Een ongezonde hoest

Iedereen kent dat hoestje wel. Is het niet bij zichzelf dan wel bij anderen. Vaak kuchen terwijl men niet verkouden is, soms met een stevige hoest of rochel. Het is de beruchte rokershoest met als complicatie een chronische bronchitis die gepaard gaat met kortademigheid en het ophoesten van geelgroen slijm (sputum). Veel aandoeningen van de luchtwegen beginnen overigens met een droge hoest of kriebelhoest, achter in de keel. De natte hoest of slijmhoest ontwikkelt zich na verloop van tijd. Nou moet gezegd zijn dat een incidentele hoest volkomen normaal is. Dankzij trilhaarbewegingen wordt het overtollige slijm in de luchtwegen regelmatig vanuit de bronchiën naar de mond en keel gedreven. Overigens kuchen veel mensen als gevolg van nervositeit. De vraag is wanneer men een hoest 'ongezond' kan noemen. Aan het sputum (slijm) valt in elk geval veel af te lezen.

Inhoud

• Over hoesten, kuchen en de hoestreflex
• Een droge hoest is meestal verdacht
• Oorzaken
• Rokershoest
• Slijmhoest (natte hoest)
• Oorzaken
• Sputum (opgehoest slijm)
• Het aspect van sputum
• Wanneer naar de huisarts?

Over hoesten, kuchen en de hoestreflex

Een incidentele hoest of kuch is normaal. Het trilhaarepitheel in de luchtwegen houdt de longen immers vierentwintig uur per dag schoon. Bovendien worden stofdeeltjes en overtollig slijm al in de neus en keel opgevangen voordat ze dieper in de luchtwegen kunnen doordringen. Sterker nog, zelfs de buis van Eustachius is bekleed met slijmvlies, voorzien van trilhaarepitheel, om het slijm in het middenoor naar de keel te transporteren.

Hoestreflex
De hoestreflex komt tot stand zodra de slijmvliezen in het strottenhoofd of in de keel geprikkeld worden, ongeacht de oorzaak. Het begint met een diepe inademing en eindigt met een abrupte uitademing. Daarbij gaat het aanvankelijk dichtgehouden strotklepje met een ruk open, waardoor het slijm – of een stukje pinda, een brood- of beschuitkruimel – met kracht naar de mondholte wordt opgehoest. In feite is hoesten dus een zeer krachtige uitademing.

Een droge hoest is meestal verdacht

Alles buiten de vermelde 'normale hoest' geeft in principe te denken. Hoesten is in dat opzicht een symptoom. Het wordt veroorzaakt door praktisch alle aandoeningen van de longen en luchtwegen. Een droge hoest komt vaak voor in het eerste stadium van zowel chronische bronchitis als astma bronchiale. Een droge hoest – of een kuchje – is niet altijd onschuldig, tenzij het een nerveus hoestje is. Een prikkelhoest kan bovendien de voorbode zijn van bronchuscarcinoom.

Oorzaken

Bij deze droge hoest ontstaan voortdurend hoestprikkels omdat het slijmvlies/trilhaarepitheel beschadigd of geïrriteerd is geraakt. In de meeste gevallen is een droge hoest (prikkelhoest) te wijten aan onder andere:

• virusinfecties (o.a. verkoudheid);
• corpus alienum, stofdeeltjes of andere zeer kleine, niet lichaamseigen deeltjes die zich hechten aan de luchtpijp. Een groter voorwerp, zoals een stukje pinda, geeft acute symptomen doordat het lichaam het corpus alienum met geweld en reflexmatig uit de luchtpijp zal verwijderen (hoestbuien, zelfs verstikkingsgevaar);
• stress;
• allergie;
• rook;
• medicijnen;
• kinkhoest;
• droge pleuritis;
• chronische bronchitis en astma cardiale (eerste stadium);
• voorbode van bronchuscarcinoom.

Rokershoest

De rokershoest kan zich op veel manieren tonen. Als een aanhoudende droge hoest of prikkelhoest die maar niet overgaat als gevolg van beschadigd trilhaarepitheel door de toxische stoffen in tabaksrook. Ze irriteren de longen voortdurend. Bij jarenlang roken ontwikkelt zich op sluipende wijze een natte hoest of rochelhoest. Ook zal bij rokers een piepende ademhaling ontstaan. De klachten verergeren door temperatuurwisselingen, zoals plotseling uit een warm vertrek in de koude buitenlucht stappen en vice versa.

Kortademigheid
In een later stadium gaat de rokershoest bovendien gepaard met een piepende ademhaling, kortademigheid en andere longklachten. De gevolgen van langdurig roken zijn bekend en berucht. Ze variëren van chronische bronchitis tot longemfyseem (COPD) en keel- en longcarcinoom.

Slijmhoest (natte hoest)

Bij dit soort hoest wordt slijm uit de luchtwegen naar de keel en mondholte gedreven. Bij een verkoudheid, bronchitis en een longontsteking (pneumonie) gaan de droge en natte hoest doorgaans hand in hand, overigens ook als er sprake is van tumorvorming in de hogere of lagere luchtwegen. Dit soort hoest ontstaat vaak na virale en bacteriële infecties van de luchtwegen, bij de genoemde langdurige rokers (COPD) en de wat zeldzamere bronchiëctasieën. 's Nachts vaak moeten hoesten is doorgaans symptomatisch voor aandoeningen van de bovenste luchtwegen, zoals een sinusitis, een allergische bronchitis, maar het is ook een symptoom van decompensatio cordis (hartfalen).

Oorzaken

Een natte hoest (slijmhoest) is onder andere te wijten aan:

• verkoudheid (bronchitis);
• longontsteking (pneumonie);
• kinkhoest;
• allergieën;
• COPD (o.a. longemfyseem);
• hartaandoeningen (astma cardiale);
• tuberculose;
• cystische fibrose;
• tumoren in de luchtwegen en longen.

Sputum (opgehoest slijm)

Aan sputum (opgehoest slijm) valt veel af te lezen. Het wordt dikwijls gebruikt voor cytologisch onderzoek, zoals het opsporen van kwaadaardige cellen, en voor het vaststellen van de aanwezigheid van pathogene micro-organismen. Bij voorkeur gebruikt men steriel opgevangen ochtendsputum (gewassen sputum). Opgehoest slijm biedt met andere woorden zeer belangrijke aanwijzingen omtrent de aard van de aandoening en bevat onder andere, al naargelang de aard van de aandoening:

• levende en dode bacteriën;
• luchtwegepitheelcellen;
• kwaadaardige cellen;
• leukocyten;
• bloed.

Het aspect van sputum

Als gevolg van de bovenstaande componenten van het opgehoeste slijm krijgt sputum vaak een typische kleur en een andere consistentie dan gewoon opgehoest slijm. Geelgroen slijm noemt men purulent sputum, dat doorgaans het gevolg is van een ontsteking, zoals een (chronische) bronchitis. Bij astma bronchiale is het sputum taai en draderig, en bij een pneumonie heeft het opgehoeste slijm vaak een bruinachtige kleur. Longoedeem gaat meestal gepaard met schuimend, roze slijm.

Bloed bij sputum
De oorzaken van sanguinolent sputum, of bloedbijmenging, zijn doorgaans ernstig en het gevolg van:

• zware luchtweginfectie;
• tumorvorming in de hogere luchtwegen of longen;
• tuberculose;
• bronchiëctasieën.

Wanneer naar de huisarts?

In de meeste gevallen is hoesten onschuldig. In geval van een persistente kriebelhoest of een natte hoest die maar niet overgaat, is het beter om naar de huisarts te gaan. Win altijd medisch advies in als de volgende gevallen zich voordoen:

• de hoest is na een week erger geworden (ook bij een bronchitis);
• koorts;
• het sputum (opgehoest slijm) is vermengd met bloed;
• bij kortademigheid of een scherpe pijn in de borst;
• cyanose (blauwzucht);
• tachycardie (zeer snelle pols).

Hartaandoeningen
Deze symptomen kunnen erop wijzen dat de hoest en de begeleidende verschijnselen deel uitmaken van ernstige en in sommige gevallen acute ziekteprocessen, waaronder een pleuritis, pneumonie of hartproblemen. Ze vereisen onmiddellijk medische zorg.

Lees verder

• Longemfyseem – een sluipende ziekte
• Kortademig bij geringe inspanning (dyspnoe d'effort)
• Codeïne bij pijn, hoest en kriebelhoest
• Longabces – verraderlijk en vaak destructief
• De hik – gevaarlijk of alleen hinderlijk?