Zwarte ontlasting: oorzaken kleverige en teerachtige poep

Zwarte ontlasting komt voor bij zowel kinderen als volwassenen. Er zijn veel mogelijke oorzaken dat je ontlasting of poep een zwarte kleur heeft. Een zwarte, kleverige, teerachtige ontlasting, met een kenmerkende geur, wordt melena genoemd en wordt veroorzaakt door een bloeding in de slokdarm, maag of de dunne darm. Doch het eten van bepaalde voedingsmiddelen of het nemen van ijzersupplementen, kan ook zwarte ontlasting veroorzaken. Als je bijvoorbeeld een grote hoeveelheid drop in één keer naar binnen werkt, kan dit ook zwarte poep geven. Een bloeding hoog in het spijsverteringskanaal, bijvoorbeeld in de maag of het eerste deel van de dunne darm, geeft zwarte teerachtige ontlasting. Bloed in de maag, bijvoorbeeld door een maagbloeding, verkleurt zwart bij blootstelling aan maagzuur en enzymen. Een eenmalige, ernstige bloeding kan wel een week lang zwarte poep veroorzaken. Aanhoudende zwarte ontlasting betekent dus niet per se dat er sprake is van een aanhoudende bloeding.

• Bijkomende symptomen
• Zwarte ontlasting door voedingsmiddelen
• Rode wijn en drop
• IJzersuplementen
• Rode bietjes
• Alcoholmisbruik
• Oorzaken van zwarte, kleverige, teerachtige ontlasting
• Zwarte stoelgang door een bloedende maagzweer
• Zwarte poep door maagslijmvliesontsteking
• Slokdarmspataderen (slokdarmvarices)
• Mallory-Weiss-syndroom
• Geneesmiddelen Met Bismut
• Slokdarmkanker en maagkanker
• Complicaties van zwarte ontlasting
• Bloedarmoede
• Hypovolemische shock
• Infecties
• Perforatie van het spijsverteringskanaal
• Leverfalen
• Kankerprogressie
• Wanneer een arts raadplegen?
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Behandeling van zwarte stoelgang
• Prognose van zwarte ontlasting
• Infecties
• Maag- en darmzweren
• Chronische aandoeningen
• Kanker
• Algemene vooruitzichten
• Preventie van zwarte ontlasting

Bijkomende symptomen

Zwarte ontlasting of poep gaat vaak gepaard met andere symptomen, zoals:

• bloedbraken
• bloed in de poep of veranderingen in de kleur van de ontlasting
• buikpijn of pijn in de onderbuik
• obstipatie
• diarree
• duizeligheid
• een brandend gevoel bij de anus (brandende anus)
• een opgeblazen gevoel
• een gebrek van eetlust
• een zwelling van de buik (ascites)
• flauwvallen (alarmsymptoom)
• koorts
• overmatig gas en winderigheid
• stinkende ontlasting
• stinkende winden
• pijn

Zwarte ontlasting door voedingsmiddelen

Rode wijn en drop

Bepaalde voeding of voedingsmiddelen kan zwarte ontlasting tot gevolg hebben. Bekend is dat rode wijn en drop zwarte of donkergekleurde ontlasting kan geven. Voedingsmiddelen en andere stoffen die donkerblauw, zwart of groen zijn van kleur, kunnen leiden tot zwarte ontlasting. Voorbeelden hiervan zijn:

• zwarte drop, zoals trekdrop;
• bosbessen;
• ijzersupplementen;
• koolstoftabletten tegen diarree (Norit e.a.);
• rode wijn.

IJzersuplementen

Ook ijzergebruik kan de kleur van de ontlasting veranderen (zwartachtig). IJzerhoudende preparaten of voedingssupplementen kunnen zwarte ontlasting geven doordat ijzerionen deze zwart kleuren. Door inname van ijzertabletten en overmatig gebruik van Roosvicee Ferro (ijzerhoudend), kan er extra ijzer in het lichaam komen. Tijdens de zwangerschap wordt aanbevolen om gezond en gevarieerd te eten met ijzerrijke voeding. Sommige zwangere vrouwen hebben extra ijzer nodig in de vorm van ijzerpillen. Wanneer je ijzer gebruikt tijdens de zwangerschap, kan je ontlasting donker kleuren. Wanneer je geen klachten hebt als buikpijn of overgeven, kan het geen kwaad.

Rode bietjes

Ofschoon rode bietjes meestal rode of roze ontlasting veroorzaken, kunnen ze bij sommige mensen ook een donkerdere kleur ontlasting veroorzaken, die soms als zwart kan worden geïnterpreteerd.

Alcoholmisbruik

Donkergekleurde ontlasting kan er op duiden dat je te veel alcohol hebt gedronken. Overmatig alcoholgebruik kan schade aan de maagwand veroorzaken, wat kan leiden tot bloedingen en daardoor zwarte, teerachtige ontlasting (melena).

Oorzaken van zwarte, kleverige, teerachtige ontlasting

De medische term voor zwarte, kleverige en teerachtige ontlasting die smerig ruikt, is melena. Dit duidt op de aanwezigheid van een bloeding in de slokdarm, maag of de dunne darm. Uitzondering hierop is een hevige bloeding vanuit maag of dunne darm, waarbij de passage van het bloed zo snel verloopt dat er geen melena wordt gevormd. Wat zijn de mogelijke oorzaken van melena?

Zwarte stoelgang door een bloedende maagzweer

Een maagzweer is een soort wondje in het slijmvlies van de maag of aan het begin van de twaalfvingerige darm. Een bloedende maagzweer kan melena veroorzaken. Een 'druppel' zal niet zichtbaar zijn, maar een maagzweer kan ook in hevige mate en levensbedreigend bloeden. Symptomen van een maagzweer zijn:

• pijn in de bovenbuik net onder het borstbeen;
• een 'vol' voelen hebben na een maaltijd;
• opgeblazen gevoel;
  Helicobacter pylori / Bron: Yutaka Tsutsumi, Wikimedia Commons (CC0)
• boeren;
• kokhalzen; en
• misselijkheid.

Oorzaken
Een maagzweer kan worden veroorzaakt door:

• een infectie met Helicobacter pylori (kortweg: H. pylori);
• anti-inflammatoire (ontstekingsremmende) geneesmiddelen - waaronder aspirine; en
• sommige virus infecties;

Zwarte poep door maagslijmvliesontsteking

Gastritis duidt op een ontsteking van het maagslijmvlies. Deze ontsteking kan veroorzaakt worden door overmatig alcoholgebruik, gekruid voedsel, roken, infectie met bacteriën of door langdurig gebruik van NSAID's (afkorting van non-steroidal anti-inflammatory drugs, niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen). Symptomen maagslijmvliesontsteking zijn:

• een opgeblazen gevoel;
• buikpijn of een vervelend of zeurderig gevoel in de bovenbuik of maagstreek;
• misselijkheid en braken;
• singultus (hik);
• verminderde eetlust;
• bloedbraken;
• zwarte, teerachtige ontlasting.

Slokdarmspataderen (slokdarmvarices)

Slokdarmspataderen zijn sterk uitgezette aderen in de slokdarm. Deze afwijkingen kunnen ontstaan bij een verhoogde bloeddruk in de leverpoortader (portale hypertensie). Wanneer deze aders scheuren, kunnen zij bloedingen veroorzaken, wat aanleiding kan geven tot bloed de ontlasting of braaksel. Oesofageale varices is een ernstige complicatie als gevolg van portale hypertensie (hoge bloeddruk), veelal veroorzaakt door levercirrose.

Mallory-Weiss-syndroom

Dit duidt op een scheur in het slijmvlies dat de slokdarm en de maag verbindt. Het wordt veroorzaakt door herhaaldelijk, heftig of overvloedig braken, wat kan leiden tot erosies van de slokdarm of kleine scheuren in de slokdarm. Als de scheur bloedt, kan dit resulteren in melena. Dit is een vrij zeldzaam verschijnsel en kan worden veroorzaakt door hevig braken, hoesten of epileptische convulsies.

Geneesmiddelen Met Bismut

Geneesmiddelen voor maagklachten zoals bismutsubsalicylaat (bijvoorbeeld ter preventie van reizigersdiarree) bevatten bismut om je buik te kalmeren. Bismut kan je tong en poep zwart maken. In dit geval is dat volkomen onschadelijk. De zwartgekleurde ontlasting verdwijnt weer zodra je stopt met het innemen van het geneesmiddel.

Slokdarmkanker en maagkanker

Indien je een bloeding hebt in het bovenste deel van het maagdarmkanaal – de slokdarm, maag en twaalfvingerige darm – kun je zwarte, teerachtige ontlasting hebben die melena wordt genoemd. Het kan een teken zijn van slokdarm- en maagkanker .

Enkele andere symptomen van slokdarmkanker zijn:

• Slikklachten
• Gewichtsverlies terwijl je niet aan het lijnen bent
• Pijn in je borst
• Indigestie of brandend maagzuur
• Hoesten

Bij maagkanker kun je onder meer de volgende klachten hebben:

• Je moe voelen
• Een opgeblazen gevoel hebben na het eten
• Ernstig brandend maagzuur of indigestie
• Misselijkheid of braken
• Pijn in je buik
• Onverklaarbaar gewichtsverlies

Complicaties van zwarte ontlasting

Zwarte, teerachtige ontlasting (melena) kan wijzen op ernstige onderliggende problemen in het spijsverteringskanaal. Indien onbehandeld, kunnen deze problemen leiden tot ernstige complicaties:

Bloedarmoede

Door aanhoudend bloedverlies in het spijsverteringskanaal, bijvoorbeeld als gevolg van maagzweren of bloedende tumoren, kan bloedarmoede ontstaan. Dit leidt tot symptomen zoals vermoeidheid, duizeligheid, kortademigheid en bleekheid.

Hypovolemische shock

Bij ernstige en snelle bloedingen in het spijsverteringskanaal kan een levensbedreigende complicatie zoals hypovolemische shock optreden. Hierbij verliest het lichaam zoveel bloed dat de bloeddruk daalt, organen niet meer goed functioneren, en het bewustzijn kan verminderen. Dit vereist onmiddellijke medische hulp.

Infecties

Bij bepaalde oorzaken, zoals een maagzweer of maagslijmvliesontsteking door Helicobacter pylori, kan het risico op infecties in de maag en darmen toenemen. Onbehandelde infecties kunnen zich verspreiden en leiden tot ernstigere aandoeningen.

Perforatie van het spijsverteringskanaal

Bij ernstige maag- of darmzweren kan het weefsel door de bloeding zo beschadigd raken dat het maag- of darmwandweefsel volledig perforeren. Dit kan leiden tot een infectie in de buikholte (peritonitis), een levensbedreigende complicatie die onmiddellijk chirurgisch ingrijpen vereist.

Leverfalen

Bij slokdarmspataderen, vaak veroorzaakt door levercirrose, kan het onderliggende probleem verder escaleren naar leverfalen. Levercirrose zelf is al een ernstige aandoening en bloedingen uit slokdarmvarices kunnen fataal zijn zonder tijdige behandeling.

Kankerprogressie

Indien de zwarte ontlasting het gevolg is van maag- of slokdarmkanker, kan het onbehandeld laten van deze aandoening leiden tot verdere tumorprogressie en uitzaaiingen (metastasen). Dit kan de kans op een succesvolle behandeling aanzienlijk verminderen.

Wanneer een arts raadplegen?

Een arts moet onmiddellijk worden geraadpleegd als zwarte ontlasting niet kan worden toegeschreven aan een goedaardige oorzaak, zoals een ijzersupplement of een levensmiddel. In dat geval kan er namelijk sprake zijn van een bloeding in het eerste deel van het spijsverteringskanaal: in de slokdarm, maag of de dunne darm. Het bloed is vermengd met de ontlasting en is geheel of gedeeltelijk verteerd, waardoor het niet meer herkenbaar is als bloed.

Ga naar de spoedeisende hulp of een huisartsenpost als je symptomen hebt van ernstige bloeding, zoals:

• Braken van bloed of braaksel dat op koffiedik lijkt.
• Duizeligheid, zwakte of licht gevoel in het hoofd.
• Hartkloppingen en kortademigheid.
• Meerdere dagen melena of bloed in de ontlasting.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Om de oorzaak van zwarte stoelgang te bepalen, wordt, naast een grondig vraaggesprek tussen arts en patiënt, een lichamelijk onderzoek uitgevoerd. Het onderzoek richt zich op de buikregio. Mogelijk stelt de arts vragen over je medicatiegebruik, de voeding, het inslikken van bepaalde voorwerpen, bijkomende symptomen, wanneer de klachten aanvingen, etc. Daarnaast zal de arts je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Waarschijnlijk zal tevens bloedonderzoek en ontlastingsonderzoek uitgevoerd worden.

Vervolgonderzoek

Beeldvormingstests zoals een MRI-scan, röntgenfoto's en CT-scans kunnen zinvol zijn. Deze diagnostische hulpmiddelen kunnen eventuele blokkades onthullen die gastro-intestinale bloedingen kunnen veroorzaken. De arts kan een gastroscopie (een kijkonderzoek van de binnenkant van de slokdarm, maag en het eerste deel van de dunne darm) of colonoscopie (darmonderzoek) plannen om de toestand van je darm te beoordelen. Een colonoscopie wordt vaak uitgevoerd terwijl je verdoofd bent. De arts brengt daarbij een dunne, flexibele buis met een camera aan het uiteinde via de anus naar binnen om de binnenkant van je dikke darm te bekijken en de oorzaak van de symptomen te achterhalen.

Behandeling van zwarte stoelgang

Indien zwarte stoelgang wordt veroorzaakt door een acute gastro-intestinale bloeding, dan zijn therapeutische maatregelen dringend vereist. Bloedingen in de maag, slokdarm of twaalfvingerige darm, kunnen vaak worden verholpen tijdens een gastroscopie met behulp van speciale procedures (zogenaamde endoscopische hemostase). Als deze behandeling niet aanslaat, kan een operatie noodzakelijk zijn. Zodra het bloeden is gestopt, moet de onderliggende ziekte onmiddellijk worden behandeld. Verschillende behandelingsmethoden zijn beschikbaar, afhankelijk van de verschillende oorzaken van zwarte stoelgang. Als bijvoorbeeld een infectie met Helicobacter pylori een maagontsteking heeft ontwikkeld, worden antibiotica voorgeschreven. Zogenaamde zuurremmers (antacida) worden vaak gebruikt bij een ontsteking van de slokdarm en maagslijmvliesinfecties om verdere irritatie van het weefsel door maagzuur te voorkomen.

De behandeling van deze slokdarmkanker en maagkanker hangt af van het stadium van de ziekte en hoe ver deze is verspreid. Behandeling kan bestaan uit chirurgie, chemotherapie of bestraling..

Prognose van zwarte ontlasting

De prognose bij zwarte ontlasting hangt af van de oorzaak en hoe snel je actie onderneemt. Hoe eerder de behandeling start, hoe beter de vooruitzichten.

Infecties

Als zwarte ontlasting komt door een infectie of maagslijmvliesontsteking, is de prognose vaak goed. Medicijnen zoals antibiotica en zuurremmers werken meestal snel. De klachten verdwijnen vaak binnen een paar dagen tot weken.

Maag- en darmzweren

Bij maag- of darmzweren hangt het af van de ernst. Wordt de bloeding snel gestopt en de oorzaak behandeld, dan is herstel mogelijk. Zonder behandeling kan de situatie verslechteren.

Chronische aandoeningen

Zwarte ontlasting door chronische aandoeningen zoals levercirrose heeft wisselende vooruitzichten. Goede medische zorg en monitoring kunnen complicaties voorkomen, maar soms blijft de situatie ernstig.

Kanker

Bij kanker is de prognose afhankelijk van het stadium waarin het wordt ontdekt. Vroege behandeling biedt betere kansen, terwijl laat ontdekte kanker moeilijker te genezen is.

Algemene vooruitzichten

Als je snel ingrijpt, is de prognose meestal goed. Blijf niet rondlopen met klachten. Snel naar de dokter voorkomt complicaties en verbetert je kansen op herstel.

Preventie van zwarte ontlasting

Met deze eenvoudige maatregelen verminder je de kans op zwarte ontlasting en blijf je je spijsverteringskanaal gezond houden:

• Let op je voeding: Vermijd overmatig gebruik van drop, rode wijn en ijzersupplementen die zwarte ontlasting kunnen veroorzaken.
• Gebruik medicijnen met zorg: Voorkom langdurig gebruik van NSAID's zoals ibuprofen zonder advies van je arts.
• Beperk alcoholinname: Overmatig drinken kan je maagwand beschadigen en bloeding veroorzaken.
• Stoppen met roken: Roken verhoogt de kans op maag- en darmproblemen die kunnen leiden tot zwarte ontlasting.
• Gezond dieet: Eet voldoende vezels, drink veel water, en voorkom constipatie om je spijsverteringskanaal gezond te houden.
• Regelmatige check-ups: Laat bij chronische maag- of darmklachten je arts regelmatig controleren om ernstige aandoeningen vroegtijdig op te sporen.

Lees verder

• Problemen stoelgang: zwarte, rode en groene ontlasting/poep
• Ontlasting: oorzaken bloed en slijm in poep en kleur en geur
• Pijn bij het poepen: stekende of brandende pijn stoelgang
• Slijm bij ontlasting: oorzaken van een slijmerige stoelgang
• Zwarte spikkeltjes of streepjes in ontlasting: oorzaken