Zere keel: keelpijn verhelpen en snel van keelpijn afkomen

Een zere keel is normaal gesproken een symptoom van een bacteriële of virale infectie, zoals verkoudheid. In ongeveer een derde van de gevallen is er geen direct aanwijsbare oorzaak voor een zere keel. Andere symptomen kunnen de keelpijn vergezellen, zoals een loopneus, hoofdpijn, spierpijn en hoesten. Een zere keel of keelpijn komt vaak voor onder zowel volwassen mannen als vrouwen als kinderen. De meeste mensen hebben elk jaar minstens twee of drie keer last van een zere keel. Een zere keel komt vaker voor bij kinderen en tieners. Dit komt omdat jonge mensen nog onvoldoende immuniteit (weerstand) hebben opgebouwd tegen veel van de virussen en bacteriën die keelpijn kunnen veroorzaken en bovendien zitten jongeren meer bij elkaar in kleinere ruimtes waardoor ze elkaar gemakkelijker kunnen besmetten.

Een zere keel
Symptomen van een zere keel
Oorzaken van een zere keel
Infectieuze oorzaken
Niet-infectieuze oorzaken
Risicogroepen voor keelpijn
Risicofactoren voor keelpijn
Wanneer huisarts bezoeken?
Keelpijn verhelpen en behandelen
Pijnstillers
Zelfzorg tips
Antibiotica
Keelamandelen verwijderen
Snel van keelpijn afkomen
Gorgelen met zout water
Drink extra koude vloeistoffen
Neem geen zure voedingsmiddelen
Middelen tegen maagzuur
Thee met gember, citroen en honing
Open je neus
Neem voldoende rust
Lucht bevochtigen
Geef je stem rust
Gooi je oude tandenborstel weg
Verlicht allergie

Een zere keel

Tom, een drukbezette student, voelde zich al dagen wat slapjes, maar negeerde de signalen. Tot hij tijdens een presentatie ineens een scherpe pijn in zijn keel kreeg en nauwelijks meer kon slikken. Hij dacht aan een verkoudheid, maar de pijn werd zo hevig dat zelfs water drinken een uitdaging werd. Bij de huisarts kreeg hij te horen dat hij een keelontsteking had, waarschijnlijk door een virus. Met een paar dagen rust, warme thee en veel soep kwam hij er weer bovenop. "Het was een harde les," grinnikte Tom later, "maar nu weet ik dat ik naar mijn lichaam moet luisteren."

Gewone amandelen en amandelontsteking / Bron: Solar22/Shutterstock.com

Een zere keel hebben is heel gebruikelijk, vooral bij kinderen. Het ongemak kan variëren van een vlijmend gevoel tot ernstige pijn. Keelpijn wordt meestal veroorzaakt door virusinfecties zoals verkoudheid of griep en behoeft niet behandeld te worden met antibiotica. Als een zere keel echter je hoofdsymptoom is en je hebt koorts, gezwollen nekklieren en je amandelen zijn vergroot en bedekt met witte stipjes, dan is de kans groter dat je infectie bacterieel is. Een keelontsteking veroorzaakt door streptokokken is het meest voorkomende type bacteriële keelpijn en kan worden behandeld met antibiotica. Onbehandelde keelontsteking kan levenslange reumatische koorts en hartschade veroorzaken.

Symptomen van een zere keel

Symptomen van een zere keel zijn:

gezwollen amandelen (twee kleine klieren achter in je keel, achter de tong)
vergrote en gevoelige klieren in je nek
Een zere keel kan gepaard gaan met hoofdpijn / Bron: Andresr/Shutterstock.com
een pijnlijk, zacht gevoel aan de achterkant van je keel
ongemak of pijn bij het slikken
koorts
spierpijn of pijnlijke spieren
hoofdpijn
vermoeidheid
hoesten of kuchen
loopneus

Deze andere symptomen zullen afhangen van de onderliggende oorzaak van de keelpijn.

Oorzaken van een zere keel

Infectieuze oorzaken

De meest voorkomende soorten bacteriën en virussen die een zere keel kunnen veroorzaken, zijn onder andere het rhinovirus, het coronavirus en para-influenza-virussen, die normaliter een gewone verkoudheid veroorzaken (deze zijn verantwoordelijk voor een kwart van alle zere kelen). Verschillende soorten streptokokken bacteriën, die streptokokkeninfecties veroorzaken, veroorzaken 10% van de gevallen van keelpijn bij volwassenen en bijna een derde van keelpijn bij kinderen. types A en B van het influenzavirus, die griep veroorzaken, zijn verantwoordelijk voor ongeveer 4% van alle zere kelen. Het adenovirus, dat ook conjunctivitis (een bindvliesontsteking van het oog) kan veroorzaken, veroorzaakt ongeveer 4% van de zere keel-gevallen. Het herpes simplex-virus type 1, dat gewoonlijk koortsblaasjes veroorzaakt ongeveer 2% van de pijnlijke kelen. Het Epstein-Barr-virus (EBV), dat normaal gesproken de ziekte van Pfeiffer veroorzaakt, is verantwoordelijke door minder dan 1% van de gevallen van keelpijn. Er zijn ook een aantal andere, minder vaak voorkomende bacteriën en virussen die een zere keel kunnen veroorzaken.

Niet-infectieuze oorzaken

Minder vaak zal keelpijn een niet-infectieuze oorzaak hebben, zoals:

irritatie veroorzaakt door sigarettenrook of alcohol
Zere keel door overmatig alcoholgebruik / Bron: Marian Weyo/Shutterstock.com
irritatie van een neussonde die kan worden gebruikt als je in het ziekenhuis bent opgenomen en geen vast voedsel kunt eten
gastro-oesofageale reflux (GORZ), een aandoening waarbij het zuur vanuit de maag naar boven in de slokdarm lekt
Stevens-Johnson-syndroom (een zeer ernstige allergische reactie op medicatie)
Ziekte van Kawasaki (een zeldzame aandoening die kinderen onder de vijf jaar treft)
hooikoorts (een allergische reactie op pollen of schimmelsporen) die in zeldzame gevallen ook een zere keel kan veroorzaken
sommige bloedaandoeningen, zoals leukemie (kanker van het beenmerg) of aplastische anemie (wanneer het beenmerg niet voldoende bloedcellen produceert)
orale mucositis (mondproblemen door chemotherapie of radiotherapie)

Risicogroepen voor keelpijn

Keelpijn kan iedereen treffen, maar sommige mensen hebben door hun leeftijd, gezondheidstoestand of leefstijl een groter risico. Hier zijn de belangrijkste risicogroepen voor keelpijn, met uitleg waarom zij extra vatbaar zijn:

Aspect	Beschrijving
1. Kinderen en tieners	Jonge mensen hebben een minder ontwikkeld immuunsysteem en worden vaker blootgesteld aan virussen en bacteriën op school of in de opvang.
2. Ouderen boven de 65 jaar	Bij ouderen is het immuunsysteem minder efficiënt, waardoor ze vatbaarder zijn voor infecties die keelpijn veroorzaken.
3. Mensen met een zwak immuunsysteem	Immuungecompromitteerde personen door aandoeningen zoals hiv, chemotherapie of diabetes hebben een verhoogd risico op infecties en keelpijn.
4. Mensen met allergieën	Allergieën voor pollen, stof of schimmels kunnen de keel irriteren, wat leidt tot pijn of ongemak.
5. Mensen die in drukke ruimtes werken	Beroepen zoals leraren, zorgverleners of callcentermedewerkers verhogen de blootstelling aan ziekteverwekkers die keelpijn kunnen veroorzaken.
6. Rokers en meerokers	Sigarettenrook irriteert het slijmvlies in de keel, wat kan leiden tot chronische keelpijn en infecties.
7. Mensen met refluxklachten	Bij gastro-oesofageale reflux (GERD) kan maagzuur in de keel komen en deze irriteren, wat pijn veroorzaakt.
8. Mensen met frequente luchtweginfecties	Herhaalde verkoudheden of sinusinfecties kunnen keelpijn veroorzaken door irritatie en ontsteking van de keel.
9. Mensen in koude of droge klimaten	Droge lucht, vooral tijdens de winter, kan het slijmvlies uitdrogen en keelpijn veroorzaken.
10. Mensen met een voorgeschiedenis van keelamandelproblemen	Chronisch ontstoken of vergrote amandelen maken iemand gevoeliger voor keelpijn door infecties of irritatie.

Risicofactoren voor keelpijn

Naast risicogroepen zijn er specifieke factoren die de kans op keelpijn vergroten. Deze factoren kunnen te maken hebben met omgevingsinvloeden, medische aandoeningen of leefstijlkeuzes. Hier zijn de belangrijkste risicofactoren:

Aspect	Beschrijving
1. Blootstelling aan virussen en bacteriën	Virussen zoals verkoudheids- en griepvirussen, en bacteriën zoals streptokokken, zijn de meest voorkomende oorzaken van keelpijn.
2. Slechte handhygiëne	Onvoldoende handwassen verhoogt de kans op het verspreiden en oplopen van ziekteverwekkers die keelpijn veroorzaken.
3. Blootstelling aan sigarettenrook	Actief of passief roken irriteert het slijmvlies en verhoogt de kans op keelpijn door chronische irritatie of infectie.
4. Droge lucht	Luchtverwarming of koude buitenlucht kan de keel uitdrogen, wat pijn en irritatie veroorzaakt.
5. Overmatig stemgebruik	Langdurig praten, zingen of schreeuwen kan de keelspieren belasten en keelpijn veroorzaken.
6. Refluxziekte (GERD)	Terugvloeiend maagzuur kan de keel irriteren, wat leidt tot brandend gevoel en keelpijn, vooral ’s ochtends.
7. Allergieën	Allergieën veroorzaken vaak postnasale drip, waarbij slijm achter in de keel druipt en irritatie en pijn veroorzaakt.
8. Verminderde weerstand	Een verzwakt immuunsysteem door ziekte, stress of vermoeidheid verhoogt de kans op infecties die keelpijn veroorzaken.
9. Slechte voeding en hydratatie	Tekorten aan voedingsstoffen zoals vitamine C en onvoldoende vochtinname kunnen het lichaam kwetsbaarder maken voor keelpijn.
10. Luchtvervuiling en irriterende stoffen	Blootstelling aan chemische dampen, stof of luchtvervuiling kan de keel irriteren en keelpijn veroorzaken.

Door deze risicogroepen en -factoren in gedachten te houden, kun je keelpijn beter voorkomen en sneller herkennen wanneer extra zorg nodig is.

Wanneer huisarts bezoeken?

Als je een zere keel hebt, maak dan in de volgende gevallen een afspraak met je huisarts:

als de symptomen niet verbeteren na twee weken
als je keelpijn hebt die niet reageert op pijnstillers, zoals paracetamol, ibuprofen of aspirine
als je last hebt van aanhoudende koorts die niet vermindert
bij moeilijkheden met ademhalen, slikken of het openen van je mond
gewrichtspijn, oorpijn of een knobbel in de nek
heesheid van 2 weken of langer
Witte plekken op je keel (kijk met een zaklamp)
bloed in speeksel of slijm

Ibuprofen / Bron: Martin Sulman

Keelpijn verhelpen en behandelen

Er zijn meerdere manieren om heel te verhelpen en te behandelen.

Pijnstillers

Voor de behandeling van keelpijn worden gewoonlijk vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals paracetamol of (bij volwassenen) ibuprofen, aanbevolen. Deze kunnen ook helpen koorts te verminderen. Je mag geen aspirine of ibuprofen innemen als je maagproblemen (zoals een maagzweer) hebt of deze in het verleden gehad hebt of als je lever- of nierproblemen hebt. Paracetamol is een veiliger alternatief.

Zelfzorg tips

De volgende zelfzorgmaatregelen kunnen de symptomen van een zere keel verlichten:

Vermijd voedsel of drank die te heet is, omdat dit de keel kan irriteren.
Eet zacht voedsel en drink koude of warme vloeistoffen.
Volwassenen en oudere kinderen kunnen zuigtabletten, harde snoepjes, ijsblokjes of ijslolly's nemen tegen de keelpijn.
Vermijd roken en rokerige omgevingen.
Regelmatig gorgelen met zout water om zwelling of pijn te verminderen.
Drink voldoende vocht, vooral als er sprake is van koorts.

Antibiotica

Het gebruik van antibiotica (medicatie om bacteriële infecties te behandelen) wordt meestal niet aanbevolen voor de behandeling van keelpijn. Dit heeft de volgende redenen:

De meeste gevallen van keelpijn worden niet veroorzaakt door bacteriën.
Zelfs als je zere keel wordt veroorzaakt door bacteriën, hebben antibiotica heel weinig effect op de ernst van de symptomen en hoe lang ze duren, en kunnen ze vervelende bijwerkingen veroorzaken.
Overmatig gebruik van antibiotica om kleine aandoeningen te behandelen, kan ze minder effectief maken bij de behandeling van levensbedreigende aandoeningen.

Antibiotica worden meestal alleen voorgeschreven als:

je keelpijn bijzonder ernstig is
je een verhoogd risico op een ernstige infectie loopt, bijvoorbeeld omdat je een verzwakt immuunsysteem hebt door hiv of diabetes
je een verzwakt immuunsysteem hebt, bijvoorbeeld omdat je een medicijn neemt dat dit kan veroorzaken, zoals carbimazol (voor de behandeling van een overactieve schildklier)
je een voorgeschiedenis hebt van reumatische koorts (een aandoening die wijdverspreide ontstekingen in het lichaam kan veroorzaken)
je een hartklepaandoening hebt
je herhaalde infecties ondervindt die worden veroorzaakt door de groep A-streptokokkenbacteriën

Bijwerkingen
Antibiotica kunnen bijwerkingen veroorzaken, waaronder:

misselijkheid (ziek voelen)
braken
diarree (antibiotica-geassocieerde diarree)

Keelamandelen verwijderen

Een tonsillectomie is een chirurgische ingreep om de amandelen te verwijderen. Als je kind herhaaldelijk last heeft van amandelontsteking, dan kan een tonsillectomie worden overwogen.

Spoelen met zuiveringszout of baking soda bij een zere keel / Bron: Tszrkx, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Snel van keelpijn afkomen

Gorgelen met zout water

Regelmatig gorgelen met zout water kan helpen tegen een zere keel. Een zoutoplossing kun je zelf maken door een afgestreken theelepel zout op te lossen in een glas warm water en gedurende een halve minuut te gorgelen. Je kunt ook kiezen voor zuiveringszout (baking soda).

Drink extra koude vloeistoffen

Het drinken van ijskoude vloeistoffen, het zuigen op ijsblokjes of het likken aan een waterijsje kan je keel verdoven en de ziekteverwekkers dwarszitten.

Neem geen zure voedingsmiddelen

Zure reflux is een veel voorkomende oorzaak van een zere keel. Dat betekent dat alles wat zure reflux opwekt, een zere keel kan veroorzaken of verergeren. Het is daarom verstandig om frisdrank, gefrituurd voedsel en citrusvruchten zoals sinaasappels en citroenen te vermijden. Eet ook geen voedsel in de uren voordat je gaat slapen. Eten voordat je gaat liggen, kan reflux bevorderen.

Middelen tegen maagzuur

Antacida (maagzuurremmers) worden gebruikt om de hoeveelheid zoutzuur in de maag te verminderen. Als je denkt dat reflux de oorzaak is van je zere keel, kan het nemen van maagzuurremmers of andere refluxmedicijnen de klachten verlichten.

Thee met gember, citroen en honing tegen een zere keel / Bron: Istock.com/ChamilleWhite

Thee met gember, citroen en honing

Thee met gember, citroen en honing is hét natuurlijke medicijn tegen een zere keel. Gember heeft een antibacteriële en ontstekingsremmende werking en dat geldt ook voor de twee andere ingrediënten. Gebruik verse gember die je in plakjes snijdt en die je in de thee laat weken. Doe er een schep honing bij en een halve uitgeperste citroen. De gemberplakjes kun je tijdens het drinken opeten door er rustig op te kauwen en langzaam door te slikken. Hiermee kun je snel van je zere keel afkomen.

Open je neus

Als je een zere keel hebt doordat je door je mond ademt, bijvoorbeeld omdat je neus verstopt is, dan kan het helpen om je neus vrij te maken door een vrij verkrijgbare medicinale decongestivum-neusspray of -druppels te gebruiken. Gebruik deze neusspray niet langer dan wordt voorgeschreven.

Neem voldoende rust

Een vermoeid lichaam betekent een moe immuunsysteem. Als je moe uitgeput bent, zal je lichaam moeite hebben om zichzelf te genezen. Dus neem voldoende rust. Ga op tijd naar bed en vermijd stress. Dit kan bijdragen aan het opladen van je immuunsysteem wat ervoor zorgt dat je zere keel sneller over is.

Luchtbevochtiger / Bron: Juanra09, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)

Lucht bevochtigen

Droge lucht kan een zere keel triggeren en extra irriteren, waardoor het langer duurt voordat je bent hersteld. Neem een warme douche of plaats een luchtbevochtiger in huis voor een betere luchtvochtigheid.

Geef je stem rust

Als je een zere keel hebt gekregen na schreeuwen en juichen tijdens een concert of sportevenement, heb je waarschijnlijk je stembanden overbelast. De beste behandeling voor een overbelaste spier is rust. Maar je stem laten rusten betekent niet dat je moet fluisteren. Dit spant je stem eigenlijk meer dan het spreken. Probeer in plaats daarvan te praten met een lager volume dan normaal tot de heesheid en pijn zijn verdwenen.

Gooi je oude tandenborstel weg

Geloof het of niet, je tandenborstel kan je zere keel bestendigen of zelfs veroorzaken. Bacteriën verzamelen zich op de borstelharen en letsel aan het tandvlees tijdens het borstelen injecteert deze bacteriën in je systeem. Zodra je ziek begint te worden, kun je het beste je oude tandenborstel weggooien. Vervang je borstel opnieuw wanneer je je weer bent hersteld om herbesmetting te voorkomen.

Verlicht allergie

Bepaalde allergieën, zoals voor pollen of huisstofmijt, kunnen chronische laaggradige keelontsteking veroorzaken. Je kunt dit bestrijden met medicijnen en door je huis stofvrij te houden.