Dikkedarmontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling

Een ontsteking van de dikke darm wordt 'dikkedarmontsteking' genoemd. De medische benaming van dikkedarmontsteking is 'colitis'. De symptomen van dikkedarmontsteking zijn buikpijn en diarree. Andere verschijnselen die zich kunnen voordoen zijn: bloed in de stoelgang; tenesmus ofwel pijnlijke en krampachtige aandrang om te poepen (ontlasten); de buikpijn pijn komt in golven en na de diarree neemt het weer af; er kan ook sprake zijn van constante pijn; koorts (verhoging), koude rillingen, en eventueel andere tekenen van infectie en ontsteking, afhankelijk van de oorzaak van de dikkedarmontsteking.

• Wat is colitis of dikkedarmontsteking?
• Colitis
• Functie van de dikke darm
• Waar ligt de dikke darm?
• Acute en chronische dikkedarmontsteking
• Oorzaken van een ontsteking van de dikke darm
• Infectieuze colitis of gastro-enteritis
• Antibiotica geassocieerde diarree / pseudomembraneuze colitis
• Ischemische colitis
• Inflammatoire darmziekten
• Lymfocytaire of microscopische Colitis
• Allergische colitis bij zuigelingen
• Klachten en symptomen van colitis of dikkedarmontsteking
• Wanneer de huisarts inschakelen?
• Onderzoek en diagnose
• Dikkedarmontsteking of colitis behandeling
• Dikkedarmontsteking dieet
• Aanbevolen voeding
• Te vermijden voeding
• Preventie
• Prognose

Wat is colitis of dikkedarmontsteking?

Colitis

Colitis is de medische term voor dikkedarmontsteking. Er zijn verschillende oorzaken van colitis, waaronder infecties, verminderde bloedtoevoer en auto-immuun reacties waarbij het afweer- of immuunsysteem antistoffen produceert tegen lichaamseigen stoffen.

Functie van de dikke darm

De dikke darm is verantwoordelijk voor het de opname van voedselresten in het lichaam die de dunne darm niet heeft kunnen verwerken. Wat overblijft zijn onverteerbare resten en die komen vervolgens terecht in het laatste gedeelte van het spijsverteringskanaal, het rectum of de endeldarm die uitmondt in de anus. Als de anus zich ontspant kan ontlasting uit de endeldarm het lichaam verlaten.

Waar ligt de dikke darm?

De dikke darm is gelegen in de buikholte en is verdeeld in de volgende delen: de blindedarm, de dikke darm in engere zin (het colon, ook wel karteldarm genoemd) en de endeldarm. De wand van de dikke darm bestaat uit vele lagen.

Acute en chronische dikkedarmontsteking

Een dikkedarmontsteking kan acuut en chronisch zijn. Een acute dikkedarmontsteking ontstaat vaak door een infectie. In geval van een chronische darmontsteking heb je vaak je hele leven in wisselende mate last van klachten. Bekende voorbeelden zijn de ziekte van Chrohn en colitis ulcerosa.

Oorzaken van een ontsteking van de dikke darm

Ontsteking van de dikke darm kan worden veroorzaakt door een veelheid van aandoeningen en ziektes. Enkele van de meest voorkomende oorzaken worden hieronder besproken.

Infectieuze colitis of gastro-enteritis

Virussen en bacteriën kunnen dikkedarminfecties veroorzaken. De besmetting kan worden opgelopen door besmet voedsel of water (voedselvergiftiging), of kan worden verspreid onder mensen die nauw met elkaar in contact staan, vooral als de hygiënische omstandigheden abominabel zijn. Veelvoorkomende bacteriële oorzaken zijn Shigella, E. coli, Salmonella en Campylobacter. Deze infecties zorgen vaak voor bloederige diarree, misselijkheid en braken (overgeven), krampen in de buik en koorts dat vaak gepaard gaat met hoofdpijn. Aanhoudende diarree kan leiden tot uitdroging (dehydratie).

Gastro-enteritis, ofwel een ontsteking van de mucosa (slijmvlies) van maag, dunne darm en/of dikke darm, in de volksmond ook wel 'buikgriep' genoemd, komt meer voor bij baby’s en kinderen, maar kan op iedere leeftijd voorkomen. Een slechte voedingshygiëne en abominabele sanitaire voorzieningen zijn niet te onderschatten risicofactoren.

Antibiotica geassocieerde diarree / pseudomembraneuze colitis

Pseudomembraneuze colitis wordt veroorzaakt door de bacterie Clostridium difficile (C. difficile). Deze aandoening wordt vaak aangetroffen bij patiënten die onlangs zijn behandeld met antibiotica voor een infectie. Door het antibioticum gaan ook nuttige bacteriën in de darmen die slechte bacteriën verdrijven dood, met als gevolg een overmatige groei van de Clostridium bacteriën. Clostridium bacteriën produceren een toxine dat diarree veroorzaakt. Vaak gaat dit gepaard met koorts. De diarree is meestal niet bloederig.

Ischemische colitis

Ischemische darmontsteking ontstaat doordat (een deel van) de dikke darm te weinig zuurstof krijgt vanwege een belemmering in de bloedtoevoer. Het treft vooral mensen die ouder zijn dan 50 jaar. Ischemie of een gebrek aan bloedtoevoer veroorzaakt aanzienlijke pijn, koorts en bloederige ontlasting.

Inflammatoire darmziekten

Er zijn twee inflammatoire darmziekten: Ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa. Het gaat hierbij om een chronische ontsteking van de darm.

Colitis ulcerosa wordt beschouwd als een auto-immuun ziekte waarbij het afweer- of immuunsysteem anti-stoffen aanmaakt tegen lichaamseigen stoffen, hetgeen ontstekingen veroorzaakt. Colitis ulcerosa begint in de endeldarm (vlak boven de aars) en kan zich geleidelijk verspreiden en de gehele dikke darm aantasten. De tekenen en symptomen zijn over het algemeen buikpijn en bloederige ontlasting. Bij het ontstaan spelen meerdere factoren een rol, waaronder het afweersysteem, erfelijkheid, bacteriën in de darm, stress en roken.

De Ziekte van Crohn is het tweede type van inflammatoire darmziekten en hierbij wordt meestal het laatste deel van de dunne darm aangetast. Soms zijn er ook ontstekingen van de dikke darm en/of van de aars met eventueel abcessen en fistels. In feite kan de ziekte in alle delen van het maag-darmstelsel voorkomen, doch zelden in de mond, slokdarm, maag en twaalfvingerige darm. De ziekte van Crohn is een auto-immuunziekte en verschillende factoren spelen een rol in het ontstaan van de ziekte.

Lymfocytaire of microscopische Colitis

Bij deze vorm is de ontsteking niet zichtbaar met het blote oog, maar alleen door biopten te onderzoeken onder de microscoop. Vandaar de naam microscopische Colitis. Bij microscopische Colitis is er een verhoogde aanwezigheid van collageen of lymfocyten.

Dit is een weinig voorkomende ziekte die vaker wordt aangetroffen bij oudere vrouwen. De oorzaak is onbekend, maar een auto-immuun potentieel kan bestaan. Het belangrijkste symptoom van Microscopische Colitis is een waterige diarree, maar er kan ook sprake zijn van abdominale pijn (dat is pijn in het abdominale gebied, het gebied tussen de borst en de lies, vaak genoemd als de maag of buik), slijm in de ontlasting, en soms gewichtsverlies. De ziekte kan jaren duren en kan spontaan verdwijnen.

Allergische colitis bij zuigelingen

Bij zuigelingen onder de 1 jaar is colitis vaak te wijten aan allergieën van koemelk of sojamelk. Allergische colitis kan worden gezien bij borstvoeding, waar moeders koemelk drinken en dat eiwit in hun moedermelk terechtkomt. Voor kinderen met een koemelkallergie zijn er speciale melksoorten waarvan de proteïnen behandeld zijn om minder allergische reacties uit te lokken.

Klachten en symptomen van colitis of dikkedarmontsteking

Over het algemeen zal colitis meestal gepaard gaan met buikpijn en bloederige of waterige diarree. Andere symptomen die zich kunnen manifesteren:

• bloed in de stoelgang;
  Misselijkheid bij dikkedarmontsteking / Bron: Istock.com/CentralITAlliance
• tenesmus: pijnlijke en krampachtige aandrang om te poepen;
• krampen en pijn in de onderbuik, komt vaak in golven en na de diarree neemt het weer af;
• er kan ook sprake zijn van constante pijn;
• een opgeblazen gevoel in de buik als gevolg van een opeenhoping van gas;
• gewichtsverlies;
• hoofdpijn;
• misselijkheid of braken;
• spierpijn;
• uitdroging (dehydratie);
• (lichte) koorts, koude rillingen, en andere tekenen van infectie en ontsteking kunnen aanwezig zijn, afhankelijk van de oorzaak van colitis.

Wanneer de huisarts inschakelen?

De huisarts moet worden ingeschakeld bij een van de volgende klachten:

• aanhoudende diarree;
• uitdroging;
• (hoge) koorts;
• hevige abdominale pijn;
• bloed in de stoelgang.

Onderzoek en diagnose

Afhankelijk van de anamnese (vraaggesprek met de arts). je medische voorgeschiedenis en het lichamelijke onderzoek, kan verder onderzoek nodig zijn om de oorzaak van colitis te vinden. Dit kan bestaan uit bloedonderzoek, urine- en ontlastingsonderzoek, colonoscopie (darmonderzoek) en radiografisch onderzoek van de dikke darm na inloop van een contraststof (barium).

Dikkedarmontsteking of colitis behandeling

De behandeling van colitis is afhankelijk van de oorzaak.

Acute dikkedarmontsteking
Een milde aanval van gastro-enteritis gaat normaal gesproken vanzelf over. Het is van belang veel te drinken teneinde uitdroging te voorkomen. In ernstige gevallen kan de arts antibiotica voorschrijven als een bacteriële oorzaak is vastgesteld. Ernstige uitdroging moet direct in het ziekenhuis worden behandeld met intraveneuze toediening van zouten en vocht.

Chronische dikkedarmontsteking
Behandeling van de chronische vormen bestaat in principe uit medicijnen die de aandoening niet genezen, maar wel voor een vermindering van de klachten kunnen zorgen. Een klein deel van de patiënten komt ooit in het ziekenhuis terecht, vanwege een hevige opvlamming van colitis die niet goed reageert op een behandeling met medicijnen.

Operatieve ingreep
Wanneer medicijnen niet voldoende werken, is een operatie soms onvermijdelijk. Het ontstoken deel van de dikke darm wordt dan door de chirurg verwijderd, waarna de twee uiteinden aan elkaar worden gehecht. In sommige gevallen in een tijdelijke stoma nodig.

Dikkedarmontsteking dieet

Welke voedingsmiddelen kunnen de klachten van een dikkedarmontsteking verzachten?

Aanbevolen voeding

Colitis wordt vaak geassocieerd met diarree, en het lichaam kan bij diarree aanzienlijke hoeveelheden vocht verliezen wat kan leiden tot uitdroging. Bovendien is de dikke darm ontstoken, en het is belangrijk om deze rust te geven. Aangezien vocht (in drinken) meestal geabsorbeerd wordt in de maag en dunne darm, is het verstandig om vaste voeding te vermijden en vooral een vloeibaar dieet te nemen, zodat het lichaam voldoende vocht krijgt en de dikke darm tot rust kan komen.

Het veranderen van je dieet om symptomen of opflakkeringen te verminderen van chronische vormen van darmontsteking, kan helpen om de ziekte onder controle te krijgen. Een wonderdieet voor mensen met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa bestaat niet. Maar het nemen van de juiste voeding kan wel helpen om de verstoorde darmflora weer rijker en diverser te maken.

Te vermijden voeding

Afhankelijk van de oorzaak, ervaren sommige mensen met colitis dat door bepaalde voedingsmiddelen hun symptomen verergeren. Het bijhouden van een voedingsdagboek kan nuttig zijn. Het helpt je om te achterhalen van welke voedingsmiddelen je klachten krijgt en je dus beter kunt vermijden. Mensen met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa kunnen beter de volgende voedingsmiddelen vermijden:

• Vet of gebakken (vooral gefrituurd) voedsel;
• Melk of producten die melk bevatten;
• Bepaalde voedingsmiddelen met veel voedingsvezels zoals popcorn, zaden, noten en maïs.

Mensen met een lactose-intolerantie, moeten melkproducten die lactose bevatten vermijden. Er zijn verschillende bedrijven die die lactosearme of lactosevrije producten op basis van melk (melk, melkdrank, kaas, volle room) aanbieden. Lactosevrije alternatieven zijn: producten op basis van soja, rijstdrank, haverdrank, hazelnootdrank en amandeldrank.

Preventie

Infectieuze colitis
Infectieuze colitis is een aandoening die dagelijks wereldwijs miljoenen treft. Het ontbreken van schoon drinkwater en voldoende sanitaire voorzieningen zijn de belangrijkste oorzaken. In ontwikkelingslanden lopen veel mensen infectieuze colitis op vanwege slechte handhygiëne en slechte keukenhygiëne. Preventie ligt in het nemen van hygiënische maatregelen. Goed handen wassen doet de slechte bacteriën en virussen verwijderen en vermindert zo het risico op infecties. De belangrijkste maatregelen bestaan uit:

• Het wassen van de handen na het eten, na een toiletbezoek, na het verschonen van luiers en na het aanraken van (huis)dieren;
• Dagelijks verschonen van vaatdoeken, hand- en theedoeken en het reinigen van kraan- en deurknoppen met een allesreiniger;
• Was groente en fruit onder stromend water, zeker als je ze rauw eet;
• Theedoeken, sponsjes en andere schoonmaakmiddelen moeten ten minste eenmaal per week in heet water gewassen worden;
• Zorg dat bereid voedsel niet in contact komt met producten die nog rauw zijn;
• Volg de bewaaradviezen op de verpakking van een product;
• Eten goed doorkoken of doorbakken is belangrijk.

Inflammatoire darmziekten
Inflammatoire darmziekten zijn moeilijk te voorkomen. Vooral erfelijkheid lijkt een rol te spelen en misschien een abnormale auto-immuunrespons op een onbekende stimulus in het lichaam.

Ischemische colitis
Aangezien ischemische colitis wordt veroorzaakt door vernauwing van de bloedvaten in de darm. Het verminderen van de risico's voor soorten bloedsomloopproblemen, zoals perifere vaatziekte, hartaanval en beroerte, zullen ook het risico op ischemische colitis verminderen. De algemene risicofactoren zijn roken en niet goed gereguleerde hoge bloeddruk, hoog cholesterolgehalte en diabetes.

Prognose

Het achterhalen van de oorzaak van dikkedarmontsteking, maakt een meer gerichte therapie mogelijk en dat geeft gunstige vooruitzichten. Des te sneller de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa behandeld wordt, hoe kleiner het risico op ernstige complicaties. Het beperken van het gebruik van antibiotica heeft het aantal resistente bacteriën verminderd die infectieuze diarree kan veroorzaken. Wereldwijd zijn initiatieven om de toegang tot schoon water te verbeteren en voldoende hygiëne is misschien wel de belangrijkste manier om levens te redden.

Lees verder

• Darmontsteking (ontstoken darm): symptomen en behandeling
• Pijn bij het poepen: stekende of brandende pijn stoelgang
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Diarree: symptomen, oorzaken & waterige ontlasting stoppen
• Chronische darmontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling