Streptokokkeninfectie: symptomen en besmetting groep A

Streptokokkeninfectie symptomen variëren van mild tot ernstig. Een streptokokkeninfectie is elk type infectie veroorzaakt door de groep van bacteriën Streptococcus; de streptokok. Er zijn veel verschillende soorten streptokokken en een streptokokkeninfectie varieert in ernst van milde keelinfecties tot pneumonie (longontsteking). Streptokokken zijn onderverdeeld in twee hoofdgroepen: groep-A-streptokokken (GAS) en groep-B-streptokokken (GBS). Groep-B-streptokokken komen bij veel mensen voor in de darmen of in de vagina en baarmoedermond. Veel mensen dragen groep-A-streptokokken voor kortere of langere tijd bij zich in neusholte of keelholte of op de huid zonder daar ziek van te worden. Deze lastpak kan verschillende ziektebeelden veroorzaken zoals roodvonk, keelontsteking, wondroos en krentenbaard. Soms verloopt een groep A-streptokokkeninfectie invasief en dit kan levensbedreigend zijn.

• Groep A-streptokokkeninfecties (GAS)
• Verspreiding en besmetting
• Invasieve GAS-infecties
• Symptomen van necrotiserende fasciitis en streptokokken toxisch shocksyndroom
• Hoe vaak komt invasieve A-streptokokkeninfectie voor?
• Oorzaak invasieve A-streptokokkeninfectie
• Risicogroepen
• Invasieve A-streptokokkeninfectie behandeling
• Antibiotica
• Directe omgeving testen en behandelen?
• Preventie
• Complicaties bij streptokokkeninfecties groep A
• Prognose en vooruitzichten

Groep A-streptokokkeninfecties (GAS)

Groep A-streptokokken zijn bacteriën die allen bij mensen voorkomen en vaak worden aangetroffen in de keel en op de huid. De overgrote meerderheid van GAS-infecties verlopen over het algemeen mild en zijn van korte duur zonder complicaties, zoals keelontsteking en krentenbaard. Af en toe kunnen deze bacteriën echter ernstiger en zelfs levensbedreigende ziekten veroorzaken, zoals necrotiserende fasciitis (soms beschreven als "de vleesetende bacteriën") en toxischeshock-achtig syndroom door streptokokken. Bovendien kunnen mensen drager zijn van groep A-streptokokken in de keel of op de huid en geen ziekteverschijnselen vertonen.

Verspreiding en besmetting

Deze bacteriën worden verspreid door direct contact met neus- en keelafscheiding van een geïnfecteerd individu of door contact met geïnfecteerde huidlaesies. Het risico van verspreiding is het grootst wanneer een persoon ziek is, bijvoorbeeld wanneer mensen keelontsteking of een geïnfecteerde wond hebben. Personen die de bacterie dragen maar geen symptomen hebben, zijn veel minder besmettelijk. Behandeling van een geïnfecteerde persoon met een geschikt antibioticum gedurende 24 uur of langer, neemt de besmettelijkheid weg. Het is echter belangrijk om de gehele antibioticakuur zoals voorgeschreven af ​​te maken. Huishoudelijke spullen, zoals borden, bekers en speelgoed, spelen geen grote rol bij de overdracht van ziekten door de streptokok.

Invasieve GAS-infecties

Binnen groep A-streptokokkeninfecties kan onderscheid gemaakt worden tussen:

• invasieve GAS-infecties; en
• niet-invasieve GAS -infecties.

Invasieve GAS-infecties is een ernstige en soms levensbedreigende infectie waarbij de bacteriën delen van het lichaam zijn binnengedrongen, zoals het bloed, de diepe spieren en het vetweefsel of de longen. Twee van de meest ernstige, maar de minst voorkomende vormen van invasieve GAS-infectie zijn necrotiserende fasciitis (infectie van spier- en vetweefsel) en streptokokken toxisch shocksyndroom (afgekort als STSS, een snel voortschrijdende infectie die lage bloeddruk/shock veroorzaakt en aantasting van organen zoals de nieren, lever en longen wat nierfalen, leverfalen en longfalen tot gevolg kan hebben). Ongeveer 20 procent van de patiënten met necrotiserende fasciitis en 60 procent met STSS sterft. Ongeveer 10-15 procent van de patiënten met andere vormen van invasieve A-streptokokkeninfectie komt te overlijden. Een streptokokkeninfectieis dus potentieel gevaarlijk.

Symptomen van necrotiserende fasciitis en streptokokken toxisch shocksyndroom

Vroege tekenen en symptomen van necrotiserende fasciitis bestaan uit koorts, ernstige pijn en zwelling en roodheid op de plaats van de wond. Vroege tekenen en symptomen van STSS kunnen koorts, duizeligheid, verwardheid, lage bloeddruk, huiduitslag en buikpijn zijn.

Hoe vaak komt invasieve A-streptokokkeninfectie voor?

De invasieve GAS-infecties fasciitis necroticans, septische shock en kraamvrouwenkoorts (puerperale sepsis), zijn infecties met groep A-streptokokken die meldingsplichtig zijn in Nederland. Het jaarlijks aantal gevallen van meldingsplichtige GAS-infecties is afgaande op de cijfers van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) grofweg 5 tot 50 gevallen per maand.

Oorzaak invasieve A-streptokokkeninfectie

Invasieve groep A-streptokokkeninfecties treden op wanneer de bacterie erin slaagt om voorbij de afweer van de persoon die geïnfecteerd is te komen. Dit kan gebeuren wanneer een persoon zweren of andere letsels in de huid heeft waardoor de bacteriën in het weefsel kunnen komen. Gezondheidsomstandigheden die de immuniteit van een persoon voor infecties verminderen, maken een invasieve infectie ook waarschijnlijker. Bovendien zijn er bepaalde stammen van GAS die eerder een ernstige ziekte veroorzaken dan andere. De reden waarom sommige stammen een ernstiger ziekte zullen veroorzaken, is anno 2024 niet helemaal duidelijk, maar kan te maken hebben met de productie van stoffen (toxinen) door de boosdoeners die shock en orgaanschade veroorzaken en van enzymen die weefselvernietiging veroorzaken.

Risicogroepen

Slechts een handjevol mensen die in contact komen met een virulente stam van de streptokok zullen een invasieve GAS-infectie ontwikkelen; de meesten zullen een standaard keel- of huidinfectie hebben en sommige hebben in het geheel geen last van symptomen. Hoewel gezonde mensen een invasieve GAS-infectie kunnen krijgen, lopen mensen met chronische ziekten zoals kanker, diabetes en nierdialysepatiënten alsook degenen die medicijnen gebruiken zoals steroïden, een hoger risico. Daarnaast kunnen wondjes in de huid, zoals snijwonden, chirurgische wonden of waterpokken, de mogelijkheid bieden voor de bacteriën om het lichaam binnen te komen.

Invasieve A-streptokokkeninfectie behandeling

Antibiotica

Groep A streptococcus-bacteriën kunnen worden behandeld met gewone antibiotica. Penicilline is het favoriete medicijn voor zowel milde als ernstige infecties. Voor penicilline-allergische patiënten (penicilline-allergie komt vaak voor) met een milde aandoening kan erytromycine worden gebruikt, hoewel er af en toe resistentie is waargenomen. Clindamycine kan worden gebruikt om penicilline-allergische patiënten met een ernstiger ziekte te behandelen en kan aan de behandeling worden toegevoegd in gevallen van necrotiserende fasciitis of STSS. Bepaalde andere antibiotica zijn ook effectief. Naast antibiotica zijn ondersteunende zorg op een intensive care-afdeling en soms een operatie noodzakelijk bij deze infecties. Vroegtijdige behandeling kan het risico op overlijden verkleinen.

Directe omgeving testen en behandelen?

Het risico op een invasieve GAS-infectie bij personen met een incidenteel contact met een persoon met een invasieve GAS-infectie is klein. Er zijn echter incidentele meldingen van nauwe contacten, zoals familieleden, die een ernstige ziekte ontwikkelen. In het algemeen is het niet nodig dat alle personen die worden blootgesteld aan iemand met een invasieve A-streptokokkeninfectie worden getest of preventief worden behandeld met antibiotica. Als deze mensen in goede gezondheid verkeren, moeten ze wel worden gecontroleerd op tekenen van een GAS-infectie, maar hoeven ze geen preventieve antibiotica te nemen. Mensen met een hoger risico op invasieve ziekten bij infectie (bijvoorbeeld personen met diabetes, kanker, chronische hartaandoeningen of alcoholisme) moeten het voordeel van preventieve antibiotica bespreken met hun (huis)arts.

Preventie

De verspreiding van alle soorten groep A streptokokkeninfecties kan worden verminderd door goed je handen te wassen, vooral na hoesten en niezen, voor en na het bereiden van voedsel en voor het eten. Mensen met een zere keel en andere symptomen van een bacteriële keelontsteking moeten worden gezien door een arts die tests kan uitvoeren om erachter te komen of het keelontsteking is; als dat zo is, moet men 24 uur of langer na het nemen van een antibioticum thuisblijven van werk, school of kinderopvang. Alle wonden moeten schoon worden gehouden. Wonden moeten worden gecontroleerd op mogelijke tekenen van infectie, waaronder toenemende roodheid, zwelling en pijn op de plaats van de wond. Als deze tekenen optreden, vooral bij iemand die ook koorts heeft, raadpleeg dan onmiddellijk een arts.

Complicaties bij streptokokkeninfecties groep A

Veel van de complicaties van GAS-infecties worden zelf als ziekten beschouwd. Roodvonk, reumatische koorts, necrotiserende fasciitis, toxisch shocksyndroom en vele andere kunnen bijvoorbeeld complicaties veroorzaken of worden veroorzaakt door een GAS-infectie. Hoewel GAS-infecties bij zwangere vrouwen tijdens zwangerschap en bevalling zeldzaam zijn, vereisen ze onmiddellijke behandeling om complicaties te vermijden zoals endometritis (ontsteking van het baarmoederslijmvlies), sepsis, necrotiserende fasciitis of toxisch shocksyndroom.

Prognose en vooruitzichten

De prognose voor milde GAS-infecties zijn meestal goed tot uitstekend. De prognose voor patiënten met chronische ziekten, zoals diabetes of kanker, of voor immunodepressieve patiënten, is minder gunstig, maar toch vaak nog goed als er vroeg begonnen wordt met behandeling. De prognose voor patiënten die necrotiserende fasciitis of toxisch shocksyndroom ontwikkelen varieert van goed met vroege effectieve behandeling tot slecht wanneer de ziekte wordt erg laat in het ziekteproces wordt gediagnosticeerd en behandeld.

Lees verder

• Pijn in keel en oor: symptomen, oorzaak en behandeling
• Keelpijn: pijn bij slikken of zere keel, wat te doen? Tips!
• Keelklachten: oorzaken van pijnlijke of kriebelende keel
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Keelontsteking behandeling: antibiotica, medicatie & kruiden