CT-scan van de ogen en oogkas

Een computertomografie (CT-scan) van de oogkas is een beeldvormingstechniek die röntgenstralen gebruikt om gedetailleerde beelden van de oogkassen, de ogen en het omringende weefsel te maken. De CT-scanner beweegt rond het lichaam om een aantal foto's te nemen. Het onderzoek is kort, veilig en verloopt pijnloos voor de patiënt. Aan de hand van de resultaten stelt de oogarts een diagnose en maakt hij een behandelplan op.

• Wat is een CT-scan van de ogen en oogkas?
• Synoniemen
• Indicatie
• Voorbereiding op een CT-scan van de ogen en oogkas
• Tijdens het onderzoek
• Procedure van een CT-scan van de ogen en oogkas
• Stralingsdosis en veiligheid
• Na het onderzoek
• Complicaties
• Resultaten
• Betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van de CT-scan voor oogheelkundige diagnosen
• Alternatieven voor een CT-scan van de ogen en oogkas

Wat is een CT-scan van de ogen en oogkas?

Een computertomografie (CT-scan) van de ogen en oogkas is een beeldvormend onderzoek dat gebruikmaakt van röntgenstralen om gedetailleerde dwarsdoorsneden van de ogen, oogkassen en omliggende weefsels te creëren. Bij dit onderzoek draait de CT-scanner rond het hoofd van de patiënt om een reeks beelden op te nemen, die vervolgens worden verwerkt tot nauwkeurige beelden van de structuur van het oog en de omliggende weefsels. Deze techniek maakt het mogelijk om eventuele afwijkingen op te sporen die niet zichtbaar zijn op een gewone röntgenfoto.

Synoniemen

In de medische wereld zijn enkele synoniemen gangbaar:

• Computertomografie scan van de oogkas
• CT-scan – oogkas
• Oog CT-scan

Indicatie

Dit onderzoek is nuttig voor de diagnose van diverse aandoeningen inzake aderen, ogen, oogspieren, oogzenuwen (oogzenuwaandoeningen) en sinussen. Hiermee detecteert de arts bijvoorbeeld de oogziekte van Graves, een abces (infectie) van de ogen, bloedingen, een oogkasfractuur (gebroken oogkas), een ooginfectie, een oogtumor zoals retinoblastoom, een vreemd voorwerp in de oogkas, letsels, enzovoort.

Verwondingen en trauma

Na een ongeval of trauma aan het hoofd of gezicht kan een CT-scan helpen om botbreuken van de oogkas of schade aan de zachte weefsels in de ogen en de oogkas te detecteren. Dit is belangrijk voor het bepalen van de ernst van de verwonding en het plannen van een mogelijke behandeling.

Infecties en ontstekingen

Infecties zoals orbitale cellulitis (een ernstige infectie van de weefsels rond de ogen) of sinusinfecties die zich kunnen verspreiden naar de oogkas worden vaak geëvalueerd met een CT-scan. De scan kan de aanwezigheid van abcessen en de mate van verspreiding van de infectie aantonen.

Tumoren en cysten

Een CT-scan helpt bij het identificeren van tumoren, zoals hemangiomen, meningeomen of tumoren die ontstaan in de speekselklieren of sinussen en zich naar de oogkas verspreiden. Het kan ook cysten of andere goedaardige structuren detecteren die druk kunnen uitoefenen op omliggende weefsels.

Aandoeningen van de oogzenuw

Sommige aandoeningen, zoals een oogzenuwtumor of ontsteking (neuritis), kunnen een CT-scan van de oogkas vereisen. De scan kan de staat van de oogzenuw en mogelijke compressie of zwelling door omringende structuren zichtbaar maken.

Schildklieraandoeningen

Bij patiënten met hyperthyreoïdie of de ziekte van Graves kan een CT-scan helpen bij het detecteren van veranderingen in de oogspieren en weefsels rond de ogen, die kunnen leiden tot symptomen zoals uitpuilende ogen (exophthalmus).

Voorbereiding op een CT-scan van de ogen en oogkas

Adviezen voorafgaand aan het onderzoek

In veel gevallen is geen speciale voorbereiding nodig voor een CT-scan van de ogen en oogkas. Toch wordt patiënten soms gevraagd om vooraf geen voedsel te eten, vooral als er contrastvloeistof gebruikt zal worden. Dit helpt om mogelijke misselijkheid of ongemakken door de contrastvloeistof te verminderen. De patiënt dient daarnaast zijn of haar medische geschiedenis te bespreken, zoals allergieën, nieraandoeningen en zwangerschap, zodat de zorgverlener rekening kan houden met mogelijke risico’s of aanpassingen in de procedure.

Contrastvloeistof: wanneer en waarom?

Soms is contrastvloeistof nodig om bloedvaten, zachte weefsels of ontstekingen beter zichtbaar te maken. Deze vloeistof wordt meestal via een infuus in een ader ingespoten. Contrastvloeistof verbetert de scanresultaten aanzienlijk bij het opsporen van tumoren, bloedingen of infecties in de oogkas. Wanneer contrast wordt gebruikt, moet de patiënt mogelijk nuchter zijn en worden ook voorafgaande allergieën besproken om risico’s op reacties te beperken.

Tijdens het onderzoek

Het ganse onderzoek - met de voorbereiding erbij geteld - duurt ongeveer vijftien minuten. Het onderzoek zelf kent een tijdsduur van ongeveer enkele minuten. De patiënt ligt met de rug op een smalle tafel die naar het midden van de CT-scanner schuift. In de scanner bevindt zich enkel het hoofd van de patiënt. De patiënt ligt met zijn hoofd op een kussen. De röntgenbundel van het apparaat draait bij de start van het onderzoek om de patiënt heen. De patiënt moet wel stil blijven liggen omdat beweging onscherpe beelden veroorzaakt. Soms moet de patiënt heel even zijn adem inhouden. Alles verloopt volledig pijnloos voor de patiënt. Soms heeft hij wel wat ongemak van het liggen op de harde tafel. Er is een intercomsysteem met luidsprekers geïnstalleerd waardoor de patiënt en onderzoeker(s) steeds in staat zijn met elkaar te communiceren.

Procedure van een CT-scan van de ogen en oogkas

Voordat de patiënt een CT-scan van de ogen en oogkas ondergaat, zijn er verschillende voorbereidende stappen die ervoor zorgen dat het onderzoek veilig en effectief verloopt.

Patiëntinformatie en medische geschiedenis

De patiënt moet de arts informeren over eventuele allergieën, met name voor contrastvloeistof, aangezien deze tijdens het onderzoek kan worden toegediend. Als er een bekende allergie is voor contrastmiddelen, kan de arts alternatieve medicijnen voorschrijven of besluiten de scan zonder contrastmiddel uit te voeren. Tevens wordt de patiënt gevraagd om aan te geven of hij andere medicijnen gebruikt of lijdt aan diabetes mellitus, zodat er eventueel aanpassingen in de medicatie kunnen worden gedaan voor het onderzoek.

Vasten voor contrastvloeistof

Om ervoor te zorgen dat de contrastvloeistof goed werkt, moet de patiënt meestal vier tot zes uur voor het onderzoek nuchter blijven. Dit betekent dat de patiënt niets mag eten of drinken gedurende deze periode. Vasten is noodzakelijk om de opname van de contrastvloeistof in het lichaam te optimaliseren en om de kans op bijwerkingen te verminderen.

Gewichtslimiet en veiligheid van het apparaat

Soms is het nodig om de patiënt vooraf te wegen, omdat CT-onderzoeksapparaten een maximum gewicht hebben. Het apparaat kan beschadigd raken als een patiënt het gewichtslimiet overschrijdt, wat invloed kan hebben op de kwaliteit van de beelden of de veiligheid van de scan.

Verwijdering van metalen voorwerpen

De patiënt wordt gevraagd om alle sieraden, kunstgebitten, brillen en andere metalen voorwerpen te verwijderen voordat de scan begint. Metalen voorwerpen kunnen de CT-beelden verstoren en daarom moeten deze voor het onderzoek worden verwijderd.

Verkleden voor het onderzoek

Meestal ontvangt de patiënt een ziekenhuishemd dat hij moet aantrekken voordat de scan start. Dit zorgt ervoor dat geen kledingstukken of metalen delen de scan kunnen beïnvloeden.

Toediening van contrastvloeistof

Vlak voor het onderzoek krijgt de patiënt mogelijk contrastvloeistof toegediend via een intraveneuze injectie, meestal in de hand of onderarm. Deze kleurstof verbetert de zichtbaarheid van bepaalde gebieden in het lichaam, wat de arts helpt om gedetailleerdere en nauwkeurigere beelden te verkrijgen. Het toedienen van contrastmiddel kan een licht branderig gevoel veroorzaken en sommige patiënten ervaren een metaalachtige smaak in hun mond en een warm gevoel door hun lichaam. Deze sensaties zijn normaal en verdwijnen meestal spontaan binnen enkele seconden.

Het CT-onderzoek zelf

Na de toediening van contrastvloeistof wordt de patiënt gevraagd op een speciale tafel te liggen die door het CT-apparaat beweegt. De patiënt moet stil blijven liggen terwijl het apparaat de beelden maakt. De scan zelf duurt slechts enkele minuten en is meestal pijnloos. Het apparaat maakt gedetailleerde röntgenopnamen vanuit verschillende hoeken om een goed beeld van de ogen en oogkas te verkrijgen.

De voorbereiding en procedure van een CT-scan van de ogen en oogkas zijn essentieel voor het verkrijgen van accurate en nuttige beelden.

Stralingsdosis en veiligheid

Stralingsdosis bij een CT-scan van de ogen

Een CT-scan maakt gebruik van röntgenstralen, wat betekent dat de patiënt aan een bepaalde hoeveelheid straling wordt blootgesteld. De stralingsdosis bij een CT-scan van de ogen en oogkas is echter relatief laag en zorgvuldig berekend om zo veilig mogelijk te zijn. Ondanks de lage stralingsdosis, wordt het onderzoek bij kinderen en zwangere vrouwen vaak alleen uitgevoerd wanneer het echt noodzakelijk is, om onnodige stralingsrisico’s te vermijden. Artsen wegen de voordelen en risico’s zorgvuldig af om ervoor te zorgen dat de scan medisch verantwoord is.

Veiligheidsmaatregelen

Om de veiligheid tijdens het onderzoek te garanderen, moet de patiënt alle metalen objecten verwijderen, zoals sieraden en brillen, die de beeldkwaliteit kunnen beïnvloeden. Daarnaast wordt de straling beperkt tot de kleinste effectieve hoeveelheid. De moderne CT-scanners kunnen de stralingsdosis automatisch aanpassen aan de anatomie van de patiënt, waardoor het risico verder wordt beperkt. Ook beschermt de laborant zichzelf en anderen tegen straling door in een aparte ruimte te blijven tijdens het scannen en bescherming te dragen.

Na het onderzoek

De computer zorgt voor afzonderlijke afbeeldingen van het lichaamsgebied. Hij maakt als het ware “plakjes”. De onderzoeker bewaart deze beelden, bekijkt deze op het scherm en/of drukt deze af. De computer creëert driedimensionale modellen van het lichaam door de beeldsegmenten samen te voegen.

Complicaties

Mogelijk is de patiënt allergisch voor het contrastmiddel dat jodium bevat. De patiënt is dan misselijk, moet niezen, moet braken, heeft jeuk en/of heeft netelroos (huidziekte met jeukende bultjes op de huid). Soms veroorzaakt dit een levensbedreigende allergische reactie (anafylaxie). Bij ademhalingsproblemen tijdens het onderzoek moet de patiënt dit meteen melden aan de onderzoekers.

Resultaten

De oogarts bespreekt na het onderzoek de resultaten met de patiënt en stelt een geschikte behandeling voor, die afhankelijk is van de gevonden diagnose.

Betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van de CT-scan voor oogheelkundige diagnosen

Nauwkeurigheid en diagnostische waarde

Een CT-scan van de ogen en oogkas biedt zeer nauwkeurige beelden die essentieel zijn voor het diagnosticeren van diverse oogaandoeningen. Het kan een groot aantal aandoeningen detecteren, zoals breuken, tumoren en abnormale bloedvaten. De driedimensionale beelden van de scan helpen artsen de exacte locatie en ernst van de aandoening te beoordelen. Dankzij de hoge resolutie kunnen zelfs kleine afwijkingen worden opgespoord, waardoor de CT-scan een waardevol hulpmiddel is in de oogheelkunde.

Beperkingen en aanvullende onderzoeken

Hoewel de CT-scan zeer gedetailleerde beelden biedt, heeft het onderzoek enkele beperkingen, met name voor zachte weefsels. Voor gedetailleerd weefselonderzoek wordt soms gekozen voor een MRI-scan in plaats van een CT-scan. Verder kan de CT-scan bij kinderen en zwangere vrouwen beperkingen kennen vanwege de blootstelling aan straling, waardoor alternatieven overwogen kunnen worden, zoals een echo. In sommige gevallen kan een aanvullend bloedonderzoek nodig zijn om een vollediger beeld van de gezondheidstoestand van de patiënt te krijgen.

Alternatieven voor een CT-scan van de ogen en oogkas

Andere beeldvormende technieken

Hoewel een CT-scan zeer nuttig is bij het diagnosticeren van botstructuren en abnormale gezwellen in de oogkas, zijn er alternatieven die in bepaalde gevallen de voorkeur hebben. Een echo van de oogkas kan nuttig zijn voor het beoordelen van zachte weefsels en vloeistofophopingen, terwijl een MRI-scan een beter beeld geeft van de zachte weefsels, zoals spieren en zenuwen. Deze technieken worden overwogen als een CT-scan niet ideaal is voor de vraagstelling of indien blootstelling aan straling vermeden moet worden.

Afwegingen bij het kiezen van beeldvorming

De keuze voor een CT-scan, echo of MRI hangt af van de specifieke symptomen en de medische voorgeschiedenis van de patiënt. Een CT-scan is meestal eerste keus bij vermoeden van botbreuken of bij een acute aandoening, terwijl een MRI geschikter is voor aandoeningen die betrekking hebben op zachte weefsels. Zorgverleners bespreken de voor- en nadelen van elk onderzoek met de patiënt, rekening houdend met diagnostische waarde, kosten en mogelijke risico’s.