Mondbranden of brandende mond syndroom: symptomen en oorzaak

Het brandende mond syndroom of mondbranden geeft een pijnlijk of branderig gevoel in de mond en tong. Het ‘brandende mond syndroom’ (BMS) is een betrekkelijk zeldzame, doch uiterst onaangename aandoening, welke wordt gekarakteriseerd door een dubbelzijdig brandend gevoel van het mondslijmvlies waarbij geen zichtbare slijmvliesveranderingen zichtbaar zijn. De oorzaak is onbekend. BMS komt veel vaker bij vrouwen dan bij mannen voor. Het syndroom uit zich vooral boven het 40e jaar. Er is geen bewezen effectieve behandeling beschikbaar. Je kan wel allerlei maatregelen nemen om de klachten van het brandende mond syndroom te verminderen. Je kan mondbranden bijvoorbeeld tegengaan door niet te roken, gekruid eten te vermijden, geen alcohol te drinken, etc. Bij sommige mensen verdwijnen de klachten van een prikkende en branderige mond en tong nadat de onderliggende oorzaak effectief behandeld is.

• Het brandende mond syndroom
• Symptomen van het brandende mond syndroom
• Verschijnselen
• Aard en ernst van de klachten varieert per persoon
• Neerslachtigheid en rugpijn
• Complicaties
• Risicofactoren
• Oorzaken brandende mond syndroom
• Primair brandende mond syndroom
• Secundair brandende mond syndroom
• Oorzaken secundaire mondbranden
• BMS door aandoeningen
• Droge mond
• Alcohol
• Voedingstekorten
• Kunstgebit
• Allergie of reactie op voedingsmiddelen
• Reflux van maagzuur
• Medicatie
• Bepaalde gewoonten
• Endocriene aandoeningen
• Irritatie in de mond
• Psychologische factoren
• Roken
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Doorverwijzen
• Behandeling van het brandende mond syndroom
• Medische behandeling
• Uitlokkende factoren vermijden
• Prognose
• De weg naar verlichting
• Leven met het syndroom
• Preventie van BMS

Het brandende mond syndroom

Het brandende mond syndroom (BMS) wordt ook wel mondbranden of Burning mouth syndrome genoemd. Bij BMS is er sprake van een chronische branderige pijn in de mond. De pijn kan invloed hebben op de tong en slijmvliezen van de mondholte. Dit gaat vaak gepaard met een metaalsmaak, een zoute of zelfs bloederige smaak in de mond en een droge mond. De pijn kan ernstig zijn, alsof de mond is verbrand. Het is onbekend wat de oorzaak van het brandende mond syndroom is. Aan de tong of slijmvliezen zijn geen afwijkingen zichtbaar. Aard en karakter van de klachten kunnen sterk verschillen van patiënt tot patiënt. Wanneer de klachten zich beperken tot de tong, spreekt men van glossodynie.

Symptomen van het brandende mond syndroom

Verschijnselen

Vaak ontstaan de klachten plotseling. De symptomen van brandende mond syndroom zijn onder meer:

• Een hinderlijk brandend gevoel aan beide zijden van de tong, lippen, het tandvlees, het verhemelte, keel of zelfs gehele mond.
• Een prikkend, tintelend of verdoofd gevoel in de mond of op het puntje van de tong.
• Een droge mond (terwijl bij onderzoek van de mond de bevochtiging van het slijmvlies toch vrij normaal lijkt te zijn).
• Veranderingen van smaak: metaalsmaak in de mond, of een zoute of bloederig smaak in de mond.
• Verlies van smaak.
• Pijn in de mond.
• De pijn in de mond verergert als de dag vordert.
• Meer dorst.
• Slikproblemen.
• Tandenknarsen tijdens het slapen.

Aard en ernst van de klachten varieert per persoon

Patiënten beschrijven heel vaak hun klachten alsof zij hun mond of tong aan te heet voedsel hebben verbrand. De aard en ernst van de klachten varieert per patiënt. De klachten treden bijna altijd elke dag op, met in de loop van de dag verergering van de klachten. De klachten kunnen ook intermitterend zijn, waarbij er zelfs een aantal volledig pijnvrije dagen kunnen zijn. De meeste patiënten hebben dagelijks last van mondbranden, gedurende meerdere maanden en soms zelfs jaren. In de loop der jaren treedt vaak klachtenvermindering op. Bij sommige patiënten blijven de klachten vele jaren en bij hoge uitzondering zelfs levenslang bestaan.

Neerslachtigheid en rugpijn

Uit onderzoek blijkt dat patiënten met mondbrandklachten vaker last hebben van onder meer neerslachtigheid en chronische rugpijn in de onderrug ofwel lage rugpijn, terwijl deze klachten niet in verband lijken te staan met de klachten over mondbranden.

Complicaties

Complicaties van het brandende mond syndroom zijn onder meer:

• Moeilijk in slaap vallen en slaaggebrek;
• problemen met eten en gewichtsverlies;
• Depressie;
• Angst.

Risicofactoren

De risicofactoren van BMS zijn:

• Geslacht: vrouwen hebben er vaker last van dan mannen;
• Na de menopauze;
• Je bent ouder dan 50 jaar.

Het brandende mond syndroom of mondbranden begint meestal spontaan, zonder bekende trigger. Bepaalde factoren kunnen echter het risico op het ontwikkelen van mondbranden verhogen, waaronder:

• Recente ziekte;
• Eerdere tandheelkundige behandeling;
• Het dragen van een kunstgebit;
• Allergische reacties op voedsel;
• Medicijnen;
• Traumatische levensgebeurtenissen;
• Spanningen;
• Angst;
• Depressie.

Oorzaken brandende mond syndroom

De oorzaak van mondbranden wordt geclassificeerd als primair of secundair.

Primair brandende mond syndroom

Wanneer er geen klinische of laboratoriumafwijkingen kunnen worden vastgesteld, wordt de aandoening primaire of idiopathische brandende mond syndroom genoemd. Sommige onderzoekers suggereren dat het brandende mond syndroom is gerelateerd aan problemen met sensorische- en smaakzenuwen van het perifere of centrale zenuwstelsel. De oorzaak is in dat geval neurologisch van aard.

Secundair brandende mond syndroom

Soms wordt het brandende mond syndroom veroorzaakt door een onderliggende medische aandoening. In deze gevallen wordt het secundair brandende mond syndroom genoemd.

Oorzaken secundaire mondbranden

BMS door aandoeningen

Oorzaken van mondbranden met zichtbare slijmvliesveranderingen zijn:

• Candidose: een schimmelinfectie.
• Landkaarttong of lingua geographica: een onschuldige aandoening van de tong.
• Mucocutane aandoeningen: aandoeningen met betrekking tot huid en slijmvliezen en dan in dit geval waarbij de afwijkingen van het mondslijmvlies gepaard kunnen gaan met een gevoel van branderigheid: lichen planus, erythema multiforme, pemphigus vulgaris en slijmvliespemfigoïd.
• Stomatitis: een pijnlijke ontsteking van het mondslijmvlies en de tong.

Droge mond

Droge mond (xerostomie), die veroorzaakt kan worden door verschillende medicijnen, gezondheidsproblemen, problemen met de speekselklierfunctie of de bijwerkingen van chemotherapie.

Alcohol

Het drinken van alcohol alsook gebruik van mondwater met alcohol veroorzaakt of verergert mogelijk de branderige klachten in je mond.

Voedingstekorten

Voedingstekorten, zoals een tekort aan ijzer, zink, foliumzuur, vitamine B1, vitamine B2, vitamine B6 en vitamine B12, kunnen een branderig gevoel in de mond veroorzaken.

Kunstgebit

Een kunstgebit kan voor klachten zorgen, vooral als deze niet goed past, vooral als deze niet goed past, wat mogelijk druk op een aantal spieren en weefsels van de mond uitoefent. Mondbranden kan ook ontstaan door een kunstgebit die materialen bevat die de je mondweefsels irriteert.

Allergie of reactie op voedingsmiddelen

Allergieën of reacties op voedingsmiddelen, voedselaroma's, voedingsadditieven, geurstoffen en kleurstoffen, kan mondbranden veroorzaken.

Reflux van maagzuur

Reflux van maagzuur (gastro-oesofageale refluxziekte of GERD) vanuit de maag naar de mond, kan een branderig gevoel in de mond veroorzaken en steeds terugkerende klachten.

Medicatie

Bepaalde medicijnen, met name medicijnen tegen hoge bloeddruk, kunnen mondbranden veroorzaken.

Bepaalde gewoonten

bepaalde gewoonten, zoals tongbijten, lipbijten, bijten op het puntje van de tong en tandenknarsen (bruxisme), zijn andere mogelijke uitlokkende factoren van mondbranden.

Endocriene aandoeningen

Endocriene aandoeningen, zoals diabetes of een te trage schildklierfunctie (hypothyreoïdie), kunnen mondbranden in de hand werken.

Irritatie in de mond

Overmatige irritatie van de mond, die het resultaat kan zijn van veelvuldig je tong poetsen, het gebruik van schurende tandpasta's, overmatig gebruik van mondwater of te veel zure dranken, kan ook mondbranden veroorzaken.

Psychologische factoren

Psychologische factoren, zoals angst, depressie of stress, kan klachten geven als een branderige tong.

Roken

Roken irriteert het mondslijmvlies en kan tongbranden veroorzaken.

Onderzoek en diagnose

De diagnose kan pas gesteld worden door eerst andere aandoeningen die mondklachten veroorzaken uit te sluiten. Indien andere oorzaken zijn uitgesloten, er geen zichtbare afwijkingen van het slijmvlies zijn vastgesteld die kunnen wijzen op een primaire slijmvliesaandoening of een onderliggende systemische aandoening, de patiënt toch klaagt over een branderig gevoel aan beide zijden in de mond en de klachten langer dan zes maanden aanhouden, wordt er gesproken van BMS.

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts zal je medische geschiedenis beoordelen, je mond onderzoeken en vragen stellen over de klachten die je ervaart, je orale gewoonten en hoe je je mond en gebit verzorgt. Bovendien zal hij of zij waarschijnlijk een algemeen medisch onderzoek uitvoeren, op zoek naar tekenen van eventuele onderliggende aandoeningen.

Vervolgonderzoek

Als onderdeel van het diagnostische proces kan de arts het nodig vinden dat je enkele van de volgende onderzoeken ondergaat:

• Bloedonderzoek: volledig bloedbeeld. Dit is een bloedtest die kan worden aangevraagd om afwijkingen in het bloed op te sporen.
• Andere bloedtesten. Omdat voedingstekorten een mogelijke oorzaak is van een brandende mond, kan de arts bloedmonsters nemen om de bloedspiegels van ijzer, zink en een aantal B-vitaminen te controleren. Omdat diabetes een brandende mond kan veroorzaken, kan je arts je bloedsuikerspiegel controleren.
• Allergietests. De arts kan allergietests voorstellen om te zien of je mogelijk allergisch bent voor bepaalde voedingsmiddelen, additieven of zelfs stoffen in kunstgebitten.
• Orale uitstrijkje of biopsie. Als de arts vermoedt dat er een schimmel in het spel is, kan hij of zij een klein stukje weefsel (biopsie) of een uitstrijkje nemen om te laten onderzoeken in het laboratorium.

Doorverwijzen

Omdat het brandende mond syndroom wordt geassocieerd met zo'n grote verscheidenheid aan medische aandoeningen, kan je huisarts je doorverwijzen naar een specialist voor screening en diagnose en mogelijk behandeling. Het zorgteam kan bestaan uit een KNO-arts, een dermatoloog, tandarts, psychiater of psycholoog.

Behandeling van het brandende mond syndroom

Doordat de oorzaak onduidelijk is, zijn er geen effectieve, op de oorzaak gerichte behandelingsmogelijkheden voor dit syndroom voorhanden. Er is tot nu toe geen bewezen effectieve behandelmethode beschikbaar. In de praktijk komt het vooral neer op een goede uitleg en geruststelling dat er niet sprake is van een kwaadaardige ziekte. Neuropathische pijnmedicatie kan verlichting van de klachten geven. Een recent onderzoek onder BMS-patiënten wijst erop dat antidepressiva en anxiolytica (angstremmers) bij sommige mensen enige verbetering van de klachten kunnen geven. Psychologische ondersteuning en ontspanningstherapie kunnen ook helpen de klachten te reduceren.

Medische behandeling

het type behandeling hangt af van de onderliggende oorzaak.

Droge mond (xerostomie)
De oorzaak van je droge mond behandelen – bijvoorbeeld het syndroom van Sjögren, het gebruik van bepaalde medicijnen of een andere oorzaak – kan brandende mondklachten verlichten. Bovendien kan het drinken van meer vocht of het nemen van een medicijn dat speekselstroming bevordert, helpen. Je huisarts kan dit voorschrijven.

Aandoeningen
Als de oorzaak een schimmelinfectie is, kan de huisarts orale antischimmelmiddelen voorschrijven. Als je een kunstgebit draagt, is het verstandig om deze na te laten kijken door de tandarts.

Psychologische factoren
Voor een brandende mond die mogelijk wordt veroorzaakt door of in verband wordt gebracht met psychologische factoren zoals angst en depressie, kan de arts een antidepressiva of een psychiatrische behandeling of een combinatie van beide aanbevelen.

Voedingstekorten
Voedingsdeficiënties kunnen verholpen worden door het nemen van supplementen met B-vitaminen en mineralen, zoals zink en ijzer.

Irriterend kunstgebit
Je tandarts kan mogelijk je prothese aanpassen, zodat deze minder irriterend is voor de mond. Als je kunstgebit stoffen bevat die je mondweefsel irriteren, heb je mogelijk een andere prothese nodig. Je kunt ook de symptomen verbeteren door goede gebitsverzorging te betrachten, zoals het 's nachts uitdoen van een kunstgebit en het op de juiste manier reinigen ervan.

Zenuwverstoring of schade (neuropathie)
De arts kan geneesmiddelen aanbevelen die zenuwpijn tegengaat, waaronder benzodiazepinen zoals clonazepam, tricyclische antidepressiva zoals amitriptyline of nortriptyline, of een anti-epilepticum zoals gabapentine. Voor pijnverlichting kan de arts je ook aanraden om je mond te spoelen met water en capsaïcine, de stof die pepers zo heet maakt.

Allergieën
Het vermijden van voedsel dat allergenen bevat die de weefsels van je mond kunnen irriteren, kan ook helpen.

Bepaalde medicijnen
Als je een medicijn gebruikt dat een brandende mond veroorzaakt, kan het overschakelen op een alternatief helpen. Doe dit in overleg met je huisarts.

Orale gewoonten
Op je tong bijten en tandenknarsen kunnen worden verholpen met mondbeschermers, medicijnen en ontspanningstechnieken.

Endocriene aandoeningen
Als een brandende mond geassocieerd wordt met aandoeningen zoals diabetes of hypothyreoïdie, kan het behandelen van deze aandoeningen je symptomen verbeteren.

Overige
Als artsen de oorzaak van je symptomen niet kunnen vaststellen, kunnen ze je toch antischimmelmiddelen, B-vitaminen of antidepressiva aanraden. Deze medicijnen zijn effectief gebleken bij de behandeling van het brandende mond syndroom.

Uitlokkende factoren vermijden

Op korte termijn kun je de klachten vaak verlichten door het vermijden van irriterende stoffen, zoals mondspoelingen op basis van alcohol, kaneel of muntproducten en sigarettenrook. Kauwen op suikervrije kauwgum en zuigen op ijslolly’s kunnen ook helpen. Andere tips om de klachten van mondbranden te verminderen, zijn:

• Vermijd alcohol;
• Gebruik tandpasta voor gevoelige tanden of tandpasta zonder smaakversterkers;
• Eet gezond en gevarieerd;
• Drink overdag koele vloeistoffen;
• Doe dagelijks aan lichaamsbeweging;
• Stoppen met roken;
• Verminder stress;
• Vermijd zure of gekruide voedingsmiddelen.

Prognose

De weg naar verlichting

De eerste stap naar verlichting van mondbranden is het uitsluiten van onderliggende oorzaken, zoals vitaminetekorten, hormonale veranderingen, of allergieën. Zodra de oorzaak duidelijk is, kunnen specifieke behandelingen worden ingezet, zoals vitamine- of ijzersupplementen, of veranderingen in medicatie. Het is alsof je op zoek gaat naar de bron van de brand, om het vuur bij de wortel te doven.

Voor sommige mensen kan de brandende sensatie langzaam afnemen met de tijd, alsof een hardnekkige storm eindelijk gaat liggen. Het kan weken, maanden of zelfs jaren duren voordat de symptomen volledig verdwijnen, maar met geduld en doorzettingsvermogen is verbetering vaak mogelijk.

Leven met het syndroom

Voor anderen wordt het brandende mond syndroom een chronische aandoening, maar zelfs dan hoeft het geen allesoverheersende last te zijn. Met de juiste aanpassingen en behandelingen, zoals speekselvervangers, pijnstillende mondspoelingen of speciale diëten, kan het gevoel van brand worden getemperd. Het is alsof je de juiste balsem hebt gevonden om de vlammen te bedwingen, waardoor je weer kunt genieten van de alledaagse vreugden van het leven.

Preventie van BMS

Er is geen manier bekend om het brandende mond syndroom te voorkomen. Maar door tabak, zuur voedsel, pittig voedsel en koolzuurhoudende dranken en overmatige stress te vermijden, kun je mogelijk het ongemak van het brandende mond syndroom verminderen of voorkomen dat de klachten verergeren.

Lees verder

• Mond-tong aandoeningen: aften/zweertjes/ontsteking en pijn
• Mondbranden: symptomen, oorzaak en behandeling BMS
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Brandende tong: symptomen en oorzaak van tongbranden
• Witte aanslag op de tong: oorzaken en symptomen witte tong