Maagzweer: zeurende of brandende pijn in de bovenbuik

Een maagzweer is een zweer in de maag. De medische naam voor ‘maagzweer’ is ulcus ventriculi. De term maagzweer wordt ook wel gebruikt om een zweer in de twaalfvingerige darm (ulcus duodeni) aan te duiden. Een maagzweer veroorzaakt meestal bovenbuiksklachten. De meest voorkomende klacht is een knagende, zeurende of brandende pijn in de bovenbuik (het maagkuiltje). Een maagzweer kan tegenwoordig effectief worden behandeld, met een geringe kans op recidief.

• Wat is een maagzweer?
• Een wondje in de maag of twaalfvingerige darm
• Bacterie
• Hevige pijn
• Betere behandelmogelijkheden
• Oorzaken van een maagzweer
• Infectie met Helicobacter pylori
• Medicijngebruik
• Alcohol en roken
• Andere oorzaken en factoren
• Symptomen: zeurende of brandende pijn in de bovenbuik
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een maagzweer
• Prognose
• Adviezen bij een maagzweer
• Andere oorzaken van klachten in de bovenbuik

Wat is een maagzweer?

Een wondje in de maag of twaalfvingerige darm

Een zweer of ulcus van de maag of twaalfvingerige darm, wordt ook wel maagzweer genoemd en is een beschadiging van het beschermende slijmvlies dat de binnenkant van het desbetreffende gedeelte van het maag-darmkanaal bekleedt.[1] Een zweer aan de twaalfvingerige darm komt vaker voor dan een maagzweer. Zweren aan de twaalfvingerige darm komen op jongere leeftijd voor dan maagzweren en ze worden meer bij mannen dan bij vrouwen gezien.

Bacterie

Een maagzweer wordt meestal veroorzaakt door een infectie met een bacterie en wel de Helicobacter pylori. Deze lastpak komt bij ongeveer 50% van de wereldbevolking voor. De meeste mensen met een H. pylori infectie krijgen slechts last van een lichte ontsteking van de maagwand. Vaak merken ze hier niets van. Soms zorgt de bacterie echter voor het ontstaan van maagzweren en zelfs maagkanker.

Hevige pijn

Wanneer de slijmvlieslaag die de wand van de maag bedekt, zo ernstig beschadigd is, dat er een gat in zit, wordt van een maagzweer gesproken. Deze slijmvlieslaag beschermt de maag tegen de gevolgen van maagzuur. Als deze laag door maagzuur wordt aangetast, kan de wand ontstoken raken en stuk gaan. Dit veroorzaakt hevige pijn.

Betere behandelmogelijkheden

Er zijn de laatste tientallen jaren veel nieuwe ontdekkingen over de oorzaak van maagzweren. Ook zijn de behandelingsmogelijkheden anno 2024 sterk verbeterd.

Oorzaken van een maagzweer

De maag produceert maagzuur wat betrokken is bij de vertering van voedsel en bacteriën vernietigt. Dit zuur is bijtend, maar de maagwand is dankzij de slijmlaag of mucus beschermd tegen het zuur. Een maagzweer kan zich ontwikkelen als het beschermende slijmvlies beschadigd raakt. Oorzaken hiervan zijn onder meer de volgende:

Infectie met Helicobacter pylori

Een infectie met de bacterie Helicobacter pylori (of H. pylori) is in verreweg de meeste gevallen de veroorzaker van een maagzweer. De bacterie komt bij ongeveer de helft van de wereldbevolking voor. Bij veel mensen veroorzaakt deze lastpak geen noemenswaardige problemen. De bacterie scheidt stoffen af die de werking van de beschermende slijmvlieslaag verminderen, met als gevolg dat maagzuur de wand van maag of twaalfvingerige darm aantasten, waardoor zweren ontstaan.

Medicijngebruik

Anti-inflammatoire of ontstekingsremmende geneesmiddelen en aspirine worden ook wel niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) genoemd. Er zijn verschillende soorten en merken. Bijvoorbeeld: aspirine, ibuprofen, diclofenac, enz. Langdurig gebruik kan tot een maagzweer leiden.

Alcohol en roken

Alcoholconsumptie en het roken van sigaretten zijn twee factoren die nauw verband houden met het ontstaan van maagzweren.[2] Roken en het gebruik van alcohol stimuleren de aanmaak van maagzuur. Op deze wijze hebben ze invloed op het ontstaan van een zweer. Langdurig teveel drinken kan uiteindelijk leiden tot een maagslijmvliesontstekking (gastritis) of een maagzweer.

Andere oorzaken en factoren

Andere oorzaken zijn vrij zeldzaam. Er is bijvoorbeeld bekend dat sommige virusinfecties een maagzweer kunnen veroorzaken.

Symptomen: zeurende of brandende pijn in de bovenbuik

Soms ervaart de patiënt geen klachten en soms worden de klachten afgedaan als indigestie (het overladen van de maag). Een maagzweer kan aanleiding geven tot de volgende klachten:

• Pijn in de bovenbuik (het maagkuiltje), welke vaak als knagend, zeurend of brandend wordt beschreven;
• Nachtelijke pijn;
• Hongerpijn (pijn die vermindert na eten);
• Pijn na eten;
• Misselijkheid en braken;
• Vermagering;
• Verminderde eetlust;
• Zuurbranden.

Complicaties

Er kunnen ook complicaties optreden, zoals:

• Wanneer de zweer een bloedvat heeft beschadigd, kan een bloeding ontstaan. Deze is te herkennen aan een zwarte, teerachtige ontlasting (melena) of aan het braken van bloed (hematemesis).
• Wanneer de zweer door de spierwand van de maag of twaalfvingerige darm heen groeit tot in een naastgelegen orgaan (penetratie). Dit heeft permanente pijnklachten tot gevolg.
• Maagperforatie ontstaat wanneer de zweer door alle lagen van de maag- of twaalfvingerige-darmwand heen breekt, waarbij een opening naar de buikholte ontstaat en maagzuur in de buikholte terechtkomt. Deze kan geïnfecteerd raken met plotselinge, heftige buikklachten tot gevolg.

Onderzoek en diagnose

Bij vermoeden van een maagzweer, zal de arts een endoscopie verrichten om de plaats van de zweer vast te stellen. Tijdens dit onderzoek zal tevens een biopt worden genomen voor nader onderzoek. Het stukje weefsel kan aantonen of er sprake is van een Helicobacter pylori-infectie. Ook kan er bloed worden afgenomen om de patiënt te testen op antistoffen tegen H. pylori en op bloedarmoede.

Behandeling van een maagzweer

De behandeling bij patiënten met een zweer waarbij Helicobacter pylori wordt aangetoond, is gericht op het genezen van de zweer en het uitroeien van de bacterie teneinde recidief te voorkomen. Door middel van een zevendaagse behandeling met een combinatie van drie geneesmiddelen (twee antibiotica en een zuurremmer), kan een succespercentage van meer dan 90% worden bereikt. Operatief ingrijpen is vrijwel alleen nodig in geval van complicaties. Wanneer het slikken van bepaalde geneesmiddelen de oorzaak is, zal de arts een alternatief of een extra medicijn zoals een zuurremmer of maagbeschermer voorschrijven. Dieetadviezen worden niet gegeven, maar er wordt wel aangeraden voedsel te vermijden dat klachten veroorzaakt of verergert. Chirurgie wordt alleen toegepast bij complicaties en wanneer medicamenteuze behandeling niet aanslaat.

Prognose

De prognose van een maagzweer is uitstekend nadat de onderliggende oorzaak met succes is behandeld. Een terugkeer van de zweer kan worden voorkomen door goede hygiëne te handhaven* en alcohol, roken en NSAID's te vermijden. Toch is de kans op een recidief vrij groot.

(*) De kans op het krijgen van H. pylori is groter als de omstandigheden waarin je leeft minder hygiënisch zijn, zoals bijvoorbeeld in ontwikkelingslanden.

Adviezen bij een maagzweer

Er zijn verschillende manieren om te voorkomen dat je een maagzweer krijgt, waaronder:

• Stressbeheersing: Stress en ook andere factoren, zoals roken, kunnen de klachten verergeren. Het is daarom belangrijk om stress te beheersen als je vatbaar bent voor maagzweren.
• Gezonde voeding: Eet regelmatig gezonde maaltijden en vermijd voedingsmiddelen die de maagwand kunnen irriteren, zoals vette of zure voedingsmiddelen.
• Vermijd alcohol en roken: Alcohol en roken kunnen de maagwand irriteren en het risico op maagzweren verhogen.
• Regelmatige beweging: Bewegen helpt bij de productie van maagsap en kan het risico op maagzweren verminderen.
• Zorg voor een gezonde leefstijl: Slaap genoeg, drink voldoende water en houd je gewicht in balans teneinde je spijsvertering gezond te houden.
• Heb je vooral klachten als je in bed ligt? Dan kan het helpen om je hoofd hoger te leggen.

Noten:

1. http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/spijsverteringsstelsel/zweren-van-maag-en-twaalfvingerige-darm/beschrijving
2. Ko JK, Cho CH. Alcohol drinking and cigarette smoking: a "partner" for gastric ulceration. Zhonghua Yi Xue Za Zhi (Taipei). 2000 Dec;63(12):845-54. PMID: 11195134.

Lees verder

• Maagzweer: symptomen, klachten, behandeling en dieet
• Helicobacter pylori bacterie: symptomen en behandeling
• Maagpijn: oorzaken pijn in de maag of pijnlijke maag
• Maagzweer klachten: maagpijn, rugpijn, misselijk en boeren
• Gezonde voeding bij een maagzweer: wat eten en drinken?