Aften op de tong: symptomen en behandeling van aften

Aften in de mond of aften op de tong is een vervelende klacht. Wat zijn aften, zijn aften besmettelijk en wat is de oorzaak van aften in de mond en hoe moet je aften behandelen? Aften zijn niet-infectieuze, pijnlijke, recidiverende, oppervlakkige zweertjes op het mondslijmvlies. Aften zijn kleine erosies die grijswit of geel van kleur zijn en die worden omgeven door rood, gezwollen mondslijmvlies. De exacte oorzaak van aften is niet bekend, maar mogelijk spelen emotionele stress, hormonale stoornissen en auto-immuunziekten een rol. Meestal genezen aften vanzelf binnen 1 tot 2 weken. Normaal gesproken genezen aften spontaan binnen 2 weken. Aften zijn niet besmettelijk. Je hoeft dus niet bang te zijn voor besmetting als je bijvoorbeeld iemand zoent die een afte heeft.

• Wat zijn aften?
• Vóórkomen
• Oorzaak van aften op de tong
• Ontstaansfactoren van aften
• Onderliggende aandoeningen
• Zijn aften besmettelijk?
• Klachten en symptomen aften
• Soorten aften
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van aften
• Preventie

Wat zijn aften?

Aften zijn pijnlijke zweren (ulceraties) die zich voordoen op het mondslijmvlies. Het kan gaan om één of meerdere oppervlakkige zweertjes, welke vanzelf overgaan binnen 1 tot 2 weken. Het is een frequent voorkomend probleem. Ongeveer één op de vijf volwassenen heeft wel eens last van aften. Vooral jongvolwassenen worden vaak getroffen. Aften zijn niet besmettelijk Je kunt aften niet overdragen aan een ander via bijvoorbeeld zoenen of door uit hetzelfde glas te drinken.

Vóórkomen

Grofweg 1 op de 5 mensen heeft wel eens een afte. Boven de 40 jaar komen aften minder frequent voor.

Oorzaak van aften op de tong

De precieze oorzaak van aften is (nog) niet duidelijk. Men vermoedt dat er verschillende factoren zijn die aften kunnen uitlokken bij mensen die daar de aanleg toe hebben.

Ontstaansfactoren van aften

Bij het ontstaan van aften spelen mogelijk de volgende factoren een rol:

• Een besmetting met een virus of bacterie.
• IJzer, foliumzuur en vitaminedeficiënties (B1, B2, B6, B12).
• Bepaalde voedingsmiddelen.
• Onderliggende ziekten.
• Beschadiging van het slijmvlies van de mond (lokaal trauma) door bijvoorbeeld tandenpoetsen, scherpe harde stukjes in voedsel, enz.
• Emotionele stress.
• Hormonale factoren.
• Erfelijke factoren (soms komen aften familiair voor).
• Bepaalde geneesmiddelen.
• Abnormale reactie van het immuunsysteem.

Het optreden van aften kan duiden op een verminderde weerstand.

Onderliggende aandoeningen

Aften kunnen ook voorkomen als onderdeel van de volgende aandoeningen:

• Behçet's syndroom;
• Inflammatoire darmziekten (coeliakie, Ziekte van Crohn, colitis ulcerosa, malabsorptiesyndromen);
• Enkele zeldzame syndromen (cyclische neutropenie, benigne familiale neutropenie, MAGIC syndroom (mouth and genital ulcers with inflamed cartilage), PFAPA syndroom, Sweet syndroom, Langerhans cel histiocytose);
• HIV.

Zijn aften besmettelijk?

Veel mensen vragen zich af of aften besmettelijk zijn. Het antwoord daarop is: 'Nee, aften zijn niet besmettelijk'. Aften kun je niet doorgegeven door middel van speekseluitwisseling, dus niezen, hoesten, zoenen of het drinken uit elkaars glas. Aften worden niet geassocieerd met een koortslip, een veel voorkomende besmettelijke aandoening die wordt veroorzaakt door een virus: het herpessimplexvirus.

Klachten en symptomen aften

Aften zijn grijswit of geel van kleur en worden omgeven door rood, gezwollen mondslijmvlies. De plekjes hebben een doorsnede van drie tot vier millimeter. Aften verschijnen op de volgende locaties:

• aan de binnenkant van de lippen;
• aan de binnenkant van de wangen; of
• onder de tong.

Er kan sprake zijn van solitaire of multiple ulceraties. Meestal verdwijnen ze vanzelf na één tot twee weken. Soms zijn de zweertjes heel hardnekkig en komen ze steeds terug.

Soorten aften

Er worden drie typen aften onderscheiden:

Onderzoek en diagnose

Normaal gesproken kan de diagnose gesteld worden op basis van anamnese en klinisch aspect. De arts kan bloedonderzoek laten doen als er een ernstige uitbraak is of bij vermoeden van een infectie, een vitamine- of mineraaltekort, een hormonale stoornis of een probleem met je immuunsysteem.

Behandeling van aften

Normaal gesproken genezen aften spontaan binnen 2 weken. De oorzaak is anno 2024 onbekend. Daarom is er geen causale behandeling beschikbaar en zal men zich tevreden moeten stellen met symptomatische therapie. Behandeling kan bestaan uit:

• Het mijden van harde, scherpe, zure of anderszins prikkelende gerechten en dranken.
• Symptomatische behandeling:
• Lokale steroïde zoals hydrocortison 2,5 mg zuigtabletten om de genezing te versnellen;
• Lokale analgetica (pijnstillende middelen), zoals lidocaïne viskeus 2% FNA (het smeren van mondgel met lidocaïne op de aften);
• Mondspoeling met chloorhexidine 0,1 of 0,2% FNA, ter bekorting van de ziekteduur als bij frequente recidieven;
• Andere middelen als Pyralvex, een aanstipvloeistof met o.a. als werkzame stof salicylzuur, Lactona Aften CarePlus, een gel tegen aften, (bijt)wondjes, beugelwondjes en kleine verbrandplekjes in je mond, en Zendium, een tandpasta met enzymen, waarvan is aangetoond dat het een gunstig effect bij (het voorkomen van) aften kan hebben;
• Systemisch: in extreme gevallen is systemische therapie nodig.

Preventie

Je kunt herhaling van aften voorkomen door voedsel te vermijden die de uitbraak hebben uitgelokt, zoals pittig, zout of zuur voedsel. Als er een aften opduikt als gevolg van (aanhoudende) stress, gebruik dan methoden voor stressvermindering en zorg voor voldoende ontspanning. Betracht een goede mondgezondheid en als je tijdens het poetsen regelmatig je tandvlees beschadigt, kun je beter een zachte tandenborstel gebruiken.

Bespreek met je huisarts of er in jouw geval mogelijk sprake is van specifieke vitamine- of mineraaltekorten. Als dat het geval is, kan suppletie helpen, evenals voedingsadvies door een diëtist.

Lees verder

• Mond-tong aandoeningen: aften/zweertjes/ontsteking en pijn
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Koortslip baby: symptomen, behandeling en voorkomen
• Hand-, voet- en mondziekte: symptomen, oorzaak & behandeling
• Gel tegen aften in de mond: werking en gebruiksaanwijzing