Koortslip: symptomen, oorzaak, behandeling en voorkomen

Koortslip (herpes labialis) symptomen zijn onder meer tintelingen, pijn, jeuk of een brandend gevoel. Er ontstaan bij een koortslip blaasjes en later korstjes op de lip. Aan de hand van de klachten kun je ook een beginnende koortslip herkennen. Een beginnende koortslip heeft namelijk als eerste teken een jeukend of branderig gevoel. Een koortslip wordt ook wel herpes labialis genoemd. Een koortslip is een virusinfectie van de huid op of nabij de lippen, hetgeen gepaard gaat met klachten als een branderig gevoel en jeuk. De voorkeurslocaties zijn de lippen, kin of wangen en in de neusgaten. Minder voorkomende plekken zijn het tandvlees of de tong (het slijmvlies van mond, keel en tong). Baby's en jonge kinderen kunnen ernstig ziek worden van een herpesinfectie. Een koortslip geneest vanzelf, maar een anti-virale crème kan de tijd die de koortsblaasjes nodig hebben om te helen verkorten.

• Wat is en koortslip?
• Oorzaak koortslip
• Besmetting met het virus
• Verspreiding
• Besmetting leidt niet altijd tot een koortslip
• Symptomen koortslip
• Beginnende koortslip herkennen
• Risicofactoren
• Complicaties
• Vingers
• Ogen
• Wijdverbreide delen van de huid
• Andere organen
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling koortslip
• Zinkoxide of zinksulfaat
• Antivirale middelen
• Voorkomen van een koortslip
• Uitlokkende factoren vermijden
• Geen baby's en kleine kinderen knuffelen
• Handen wassen

Wat is en koortslip?

Een koortslip wordt ook wel herpes labialis genoemd. Een koortslip is een virusinfectie van de huid op of nabij de lippen, hetgeen gepaard gaat met klachten als een branderig gevoel en jeuk. De voorkeurslocaties zijn de lippen, kin of wangen en in de neusgaten. Minder voorkomende plekken zijn het tandvlees of de tong (het slijmvlies van mond, keel en tong).

Oorzaak koortslip

Een koortslip wordt veroorzaakt door het herpes simplex virus (HSV) type 1. Er bestaat ook een type 2: HSV-type2. Deze is vooral bekend als veroorzaker van genitale herpes. Het virus bevindt zich latent (slapend) in de zenuwbanen van de huid en kan worden gereactiveerd door uitlokkende factoren zoals stress, ziekte, blootstelling aan zonlicht, UV-straling en menstruatie. Aangezien het virus zich ophoudt in dezelfde zenuw, verschijnt de koortslip steeds weer op dezelfde plaats.

Besmetting met het virus

Verspreiding

Het virus is zeer besmettelijk als koortsblaasjes aanwezig zijn. Het virus houdt zich daarin op. Het wordt verspreid door zoenen of ander lichaamscontact. Een persoon met koortsblaasjes moet de blaren niet aanraken, om te voorkomen dat het virus zich via de vingers verspreidt naar nieuwe locaties, zoals de ogen of de geslachtsdelen.

Besmetting leidt niet altijd tot een koortslip

Niet iedereen die besmet is met het virus, zal ook een koortslip krijgen. Bij zo'n 10-20 procent van de mensen die het virus bij zich dragen, ontwikkelt zich een koortslip. De rest krijgt geen koortslip. Toch kunnen zij soms wel anderen besmetten, doordat het virus van tijd tot tijd ongemerkt actief is in de mond of keel.

Symptomen koortslip

Sommige patiënten hebben last van bepaalde symptomen voordat de eigenlijke zweren verschijnen. De prodromale fase omvat meestal een branderig of tintelend gevoel voorafgaande de verschijning van blaasjes. Na de prodromale fase zwelt de huid op, wordt rood, waarna er kleine met vocht gevulde blaasjes ontstaan. Soms heb je ook last van gezwollen lymfeklieren in de hals. Na enkele dagen drogen de blaasjes in tot licht pijnlijke gelige korstjes. Deze vallen er na enkele dagen af. De huid eronder is gaaf en het besmettingsgevaar is vervolgens geweken.

Beginnende koortslip herkennen

De eerste symptomen van een koortslip zijn pijn of tintelingen rond je mond en op je lippen, koorts, een zere keel of gezwollen klieren in je hals of andere delen van het lichaam. Kleine kinderen gaan soms kwijlen voordat koortsblaasjes verschijnen.

Risicofactoren

Ongeveer 90 procent van de volwassenen in de wereld, zelfs degenen die nooit symptomen van een infectie hebben gehad, zullen positief testen op de aanwezigheid van het virus dat een koortslip veroorzaakt. Mensen die een verzwakt immuunsysteem hebben, lopen meer risico op complicaties van het virus. Medische aandoeningen en behandelingen die het risico op complicaties vergroten zijn onder meer:

• Hiv/aids;
• Ernstige brandwonden;
• Eczeem;
• Chemotherapie ter behandeling van kanker;
• Medicijnen tegen afstoting na een orgaantransplantatie verminderen de natuurlijke afweer.

Complicaties

Bij sommige mensen kan het virus dat een koortslip veroorzaakt, leiden problemen in andere delen van het lichaam, zoals:

Vingers

Zowel HSV-1 en HSV-2 kunnen zich verspreiden naar de vingers. Dit soort infectie wordt vaak aangeduid als herpetische fijt. Kinderen die op hun duim zuigen kunnen de infectie overdragen uit hun mond op hun duimen.

Ogen

Het virus kan soms leiden tot een ooginfectie. Herhaalde infecties kunnen leiden tot littekens en verwondingen, wat kan resulteren in problemen met het gezichtsvermogen of zelfs blindheid.

Wijdverbreide delen van de huid

Mensen met eczeem hebben een hoger risico dat de koortslip zich verspreidt over heel hun lichaam. Dit vormt soms een ernstige medische noodsituatie.

Andere organen

Bij mensen met een verzwakt immuunsysteem, kan het virus ook organen beïnvloeden, zoals het ruggenmerg en de hersenen.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

Koortsblaasjes kunnen meteen door de arts gediagnosticeerd worden. Soms is het nodig om een stukje weefsel van het blaasje weg te nemen voor microscopisch onderzoek.

Differentiële diagnose

Bij jonge kinderen kan de arts koortsblaasjes soms verwarren met aften. Deze tasten enkel het slijmvlies aan en worden niet veroorzaakt door een herpes simplex virus. Andere differentiële diagnoses zijn candidiasis, hand-, voet- en mondziekte en syfilis.

Behandeling koortslip

Zinkoxide of zinksulfaat

Er is geen remedie voor de koortslip. Er zijn geen middelen die een koortslip kunnen voorkomen. Er zijn wel middelen verkrijgbaar die de genezingsduur aanzienlijk, dat wil zeggen met een paar dagen, kunnen bekorten. Voorwaarde is dat de patiënt daarmee moet beginnen zodra de tinteling en roodheid opkomt, in de prodromale fase. Het betreft een aanstipvloeistof, crème, gel of olie met als werkzaam bestanddeel zinkoxide of zinksulfaat. Het bestrijdt de jeuk en het bevordert het indrogen van de blaasjes.

Antivirale middelen

Verder kunnen antivirusmiddelen zoals aciclovir en penciclovir gebruikt worden bij een koortslip. Deze middelen remmen de groei van het herpes simplex virus. Ze voorkomen niet dat de koortslip later weer terugkeert. Het virus wordt namelijk niet gedood, maar de virusgroei wordt geremd. Ze mogen niet gebruikt worden bij zwangerschap of borstvoeding. Een ander nadeel is dat het virus eraan kan wennen en resistent kan worden voor deze middelen, waardoor deze middelen niet meer werken tegen andere, meer ernstige virusinfecties.

Voorkomen van een koortslip

Uitlokkende factoren vermijden

Recidieven komen minder vaak voor na de leeftijd van 35 jaar. Uitlokkende factoren moeten zoveel mogelijk vermeden worden ter voorkoming van recidieven. Zorg daarbij voor voldoende weerstand: neem voldoende (nacht)rust, rook niet, matig je alcoholgebruik, eet gezond en gevarieerd en neem regelmatig lichaamsbeweging. Gebruik in de zon preventief een zonnebrandmiddel met een hoge beschermingsfactor, waarbij het toegepast moet worden op de plaats waar de infectie eerder optrad.

Geen baby's en kleine kinderen knuffelen

Baby's en kleine kinderen moeten door personen met herpes labialis niet geknuffeld worden om de kans op ernstig ziek worden te verkleinen. Het blijkt dat vooral baby's en jonge kinderen ernstig ziek kunnen worden van een herpesinfectie.

Handen wassen

Ga besmetting tegen door altijd grondig de handen met zeep te wassen voor en na aanraking van de koortslip. Voorts is het belangrijk anderen zo min mogelijk aan te raken. Vermijd verder het delen van eetgerei, drinkbekers, of andere items die door een persoon met een koortslip kunnen zijn gebruikt.

Lees verder

• Koortslip baby: symptomen, behandeling en voorkomen
• Kinderziekten met vlekjes op de huid, blaasjes, huiduitslag
• Koortslip: blaasjes op de lip - pijnlijk en branderig gevoel
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Genitale herpes: symptomen zweertjes & blaasjes penis/vagina