Slaapgebrek: gevolgen chronisch slaaptekort voor gezondheid

Slaapgebrek komt vaak voor. Wat zijn de gevolgen van chronisch slaapgebrek of slaaptekort? Chronische slaapverstoring is van invloed op je fysieke en mentale functioneren. Iedereen heeft wel eens last van slapeloosheid. Factoren als lawaai, pijn, cafeïne, verstoring van je ritme, een vreemde omgeving en zorgen, kunnen daarbij een rol spelen. Een nachtje slecht slapen veroorzaakt concentratieproblemen, een verzwakte weerstand, meer kans op een ongeval op het werk of in het verkeer. Op de lange termijn is slaapgebrek slecht voor de gezondheid; je hebt meer kans op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en overgewicht.

• Chronisch slaapgebrek
• Gevolgen
• Chronische slaapgebrek leidt tot chronische klachten
• Oorzaken van een slaaptekort
• Vele oorzaken
• Algemene oorzaken
• Bijzondere oorzaken
• Kortetermijngevolgen slaapgebrek
• Verminderde prestaties en concentratiegebrek
• Geheugen en cognitieve functies
• Problemen in de relatiesfeer
• Verminderde kwaliteit van leven
• Arbeidsongeval
• Verkeersongevallen
• Hongerig
• Uiterlijk
• Verminderde weerstand
• Emotieregulatie
• Langetermijngevolgen slaapgebrek

Chronisch slaapgebrek

Gevolgen

Chronisch slaaptekort is van aanzienlijke invloed op je gezondheid en algehele functioneren. De directe gevolgen zijn overdag goed merkbaar en ingrijpend in de vorm van een waaier aan klachten zoals:

• overmatige vermoeidheid;
• concentratiestoornissen;
• prikkelbaarheid;
• verminderde leerprestaties en/of werkprestaties;
• depressieve gevoelens en gevoelens van burn-out; en
• libidoverlies.

Chronische slaapgebrek leidt tot chronische klachten

Een chronisch slaaptekort draagt tevens bij aan het het veroorzaken, in stand houden dan wel verergeren van een aantal chronische ziektebeelden, zoals:

• hart- en vaatziekten en dan met name hoge bloeddruk, hartritmestoornissen, hartinfarcten en hersenbloedingen;
• diabetes type 2; en
• overgewicht.

De onderliggende pathofysiologische mechanismen en processen zijn complex en diffuus. Het is niet altijd is duidelijk wat oorzaak en wat gevolg is.

Oorzaken van een slaaptekort

Vele oorzaken

Slaaptekort kan door diverse factoren veroorzaakt worden. Deze factoren kunnen grofweg onderverdeeld worden in algemene oorzaken en bijzondere oorzaken.

Algemene oorzaken

Er zijn vele oorzaken van slaaptekort. De stress van het dagelijkse leven kan je uit je slaap houden of misschien blijf je te lang wakker om te gamen, werken of huiswerk te maken, etc. Een verstoring van het dag- en nachtritme door onregelmatig werken (ploegendienst) of het verschuiven van slaapuren (bekend is het fenomeen om in het weekend tot laat uit te gaan en dan overdag lang uitslapen). Slaapverstoring kan ook door de omgeving komen, zoals lawaai van buiten (denk bijvoorbeeld aan het laagfrequente geluid van een windmolen dat je uit de slaap houdt), een snurkende kamer- of bedgenoot, te veel licht, een te koude of juist te warme slaapkamer, een slecht matras, etc. Er kunnen ook middelen in het spel zijn die de slaap verstoren. Voorbeelden hiervan zijn bepaalde voedingsmiddelen als coffeïne (koffie, thee, frisdrank, chocola), alcohol, drugs (nicotine en amfetamineachtige stoffen zoals XTC en cocaïne maken wakker), maar ook sommige geneesmiddelen kunnen slapeloosheid en onrustig dromen veroorzaken.

Stress en Levensstijl:

• Stress: Het dagelijkse leven kan veel stress met zich meebrengen, wat je wakker kan houden.
• Activiteiten: Te lang wakker blijven door activiteiten zoals gamen, werken of huiswerk maken.

Verstoring van het dag- en nachtritme:

• Onregelmatig werk: Ploegendiensten of verschuiving van slaapuren kunnen het ritme verstoren.
• Weekendritme: Lang opblijven in het weekend en overdag uitslapen kan het ritme verstoren.

Omgevingsfactoren:

• Lawaai: Geluid van buiten, zoals laagfrequent geluid van een windmolen, kan je wakker houden.
• Snurkende partner: Een snurkende kamer- of bedgenoot kan de slaap verstoren.
• Licht en temperatuur: Te veel licht of een oncomfortabele slaapkamer (te koud of te warm).
• Slecht matras: Een slecht matras kan de slaapkwaliteit verminderen.

Middelen die de slaap verstoren:

• Voedingsmiddelen: Consumptie van caffeïne (in koffie, thee, frisdrank, chocola) en alcohol.
• Drugs: Nicotine en amfetamine-achtige stoffen zoals XTC en cocaïne.
• Geneesmiddelen: Bepaalde medicijnen kunnen slapeloosheid en onrustig dromen veroorzaken.

Bijzondere oorzaken

Er kunnen ook bijzondere oorzaken zijn van slaapproblemen, zoals een lichamelijke of psychiatrische aandoening. Het is uitermate belangrijk te beseffen dat slaaptekort vaak te wijten is aan niet-gediagnosticeerde slaapstoornissen. Er zijn tientallen slaapstoornissen. Een veelvoorkomende slaapstoornis is OSAS, wat staat voor 'obstructief slaap apneu syndroom', een aandoening waarbij tijdens slaap de bovenste luchtwegen als gevolg van spierverslapping dichtvallen. Het ongediagnosticeerd en onbehandeld laten van slaapstoornissen heeft negatieve consequenties voor alle eerdergenoemde klachten en ziektebeelden.

Kortetermijngevolgen slaapgebrek

De kortetermijneffecten van slaapgebrek zijn onder meer:

• verminderde prestaties en concentratiegebrek;
• verslechtering geheugen en cognitieve functies;
• relationele problemen;
• verminderde kwaliteit van leven;
• meer kans op ongevallen;
• honger;
• weerslag op je uiterlijk;
• verminderde weerstand;
• verminderde emotieregulatie.

Verminderde prestaties en concentratiegebrek

Slaaptekort leidt tot een aanzienlijke vermindering van de prestaties en het concentratievermogen. Het verminderen van je nachtrust met slechts anderhalf uur gedurende één nacht kan leiden tot een vermindering van alertheid overdag met maar liefst 32%. Verder blijkt uit Koreaans onderzoek dat het inhalen van een slaapachterstand in het weekend in verband met een gebrek aan slaap doordeweeks, samenhangt met slechte prestaties en concentratiegebrek bij pubers (Arch Pediatr Adolesc Med. 2011;165:806-12).

Geheugen en cognitieve functies

Verminderde concentratie en overmatige slaperigheid overdag tasten je geheugen en je cognitieve vaardigheden aan. Je vermogen om te denken en informatie te verwerken gaat achteruit en je bent vergeetachtiger aangezien slapen bepalend is voor het vormen van langdurige herinneringen.

Problemen in de relatiesfeer

Verstoring van de slaap van de persoon met wie je het bed deelt door een slaapstoornis, kan aanzienlijke relationele problemen veroorzaken (bijvoorbeeld gescheiden slapen, conflicten, zwaarmoedigheid, etc.).

Verminderde kwaliteit van leven

Slaapgebrek leidt tot een verminderde kwaliteit van leven doordat je bijvoorbeeld niet in staat bent om deel te nemen aan bepaalde activiteiten die je aandacht vereisen, zoals naar de bioscoop gaan, het zien van een toneelstuk op school waar je kind aan deelneemt of het volgen van een lezing of preek.

Arbeidsongeval

Slaapgebrek vergroot tevens het risico op een arbeidsongeval. Het blijkt dat 's nachts zes uur of minder slapen het risico op een verkeersongeval verdriedubbelt. Na één nacht slecht slapen zwakt je oog-handcoördinatie al af.

Verkeersongevallen

Volgens voorzichtige schattingen gebaseerd op buitenlands onderzoek, is in 10% tot 15% van de ernstige verkeersongevallen sprake van vermoeidheid bij de bestuurder. Hierbij kan sprake zijn van (werk)stress of te lang achtereen doorrijden, maar ook slecht of te kort slapen kan eraan ten grondslag liggen.

Hongerig

Al na één slapeloze nacht wordt een bepaald hersengebied extra geactiveerd, wat erin resulteert dat je hongergevoel wordt aangewakkerd waardoor je meer trek hebt dan normaal. Slaapgebrek doet je niet alleen hunkeren naar grotere porties, maar ook naar voeding met veel vetten en koolhydraten. Op de lange termijn kan dit overgewicht veroorzaken.

Uiterlijk

Eén nacht te kort slapen is al duidelijk zichtbaar rond mond, ogen en huid. Op lange termijn veroudert je huid zelfs sneller, waardoor je er ouder uitziet dan je bent.

Verminderde weerstand

Een goede nachtrust is één van de belangrijkste bouwstenen voor je immuunsysteem. Tijdens de slaap maakt je lichaam het hormoon 'cytokine' aan dat samen met andere stoffen nodig is voor biologische afweerreacties, waardoor je beschermd bent tegen infecties en ziektes. Een structureel slaaptekort zorgt ervoor dat je immuunsysteem moeilijker herstelt. Op lange termijn verzwakt je immuunsysteem en dit maakt dat je vatbaarder voor ziekten, aandoeningen en infecties.

Emotieregulatie

Aan de hand van hersenscans heeft men kunnen aantonen dat slaaptekort het emotiecentrum in je brein met meer dan 50% reactiever maakt. Dit resulteert erin dat je minder goed in staat bent om emotionele gebeurtenissen te relativeren, waardoor je ongecontroleerd en impulsief kan reageren.

Langetermijngevolgen slaapgebrek

Op de lange termijn zijn de gevolgen van chronisch slaapgebrek en onbehandelde slaapstoornissen groot. Het wordt geassocieerd met talrijke, ernstige medische aandoeningen, waaronder:

• Hoge bloeddruk;
• Hartaanval;
• Hartfalen;
• Een beroerte (CVA);
• Zwaarlijvigheid en obesitas;
• Psychiatrische problemen, zoals depressie en andere stemmingsstoornissen;
• Attention Deficit Disorder (ADD), een concentratiestoornis;
• Diabetes type 2; en
• Het produceren van minder spermacellen.

Lees verder

• Slaaptekort: slaapgebrek gevolgen en een tekort inhalen
• Te weinig slaap: symptomen en gevolgen van een slaapgebrek
• Slaaphygiëne: adviezen, betekenis, maatregelen en regels
• Vaak moe en hoofdpijn: oorzaken vermoeidheid en hoofdpijn
• Niet kunnen slapen: tips voor een gezonde nachtrust