mate. Meer vrouwen dan mannen hebben last van migraine. Migraine kan de kwaliteit van het leven van mensen aanzienlijk verminderen. De exacte oorzaak van migraine is anno 2024 niet bekend, maar mensen die last hebben van migraineaanvallen zijn gevoelig voor bepaalde uitlokkende factoren (kortweg uitlokkers of triggers genoemd). Veel factoren kunnen migraine veroorzaken, zoals medicijnen die je inneemt, (grote) hormonale veranderingen en een gebrek aan slaap. Je dieet speelt ook een rol. Grofweg 10-60% van de migrainepatiënten ervaart dat bepaalde voedingsmiddelen migraine uitlokken. Bepaalde voedingsmiddelen zoals eten of drinken kunnen een migraineaanval uitlokken. Deze uitlokkers zijn voor ieder individu verschillend. Door bepaalde voeding te vermijden kan je migraine voorkomen. Maar ook bepaalde leef- en voedingsgewoonten, zoals te weinig voeding, maaltijden overslaan en onregelmatig eten, zijn uitlokkers.

• Migraine aanval: fasen en verloop
• Waarschuwingsfase
• Aura
• Hoofdpijnfase
• Herstelfase
• Uitlokkende factoren van migraine
• Lijst van migraine-uitlokkers: voeding
• Migraine en oude kaas
• Tyramine in oude kaas
• Andere producten met tyramine
• Chocolade en migraineaanvallen
• Geconserveerde of verwerkte vleeswaren
• Vet en gefrituurd eten
• Welke additieven vermijden bij migraine?
• Mononatriumglutamaat
• Nitraten en nitriten
• Aspartaam
• Drinken en migraine
• Alcohol
• Koffie
• Goede eetgewoonten
• Tips voeding en migraine
• Kies betere voeding
• Eet kleinere maaltijden
• Drink veel water
• Hoofdpijndagboek
• Vermijd stress
• Beweging
• Eliminatiedieet

Migraine aanval: fasen en verloop

Een migraineaanval bestaat uit een aantal fasen. Niet alle fasen komen bij iedereen voor of doen zich in dezelfde mate voor. Schematisch ziet het er uit zoals op de afbeelding te zien is. Hieronder worden deze fasen achtereenvolgens besproken.

Waarschuwingsfase

Uit de literatuur blijkt dat ongeveer één op de zeven migrainepatiënten voorafgaande een migraine aanval waarschuwingssignalen krijgt of een voorgevoel dat een aanval op komst is. Deze signalen worden ook wel 'vroege voortekenen' genoemd en deze kunnen zich enkele uren tot zelfs enkele dagen voor een migraine aanval manifesteren. Tijdens deze fase kun je een vrij plotseling optredende stemmingsverandering ervaren, of je voelt je overdreven fit en energiek of juist zeer vermoeid waar je veelvuldig moet geeuwen. Ook kun je veranderingen in de smaak ervaren, waardoor je trek krijgen in bepaald voedsel of bepaald voedsel staat je juist enorm tegen. Het kan ook zo zijn dat je enorm veel zin in zoetigheid krijgt. Tijdens de waarschuwingsfase kun je ook vocht gaan vasthouden, last hebben van harde geluiden, fel licht en sterke geuren, een loopneus hebben en last hebben van neusverkoudheid of het erg koud hebben.

Aura

Het blijkt dat bij ongeveer één op de vijf migrainepatiënten vaak een auriafase optreedt, (meestal direct) voordat de hoofdpijnfase begint. Meestal bestaat een aura uit stoornissen in het zien (visuele stoornissen zoals wazig zien of flitsen), maar soms ook uit een gevoelsstoornis, een spraakstoornis (onvermogen tot spreken of begrijpen wat er gezegd wordt) of zelfs een verlamming aan één kant van het lichaam of in één gelaatshelft.

Hoofdpijnfase

Bovengenoemde symptomen worden al dan niet gevolgd door zware hoofdpijn. Het is dus mogelijk dat je migraine krijgt zonder hoofdpijn. Dit wordt 'migraine accompagnée sans migraine' of 'migraine met aura' genoemd. De hoofdpijnfase kan zich op velerlei manier manifesteren, de ernst, duur en mate variëren per persoon. De hoofdpijn kan vrij plotseling intreden en in zeer korte tijd de maximale ernst bereiken. Maar het is ook heel goed mogelijk dat de verschijnselen heel geleidelijk beginnen en in de loop van enkele uren in ernst toenemen. Vaak bevindt de hoofdpijn zich aan één kant van het hoofd, maar het kan aan beide kanten voorkomen. Je kan de pijn ervaren bij de slapen of achter de ogen en dit kan tijdens de aanval veranderen. De pijn is meestal kloppend, bonzend of dreunend van aard. Je kunt ook last hebben van pijn in de nek. Tijdens de hoofdpijnfase moet je in bed gaan liggen, dat is geen keuze. De hoofdpijnfase gaat niet zelden gepaard met misselijkheid en braken. Overgevoeligheid voor licht en geluid zijn ook courante verschijnselen.

Herstelfase

Na een onbehandelde migraine aanval kun je je nog enkele dagen vermoeid, licht geprikkeld, 'leeg', en minder geconcentreerd voelen. Je hebt moeite om de draad weer op te pakken. De herstelfase duurt meestal één tot twee dagen tot maximaal een week.

Uitlokkende factoren van migraine

De exacte oorzaak van migraine is anno 2024 nog niet bekend. Maar artsen zijn het erover eens dat korte veranderingen in je hersenactiviteit deze aanvallen opwekken. Dit is ook van invloed op je bloedvaten en zenuwsignalen. Het resultaat: kloppende hoofdpijn die soms dagenlang kan duren. Mensen die last hebben van migraineaanvallen zijn gevoelig voor bepaalde uitlokkende factoren (triggers), zoals:

• Erfelijke aanleg voor migraine (verlaagde prikkeldrempel);
• Emotionele factoren (vooral heftige negatieve emoties);
• Lichamelijke factoren (extreme vermoeidheid, verminderde weerstand en slaapgebrek);
• Hormonale invloeden (menstruatie, eisprong, zwangerschap of overgang);
• Geneesmiddelen (vooral nitraten, slaapmedicatie en sommige antibiotica);
• Omgevingsprikkels (fel en/of flikkerend licht, hard geluid/lawaai, rook, etc.);
• Weersomstandigheden (luchtdrukverschillen, storm, hitte, kou); en
• Voeding (bepaalde voedingsmiddelen kunnen een migraineaanval uitlokken).

Lijst van migraine-uitlokkers: voeding

Een lijst van migraine-triggers op het gebied van voeding kan helpen om te achterhalen wat bij jou migraine uitlokt.

Voedsel om voorzichtig mee te zijn
Enkele voedingsmiddelen waar je mee moet uitkijken, zijn:

• Appels;
• Bananen;
• Bonen;
• Chocola (zie onder);
• Maïs;
• Citrusvruchten;
• Gecultiveerde zuivelproducten (zoals yoghurt en kefir);
• Noten en producten van noten;
• Uien; en
• Tomaten.

Migraine en oude kaas

Tyramine in oude kaas

Oude kaas wordt vaak geïdentificeerd als een migraine-trigger. Het stofje tyramine in oude kaas kan een migraine-aanval opwekken bij mensen die er gevoelig voor zijn. Het stofje is van invloed op de bloedvaten; het vernauwt de bloedvaten wat hoofdpijn kan veroorzaken. Andere voedingsmiddelen die veel tyramine bevatten, al dan niet lang bewaard, gedroogd, gerookt of gepekeld, zijn cheddar kaas, Zwitserse kaas, salami, zuurkool en tofu. Ongeveer 5% van de mensen die last hebben van migraine, lijken gevoelig te zijn voor tyramine.

De volgende kazen bevatten veel tyramine:

• blauwe kazen
• brie
• cheddar
• Engelse stilton (een brokkelige kaassoort, uit de Engelse regio's Derbyshire, Leicestershire en Nottinghamshire)
  Gorgonzola / Bron: Dominik Hundhammer, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• fetakaas
• gorgonzola (een blauwschimmelkaas van volle koemelk uit het noorden van Italië)
• mozzarella
• Münsterkaas (een pikante rode korstkaas met doordringende geur)
• Parmezaanse kaas (een kaassoort die oorspronkelijk uit Italië komt, uit de omgeving van Parma)
• Zwitserse kaas

Andere producten met tyramine

Tyramine is een natuurlijke verbinding die zich in eiwitrijke voedingsmiddelen vormt als ze ouder worden. Het is ook een bekende trigger voor migraine. Sommige soorten bewerkt vlees bevatten ook dit stofje, bijvoorbeeld salami of cervelaatworst of worstsoorten die hierop lijken (gefermenteerde worstsoorten) of rookvlees of rauwe ham of bacon of rookspek of paté. Ook alcoholische dranken en vers gebakken gistbrood en cake, bevatten tyramine.

Chocolade en migraineaanvallen

Chocolade is een veel gehoorde trigger voor migraine. Er wordt gesuggereerd dat fenylethylamine en flavonoïden (antioxidanten), twee stoffen die in chocolade voorkomen, de reden daarvoor zijn. Het bewijs daarvoor is echter tegenstrijdig. Fenylethylamine in chocolade lijkt in het lichaam al te worden afgebroken voordat het de hersenen kan beïnvloeden. Er zijn echter een aantal onderzoeken waaruit blijkt dat chocolade migraine kan veroorzaken bij daarvoor gevoelige mensen. Uit een kleine studie onder migrainepatiënten bleek bijvoorbeeld dat 5 van de 12 deelnemers migraine-aanvallen kregen binnen een dag na het eten van chocolade.¹ Interessant genoeg kreeg geen hunner een aanval na het innemen van een placebo. In weer andere studies is er evenwel geen verband gevonden tussen chocoladeverbruik en migraine.² Daarom is chocolade voor de meeste mensen vermoedelijk geen belangrijke uitlokkende factor. Desondanks kunnen degenen die denken dat chocolade bij hun wél een trigger is, het misschien beter vermijden.

Geconserveerde of verwerkte vleeswaren

Bewerkt vlees, zoals hotdogs of sommige vleesproducten voor op brood, bevatten conserveermiddelen die bekend staan als nitraten of nitrieten. Deze stoffen kunnen hoofdpijn bij daarvoor gevoelige mensen veroorzaken. Deze additieven zouden bij sommige mensen de bloeddoorstroming naar de hersenen doen stijgen.

Vet en gefrituurd eten

Vet kan ook de gevoeligheid voor migraine beïnvloeden. Het verminderen van de vetinname heeft tot gevolg dat de intensiteit en frequentie van migraineaanvallen verbeterd worden.

Welke additieven vermijden bij migraine?

Bepaalde stoffen die toegevoegd worden aan voedsel om hun smaak te verbeteren of ze langer houdbaar te maken, kunnen hoofdpijn veroorzaken. Het gaat hier bij om de volgende additieven:

Mononatriumglutamaat

Mononatriumglutamaat (afgekort tot MNG of MSG) of ve-tsin is een aminozuur dat veel toegevoegd wordt aan levensmiddelen als smaakversterker. Het wordt verwerkt in bijvoorbeeld soepen, vleesproducten en zoutjes. MSG kan binnen 20 minuten een migraineaanval uitlokken.

Nitraten en nitriten

Nitraat en nitriet kunnen, gemengd met keukenzout of kaliumzout, als additief worden toegevoegd aan bepaalde kaassoorten. Ook voegen fabrikanten het toe aan bereide vleeswaren, zoals hotdogs, ham en spek, om de houdbaarheid ervan te vergroten of voor kleur- en aromavorming. Nitraten worden in het bloed omgezet in stikstofoxide, waardoor bloedvaten zich verwijden. Zo kan er meer bloed doorheen, wat hoofdpijn kan veroorzaken.

Aspartaam

Het is anno 2024 nog onduidelijk hoe deze kunstmatige zoetstof, die 150 keer zoeter is dan suiker, hoofdpijn veroorzaakt. Meer onderzoek is nodig. Desalniettemin is het verstandig om de hoeveelheid aspartaam die je binnenkrijgt, te beperken.

Drinken en migraine

Alcohol

Veel mensen, zeker migrainepatiënten, hebben gehoord dat rode wijn migraine kan uitlokken. Er is steeds meer bewijs dat het idee lijkt te ondersteunen dat verbindingen die specifiek aanwezig zijn in rode wijn, zoals histamine, sulfieten of flavonoïden, hoofdpijn kunnen veroorzaken.³ Vooral tannine, een verzamelnaam voor bepaalde chemische verbindingen, is een boosdoener. Andere alcoholische dranken zoals bier, champagne en sterke drank kunnen echter ook je hoofd een opdoffer geven.

Koffie

Koffie kan hoofdpijn veroorzaken. Zorg ervoor dat je je cafeïne-inname beperkt tot maximaal 200 milligram per dag, zo'n 2½ kopje koffie. Cafeïne zit onder meer in koffie, thee, energiedrankjes, cola en chocola.

Goede eetgewoonten

Niet alleen bepaalde voeding kan migraine veroorzaken, maar je eetgewoonten spelen ook een belangrijke rol. Je kunt hoofdpijn krijgen als je:

• Niet genoeg eet;
• Niet genoeg water drinkt; en
• Maaltijden overslaat.

Tips voeding en migraine

De volgende maatregelen kunnen helpen om het aantal migraineaanvallen te verminderen:

Kies betere voeding

Eet gezond en gevarieerd. Kies voor fruit en groenten en verse ingrediënten. Vermijd verwerkt en verpakt voedsel. Ze kunnen ingrediënten bevatten die hoofdpijn veroorzaken.

Eet kleinere maaltijden

Eet meer kleinere maaltijden verdeeld over de dag. In plaats van drie grote maaltijden gedurende de dag, kies voor 5-6 kleine maaltijden. Dit voorkomt dat je hoofdpijn krijgt omdat je honger hebt. Je bent ook minder kans om veel voedsel te eten die migraine kan veroorzaken.

Drink veel water

Je lichaam niet hydrateren kan onder meer hoofdpijn veroorzaken. Je moet ongeveer 1,5 tot 2 liter vocht per dag drinken.

Hoofdpijndagboek

Het bijhouden van een hoofdpijndagboek met daarin de voedingsmiddelen die je elke dag eet en wanneer je ze eet, en de momenten dat je hoofdpijn hebt, kan helpen om erachter te komen of en welke voedingsmiddelen een trigger zijn.

Vermijd stress

Spanning en stress kan hoofdpijn uitlokken. Vermijd stress, zorg voor een goed evenwicht tussen draagkracht en draaglast en doe ontspanningsoefeningen.

Beweging

Sportief bewegen, bij voorkeur dagelijks, is voor mensen met migraine een goed idee: je algemene weerstand wordt verhoogd, je hoofdpijn of migraine kan verminderen en je slaapt beter.

Eliminatiedieet

Door middel van een speciaal op maat opgesteld eliminatiedieet door een diëtist, kan uitgezocht worden of de migraineklachten verminderen.

Noten:

1. Gibb CM, Davies PT, Glover V, Steiner TJ, Clifford Rose F, Sandler M. Chocolate is a migraine-provoking agent. Cephalalgia. 1991 May;11(2):93-5.
2. Moffett AM, Swash M, Scott DF. Effect of chocolate in migraine: a double-blind study. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1974 Apr;37(4):445-8.
3. Panconesi A. Alcohol and migraine: trigger factor, consumption, mechanisms. A review. J Headache Pain. 2008 Feb;9(1):19-27. doi: 10.1007/s10194-008-0006-1. Epub 2008 Jan 30.

Lees verder

• Migraine: symptomen, oorzaken, behandeling en complicaties
• Migraineaanval met aura en migraineaanval zonder aura
• Voetballersmigraine: symptomen, oorzaak en behandeling TTM
• Menstruele migraine: symptomen, oorzaak en behandeling