Maag-darmontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling

Een maag-darmontsteking wordt meestal door een virus of bacterie, maar bij chronische inflammatoire darmaandoeningen, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, komen ook maag-darmontstekingen voor. Een maag-darmontsteking staat ook bekend als gastro-enteritis. Misselijkheid, braken en diarree zijn drie symptomen die typisch zijn voor gastro-enteritis (gastro-intestinale ontsteking). Een maag-darmontsteking is een zeer besmettelijke ziekte indien deze wordt veroorzaakt door bacteriën of virussen, die wordt overgedragen via besmet eten, drinken of zelfs voorwerpen die die besmet zijn.

• Maag-darmontsteking
• Oorzaken
• Virussen, bacteriën en parasieten
• Gifstoffen
• Omgevingsfactoren
• Inflammatoire darmaandoeningen
• Symptomen van een maag-darmontsteking
• Verschijnselen
• Beschrijving
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een maag-darmontsteking
• Zelfzorg
• Medicatie
• Prognose
• Preventie

Maag-darmontsteking

Een maag-darmontsteking duidt op een ontsteking van het slijmvlies van de maag en dunne darm, en in zeldzame gevallen ook van de dikke darm. Het staat ook bekend als 'gastro-enteritis' of 'maag-darminfectie'. Een maag-darmontsteking komt vaak voor en vooral zuigelingen en jonge kinderen worden er vaak door getroffen: ze ontwikkelen ongeveer twee tot drie keer per jaar gastro-enteritis tot de leeftijd van drie jaar. Ouderen van 70 jaar en ouder hebben ook een verhoogd risico om de ziekte op te lopen.

Oorzaken

Virussen, bacteriën en parasieten

Er zijn veel mogelijke oorzaken van een maag-darmontsteking. In de regel zijn bacteriën of virussen verantwoordelijk voor gastro-intestinale ontstekingen. De overdracht (infectie) vindt plaats via fecaal-orale routes of directe overdracht van de bacteriële toxines.
De meest voorkomende oorzaak van maag-darmontsteking is een infectie van het maag-darmkanaal. Virussen (norovirussen, rotavirussen, astrovirussen, etc.) of bacteriën (Shigella, Salmonella, Vibrio cholerae, etc.), of parasieten (Cryptosporidium parvum, Dientamoeba fragilis, Entamoeba histolytica, Giardia lamblia, etc.), veroorzaken de ziekte. De infectie tast het slijmvlies aan waardoor voedsel niet door de maag wordt opgenomen. De darm kan het onverteerde voedsel niet verwerken en dit veroorzaakt de klassieke symptomen: diarree en braken.

Gifstoffen

Gifstoffen zijn ook een belangrijke oorzaak van een maag-darmontsteking. Bedorven voedsel veroorzaakt klassieke voedselvergiftiging wat leidt tot een maag-darmontsteking met dezelfde symptomen. Maar niet alleen voedsel leidt tot giftige gastro-intestinale ontstekingen. Zelfs medicijnen kunnen gastro-intestinale ontstekingen veroorzaken.

Omgevingsfactoren

Gastro-enteritis kan ook worden veroorzaakt door omgevingsfactoren. Dit omvat radioactieve stralen maar ook röntgenstralen. Een reactorongeval of kankerbehandeling tasten het slijmvlies aan. Dit veroorzaakt gastro-intestinale ontsteking met de klassieke symptomen.

Inflammatoire darmaandoeningen

Bij inflammatoire darmaandoeningen, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, komen ook maag-darmontstekingen voor en hierbij spelen virussen of bacteriën hoogstwaarschijnlijk geen rol.

Symptomen van een maag-darmontsteking

Verschijnselen

Typische symptomen van een maag-darmontsteking zijn:

• misselijkheid
• braken
• diarree
• buikpijn
• verlies van eetlust
• koorts
• lichamelijke pijnen
• vermoeidheid

Beschrijving

De maag-darmontsteking manifesteert zich in het begin met verlies van eetlust, spontaan braken en diarree. In het begin kun je klagen over misselijkheid en braken; de diarree begint pas een paar uur later. Als het slijmvlies ernstig beschadigd is, kan de ontlasting bloederig zijn. Andere symptomen van gastro-intestinale ontsteking zijn onder meer ernstige maagpijn en/of buikpijn. Je kunt ook last hebben van hoge koorts, hoofdpijn en pijn in het lichaam. Om deze reden kun je denken dat je de griep hebt opgelopen.

Andere symptomen zijn onder meer problemen met de bloedsomloop, een gevoel van zwakte en vermoeidheid. Als je niet op je hydratatie let en onvoldoende (water) drinkt, ligt uitdroging op de loer. Vooral zeer jonge en de wat oudere personen hebben veel last van de symptomen van een maag-darmontsteking. De klassieke gastro-intestinale ontsteking duurt meestal één tot drie dagen. Vooral de eerste dag wordt beschreven als erg ongemakkelijk. Vanaf de tweede dag merk je vaak al verbetering op in je algemene toestand. Als er vanaf de derde dag geen duidelijke verbetering is opgetreden, is het verstandig de huisarts te raadplegen. Ook dienen risicogroepen (jonge, oudere patiënten en patiënten met onderliggende ziekten) een arts te raadplegen.

Onderzoek en diagnose

Om een maag-darmontsteking te diagnosticeren, neemt de arts je medische geschiedenis in ogenschouw, stelt hij vragen over je klachten en voert hij lichamelijk onderzoek uit. Tijdens het lichamelijk onderzoek palpeert en tikt de arts op de buik om te bepalen of er verharding of lucht in de buik is. Aan de textuur van de huid kan de arts zien of de getroffen persoon al veel vocht heeft verloren. Nader onderzoek is alleen in bepaalde gevallen nodig. In de volgende situaties zorgt de arts voor nader onderzoek:

• bij zuigelingen jonger dan 3 maanden
• met bloed in de ontlasting
• na een verblijf in het buitenland in risicogebieden
• bij een ernstig en lang beloop van de ziekte
• bij immuundeficiëntie zoals aids
• als er belangrijke comorbiditeiten zijn (het tegelijkertijd aanwezig zijn van verschillende aandoeningen-stoornissen)
• als er sprake is van onderliggend lijden, zoals een hart- of longaandoening

Verdere onderzoeken zijn bijvoorbeeld:

• bloedonderzoek
• urineonderzoek
• ontlastingsonderzoek
• darmonderzoek

Behandeling van een maag-darmontsteking

Zelfzorg

Veel drinken is belangrijk om uitdroging te voorkomen, zeker bij braken of diarree. Je kunt ook ORS gebruiken. Dit is een mengsel van zouten en glucose (druivensuiker) om op te lossen in water. Het wordt ingezet om uitdroging bij diarree of braken te voorkomen. Neem contact op met de huisarts als de klachten niet afnemen en uitdroging ontstaat. Een vrij verkrijgbare pijnstiller zoals paracetamol helpt tegen eventuele buikpijn en hoofdpijn.

Medicatie

Bij een bacteriële gastro-intestinale ontsteking kan de arts antibiotica voorschrijven zodat de bacteriën kunnen worden gedood. Bij ernstige misselijkheid kan de arts ook medicijnen voorschrijven om deze klacht te verlichten. Bij ernstige uitdroging volgt behandeling door een arts of een ziekenhuisopname.

Prognose

Een maag-darmontsteking is meestal onschadelijk en gaat al na een paar dagen over. Er zijn echter bepaalde risicogroepen waarin het beloop van de ziekte ernstig en in extreme gevallen zelfs levensbedreigend kan zijn. Dit omvat pasgeborenen, jonge kinderen en ouderen die vocht en elektrolyten verliezen door ernstig en frequent braken. Strengere controle door de arts is ook raadzaam tijdens zwangerschap en borstvoeding om complicaties voor moeder en kind te voorkomen.

Preventie

Je kan een klassieke maag-darmontsteking vaak niet voorkomen. Bedorven voedsel, röntgenfoto's tijdens medische behandelingen of infecties via bacteriën kunnen niet worden uitgesloten. Een manier is om het immuunsysteem te versterken door gezond en gevarieerd te eten en een algehele gezonde leefstijl. Aan de andere kant kan goede hygiëne (handen wassen na toiletbezoek) helpen bij het voorkomen van een maag-darmontsteking.

Lees verder

• Maag-darminfectie: symptomen, oorzaken en behandeling
• Maag-darmklachten: symptomen, oorzaak en behandeling
• Darmaandoeningen en darmproblemen: symptomen en oorzaken
• Darmkrampen: oorzaken en behandeling krampen in de darm
• Darmen verstopt of verstopte darmen: symptomen en oorzaken