Altijd die vervelende hoofdpijn

Hoofdpijn is geen ziekte. Het is een symptoom. Hoofdpijn in al zijn uitingen vormt een van de meest voorkomende, maar ook meest verwarrende klachten. Juist omdat de oorzaken zo talrijk kunnen zijn. Variërend van intracraniële tot extracraniële, vasculaire en toxische aandoeningen. Er zijn maar weinig mensen die nooit hoofdpijn hebben gehad. Iedereen heeft er wel eens last van. Ongeveer negentig procent van alle hoofdpijnen kan onder de noemer 'spanningshoofdpijn' worden geschaard en is in wezen relatief onschuldig. In relatie tot de oorzaken zijn er signalen die men bij hoofdpijn zeer serieus moet nemen en die kunnen duiden op een ernstige aandoening.

Inhoud

• Veel ziekten veroorzaken hoofdpijn
• Spanningshoofdpijn … of is er iets anders aan de hand?
• Ernstige klachten
• Infectieziekten en hoofdpijn
• Stofwisselingsstoornissen
• Ook medicijnen kunnen hoofdpijn veroorzaken
• Hersendruk gaat vrijwel altijd gepaard met hoofdpijn
• Prikkeling van de hersenzenuwen
• Van hoge bloeddruk tot subarachnoïdale bloeding
• Toxische oorzaken

Veel ziekten veroorzaken hoofdpijn

Hoofdpijn is een van de meest frequente klachten op het spreekuur van de huisarts. In diagnostisch opzicht kan hoofdpijn zeer complex zijn. De huisarts of specialist zal moeten bepalen waar het symptoom hoofdpijn vandaan komt. Dat de pijn 'in het hoofd' zit, wil niet zeggen dat de oorzaak ervan binnen de schedel (intracranieel) gelegen is. Hersenweefsel is immers nauwelijks gevoelig voor pijn, wat overigens ook geldt voor het spinnenwebvlies (arachnoides). De twee andere hersenvliezen – het harde (dura mater) en het zachte hersenvlies (pia mater) – zijn dat daarentegen des te meer. De pijn, in de vorm van hoofdpijn, wordt opgewekt zodra deze vliezen geprikkeld worden, bijvoorbeeld door een infectie, een bloeding, een abces of een tumor, ofwel processen die ruimte innemen. Er ontstaat dan intracraniële druk op de vliezen.

Migraine
Verder kan hoofdpijn vasculaire oorzaken buiten de hersenen hebben, zoals spasmen of dilatatie (verwijding) van arteriën. Een voorbeeld daarvan is arteriitis temporalis (ontsteking van de bloedvaten bij de slaap). Ook migraine heeft vaak een vasculaire oorzaak. Hoge bloeddruk staat er eveneens om bekend. De oorzaak van de meest bekende toxische hoofdpijn is alcohol. Maar ook obstipatie kan dat zijn, al zal men daar niet meteen aan denken. Het toont aan hoe talrijk de oorzaken van hoofdpijn kunnen zijn. De vele ziekten die gepaard gaan met hoofdpijn zijn omwille van de overzichtelijkheid in een aantal groepen onder te verdelen.

Spanningshoofdpijn … of is er iets anders aan de hand?

Spanningshoofdpijn komt het vaakst voor. Ongeveer 90 procent van alle hoofdpijnen kan men onder deze noemer plaatsen. Deze hoofdpijn heeft te maken met spiercontracties en wordt ook wel spierspanningshoofdpijn genoemd, onderverdeeld in een episodische of chronische pijn. De duur van de aanvallen varieert van enkele minuten tot dagen of weken. In veel gevallen wordt onder andere een gezondere leefstijl geadviseerd om deze hoofdpijn onder controle te houden. Meestal wordt deze klacht geweten aan drukte op het werk, stress, problemen die voortduren en maar niet opgelost worden, ruzie met de partner, iets verkeerds gegeten, enzovoorts.

Ernstige klachten

Eke hoofdpijn dient serieus te worden genomen. Ga naar de huisarts als de hoofdpijn gekoppeld is aan de volgende signalen of begeleidende verschijnselen:

• De hoofdpijn wordt mettertijd erger...
• … en treedt steeds frequenter op.
• De pijn komt op verschillende plaatsen in het hoofd voor.
• Het dagelijks leven wordt erdoor verstoord (werk, privé, enz.).
• De hoofdpijn gaat gepaard met andere symptomen en pijnsensaties.
• Bij duizeligheid, visusstoornissen, uitvalverschijnselen, geheugenverlies.
• Als u op leeftijd bent en de hoofdpijn is nooit eerder terugkerend van aard geweest.
• De hoofdpijn is niet herleidbaar, ofwel het past niet in een herkenbaar patroon als u voorheen wel eens hoofdpijn had.

Infectieziekten en hoofdpijn

Koorts gaat vaak gepaard met hoofdpijn, zowel bij volwassenen (ouderen) als bij kinderen. Middenoorontsteking is een klassiek voorbeeld, waarbij hoofdpijn soms het enige symptoom is waar kinderen over klagen. Ook de bijholteontsteking (sinusitis) en de gewone verkoudheid zijn berucht. Typisch bij een bijholteontsteking is dat de hoofdpijn bij bukken en hoesten heftiger wordt. In het algemeen kan men stellen dat bij vrijwel alle infectieziekten naast koorts ook in meerdere of mindere mate hoofdpijn aanwezig is.

Stofwisselingsstoornissen

Migraine is zo'n voorbeeld. In veel gevallen wordt deze zeer hinderlijke en alles verstorende hoofdpijn veroorzaakt door een histamine-intolerantie. Tijdens een ziekte worden er in het lichaam veel gifstoffen geproduceerd, de zogenaamde endogene giffen die op hun beurt hevige hoofdpijn kunnen opwekken. Bij darminfecties zijn het de exotoxinen die aan de basis staan van hoofdpijnklachten. Bij suikerziekte gaat een hypoglykemie (te laag bloedsuikergehalte) ook vaak gepaard met hoofdpijn. De niervergiftiging is eveneens berucht, zoals bij uremie waarbij de ureum- en creatininespiegel in het bloed stijgt. Het betreft daarbij afbraakproducten van de eiwitstofwisseling, waaronder urinezuur en ammoniak.

Ook medicijnen kunnen hoofdpijn veroorzaken

Bloeddrukverlagers staan erom bekend. En pijnstillers waaronder paracetamol als men dit middel dagelijks gebruikt, wat overigens ook geldt voor de NSAID's bij frequente inname, zoals diclofenac, indocid en ibuprofen. Hoofdpijn treedt vrijwel altijd op bij overmedicatie. Lees goed de bijsluiter door van de betreffende medicamenten en meld de bijwerkingen, zeker ook als het hoofdpijn betreft. De arts kan dan eventueel een ander medicijn voorschrijven waarop u beter reageert.

Overdosis
Overigens is het in geval van overgebruik van zelfzorgmiddelen, zoals tegen hoofd- en rugpijn, altijd beter om de huisarts te raadplegen dan om te blijven experimenteren met zelfzorgmedicijnen die niet echt blijken te helpen. De huisarts kan u doorverwijzen naar de specialist of een hoofdpijncentrum.

Hersendruk gaat vrijwel altijd gepaard met hoofdpijn

De hersenen en het ruggenmerg zijn omhuld door sereuze vliezen. Deze vliezen (meningen) vormen de cerebrospinaalholte, gevuld met vocht (liquor cerebrospinalis). De hersenen zweven als het ware in deze vloeistof. Indien door een tumor, een bloeding of een andere oorzaak de druk in de schedel toeneemt, worden de hersenvliezen daardoor geprikkeld, wat hoofdpijn veroorzaakt.

Prikkeling van de hersenzenuwen

De meeste hersenzenuwen zijn pijngevoelig. Ontstekingen en druk in het verloop van de betreffende zenuwbanen veroorzaken neuralgie, zoals bij aangezichtspijn, waarbij de nervus trigeminus (aangezichtszenuw) is aangedaan. Zenuwpijn hangt af van het gebied dat door de betreffende zenuw wordt verzorgd. Oogafwijkingen, zoals een niet gecorrigeerde bijziendheid, kunnen op die manier eveneens hoofdpijn veroorzaken. Ook een verhoogde oogboldruk is er berucht om.

Van hoge bloeddruk tot subarachnoïdale bloeding

Gebrek aan zuurstof in de hersenen veroorzaakt hoofdpijn. Dat is de reden waarom bij hersenprocessen, zoals een aneurysma, arteriosclerose, bloedingen, embolieën, hersentrombose of een subarachnoïdale bloeding, vaak erge hoofdpijn een van de meest kenmerkende symptomen is. Ook vaatkramp speelt een rol, maar ook dilatatie (overrekking) van de bloedvaten en hoge bloeddruk. Zelfs bloedarmoede (anemie) leidt op den duur tot een knagende hoofdpijn.

Toxische oorzaken

Koolmonoxidevergiftiging is een karakteristiek voorbeeld van een toxische oorzaak die doorgaans begint met hoofdpijn. Daarnaast ontstaan misselijkheid, duizeligheid en sufheid. Andere oorzaken van dit soort hoofdpijn zijn onder andere alcoholvergiftiging, loodvergiftiging en toxische invloeden van vele andere zware metalen, verfstoffen, additieven in de voeding, luchtverontreiniging en pesticiden, ofwel de exogene vergiftigingen.

Lees verder

• Vroege signalen van een subarachnoïdale bloeding (SAB)
• Altijd moe – werkdruk en carrière
• Zo ontstaat (chronische) pijn
• Schadelijke bijwerkingen van medicijnen (pijnstillers)
• Kruidencocktail tegen hoofdpijn