Mond-tong aandoeningen: aften/zweertjes/ontsteking en pijn

Mond- en tongaandoeningen: aften, zweertje in de mond of ontstoken mondslijmvlies. In de mond begint de spijsvertering. In de mond zitten speekselklieren en door het eten te kauwen met de kiezen en het te mengen met behulp van de tong met speeksel, begint de vertering van het voedsel. Door de substantie door te slikken, komt het in de slokdarm terecht. Via spierbewegingen wordt het naar de maag geleid. Mond, tong en slokdarm staan voortdurend bloot aan allerlei (ziekmakende) deeltjes in het voedsel en de lucht.

Mond- en tongaandoeningen

• Aften: pijnlijke zweertjes van het mondslijmvlies
• Mondzweertje
• Kleine aften en grote aften
• Oorzaken en uitlokkende factoren aften
• Behandeling van aften
• Stomatitis: ontsteking van het slijmvlies in de mond
• Mondslijmvliesontsteking
• Symptomen en klachten van stomatitis
• Behandeling van stomatitis
• Glossitis: ontsteking van de tong
• Tongontsteking
• Symptomen van glossitis
• Behandeling van glossitis
• Gingivostomatitis
• Oral allergy syndrome
• Andere mogelijke aandoeningen van de mond en tong
• Infecties door virussen
• Auto-immuunziekten
• Voedingsdeficiënties
• Hormonale veranderingen
• Mechanische irritatie
• Medicamenteuze bijwerkingen
• Stress en psychische factoren
• Roken en alcoholgebruik

Aften: pijnlijke zweertjes van het mondslijmvlies

Mondzweertje

Iedereen heeft wel eens last gehad van een afte in de mond. Ongeveer 20% van de bevolking wordt op gezette tijden geplaagd door een afte of mondzweertje. Vaak genezen ze na één tot twee weken spontaan. Het zijn grijswitte, ondiepe puntjes met een rode rand. Er wordt onderscheid gemaakt tussen kleine en grote aften.

Kleine aften en grote aften

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen grote en kleine aften.

• Kleine aften komen in ongeveer 90% van alle gevallen voor. De zweertjes zijn >1 cm, zijn een beetje pijnlijk en genezen normaliter op spontane wijze binnen 1-2 weken zonder littekenvorming. Deze aften komen vaak terug.

• Grote aften zijn ernstiger en komen bij ongeveer 10% van alle gevallen voor. Ze zien er hetzelfde uit, doch ze zijn groter en dieper. Ze genezen slechts langzaam in een periode van circa 10-30 dagen en ze laten een litteken achter. Deze grote aften kunnen gepaard gaan met veel pijn, koorts, opgezette lymfklieren en een gevoel van algemene malaise.

Oorzaken en uitlokkende factoren aften

De oorzaak van aften is nochtans onbekend. Wel komen ze vaak voor bij mensen die (over)vermoeid of een verminderde weerstand hebben door ziekte. Ze kunnen ook voorkomen bij vrouwen voorafgaande aan de menstruatie. Er worden de volgende mogelijke uitlokkende factoren onderscheiden:

• beschadiging van het mondslijmvlies door bepaald voedsel of tanden poetsen;
• emotionele stress en spanning;
• hormonale factoren samenhangende met de menstruatie cyclus van de vrouw;
• virussen en bacteriën;
• erfelijke factoren, in sommige families komen aften vaker voor;
• overgevoeligheid voor bepaalde voedingsmiddelen, conserveermiddelen en kleurstoffen;
• geneesmiddelen, bijvoorbeeld door medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken.

Grote aften kunnen samenhangen met de ziekte van Behçet, bloedziekten door gebrek aan ijzer, vitamine B12 of foliumzuur, ingewandsaandoeningen zoals de ziekte van Crohn en coeliakie (overgevoeligheid voor gluten), colitis ulcerosa, alsook auto-immuunziekten.

Behandeling van aften

De behandeling bestaat door de uitlokkende factor op te sporen en te neutraliseren. In 90% van de gevallen zal de oorzaak niet te achterhalen zijn. Zij moeten zich tevreden stellen met symptomatische therapie. Er zijn mondspoelingen, gels en zalven te krijgen.

Stomatitis: ontsteking van het slijmvlies in de mond

Mondslijmvliesontsteking

Een algemene ontsteking van de mondslijmvliezen inclusief de tong, is een pijnlijke ontsteking die gewoonlijk wordt veroorzaakt door een infectie. Als de tong ontstoken is, dan wordt dit glossitis (zie hieronder) genoemd. Ontstoken tandvlees heet ginggivitis. Stomatitis duurt doorgaans kort en is meestal niet zo ernstig. De meest gebruikelijke oorzaken zijn:

• slechte mondverzorging;
• slecht passend gebit;
• cariës of tandbederf;
• xerostomie (droge mond, meestal veroorzaakt door een af­name van de speekselproductie);
• slechte algemeen lichamelijke conditie of toestand;
• slechte voeding, of een gebrek aan ijzer, vitamine B12 of foliumzuur in het dieet;
• infecties (viraal, bacterieel, schimmelinfectie);
• ontsteking van het tandvlees (gingivitis/parodontitis);
• Sjögren Syndroom (SS), een ziekte waarbij de traan- en speekselklieren chronisch ontstoken zijn;
• als gevolg van sommige medicijnen zoals antibiotica of bij het inhaleren van steroïden tegen astma.

Symptomen en klachten van stomatitis

De symptomen en verschijnselen zijn:

• pijn, irritatie of branderig gevoel in de mond of keel, die kan verergeren bij eten, drinken en spreken;
• slechte adem (uit de mond stinken);
• soms aften;
• toegenomen gevoeligheid voor de temperatuur van eten en drinken en voor zure of gekruide spijzen en dranken;
• smaakveranderingen (eten en drinken smaakt anders dan normaal);
• droge mond en tong;
• taai of plakkerig speeksel;
• snel bloedend tandvlees
• in ernstige gevallen koorts.

In geval van tandvleesontsteking kan het tandvlees pijnlijk zijn en gaan bloeden bij poetsen.

Behandeling van stomatitis

Naast het verlichten van de pijnklachten, is behandeling van de onderliggende oorzaak geboden. Een infectie kan met antibiotica bestreden worden. Virusinfecties verdwijnen meestaal spontaan. De huisarts kan ook antivirale middelen voorschrijven. Voorlichting over goede mondverzorging kan ook tot de behandeling horen. Het is verstandig minimaal viermaal per dag minimaal 20 seconden 20 ml zoutoplossing door de mond laten gaan (spoelen).

Glossitis: ontsteking van de tong

Tongontsteking

Bij glossitis raakt de tong ontstoken waardoor deze glad en rood wordt en opzwelt. Het is doorgaans en tijdelijke aandoening die meestal vrij snel geneest. Doordat de tong gewoonlijk opzwelt, wordt het spreken en slikken bemoeilijkt. Tongontsteking gaat vaak samen met ontsteking van het mondslijmvlies (stomatitis, zie boven).

Symptomen van glossitis

De symptomen zijn:

• een pijnlijk, gezwollen en gevoelige tong;
• glad en rood worden van de tong (zie afbeelding bovenaan artikel);
• het beslaan van de tong (bijvoorbeeld bij een herpes simplex-infectie gladde witte plekjes op de tongen bij candidiasis pijnlijke witachtige plekjes op de tong);
• barstjes in de tong.

Behandeling van glossitis

De behandeling bestaat uit het wegnemen of bestrijden van de achterliggende oorzaak. Bij candidiasis bijvoorbeeld wordt er een schimmelbestrijdend middel gegeven. Ook hierbij geldt dat en goede mondverzorging van kardinaal belang is.

Gingivostomatitis

Gingivostomatits, ook wel 'herpetische stomatitis' genoemd, is een besmettelijke ziekte die zich verspreidt door direct contact met het herpes-simplex-virus, bijvoorbeeld via huid- of slijmvliescontact (zoenen of seksueel contact) en de aandoening komt het meest voor bij kinderen, tieners en jongvolwassen. Symptomen zijn onder meer pijnlijk slikken, hoofdpijn, koorts, zwelling van tandvlees en pijnlijke zweren in de mond; op de tong, de binnenkant van de lippen en de wang ontstaan meerdere kleine blaasjes. Deze blaasjes gaan vrij gemakkelijk kapot en laten dan een klein zweertje achter. Binnen twee of drie weken zijn de weertjes genezen.

Oral allergy syndrome

Jeuk in de mond, gehemelte en keel kan veroorzaakt worden door het oral allergy syndrome, een milde vorm van voedselallergie waarbij de verschijnselen zich beperken tot het mond- en keelgebied. Het oral allergy syndrome wordt vaak veroorzaakt door kruisreagerende allergenen in zowel pollen als rauwe vruchten, groenten of noten. Deze reactie treedt op als iemand allergisch is geworden voor een stof en vervolgens ook allergisch reageert op een andere stof met een vergelijkbaar allergeen. Het immuunsysteem herkent de pollen en soortgelijke eiwitten in de voeding en reageert met een allergische reactie.

Andere mogelijke aandoeningen van de mond en tong

Infecties door virussen

• Herpes simplex virus: Dit virus kan leiden tot koortslippen (koortsblaasjes) en infecties in de mond.
• Humaan papillomavirus (HPV): Kan wratten in de mond veroorzaken.

Auto-immuunziekten

• Lupus : Kan leiden tot mondzweren en ontstekingen in de mond.
• Ziekte van Behçet: Een aandoening die terugkerende aften en andere mondproblemen kan veroorzaken.

Voedingsdeficiënties

• Vitamine B12-tekort: Kan leiden tot glossitis en aften.
• IJzertekort : Ook bekend om aften en mondslijmvliesontstekingen te verergeren.

Hormonale veranderingen

• Zwangerschap: Kan soms mondslijmvliesproblemen veroorzaken door hormonale veranderingen.
• Menstruatiecyclus: Sommige vrouwen ervaren mondproblemen tijdens hun cyclus.

Mechanische irritatie

• Tandprotheses: Kan wrijving en irritatie veroorzaken.
• Schurend tandheelkundig werk: Onjuist geplaatste vullingen of beugels kunnen slijmvliesproblemen veroorzaken.

Medicamenteuze bijwerkingen

• Antibiotica: Kunnen de normale mondflora verstoren en leiden tot infecties zoals candida (schimmelinfectie).
• Bepaalde chemotherapie: Kan mondslijmvliesproblemen veroorzaken.

Stress en psychische factoren

• Emotionele Stress: Kan bijdragen aan het ontstaan van aften en andere mondproblemen.
• Angst en vermoeidheid: Kan de frequentie en ernst van mond- en tongproblemen verhogen.

Roken en alcoholgebruik

• Roken: Verhoogt het risico op mondkanker en kan ook bijdragen aan mondslijmvliesontstekingen.
• Alcohol: Kan irriterend zijn voor het mondslijmvlies en bijdragen aan ontstekingen.

Lees verder

• Kloofjestong: symptomen kloofjes in tong of groeven in tong
• Mondbranden of brandende mond syndroom: symptomen en oorzaak
• Candida-infectie van de mond (spruw): symptomen en oorzaak
• Blaasjes in de mond: oorzaken blaasjes of zweertjes in mond
• Mondkanker: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose