Misselijkheid: oorzaken, symptomen, behandeling en zelfzorg
Misselijkheid is een gevoel van onbehagen en ongemak in de bovenbuik met een onvrijwillige drang om te braken. Misselijkheid kan voorafgaan aan braken, maar je kunt ook misselijk zijn zonder over te geven. Wanneer je langdurig misselijk bent, is het een slopend symptoom. Misselijkheid is een niet-specifiek symptoom, wat betekent dat het vele mogelijke oorzaken heeft. Enkele veel voorkomende oorzaken van misselijkheid zijn reisziekte, duizeligheid, migraine, flauwvallen, lage bloedsuikerspiegel, gastro-enteritis (buikgriep) of voedselvergiftiging. Misselijkheid is een bijwerking van veel medicijnen, waaronder chemotherapie. Ook kun je last krijgen van ochtendmisselijkheid in de vroege zwangerschap. Misselijkheid kan ook worden veroorzaakt door angst, afschuw en depressie. Er zijn een aantal zelfzorgmaatregelen die je zelf kunt nemen om misselijkheid tegen te gaan. Gember kan je van je misselijkheid verlossen. Je kunt gember rauw eten of door een groentesapje verwerken.
Misselijkheid kan gepaard gaan met andere symptomen, zoals stinkende scheten laten /
Bron: Elbud/Shutterstock.comSymptomen misselijkheid
Verschijnselen
Misselijkheid is een onaangename sensatie, hoewel het meestal pijnloos is. Het meest voorkomende symptoom dat optreedt bij misselijkheid is braken. Afhankelijk van de oorzaak kan misselijkheid gepaard gaan met een of meerdere van de volgende symptomen:
Flauwvallen /
Bron: Andrey_Popov/Shutterstock.comAlarmsymptomen
Serieuze symptomen die gepaard kunnen gaan met misselijkheid zijn
pijn op de borst,
verwardheid,
lusteloosheid, snelle pols, moeite met ademhalen,
overmatig zweten en flauwvallen. Schakel in deze gevallen direct een arts in.
Oorzaken van misselijkheid
Misselijkheid kan een aantal oorzaken hebben. Sommige mensen zijn zeer gevoelig voor beweging of voor bepaalde voedingsmiddelen, medicijnen of de gevolgen van bepaalde medische aandoeningen. Al deze en andere factoren kunnen misselijkheid veroorzaken. Veel voorkomende oorzaken van acute misselijkheid (en
braken) zijn gastro-intestinale infecties en voedselvergiftiging. Bijwerkingen van medicijnen en zwangerschap komen ook relatief vaak voor. Er zijn veel oorzaken van chronische misselijkheid. In een klein aantal gevallen wordt geen oorzaak gevonden van misselijkheid en braken.
Misselijkheid en braken zijn geen ziekten, maar ze zijn symptomen van vele aandoeningen zoals:
- bewegingsziekte (wagen-, lucht- en zeeziekte)
- vroeg stadium van zwangerschap
- medicatie-geïnduceerde misselijkheid
- intense pijn
Angst kan gepaard gaan met misselijkheid /
Bron: Geralt, Pixabay
- emotionele stress (zoals angst)
- galblaasaandoening
- voedselvergiftiging
- infecties (zoals buikgriep)
- te veel eten
- een reactie op bepaalde geuren
- hartaanval
- hersenschudding
- hersentumor
- zweren
- sommige vormen van kanker
- boulimia of andere psychische aandoeningen
- gastroparese (geen of zeer langzame passage van voedsel door het spijsverteringskanaal)
- inslikken van gifstoffen of overmatige hoeveelheden alcohol (alcoholvergiftiging)
De oorzaken van misselijkheid verschillen, afhankelijk van de leeftijd. Voor kinderen is misselijkheid meestal het gevolg van een virale infectie, voedselvergiftiging, melkallergie, bewegingsziekte, te veel eten of drinken,
hoesten of
darminvaginatie en ziekten waarbij het kind hoge koorts heeft.
Ziek kind met koorts /
Bron: Istock.com/Nadezhda1906De timing van misselijkheid of braken kan de oorzaak aangeven. Wanneer je kort na een maaltijd misselijk wordt (
misselijk na het eten), kan misselijkheid of braken worden veroorzaakt door voedselvergiftiging, gastritis (maagontsteking), een maagzweer of boulimia. Misselijkheid of braken één tot acht uur na een maaltijd kan ook wijzen op voedselvergiftiging. Bij bepaalde door voedsel overgedragen bacteriën, zoals salmonella, kan het echter langer duren voordat je last krijgt van symptomen.
Gastro-intestinale stoornissen
Gastro-intestinale stoornissen is een van de meest voorkomende oorzaken van acute misselijkheid en braken. Bekende boosdoeners zijn is
maagdarminfecties. In de volksmond wordt dit 'buikgriep' genoemd. Chronische misselijkheid kan veroorzaakt worden door veel gastro-intestinale stoornissen, zoals gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ), functionele
dyspepsie, gastroparese (vertraagde maaglediging), maagzweer, coeliakie, de ziekte van Crohn,
hepatitis,
maagkanker en
alvleesklierkanker. Ongecompliceerde
Helicobacter pylori-infectie veroorzaakt geen chronische misselijkheid.
Buikgriep
Wat
buikgriep wordt genoemd is gastro-enteritis, een infectie van de maag en darmen. Vaak is een virus de boosdoener, maar bacteriën kunnen ook buikgriep veroorzaken. De ziekte verdwijnt meestal in ongeveer 10 dagen zonder medicatie. De eerste paar dagen zijn meestal de ergste.
Voedselvergiftiging na een barbecue komt vaak voor /
Bron: Martin SulmanVoedselvergiftiging
Voedselvergiftiging veroorzaakt meestal een abrupt begin van misselijkheid en braken één tot zes uur na inname van besmet voedsel en duurt een tot twee dagen. Het is te wijten aan toxines of gifstoffen, welke worden geproduceerd door bacteriën in voedsel.
Gastro-oesofageale refluxziekte
Gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ) treedt op wanneer vaak maagzuur terugvloeit in de slokdarm. Dit terugspoelen (zure reflux) kan de bekleding van je slokdarm irriteren. Veel mensen ervaren van tijd tot tijd
zuurbranden. GORZ is zure reflux die minstens tweemaal per week optreedt. De meeste mensen kunnen de klachten verminderen met leefstijlveranderingen en vrij verkrijgbare medicijnen. Maar sommige mensen met GORZ hebben mogelijk sterkere medicijnen of een operatie nodig om de symptomen te verlichten. Veelvoorkomende symptomen zijn:
Als je 's nachts zure reflux hebt, dan kun je ook last krijgen van:
Een maagzweer kan gepaard gaan met misselijkheid /
Bron: Alila Medical Media/Shutterstock.comMaagzweer
Het klassieke symptoom van een
maagzweer is indigestie, ook wel dyspepsie genoemd. Indigestie veroorzaakt pijn of ongemak in de maagstreek. Dit symptoom kan worden verward met brandend maagzuur, wat zich tegelijkertijd kan voordoen. Maagzuur kan worden veroorzaakt door zure reflux of gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ). Het komt iets hoger uit de maag en wordt gevoeld in het onderste gedeelte van de borst. Niet alle maagzweren veroorzaken indigestie. Een maagzweer heeft de neiging een brandende of doffe pijn in de maag te veroorzaken. Deze pijn wordt soms omschreven als een bijtende of knagende pijn. Sommige mensen beschrijven een hongerige sensatie. Andere symptomen zijn onder meer:
- gewichtsverlies
- misselijkheid en overgeven
- niet eten vanwege pijn
- een boer laten
- opgeblazen gevoel
Coeliakie
Coeliakie (glutenintolerantie) is een overgevoeligheid voor het eiwit gluten. De symptomen van coeliakie kunnen sterk variëren en verschillen bij kinderen en volwassenen. De meest voorkomende symptomen bij volwassenen zijn diarree,
vermoeidheid en gewichtsverlies. Volwassenen kunnen ook een opgeblazen gevoel en gasvorming, buikpijn, misselijkheid, obstipatie en braken ervaren.
Meer dan de helft van de volwassenen met coeliakie heeft echter tekenen en symptomen die niet gerelateerd zijn aan het
spijsverteringsstelsel, waaronder:
Bij kinderen onder de 2 jaar zijn typische tekenen en symptomen van coeliakie:
Oudere kinderen kunnen de volgende klachten ervaren:
- diarree
- obstipatie
- gewichtsverlies
- prikkelbaarheid / agitatie
- kort postuur
- vertraagde puberteit
- neurologische symptomen, waaronder ADHD, leerstoornissen, hoofdpijn, gebrek aan spiercoördinatie en toevallen
Buikpijn bij de ziekte van Crohn /
Bron: Andrey Popov/Shutterstock.comZiekte van Crohn
De
ziekte van Crohn is een inflammatoire darmaandoening. Het veroorzaakt een ontsteking van je spijsverteringskanaal, wat kan leiden tot buikpijn, ernstige diarree, vermoeidheid, gewichtsverlies en ondervoeding. De ziektevan Crohn zorgt vaak voor ontstekingsreacties in de darmwand van de dunne-dikke-en/of endeldarm, maar het kan voor problemen in het hele spijsverteringskanaal zorgen, van de mond tot aan de
anus. De ziekte van Crohn kan zowel pijnlijk als slopend zijn en kan soms leiden tot levensbedreigende complicaties.
Medicatie en drugs
Medicijnen
Veel medicijnen kunnen misselijkheid veroorzaken. Bepaalde medicijnen - bijvoorbeeld kankerbehandelingen zoals chemotherapie - kunnen de maag van streek maken of bijdragen aan misselijkheid. Zorg ervoor dat je de bijsluiter zorgvuldig leest voordat je nieuwe medicijnen gaat gebruiken. Door deze informatie te lezen en met je arts te praten over de behandelingen die je krijgt, kun je medicatie-gerelateerde misselijkheid minimaliseren.
Cannabinoïde hyperemesis syndroom
Het
cannabinoïd-hyperemesis-syndroom wordt gekenmerkt door chronisch
cannabisgebruik, periodiek hevig braken zonder lichamelijke oorzaak, en baden of douchen met heet water om de klachten te verlichten. Vaak drink je ook heel veel water.
Misselijkheid tijdens de zwangerschap /
Bron: Zerocool, PixabayZwangerschap
Misselijkheid of ochtendmisselijkheid komt vaak voor tijdens de vroege zwangerschap, maar kan af en toe ook de kop opsteken in het tweede en derde trimester. In het eerste trimester heeft bijna 80% van de vrouwen in enige mate last van misselijkheid. Zwangerschap moet daarom worden beschouwd als een mogelijke oorzaak van misselijkheid bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Hoewel het meestal mild en zelflimiterend is, kunnen ernstige gevallen die bekend staan als hyperemesis gravidarum (een extreme vorm van
zwangerschapsmisselijkheid en overgeven) behandeling vereisen.
Reisziekte
Reisziekte (of wagenziekte/zeeziekte) geeft klachten als
gapen, misselijkheid, overgeven, duizelig zijn, zweten en hoofdpijn
Psychische aandoeningen
Misselijkheid kan worden veroorzaakt door depressie,
angststoornissen en eetstoornissen.
Depressie
Depressie lijkt verband te houden met het niet goed functioneren van zenuwcelnetwerken of paden die de hersengebieden verbinden die emotionele informatie verwerken. Sommige van deze netwerken verwerken ook informatie voor het waarnemen van fysieke pijn. Veel experts denken dat een depressie ervoor zorgt dat je op een anders manier pijn ervaart dan andere mensen. Elke vorm van chronische pijn kan erger worden.
- Hoofdpijn komt vrij vaak voor. En migraineaanvallen kunnen verergeren..
- Rugpijn.
- Spierpijn en gewrichtspijn.
- Pijn op de borst. Het kan een teken zijn van ernstige hart-, maag- of longaandoeningen of andere problemen. Maar depressie kan het ongemak vergroten.
- Spijsverteringsproblemen. Je kunt je misselijk voelen. Je kunt diarree hebben of last hebben van obstipatie.
- Uitputting en vermoeidheid. Het maakt niet uit hoeveel je slaapt, je kunt je nog steeds moe of uitgeput voelen. 's Ochtends uit bed komen lijkt misschien heel moeilijk, zelfs onmogelijk.
- Slaapproblemen. Veel mensen met een depressie kunnen niet goed meer slapen. Ze worden te vroeg wakker of kunnen niet in slaap vallen als ze naar bed gaan. Anderen slapen veel meer dan normaal.
- Verandering in eetlust of gewicht. Sommige mensen met een depressie verliezen hun eetlust en verliezen gewicht. Anderen ervaren dat ze hunkeren naar bepaalde voedingsmiddelen, zoals koolhydraten, en in gewicht aankomen.
- Duizeligheid.
Misselijkheid door angst en stress /
Bron: Istock.com/CentralITAllianceAngst en stress
Emoties kunnen complexe fysieke reacties veroorzaken. Als je bijvoorbeeld boos bent, stroomt er (meer)
adrenaline door je aderen en dit zorgt ervoor dat je hart sneller gaat kloppen en dat je
bloeddruk tijdelijk stijgt. Deze fysiologische en neuro-endocriene veranderingen die worden geassocieerd met emoties, beïnvloeden alle aspecten van je lichaam, inclusief het spijsverteringsstelsel. Deze fysieke reacties kunnen vrij plotseling beginnen en stoppen, en zeer intens zijn. De intensiteit van emoties kunnen je lichaam in een overdrive sturen, met onmiddellijk maag-darmklachten tot gevolg, zoals buikpijn, misselijkheid, braken, diarree. Dit is vooral het geval bij angst en stress.
Eetstoornissen
Maag-darmklachten komen vaak voor bij anorexia, boulimia en andere eetstoornissen. Brandend maagzuur, gasvorming, opgeblazen gevoel, snel vol zitten misselijkheid, opgezette buik,
rectale pijn, obstipatie of diarree kunnen worden aangezien voor het
prikkelbare darmsyndroom, waardoor een snelle diagnose en behandeling van een onderliggende eetstoornis mogelijk vertraging oploopt.
Potentieel ernstige aandoeningen
Hoewel de meeste oorzaken van misselijkheid niet ernstig zijn, worden sommige ernstige aandoeningen geassocieerd met misselijkheid. Deze zijn
alvleesklierontsteking (pancreatitis),
dunne darmobstructie, blindedarmontsteking (appendicitis),
galblaasontsteking (cholecystitis),
leverontsteking (hepatitis),
diabetische ketoacidose (een complicatie van
diabetes type 1), te hoge schedeldruk (intracraniële drukverhoging),
hersentumoren,
hersenvliesontsteking (meningitis, met hoofdpijn, koorts en een
stijve nek), hartaanval, koolmonoxidevergiftiging en vele andere aandoeningen.
Blindedarmontsteking
De klassieke symptomen van
blindedarmontsteking (appendicitis) zijn onder meer:
Bijna de helft van de tijd verschijnen er andere symptomen van blindedarmontsteking, waaronder:
- doffe of scherpe pijn overal in de boven- of onderbuik, rug of rectum
- pijnlijk urineren en moeite met urineren
- braken voorafgaand aan de buikpijn
- ernstige krampen
- obstipatie of diarree met gasvorming
Hartaanval
Pijn op de borst is het kenmerkende symptoom van een
hartaanval, hoewel het vele verschillende vormen kan aannemen. In andere gevallen kan pijn op de borst mogelijk helemaal niet voorkomen. De kenmerkende pijn op de borst bij een hartaanval wordt beschreven als een gevoel van druk, knijpen, volheid of pijn die begint in het midden van de borstkas. De pijn of ongemak duurt meestal meer dan een paar minuten, of het kan weggaan en dan terugkeren. Het kan zich uitstrekken over de
armen, naar de rug, of naar het hoofd en de
nek. Zowel vrouwen als mannen rapporteren pijn op de borst als een primaire symptoom van een hartaanval, maar vrouwen hebben vaker dan mannen enkele van de andere symptomen, zoals misselijkheid,
kaakpijn of
kortademigheid.
Duizeligheid en misselijkheid door een hersenschudding /
Bron: Pathdoc/Shutterstock.comHersenschudding
Veelvoorkomende symptomen na een hersentrauma met
hersenschudding zijn hoofdpijn, geheugenverlies (amnesie) en verwardheid. Het geheugenverlies houdt meestal in dat je bent vergeten hoe de hersenschudding is veroorzaakt. Symptomen van een hersenschudding kunnen onder meer bestaan uit:
- hoofdpijn of een gevoel van druk in het hoofd
- tijdelijk verlies van bewustzijn
- verwardheid of gevoel van een soort mist in je hoofd
- amnesie rond de traumatische gebeurtenis
- duizeligheid of 'sterretjes zien'
- oorsuizen
- misselijkheid
- braken
- onduidelijke spraak
- niet helder overkomen
- vermoeidheid
Medicatie tegen misselijkheid /
Bron: Stevepb, PixabayZelfzorg en behandeling van misselijkheid
Medicijnen
Behandeling voor misselijkheid is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. In de meeste gevallen lost misselijkheid vanzelf op, vooral na braken of overgeven. De huisarts kan medicijnen voorschrijven bij ernstige vormen van misselijkheid. Medicijnen die worden gebruikt om misselijkheid te voorkomen en te behandelen, worden anti-emetica genoemd.
Eten en drinken
Als je je misselijk voelt, ben je waarschijnlijk niet geïnteresseerd in eten of drinken, hoewel soms lichte, eenvoudige voedingsmiddelen zoals yoghurt of crackers je een beter gevoel kunnen geven. Vermijd voedsel dat sterke smaken heeft, erg zoet is, of vettig of gefrituurd is. Deze voedingsmiddelen kunnen misselijkheid verergeren of zelfs overgeven veroorzaken.
Kleine maaltijden
Als je gevoelig bent voor misselijkheid maar verder gezond bent, vermijd dan lichamelijke activiteiten direct na het eten en probeer over de dag kleinere, frequentere maaltijden te eten. Rijd niet op de achterbank van auto's als je weet dat je gevoelig bent voor reisziekte. Als je een golf van misselijkheid voelt opkomen, probeer dan diep te ademen door de buik. En denk niet aan braken, wat misselijkheid erger kan maken.
Natuurlijke middelen
Natuurlijke remedies tegen misselijkheid bestaan uit gember en pepermuntthee. Ook kunnen neutrale voedingsmiddelen helpen om je maag te kalmeren.
Thee met verse gember tegen misselijkheid /
Bron: Istock.com/ChamilleWhiteGember
Gember is een probaat middel tegen misselijkheid. Je kunt het vers eten of als thee drinken. Er zijn ook gembersupplementen. Verschillende preklinische en klinische onderzoeken hebben gember bestempeld als een effectieve en veilige behandeling voor misselijkheid en braken in de context van zwangerschap en als een adjuvante behandeling voor door chemotherapie geïnduceerde misselijkheid en braken.[1]
Pepermuntthee
Pepermuntthee heeft een kalmerende en verdovende werking en wordt vaak gebruikt om verschillende spijsverteringsproblemen, zoals misselijkheid, diarree en winderigheid, te behandelen.
Misselijkheid voorkomen
Het vermijden van misselijkheidstriggers kan helpen om misselijkheid te voorkomen. Dit bestaat uit het vermijden van:
- flikkerende lichten, wat migraine kan uitlokken;
- warmte en vochtigheid;
- zeereizen;
- sterke geuren, zoals parfum en kookluchtjes.
Het nemen van een anti-misselijkheidsmedicijnen voorafgaand aan een reis kan reisziekte voorkomen.
Veranderingen van eetgewoonten, zoals het eten van kleine, frequente maaltijden, kan helpen om misselijkheidsklachten te verminderen. Het vermijden van intense lichaamsbeweging na een maaltijd kan ook misselijkheid minimaliseren. Het vermijden van pittig of vettig voedsel kan ook helpen. Voorbeelden van voedingsmiddelen die minder snel misselijkheid veroorzaken, zijn voedingsmiddelen van granen, crackers, toast, gelatine en bouillon.
Noot:
- Iñaki Lete and José Allué. The Effectiveness of Ginger in the Prevention of Nausea and Vomiting during Pregnancy and Chemotherapy. Integr Med Insights. 2016; 11: 11–17.
Lees verder