Maagaandoeningen: symptomen, oorzaak en behandeling

De maag is een peervormige zak en in feite kan de maag beschouwd worden als een sterk verwijd gedeelte van het verteringskanaal. De maag ligt linksboven in de buikholte tegen het middenrif aan. De maag heeft grofweg drie functies. In de eerste plaats is de maag een tijdelijke opslagplaats voor voedsel, zodat de dunne darm gedoseerd voedsel krijgt te verwerken. Ten tweede zorgt de maag dat het voedsel gemengd en gekneed wordt door peristaltische bewegingen. Voorts speelt de maag een belangrijke rol bij de spijsvertering doordat de maagsapklieren naar behoefte maagsap afscheiden. Heel veel mensen hebben te kampen met maagklachten. Wat zijn de belangrijkste maagaandoeningen en maagklachten?

Maagaandoeningen

• Maagaandoeningen: maagslijmvliesontsteking
• Maagaandoeningen: maagzweer
• Maagaandoeningen: maagkanker
• Brandend maagzuur

Maagaandoeningen: maagslijmvliesontsteking

De meest voorkomende stoornis van de maagwand is waarschijnlijk acute gastritis of maagslijmvliesontsteking: een snel optredende ontsteking van het slijmvlies van de maagwand.

Oorzaak
Vaak ontstaat gastritis door irritatie en beschadiging van het maagslijmvlies als gevolg van overmatig alcoholgebruik, roken, chronisch braken, stress, of het langdurig gebruik van bepaalde medicijnen zoals aspirine of non-steroïde ontstekingsremmers (NSAID’s), maar de belangrijkste boosdoener is een besmetting met de bacterie Helicobacter pylori (H. pylori), welke in de slijmlaag van de maag leeft. Deze lastpak beschadigt de slijmlaag van de maagwand, als gevolg waarvan het agressieve zoutzuur dat in maagsap aanwezig is de maagwand kan bereiken en voor irritatie en ontsteking kan zorgen. Zonder behandeling kan een infectie met deze bacterie leiden tot een maagzweer en bij sommige mensen tot maagkanker. Vooral bij een langdurige ontsteking van het maagslijmvlies, chronische gastritis genoemd, moet men daarop beducht zijn.

Symptomen

De volgende klachten kunnen optreden bij acute gastritis:

• misselijkheid, neiging tot braken;
• gevoel van volheid en druk in de bovenbuik;
• diarree;
• Krampende pijn;
• koorts;
• rillingen;
• hoofdpijn;
• spierkrampen.

Chronische gastritis kan zich manifesteren door de volgende klachten:

• vage pijn in de bovenbuik;
• geringe gevoeligheid bij druk op de bovenbuik;
• gebrek aan eetlust
• een vol gevoel in de bovenbuik;
• zuurbranden;
• misselijkheid en braken.

Behandeling

De symptomen kunnen worden bestreden met geneesmiddelen die maagzuur neutraliseren of de productie daarvan verminderen. Verder is het van belang om de uitlokkende factoren weg te nemen en kan het helpen om een aantal leefstijlveranderingen door te voeren. Neem over de dag kleinere hoeveelheden te eten in plaats van driemaal daags een maaltijd in te nemen. Laat alcohol staan en stop met roken.

Maagaandoeningen: maagzweer

Nagenoeg iedereen is bekend met het verschijnsel maagzweer. In het spraakgebruik wordt ook een zweer in de twaalfvingerige darm vaak maagzweer genoemd, omdat deze veel gelijkenis vertoont met de maagzweer, vooral wat de ziekteverschijnselen betreft, maar ook de behandeling verloopt ongeveer hetzelfde.

Oorzaak

Een maagzweer ontstaat door inwerking van zoutzuur en het enzym pepsine —beide substanties maken onderdeel uit van maagsap— op de maagwand. Dit komt bijvoorbeeld doordat de productie van zoutzuur door de cellen in het slijmvlies te hoog is of de kwaliteit van het slijmvlies (dat de maagwand moet beschermen) laat te wensen over. In 80 procent van de gevallen speelt de Helicobacter pylori een rol in het ontstaan van een maagzweer. Deze geraffineerde lastpak is bestand tegen zuur en kan zich een weg banen door het beschermende slijm van de maagwand. Er kan dan een zwakke plek ontstaan waardoor het zuur zich door het slijmvlies vreet, als gevolg waarvan er een rauw plek in de maagwand ontstaat in de vorm van een ondiepe krater, een zogenaamde maagzweer.

Symptomen
Een maagzweer kun je herkennen aan de volgende klachten:

• scherpe pijn dat verdwijnt na inname van voedsel (wat dan immers het maagzuur vervangt);
• wanneer de maag na enkele uren weer leeg is, keert de pijn terug;
• de pijn komt eerder terug bij een zweer bovenin de maag;
• zuurbranden;
• veel oprispingen;
• speekselvloed;
• misselijkheid en soms braken;
• soms ernstige bloedingen (zichtbaar als zwarte, kleverige, teerachtige ontlasting);
• een enkele keer bloedbraken;
• pylorusstenose (een vernauwing van de pylorus, de maaguitgang, als gevolg waarvan voedsel zich ophoopt);
• een vol gevoel;
• verlies van eetlust en gewichtsverlies, afname van gewicht.

Behandeling
Behandeling van een maagzweer gebeurt veelal met geneesmiddelen die de zuurproductie remmen, zogenaamde antacida. Voorts zal de onderliggende oorzaak bestreden moeten worden. Zo wordt de bacterie Helicobacter pylori bestreden met een antibioticum en indien pijnstillers de oorzaak zijn van een zweer, dan zul je met het gebruik ervan moeten stoppen. Verder is het verstandig om een aantal leefregels in acht te nemen die de kans op een maagzweer verkleinen en de genezing bevorderen, zoals stoppen met roken, stress vermijden en gezond, gevarieerd en vezelrijk eten.

Maagaandoeningen: maagkanker

Er kunnen twee vormen van maagkanker worden onderscheiden:

• Het intestinale type is een solide versie die zich als een zweer of bol in de maag nestelt.
• Het diffuse type, een zogenaamde 'sprieterig' groeiende versie.

Het intestinale type treft men vooral aan bij ouderen vanaf 60 jaar, terwijl de sprieterige vorm vaker gezien wordt bij jongere patiënten.

Oorzaak

In een groot aantal gevallen kan maagkanker worden beschouwd als een zeer ernstige en vrij zeldzame complicatie van een maagzweer. Maagkanker kan echter ook ontstaan zonder duidelijk aanwijsbare oorzaak. Maagkanker treedt twee keer vaker op bij mannen als bij vrouwen en het komt vooral voor in de leeftijdscategorie 50-70 jaar. Verhoudingsgewijs komt het meer voor bij mensen met maagzweren als gevolg van ontstekingen, waar vaak de bacterie Helicobacter pylori bij betrokken is. Het vervelende van maagkanker is dat het vrij lang onopgemerkt kan blijven, waardoor het pas in een latere fase wordt opgemerkt wat van invloed is op de behandelmogelijkheden en de prognose.

Symptomen

De maag is een groot orgaan, waardoor een tumor een vrij grote afmeting kan krijgen voordat er klachten optreden. In een later stadium kunnen zich de volgende klachten aandienen:

• vage pijn in de (boven)buik;
  Vermoeidheid / Bron: Istock.com/BartekSzewczyk
• snel een vol gevoel;
• eten dat niet goed valt, braken;
• verlies van gewicht zonder duidelijke oorzaak;
• slap gevoel;
• bleek uiterlijk,
• vermoeidheid (door bloedarmoede);
• pikzwarte ontlasting (door bloed);
• opgeven van bloed doordat de maaguitgang afgesloten is.

Behandeling

Afhankelijk van de locatie van de kanker, de soort maagkanker en stadium van de tumor, kunnen er verschillende operaties worden uitgevoerd. De meeste mensen met maagkanker worden geopereerd. Een operatie kan zowel gericht zijn op genezing als op het verlichten van de klachten, bijvoorbeeld om voedselpassageklachten te verhelpen. Is de operatie gericht op genezing, dan wordt gesproken van een curatieve behandeling. Is de behandeling gericht op het verlichten van je klachten, dan wordt dat een palliatieve behandeling genoemd. Een operatie wordt soms gevolgd door bestraling. Bestraling wordt dikwijls gecombineerd met chemotherapie, chemoradiatie genoemd. De chemotherapie ondersteunt de werking van de radiotherapie.

Brandend maagzuur

Men spreekt van brandend maagzuur of zuurbranden wanneer maagzuur omhoog komt en in de slokdarm terechtkomt, waar het irritatie en een brandende pijn veroorzaakt. Doordat de bekleding van de slokdarm niet zo sterk is als die van de maag, kan het slijmvlies in de slokdarm beschadigd raken en gaan ontsteken door het agressieve zuur van de maag. Als brandend maagzuur vaker voorkomt, kan er ontsteking van het slijmvlies van de slokdarm ontstaan met littekenvorming waardoor er blijvende slikproblemen kunnen optreden.

Oorzaak

De meest voorkomende oorzaken voor het frequent terugstromen van maagzuur in de slokdarm, zijn:

• Een middenrifsbreuk(je), waardoor een klein deel van de maag in de borstholte komt te liggen wat tot gevolg heeft dat het sluitspiertje tussen de slokdarm en de maag niet goed meer werkt en open gaat staan.
• Zwangerschap, waardoor er steeds minder ruimte in de buikholte voor de maag aanwezig is naarmate het ongeboren in omvang toeneemt. Het sluitspiertje wil dan minder gemakkelijk sluiten.
• Overgewicht, waardoor de druk in de buik groter dan normaal en het zuur gemakkelijk terug kan stromen naar de slokdarm.
• Obstipatie, waardoor de druk in de buik kan toenemen en gemakkelijk terug kan stromen naar de slokdarm.
• Ouderdom, als gevolg waarvan het sluitspiertje enigszins kan verslappen en minder goed sluit.
• Voedingsmiddelen zoals chocola, pepermunt en alcohol, waardoor het sluitspiertje verslapt.
• Roken, aangezien nicotine hetzelfde effect heeft als de voedingsmiddelen chocola, pepermunt en alcohol.

Symptomen

Brandend maagzuur geeft met name 's nachts veel klachten. Veelvoorkomende klachten zijn:

• Een pijnlijk, branderig gevoel achter het borstbeen, in het gebied vlak boven de maag, soms verward wordt met hartklachten.
• De pijn kan uitstralen naar de hals, de rug en het gebied tussen de schouderbladen.
• Keelpijn en hoestklachten.
• Oprispingen waarbij maaginhoud kan terugvloeien tot in de mondholte.
• Globusgevoel: het gevoel dat er een brok in de keel zit.
• Slikklachten, pijn bij het slikken.

Behandeling

De huisarts kan voedingsadviezen en leefregels geven die de klachten kunnen verminderen. De arts kan ook medicijnen voorschrijven.

Lees verder

• Maagbloeding: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Maagpijn: oorzaken pijn in de maag of pijnlijke maag
• Doffe, zeurende of stekende pijn in bovenbuik
• Maagzweer klachten: maagpijn, rugpijn, misselijk en boeren
• Maagzweer: zeurende of brandende pijn in de bovenbuik