Vaak moe en hoofdpijn: oorzaken vermoeidheid en hoofdpijn

Vaak moe en hoofdpijn? Vaak moe zijn en last hebben van hoofdpijn, is een veelgehoorde klacht. 'Ik ben zó vaak moe," hoor je iemand dan verzuchten. Krijg je voldoende slaap, maar ben je nog steeds uitgeput en futloos, en heb je daarbij mogelijk ook nog last van andere klachten zoals hoofdpijn, rugpijn, nekpijn, buikpijn, spierpijn, vaak koud hebben, maagklachten, duizeligheid of misselijkheid? Voordat je het afschuift op je drukke levensstijl, is het goed om stil te staan bij je klachten en op zoek te gaan naar de onderliggende oorzaak. Meer vrouwen dan mannen kampen met vermoeidheidsklachten. Het wordt vaak veroorzaakt door een duidelijk en relatief klein probleem, dat gemakkelijk aangepakt kan worden, maar heel af en toe is het een teken van iets ernstigers. We bespreken een groot aantal veelvoorkomende oorzaken van vermoeidheid al dan niet in combinatie met hoofdpijn en andere klachten.

Mogelijke oorzaken van vermoeidheid

• Vaak moe en hoofdpijn door gebrek aan slaap
• Voeding: ongezond of te weinig eten
• Ondergewicht en overgewicht
• Gebrek aan lichaamsbeweging
• Genotsmiddelen
• Vaak moe en hoofdpijn door medicijnen
• Bloedarmoede
• Traag werkende schildklier
• Chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS)
• Slaapapneu
• Blaasontsteking
• Voedselintolerantie
• Diabetes
• Hart- en vaatziekten
• Vaak moe en hoofdpijn door de ziekte van Pfeiffer
• Vaak moe en hoofdpijn door een chronische ziekte
• Na een ernstige ziekte
• Aanhoudende stress, angst en depressie
• Andere mogelijk oorzaken van de combinatie 'vaak moe en hoofdpijn'

Vaak moe en hoofdpijn door gebrek aan slaap

Het is bijna een open deur intrappen, maar één van de meest voorkomende oorzaken van vermoeidheid en hoofdpijn of andere klachten is structureel slaaptekort. Veel mensen hebben ergens in hun leven wel eens een periode dat ze tijdelijk slaapproblemen ervaren. Sommige mensen zoeken hulp voor de slaapklachten. Vaak betreft dit klachten van te weinig slaap, zoals moeilijk inslapen, slecht doorslapen en/of te vroeg wakker worden. Gebrek aan slaap veroorzaakt niet alleen vermoeidheid, maar je kunt ook last krijgen van andere lichamelijke klachten zoals spierpijn, hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid, trillende handen en gapen. Volgens het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde is hoofdpijn en chronisch slaaptekort een vaak miskende relatie bij zowel kinderen als volwassenen.¹ Daarnaast heeft slaaptekort een negatief effect op het concentratie- en reactievermogen.

Voeding: ongezond of te weinig eten

Een andere voor de hand liggende oorzaak van vermoeidheid is te weinig eten, waardoor je lichaam te weinig energie en voedingsstoffen binnenkrijgt. Ook het eten van de verkeerde voeding, kan vermoeidheid in de hand werken. Door ongezond te eten (vet voedsel, veel verwerkt vlees, fastfood, witte meelproducten, suikerrijk voedsel en snoep, weinig groente en fruit), krijgt je lichaam niet alle goede voedingsstoffen of juist de verkeerde voedingsstoffen binnen die ervoor zorgen dat je moe en futloos wordt.

De dag beginnen met voeding met snelle suikers, kan een probleem zijn. Als je de dag met donuts, witbrood en suikerrijk beleg begint, zal de bloedsuikerspiegel snel pieken om daarna weer snel te dalen: de beruchte 'suikerdip'. Voedingsmiddelen die de bloedsuikerspiegel constant houden, zijn daarom aan te raden. Begin de dag dus altijd met een gezond ontbijt, bijvoorbeeld havermout.

Ondergewicht en overgewicht

Personen die bijna niets eten of aan ondergewicht lijden, hebben over het algemeen een grotere kans op moeheid. Niet alleen mensen met ondergewicht, maar ook mensen die te zwaar zijn hebben een grotere kans op moeheid. Houd daarom regelmatig je BMI in het oog. BMI staat voor Body Mass Index, waarbij het lichaamsgewicht (bijvoorbeeld 80 kg) wordt gedeeld door het kwadraat van de lichaamslengte (bijvoorbeeld 1,80 x 1,80 m). De BMI is in dit geval 80 gedeeld door 3,24 is 24,69. Een BMI tussen de 20 en 25 wordt als streefgewicht beschouwd. Bij een BMI onder de 18,5 is er sprake van ondergewicht en een BMI van meer dan 25 wordt als overgewicht beschouwd. Bij een BMI van meer dan 30 spreekt men van 'obesitas'.

Gebrek aan lichaamsbeweging

Ook een gebrek aan lichaamsbeweging kan moeheid veroorzaken. Des te minder je aan lichaamsbeweging doet, des te slechter je conditie is. De kans is dan groter dat je regelmatig futloos en moe bent. Probeer de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) aan te houden. Dit betekent voor mensen boven de 18 jaar ten minste 5 dagen per week een half uur matig intensief bewegen.

Genotsmiddelen

Genotsmiddelen zoals roken en alcohol kunnen ook een flinke aanslag betekenen op je energiehuishouding. Door te roken komen er niet alleen giftige stoffen in het bloed, maar het vermindert ook nog eens de doorbloeding van alle weefsels en organen. Veel en langdurig roken zorgt vaak voor moeheid en andere klachten. Nicotine zorgt tevens voor vernauwing van de bloedvaten in de hersenen, wat hoofdpijn tot gevolg kan hebben. Alcohol kan ook funest zijn. Als je dagelijks meer dan 1 of 2 glazen alcohol drinkt, kun je al last krijgen van moeheid. Bovendien slaap je slechter als je duchtig de fles aanspreekt. Je mag dan als een blok in slaap vallen, maar je wordt vaak al heel vroeg wakker en je doet dan geen oog meer dicht. Ook kan het gebruik van drugs, zoals cannabis, XTC en cocaïne, aanleiding geven tot vermoeidheid. Niet alleen direct na het gebruik of nadat het middel is uitgewerkt, maar ook vermoeidheidsklachten door langdurig en frequent gebruik.

Vaak moe en hoofdpijn door medicijnen

Verschillende medicijnen kunnen vermoeidheid veroorzaken. Bijvoorbeeld bij 'strattera', een niet-stimulerend geneesmiddel dat gebruikt wordt bij de behandeling van ADHD. Bij dit middel zijn de meest voorkomende bijwerkingen slaperigheid, moeheid, verminderde eetlust, misselijkheid, braken en buikklachten. Veel middelen tegen allergie (antihistaminica) hebben vermoeidheid als bijwerking, maar er zijn ook middelen (bijvoorbeeld 'levocetirizine') die ervoor zorgen dat je niet suf wordt. Voorts kunnen medicijnen tegen kanker (chemotherapie) enorme vermoeidheidsklachten en uitputting geven.

Bloedarmoede

Bloedarmoede is een van de belangrijkste oorzaken van chronische moeheid, algehele zwakte en lusteloosheid. Bloedarmoede duidt op een toestand waarbij ofwel het bloed te weinig hemoglobine bevat, ofwel het aantal rode bloedcellen minder is dan normaal. Daarnaast kan er ook sprake zijn van een combinatie van beide. Een tekort aan hemoglobine en/of rode bloedcellen leidt tot zuurstofgebrek in de weefsels en organen, wat vooral merkbaar is bij lichamelijke inspanning. Bloedarmoede kan eenvoudig opgespoord worden door bloedonderzoek. De behandeling is afhankelijk van de oorzaak. De meest voorkomende oorzaak van bloedarmoede, ijzertekort, kan worden gecorrigeerd door het eten van ijzerrijk voedsel, zoals mager vlees, schaaldieren en met ijzer verrijkte vleesvervangers of het nemen van ijzersupplementen.

Traag werkende schildklier

De schildklier is een kleine klier in de hals. De schildklier maakt een hormoon dat de stofwisseling, ook wel metabolisme genoemd, stimuleert. Stofwisseling is de snelheid waarmee je lichaam brandstof omzet in energie. Bij een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) maakt de schildklier te weinig hormoon aan. Dit zorgt voor een trage stofwisseling wat allerlei klachten tot gevolg kan hebben, zoals het snel koud hebben, in gewicht toenemen, sloom en moe zijn, een tragere hartslag hebben, last hebben van obstipatie (verstopping), last hebben van haaruitval en je huid kan droog, koud en bleek zijn. Meer vrouwen dan mannen hebben last van een traag werkende schildklier. De huisarts test een trage schildklier meestal met bloedonderzoek en de behandeling bestaat uit toediening van een synthetisch schildklierhormoon.

Chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS)

Het chronisch vermoeidheidssyndroom duidt op een situatie waarbij iemand langer dan 6 maanden achterelkaar extreem moe is, zonder dat dat te verklaren is. De vermoeidheidsklachten zijn aanhoudend en keren telkens terug; de klachten verbeteren niet aanzienlijk door rust en zijn niet het gevolg van voortdurende inspanning. Voor de vermoeidheid is geen lichamelijk verklaring te vinden en heeft geleid tot forse afname van vroegere niveaus van persoonlijk, sociaal en beroepsmatig functioneren. Het blijkt dat cognitieve gedragstherapie het beste helpt bij mensen met CVS. Oefentherapie (Graded excercise therapy (GET)) kan ook helpen. Hierbij onderzoek je met de fysiotherapeut welke activiteiten je nog kun verrichten.

Slaapapneu

Sommige mensen denken dat ze genoeg slaap krijgen, maar slaapapneu (afkorting van slaapapneusyndroom) zorgt er toch voor dat je overdag moe, slaperig of minder geconcentreerd bent. Bij slaapapneu stopt de ademhaling herhaaldelijk tijdens de slaap en deze adempauzes duren minstens 10 seconden. Elke onderbreking verstoort je slaap gedurende enige tijd, maar je bent je er zelf niet van bewust. Het resultaat is slaaptekort en overdag een gevoel van uitputting. Het wordt veroorzaakt door een afsluiting van de ademweg doordat het zachte deel van het gehemelte, de wand van de keelholte of de tong de luchtweg blokkeert. Als gevolg van de afsluiting gaat er geen lucht naar de longen. Mannen hebben er vaker last van dan vrouwen en slaapapneu treft vooral bij mensen die 45 tot 65 jaar oud zijn. Vaak ontstaat het bij mensen die een slap strottenhoofd hebben of een te slappe luchtpijp. Overgewicht is een risicofactor.

Blaasontsteking

Als je ooit een blaasontsteking hebt gehad, ben je waarschijnlijk bekend met het branderige of pijnlijke gevoel bij het plassen en een verhoogde aandrang om te plassen, terwijl er steeds maar een klein beetje plas komt. Maar een blaasontsteking gaat niet altijd gepaard met zulke duidelijke symptomen. In sommige gevallen kan vermoeidheid het enige teken zijn. Een infectie gaat vaak gepaard met vermoeidheid.

Voedselintolerantie

Door voedselintolerantie kun je je slaperig voelen. Als je vermoeidheid erger wordt na het eten van bepaald voedsel, dan kan dit wijzen op voedselintolerantie. Vaak treden dan ook andere vervelende klachten op direct na het eten van bepaald voedsel, zoals misselijkheid en overgeven, buikpijn, diarree of juist verstopping. Lactose-intolerantie is een bekend voorbeeld van voedselintolerantie. Bij lactose-intolerantie kunnen je darmen de suiker die voorkomt in melk niet verteren.

Diabetes

Diabetes is een aandoening waarbij je lichaam de bloedsuiker niet meer zelf in evenwicht kan houden. Dit kan leiden tot een scala aan klachten, waaronder veel moeten plassen, het hebben van onlesbare of extreme dorst, onverklaarbaar gewichtsverlies, vermoeidheid en een gevoel van algehele zwakte, tintelingen en gevoelloosheid in je handen, benen of voeten, slecht genezende wondjes en een droge huid.

Hart- en vaatziekten

Veelvoorkomende hartaandoeningen zijn hartfalen, angina pectoris, hartritmestoornissen, hartinfarct en hartklepaandoening. Vermoeidheid bij inspanning (bijvoorbeeld de trap oplopen of een stukje fietsen), kan een vroeg teken zijn van een hart- en vaatziekte.

Vaak moe en hoofdpijn door de ziekte van Pfeiffer

De ziekte van Pfeiffer is een veel voorkomende virale infectieziekte die wordt veroorzaakt door het Epstein-Barr virus en klachten als vermoeidheid, koorts, een zere keel en opgezwollen klieren in de hals veroorzaakt. Er bestaat geen behandeling tegen Pfeiffer, maar de symptomen kunnen wel bestreden of verzacht worden. De ziekte gaat normaal gesproken vanzelf over en er treden zelden (ernstige) complicaties op. De belangrijkste symptomen zijn binnen vier tot zes weken weg, maar de vermoeidheid kan enkele maanden of langer aanhouden.

Vaak moe en hoofdpijn door een chronische ziekte

Chronische vermoeidheid komt ook vaak voor bij mensen met chronische ziekten, bijvoorbeeld bij mensen met spierziekten, chronische alvleesklierontsteking, multipele sclerose (MS), hartziekten, een te traag werkende schildklier of darmziekten (ziekte van Crohn of colitis).

Na een ernstige ziekte

Chronische vermoeidheid als klacht komt ook vrij frequent voor lang na een ernstige ziekte, bijvoorbeeld na behandeling van kanker of na een beroerte (herseninfarct, hersenbloeding).

Aanhoudende stress, angst en depressie

Aanhoudende stress en spanning door privé- of werkomstandigheden, maar ook angstklachten of een depressie, kunnen aanleiding geven tot vermoeidheidsklachten.

Andere mogelijk oorzaken van de combinatie 'vaak moe en hoofdpijn'

Hier zijn enkele aanvullende oorzaken van vaak moe zijn en hoofdpijn hebben:

• Uitdroging: Uitdroging of dehydratie betekent dat er te weinig water in je lichaam zit. Een vochttekort kan leiden tot vermoeidheid en hoofdpijn. Dagelijks voldoende water drinken is belangrijk!
• Slaapstoornissen: Naast slaapapneu kunnen stoornissen zoals slapeloosheid, rustelozebenensyndroom of narcolepsie vermoeidheid en hoofdpijn veroorzaken.
  Water drinken is gezond / Bron: Mimagephotography/Shutterstock.com
• Hormonale veranderingen: Hormonale schommelingen, zoals tijdens de menopauze, het gebruik van de anticonceptiepil, of tijdens de menstruatie of zwangerschap, kunnen vermoeidheid en hoofdpijn veroorzaken.
• Bijnierschorsinsufficiëntie (ziekte van Addison): Dit leidt tot vermoeidheid en hoofdpijn door hormonale disbalans.
• Migraine: Migraineaanvallen kunnen zowel vermoeidheid als intense hoofdpijn veroorzaken.
• Overmatig gebruik van cafeïne: Te veel cafeïne kan paradoxaal genoeg vermoeidheid en hoofdpijn veroorzaken als het effect afneemt (cafeïnecrash).
• Vermoeide ogen (astenopie): Vermoeide ogen is een andere term voor overbelaste ogen. Door intensief gebruik van je ogen kun je last krijgen van vermoeide ogen, maar ook hoofdpijn. Langdurig gebruik van digitale apparaten kan oogvermoeidheid, hoofdpijn en algehele vermoeidheid veroorzaken.
• IJzertekort zonder bloedarmoede: Zelfs zonder volledige bloedarmoede kan een mild ijzertekort leiden tot vermoeidheid en hoofdpijn.
• Chronische infecties: Langdurige infecties zoals hepatitis, hiv of de ziekte van Lyme kunnen deze symptomen veroorzaken.
• Vermoeidheid door allergieën: Seizoensgebonden allergieën kunnen vermoeidheid en hoofdpijn veroorzaken door een combinatie van ontstekingen en geblokkeerde luchtwegen.

Noot:

1. W.J. Feikema. Hoofdpijn en chronisch slaaptekort: een vaak miskende relatie bij kinderen en ook bij volwassenen. Ned Tijdschr Geneeskd. 1999;143:1897-900

Lees verder

• Vermoeidheidsklachten: moe zijn, 10 oorzaken en tips
• Middelen tegen moeheid: rhodiola, ginseng en spirulina
• Moeheid of vermoeidheid: symptomen, oorzaak en behandeling
• Bloedarmoede: duizeligheid hoofdpijn vermoeidheid kortademig
• IJzertekort: symptomen, oorzaak, behandeling & complicaties