Colitis ulcerosa: symptomen, oorzaken, behandeling en dieet

Colitis ulcerosa (CU) is een darmziekte. Colitis ulcerosa is een chronische ontsteking van de dikke darm. Colitis ulcerosa is nauw verwant aan de ziekte van Crohn, een andere chronische inflammatoire darmziekte. De precieze oorzaak van colitis ulcerosa is nog niet bekend. Colitis ulcerosa treft ongeveer evenveel vrouwen als mannen. Colitis ulcerosa wordt beschouwd als een auto-immuunziekte. Veelvoorkomende symptomen zijn diarree, vaak gepaard met bloed en slijm en buikpijn. Colitis ulcerosa wordt behandeld met zowel medicijnen als chirurgie. Medicijnen kunnen ook voorkomen dat er nieuwe ontstekingen ontstaan. Ook voeding speelt een rol in de behandeling. Er zijn een aantal specifieke voedingsmiddelen die van invloed zijn op de ziekteverschijnselen van colitis ulcerosa en een rol spelen bij de vorming van ontstekingen. Door deze voedingsmiddelen zo veel mogelijk uit je dieet te schrappen, kun je colitis ulcerosa beter onder controle krijgen.

• Wat is colitis ulcerosa?
• Chronische ontsteking van de dikke darm
• Nauw verwant aan de ziekte van crohn
• Vóórkomen
• Oorzaken van colitis ulcerosa
• Risicofactoren
• Colitis ulcerosa symptomen
• Verschijnselen
• Andere klachten
• Colitis ulcerosa complicaties
• Darmkanker
• Megacolon
• Osteoporose
• Artritis
• Bloedstolsels
• Anemie
• Onderzoek en diagnose
• Diagnostisch onderzoeken
• Differentiële diagnose
• Colitis ulcerosa behandeling
• Medicijnen
• Chirurgische behandelingen
• Opflakkering door depressie voorkomen
• Dieet- en voedingstips bij colitis ulcerosa
• Invloed van bepaalde voedingsmiddelen
• Voeding en leefstijl
• Colitis ulcerosa en roken
• Voedingssupplementen
• Prognose
• Casus: Colitis ulcerosa
• Patiënt
• Klachten
• Onderzoek
• Diagnose
• Behandeling
• Advies
• Prognose

Wat is colitis ulcerosa?

Chronische ontsteking van de dikke darm

Colitis ulcerosa is een chronische ontsteking van de dikke darm (colon), het laatste deel van het spijsverteringsstelsel, waar ontlasting wordt ingedikt. De endeldarm ofwel rectum is het laatste deel van de dikke darm. In de endeldarm wordt de ontlasting tijdelijk opgeslagen en wanneer de endeldarm vol is krijgt de persoon aandrang om te ontlasten. Bij colitis ulcerosa is het slijmvlies, dat de binnenkant van de dikke darm bekleed, ontstoken, hetgeen met zweervorming (ulcera) gepaard gaat. Het is net als de ziekte van Crohn een chronische darmontsteking. Het geeft aanleiding tot symptomen van buikpijn, diarree, en bloed bij de ontlasting.

Bij colitis ulcerosa is er sprake van een chronische, regelmatig terugkerende ontsteking van de dikke darm. De ontsteking beperkt zich tot het slijmvlies, dat de binnenkant van de dikke darm bekleed. In dit slijmvlies kunnen zweren ontstaan. Ook klachten en ontstekingen buiten de darm kunnen voorkomen bij colitis ulcerosa.

Nauw verwant aan de ziekte van crohn

Colitis ulcerosa is nauw verwant aan de ziekte van Crohn, een andere chronische inflammatoire darmziekte. In het Engels worden ze aangeduid als IBD (Inflammatory bowel disease). Colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn zijn chronische aandoeningen die zich meestal tijdens de adolescentie of vroege volwassenheid openbaren, maar ze kunnen ook beginnen tijdens de kindertijd of later in het leven.

Vóórkomen

Colitis ulcerosa komt wereldwijd voor, maar komt toch het meeste voor in Noord-Europa en Noord-Amerika. Het komt vooral voor bij mensen van Joodse afkomst. Colitis ulcerosa komt veel minder vaak voor in Oost-Europa, Azië en Zuid-Amerika, en het is een zeldzame aandoening in de negroïde populatie. De laatste jaren is er een verhoogde frequentie van deze aandoening waargenomen in ontwikkelingslanden. Colitis ulcerosa treft ongeveer evenveel vrouwen als mannen.

In Nederland zijn er ongeveer 30.000 mensen met colitis ulcerosa. Eerstegraads familieleden van mensen met colitis ulcerosa hebben een verhoogd levenslang risico op het ontwikkelen van de ziekte, maar het totale risico blijft klein.

Oorzaken van colitis ulcerosa

De precieze oorzaak van colitis ulcerosa is nog niet bekend. Colitis ulcerosa wordt beschouwd als een auto-immuunziekte, waarbij immunologische reacties plaatsvinden die gericht zijn tegen eigen lichaamsbestanddelen en -weefsels. De voortdurende abnormale activering van het immuunsysteem veroorzaakt chronische ontstekingen en zweren. Het is nog onduidelijk hoe deze afweerreactie tegen het eigen lichaam ontstaat. Waarschijnlijk is de gevoeligheid voor abnormale activatie van het immuunsysteem genetisch bepaald. Eerstegraads familieleden (broers, zusters, kinderen en ouders) van patiënten met colitis ulcerosa hebben derhalve meer kans om deze ziekte te ontwikkelen. Voorts is bekend dat colitis ulcerosa nauwelijks voorkomt buiten de Westerse wereld. Daarom vermoed men dat een westers leefpatroon een rol speelt bij het ontstaan van de aandoening. Ook is het mogelijk dat een infectie met een virus, bacterie of parasiet een ‘prikkel’ kan zijn die het afweersysteem activeert.

Risicofactoren

Risicofactoren voor colitis ulcerosa zijn:

• Leeftijd: colitis ulcerosa begint meestal vóór je dertigste levensjaar. Maar het kan op elke leeftijd voorkomen, en sommige mensen krijgen pas na hun zestigste colitis.
• Ras of etniciteit: hoewel mensen met ene blanke huidkleur het meeste risico lopen, kan de ziekte iedereen treffen. Voor Asjkenazische Joden is het risico zelfs nog hoger.
• Familiegeschiedenis: je hebt meer kan op colitis ulcerosa als je een naast familielid hebt met deze aandoeningen, zoals een ouder, broer, zus of kind;
• Gebruik van isotretinoïne: isotretinoïne wordt voorgeschreven voor ernstige, therapieresistente vormen van acne.

Colitis ulcerosa symptomen

Verschijnselen

De klachten, alsook de mate en de ernst van de klachten kunnen per patiënt erg verschillen. De klachten zijn vaak intermitterend, waarbij maanden of zelfs jaren voorbij kunnen gaan waarbij de persoon weinig tot geen last heeft. Een ziekteaanval wordt een opvlamming of een actieve periode genoemd. Een opvlamming kan mild tot ernstig verlopen. Veelvoorkomende symptomen van colitis ulcerosa zijn:

• diarree (soms wat groenig van kleur), vaak gepaard met bloed en slijm;
• als gevolg van de diarree kun je last krijgen van een geïrriteerde en branderige anus;
• stinkende ontlasting;
• bij zwaardere aanvallen kan de patiënt ook bloed en slijm uitscheiden zonder ontlasting;
  Vermoeidheid door colitis ulcerosa / Bron: Istock.com/BartekSzewczyk
• buikpijn met soms hevige buikkrampen en opzwellen van de buik;
• bekkenpijn;
• frequent hikken;
• moeite met het ophouden van de ontlasting;
• koorts;
• verlies van eetlust en soms gewichtsverlies;
• algehele malaise en vermoeidheid;
• trommelstokvingers.

Andere klachten

Patiënten met colitis ulcerosa hebben vaak ook andere klachten die buiten de darm voorkomen:

• pijn in gewrichten (vooral knieën, ellebogen, enkels en polsen) en ruggengraat;
• ontsteking in het oog;
• huidklachten en -problemen;
• ontsteking van de lever.

Colitis ulcerosa complicaties

Darmkanker

Patiënten met colitis ulcerosa hebben een licht verhoogde risico op darmkanker. Vooral als de darmontsteking ernstig is en reeds op jonge leeftijd is begonnen. Darmkanker openbaart zich reeds binnen 8 jaar na het vaststellen van colitis ulcerosa bij ruim eenderde van de patiënten. In het bijzonder bij patiënten die op hogere leeftijd deze ziekte krijgen, is het interval tot het ontstaan van een colorectaal carcinoom oftewel darmkanker korter.[1]

Megacolon

Een zware, plotselinge aanval van colitis ulcerosa kan leiden tot een megacolon, een potentieel levensbedreigende aandoening waarbij een deel van de dikke darm opgerekt raakt door een ophoping van ontlasting. Als gevolg daarvan kan de darmwand geperforeerd raken, waardoor de darminhoud met bacteriën in de buikholte terecht kan komen met alle gevolgen van dien, zoals een buikvliesontsteking.

Osteoporose

Osteoporose of botontkalking is een aandoening waarbij botten zwakker en brozer worden, waardoor het risico op botbreuken groter is. Patiënten met colitis ulcerosa lopen een hoger risico op osteoporose, omdat sommige medicijnen die ze innemen voor de ziekte, zoals prednison en cortison, kunnen interfereren met het behoud van gezonde botten. Hoe langer deze therapieën worden gebruikt voor de behandeling van colitis ulcerosa, hoe groter het botverlies. Om jezelf te beschermen tegen osteoporose, raden deskundigen inname van een dieet rijk aan calcium en vitamine D aan. Goede bronnen zijn magere zuivelproducten, groene bladgroenten, en met calcium verrijkte sinaasappelsap. Regelmatige lichaamsbeweging, in de vorm van wandelen of joggen, en niet roken kan ook je botten beschermen.

Artritis

Gewrichtspijn is een van de meest voorkomende complicaties van colitis ulcerosa. Vermoedelijk heeft tot 30 procent van de mensen met colitis ulcerosa last van artritis. De ontstekingen doen zich vaak voor in de gewrichten van de armen en benen, het bekken of de wervelkolom. Deze ontsteking in de gewrichten lijkt te worden veroorzaakt door een ontsteking in de dikke darm. Artritis kan gezwollen, gevoelige en pijnlijke gewrichten veroorzaken. Het kan ook stijfheid en verminderde beweeglijkheid veroorzaken. De pijn die artritis teweegbrengt wordt in verband gebracht met de ernst van de gastro-intestinale problemen. Tijdens een opflakkering van colitis ulcerosa, zal de artritis ook verergeren. En wanneer de ziekte onder controle is, zullen de symptomen van artritis ook opklaren. De beste manier om pijn ten gevolge van artritis te voorkomen. is om colitis ulcerosa onder controle te houden.

Bloedstolsels

Onderzoek toont aan dat mensen met colitis ulcerosa twee keer meer kans hebben op diepe veneuze trombose (DVT) dan mensen zonder colitis. Dat komt omdat de ontsteking die wordt veroorzaakt door colitis ulcerosa een complex effect heeft op de stollingsmechanismen van het bloed in het lichaam. DVT is een bloedstolsel in een diepe ader, gewoonlijk in de benen. Dit is gevaarlijk omdat het bloedstolsel kan afbreken en naar de longen kan reizen en een longembolie kan veroorzaken, wat levensbedreigend kan zijn.

Anemie

Anemie is de medische term voor bloedarmoede. Dit betekent dat je te weinig rode bloedcellen in je bloed hebt of dat je rode bloedcellen niet naar behoren functioneren. Mensen met colitis ulcerosa hebben een hoger risico op anemie als gevolg van bloedverlies via de ontlasting. Als gevolg daarvan krijg je last van vermoeidheid en algehele malaise door een gebrek aan zuurstof in het lichaam. De beste manier voor mensen met colitis ulcerosa om bloedarmoede te voorkomen, is om hun colitis onder controle te houden. Je kunt je ijzerinname verhogen. Vraag je arts of het voor jou verstandig is om ijzer, vitamine B12 of foliumzuur te nemen, en vraag naar eventuele dieetveranderingen waarmee je meer ijzer binnenkrijgt. Rood vlees, kip, kalkoen, en vis zijn allemaal goede bronnen van ijzer. Vegetarische bronnen van ijzer zijn onder andere spinazie, tofu, bonen, gedroogd fruit, en met ijzer verrijkte granen en brood.

Onderzoek en diagnose

Diagnostisch onderzoeken

De diagnose colitis ulcerosa kan gesteld worden aan de hand van (een combinatie van) de volgende diagnostische onderzoeken:

• Ontlastingsonderzoek teneinde een bacteriële infectie uit te sluiten.
• Lichamelijk onderzoek: onderzoek van de buik en het gebied rondom je anus om zweertjes, ontstekingen en eventueel fistels vast te stellen. Ook vindt onderzoek plaats van ogen, gewrichten en huid en wordt de patiënt gewogen.
• Het verrichten van een kijkonderzoek van de dikke darm: een colonoscopie of sigmoïdoscopie.
• Tijdens een colonoscopie of sigmoïdoscopie kan de arts een weefselmonsters van de wand van de endeldarm of dikke darm wegnemen voor microscopisch onderzoek.
• Een bloedmonster is nodig om bloedarmoede en ontstekingen vast te stellen. Ook kan bloedonderzoek bepalen of er sprake is van een vitaminetekort.
• Voorts kan beeldvormend onderzoek verricht worden, zoals een CT-scan, röntgenonderzoek of echografie.

Differentiële diagnose

Er zijn een aantal aandoeningen die qua klachten erg veel gelijkenis kunnen vertonen met colitis ulcerosa:

• bacteriële of virale gastro-enteritis (buikgriep als gevolg van bacteriën of virussen);
• cytomegalovirus (CMV);
• darmpoliepen;
• dikkedarmkanker
• diverticulitis;
• darmtrauma;
• endeldarmkanker;
• gastro-intestinale tuberculose;
• infectieuze colitis;
• lagere maagdarmbloeding;
• prikkelbare darmsyndroom (PDS);
• pseudomembraneuze colitis;
• toxisch megacolon; en
• ziekte van Crohn.

Colitis ulcerosa behandeling

Colitis ulcerosa wordt behandeld met zowel medicijnen als chirurgie. In principe bestaat de behandeling bij colitis ulcerosa uit medicijnen. Een operatieve ingreep zal alleen plaatsvinden bij patiënten met een ernstige ontsteking en levensbedreigende complicaties. Er is geen medicijn dat colitis ulcerosa kan genezen. Patiënten met colitis ulcerosa hebben periodes van terugval (verergering van de ontsteking), die worden gevolgd door periodes van remissie. Deze rustige periodes kunnen maanden tot jaren duren. Tijdens exacerbaties, zullen de symptomen van buikpijn, diarree, bloed bij de ontlasting weer de kop opsteken. Tijdens remissies verdwijnen deze symptomen. Remissies treden meestal op als gevolg van een behandeling met medicijnen of een operatie, maar zo nu en dan kunnen ze zich spontaan voordoen, dat wil zeggen zonder enige vorm behandeling.

Medicijnen

• Milde ontstekingsremmers, zoals 5-ASA preparaten die de ontstekingen in de darmen remmen.
• Krachtige ontstekingsremmers (corticosteroïden) worden vooral ingezet bij een zware, plotselinge aanval van de aandoening. Deze geneesmiddelen remmen de ontstekingen in de darm.
• Afweeronderdrukkende medicijnen (immunosuppressiva) worden aangewend in ernstige gevallen. Vaak wordt het middel 'azathioprine' gebruikt, welke het afweersysteem onderdrukt, waardoor er minder ontstekingsreacties ontstaan.
• TNF-blokkers: deze remmen of blokkeren het stofje TNF, dat een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van ontstekingen.
• Antibiotica: teneinde klachten door bacteriële overgroei te verminderen.
• Diarreeremmers om diarreeklachten te verminderen.

Chirurgische behandelingen

Colectomie
Het blijkt dat een deel van alle patiënten op een gegeven ogenblik in het ziekenhuis terechtkomt, vanwege een hevige opvlamming van de aandoening die niet goed reageert op de 'normale' medicamenteuze behandeling. Opname in het ziekenhuis en intraveneuze toediening van corticosteroïden en andere medicijnen zijn dan noodzakelijk. Ook kan in dergelijke gevallen een operatie nodig zijn. Vooral als er gevaar voor een megacolon ontstaat. Dit is een complicatie waarbij een deel van de dikke darm opgerekt raakt door een ophoping van ontlasting. De arts kan dan voorstellen de gehele dikke darm te verwijderen (colectomie), waarbij een (blijvend) stoma of een pouch aangelegd wordt. Een stoma is een kunstmatige opening in de buikwand. Hierbij wordt via de dunne darm de ontlasting afscheiden. Bij een pouch-operatie zal een deel van de dunne darm worden gebruikt om een reservoir te maken tussen dunne darm en poepgat. Het aanleggen van de pouch is een complexe ingreep en wordt relatief weinig verricht. Naar schatting wordt de ingreep in Nederland jaarlijks zo’n 80 keer wordt uitgevoerd wegens colitis ulcerosa en 40 keer wegens poliposis coli.[2]

Appendectomie
Van alle patiënten met colitis ulcerosa heeft ongeveer 20-30% uiteindelijk een colectomie nodig. Dit is een operatie waarbij de dikke darm (het colon) verwijderd wordt. Mogelijk zou een appendectomie – een chirurgische procedure waarbij de appendix (het wormvormig aanhangsel) wordt verwijderd – de veel ingrijpendere colectomie uit kunnen stellen of zelfs kunnen voorkomen bij patiënten met colitis. De appendix lijkt bij hen namelijk een immunomodulerende rol te spelen. Onderzoekers hebben het langetermijneffect onderzocht van een appendectomie op het klinische beloop en de kwaliteit van leven van patiënten met therapie-refractaire (niet langer op behandeling reagerende) colitis ulcerosa. De onderzoekers concluderen dat electieve appendectomie als laatste strohalm vóór colectomie kan worden overwogen bij patiënten met refractaire CU.[3] Een electieve behandeling is een behandeling die uit voorzorg wordt gegeven.

Dieet- en voedingstips bij colitis ulcerosa

Invloed van bepaalde voedingsmiddelen

Een speciaal dieet is nodig zijn voor mensen met een chronische darmontsteking, maar er kunnen een aantal specifieke voedingsmiddelen zijn die van invloed zijn op de symptomen van colitis ulcerosa en een rol spelen bij de vorming van ontstekingen. Als de patiënt denkt dat bepaalde voedingsmiddelen bij hem of haar darmklachten veroorzaken, dan kan hij of zij deze voedingsmiddelen het beste vermijden om klachten te verminderen en de ziekte beter onder controle te krijgen. Sommige patiënten met colitis ulcerosa vinden bijvoorbeeld dat koffie of cafeïne diarree en krampen verergert. Andere mensen klagen dat rauwe groenten of vezelrijk voedsel klachten veroorzaakt. Ondanks het feit dat er (nog) geen wetenschappelijk bewijs voor is, hebben veel mensen met colitis ulcerosa vastgesteld dat het vermijden van sommige voedingsmiddelen hun heeft geholpen. De patiënt doet er verstandig aan om bij gewichtsverlies als gevolg van een langdurige opvlamming van de ziekte of als de diagnose net gesteld is, met de arts te bespreken of hij/zij extra vitamines, calcium en/of ijzer nodig heeft. Bij langdurige klachten als diarree, bloedverlies en een verminderde eetlust, kunnen voedingssupplementen nodig zijn. Een 'whole foods plant based' (WFPB) dieet (oftewel een plantaardig dieet) kan de klachten doen verminderen.

Voeding en leefstijl

Ook factoren als stress, spanningen en een onregelmatige leefstijl kunnen vermoedelijk een ziekteaanval of opvlamming uitlokken. Zorg daarom voor een goede weerstand door te letten op voeding en leefstijl:

• matig alcoholgebruik;
• veel ontspannen, stress vermijden;
• bouw regelmaat in;
• neem voldoende nachtrust;
• beweeg regelmatig;
• eet en drink gezond en gevarieerd.

Colitis ulcerosa en roken

Het lijkt erop dat roken een positieve invloed heeft op de ontstekingen in de dikke darm, die bij colitis ulcerosa voorkomen. Het is niet duidelijk hoe dit mogelijk is. Bij de meeste andere aandoeningen, zoals de ziekte van Crohn, heeft roken evident een negatieve invloed. Omdat roken schadelijk is voor de gezondheid, is het verstandig niet te roken. Momenteel wordt onderzocht of de gunstige effecten van roken op colitis ulcerosa op een andere manier toegepast kan worden, waarbij de voordelen niet opwegen tegen de nadelen.

Voedingssupplementen

Ten slotte kan door medicijngebruik – denk bijvoorbeeld aan Prednison – een verhoogde kans op botontkalking (osteoporose) ontstaan. In dat geval kunnen voedingssupplementen nodig zijn. Doe dat in overleg met de arts.

Prognose

Er is nog geen genezende behandeling voor colitis ulcerosa beschikbaar. In de eerste tien jaar na de diagnose, is de prognose voor de meeste mensen met colitis ulcerosa goed. Een operatie in veelal niet nodig en de meeste patiënten bereiken remissie; het verminderen van ziekteverschijnselen. Ulcerative ulcerosa is een chronische ziekte, wat betekent dat het nooit weggaat. Het verloop van colitis ulcerosa neigt vaak naar periodes waarin de ziekte actief is (flare-ups) en periodes van remissie (waar er weinig of geen symptomen zijn). Sommige mensen met colitis ulcerosa ervaren geen remissie, maar hebben een continue, actieve ziekteverloop. Ongeveer 10% van de mensen krijgen last van ernstige complicaties, zoals perforatie (een gat in de dikke darm) of grote bloedingen, na hun eerste flare-up.

Casus: Colitis ulcerosa

Patiënt

Pieter, 29 jaar, administratief medewerker.

Klachten

Pieter heeft al maanden last van frequente diarree, vaak met bloed en slijm. Hij heeft buikpijn, vooral links onderin, en voelt zich vaak moe. Soms gaat het beter, maar de klachten komen telkens terug.

Onderzoek

• Anamnese: Geen familiegeschiedenis van darmziekten. Pieter rookt niet, maar zijn eetlust is slecht en hij is wat afgevallen. Stress lijkt de klachten te verergeren.
• Fysiek onderzoek: Gevoeligheid in de linkeronderbuik, maar geen koorts. Hij is wat bleek, mogelijk door bloedverlies.
• Laboratoriumonderzoek: Verhoogde ontstekingswaarden, bloedarmoede, en een ontsteking in de darmen volgens de ontlastingstest.
• Beeldvorming: Sigmoïdoscopie bevestigt colitis ulcerosa met ontstekingen in de dikke darm.

Diagnose

Colitis ulcerosa, een chronische ontstekingsziekte van de dikke darm.

Behandeling

• Medicatie: Pieter start met ontstekingsremmers (mesalazine) en mogelijk corticosteroïden tijdens opvlammingen.
• Voeding: Een vezelrijk dieet en vermijden van vet en gekruid voedsel. Veel water drinken om gehydrateerd te blijven.

Advies

• Leefstijl: Pieter moet stress verminderen door bijvoorbeeld ademhalings- of ontspanningsoefeningen. Regelmatig bewegen helpt ook om de klachten in toom te houden.
• Follow-up: Pieter moet regelmatig terugkomen voor bloedcontroles en om de behandeling aan te passen als dat nodig is. Bij aanhoudende klachten kan extra onderzoek nodig zijn.

Prognose

Colitis ulcerosa is chronisch, maar met de juiste behandeling kan Pieter lange periodes zonder klachten hebben. Regelmatige controles helpen om opflakkeringen onder controle te houden en complicaties te voorkomen.

Noten:

1. Esther van Osselen. Darmkanker bij colitis ulcerosa en Crohn komt sneller dan verwacht. Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156:C1368
2. Willem A. Bemelman, Pieter J. Tanis en Christianne J. Buskens. Ileo-anale pouch bij patiënten met colitis ulcerosa. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:A6585
3. Lara Harmans. Appendectomie bij patiënten met colitis ulcerosa. Ned Tijdschr Geneeskd. 2019;163:C4316
4. Esther van Osselen. Opflakkering crohn en colitis ulcerosa door depressie. Ned Tijdschr Geneeskd. 2009;153:C234

Lees verder

• Dikkedarmontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling
• Ziekte van Crohn: symptomen, oorzaken, behandeling en dieet
• Pijnlijke stoelgang: pijn bij poepen & bloed bij ontlasting
• Darmklachten: opgezette buik, buikpijn en winderigheid
• PDS: buikpijn, opgeblazen gevoel, slijm bij ontlasting, pijn