Foliumzuurtekort: symptomen, oorzaak en behandeling

Wat is foliumzuur, wat zijn foliumzuur-tekort symptomen en hoe kun je een tekort aan foliumzuur voorkomen? Foliumzuur, ook bekend als vitamine B11, folaat of citrovorumfactor, heeft je lichaam onder meer nodig voor de aanmaak van witte en rode bloedcellen en voor de werking van de zenuwen. Daarnaast is foliumzuur onmisbaar voor de ontwikkeling van het zenuwstelsel van het ongeboren kind.

• Wat is foliumzuur?
• Waar zit foliumzuur in?
• Oorzaken van een tekort aan foliumzuur
• Waardoor wordt een foliumzuur-tekort veroorzaakt?
• Diagnose en behandeling van een foliumzuur-tekort

Wat is foliumzuur?

Foliumzuur, ook bekend als vitamine B11, folaat of citrovorumfactor, speelt een belangrijke rol in het menselijk lichaam. Foliumzuur is onder meer nodig voor de aanmaak van witte en rode bloedcellen en voor de werking van de zenuwen. Ook is foliumzuur onmisbaar voor de ontwikkeling van het zenuwstelsel van het ongeboren kind. Foliumzuur verkleint de kans op geboorteafwijkingen als het neurale-buisdefect, waarbij er iets misgaat met de vorming van het centrale zenuwstelsel van het ongeboren kind, of open ruggetje, een hazenlip en een gehemeltespleet (open gehemelte).

Waar zit foliumzuur in?

Doordat het lichaam foliumzuur niet zelf maken, moet je het via het voedsel binnenkrijgen. Foliumzuur zit vooral in groenten, met name de groene soorten. Foliumzuur zit onder meer in sla, broccoli, spruitjes, selderij, andijvie, linzen, kikkererwten, bietjes en doperwten. Fruitsoorten waarin relatief veel foliumzuur aanwezig is, zijn aardbeien, bramen, frambozen, kiwi en mango. Het is ook aanwezig in volkorenproducten, alsmede in vlees en zuivel.

Voorraadje foliumzuur

Foliumzuur verlaat het lichaam via de urine. Daarom heb je telkens een nieuwe hoeveelheid foliumzuur via het voedsel nodig om gezond te blijven. Wel is het zo dat het lichaam foliumzuur in de lever opslaat. Deze voorraad is bij een volwassene gemiddeld 12 tot 28 milligram foliumzuur. Daarmee kan het lichaam ongeveer 6 weken in haar behoefte voorzien. Vitamine C bevordert de opname van foliumzuur in het lichaam.

Zwangere vrouwen extra behoefte aan foliumzuur
Door gevarieerd te eten kan je voldoende foliumzuur binnenkrijgen. Een uitzondering daarop vormen zwangere vrouwen. Tijdens de zwangerschap heeft een vrouw extra foliumzuur nodig. Ook indien een vrouw gezond en gevarieerd eet, krijgt ze toch niet voldoende foliumzuur binnen. Daarom is het verstandig foliumzuurtabletten of multivitamines met extra foliumzuur (apart voor zwangeren) te slikken als je zwanger wilt worden. Uit onderzoek blijkt voorts dat moeders die vóór de conceptie beginnen met foliumzuur, een kwart lagere kans hebben op een dysmatuur kindje (een baby met met een te laag geboortegewicht) dan vrouwen die helemaal geen foliumzuur innemen.¹

Oorzaken van een tekort aan foliumzuur

Een foliumzuurtekort kan leiden tot afwijkingen van de rode en witte bloedcellen en bloedarmoede. Ook kunnen er afwijkingen in het beenmerg ontstaan. Een foliumzuurtekort tijdens de zwangerschap kan de aanleg van het zenuwstelsel bij het ongeboren kind verstoren. Daarnaast kan een tekort tot een verminderde opname van verschillende voedingsstoffen in de darm tot gevolg hebben. Andere verschijnselen van een foliumzuurtekort zijn een verminderde eetlust, gewichtsverlies en vermoeidheid.

Nadelige invloed op de foliumzuuropname
Er zijn relatief veel medicamenten die de opname van foliumzuur verstoren, zoals bepaalde enzymremmers waaronder methotrexaat en pyrimethamine, maar ook slaap- en kalmeringsmiddelen. Anders stoffen of producten die de foliumzuuropname kunnen verminderen zijn:

• antibiotica;
• koffie;
• roken;
• alcohol; en de
• anticonceptiepil.

Waardoor wordt een foliumzuur-tekort veroorzaakt?

Een tekort aan foliumzuur kan ontstaan bij eenzijdige voeding, bijvoorbeeld vanwege een geringe eetlust of het (langdurig) volgen van een (eenzijdig) dieet. Overmatig alcoholgebruik geeft ook een verhoogd risico op foliumzuurtekort. De stof ethanol in alcohol verstoort namelijk de opname van foliumzuur in de darmen. Een andere mogelijke oorzaak van een foliumzuurtekort is malabsorptie: een gestoorde opname van voedingsstoffen in de darm. Ook het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, zoals methotrexaat (een medicijn tegen reuma, psoriasis en de ziekte van Crohn) of fenytoïne of fenobarbita (medicijnen tegen epilepsie), kan een foliumzuurtekort optreden.

Diagnose en behandeling van een foliumzuur-tekort

Bloedonderzoek kan een foliumzuurtekort opsporen. De hoeveelheid foliumzuur in het bloed wordt dan gemeten. De hoeveelheid foliumzuur in het bloed van gezonde personen ligt tussen de 5 en 23 nmol/L. Meestal wordt de bloedtest aangevraagd als blijkt dat dat er sprake is van macrocytaire anemie, waarbij de rode cellen zijn vergroot. Ook zal de (huis)arts een foliumzuur-bepaling laten doen als er aanwijzingen zijn voor ondervoeding, bijvoorbeeld als gevolg van overmatig alcoholgebruik of bij darmproblemen zoals coeliakie of de ziekte van Crohn. Meestal wordt zowel onderzoek naar foliumzuur als vitamine B12 aangevraagd. Een langdurig vitamine B12-tekort leidt tot een tekort aan foliumzuur. Daardoor kan bloedarmoede ontstaan.

Een foliumzuurtekort kan behandeld worden met foliumzuurtabletten. Dit foliumzuur wordt gemakkelijker door het lichaam opgenomen dan foliumzuur in voedingsmiddelen. Verder blijft het uiteraard belangrijk om gezond en gevarieerd te eten.

Noot:

1. Esther van Osselen. Minder dysmaturen bij gebruik foliumzuur vóór de conceptie. Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:C2429

Lees verder

• Vitaminen & mineralen: Vitamine A, B, B12, C, D, E en ijzer, calcium, folium, enz (special)
• Vitamine B-tekort: symptomen haaruitval, huiduitslag en moe
• Vitamine B-complex: symptomen B-tekort, functie en voeding
• Vaak moe en hoofdpijn: oorzaken vermoeidheid en hoofdpijn
• Vitamine B12-tekort: symptomen, ADH en tekort aanvullen
• Vitamine B12 in voeding: vlees, vis en vleesvervangers